9576709493

skutku. Pierwszym z nich było tzw „a byszol" czyli oględziny.” aranżowane przez swatów (szadhen) Polegały one na tym. że rodzice Ichlopca I dziewczyny spotykali się w neutralnym miejscu, by porozumieć się w sprawie posagu, prezentów, jaJtimi młodzi mają się obdarować, i warunków utrzymania młodych. Jeśli proponowane jrozwiązama zadowalały obie strony, to na znak ugody wiązały się one ¹ słowem, czyli zawierały ustne porozumienie. Zerwanie tego porozumienia było uznawane za wielkie przewinienie. Zdarzały się jednak I i wypadki, kiedy jedna ze stron me dotrzymywała słowa. Zobowiązana I |była wtedy do podania przyczyn, dla których zaślubiny me mogły nastąpić. W określooym w ustnej umowie czasie odbywał się następny I .etap. prowadzący do ostatecznego faktu zaślubin. W domu przyszłej I panny młodej zbierali się najbliżsi członkowie obu zainteresowanych skojarzeniem małżeństwa rodzin na tzw. ..moim", czyli zaręczynach i Jeden z obecnych mężczyzn, nąjczęściej szadhen. spisywał wtedy umowę | (ksybę) pomiędzy rodzicami, w której zawarte były wszystkie warunki małżeńskie. Po spisaniu tego aktu zaręczynowego, podpisanego przez , dwóch świadków, rodziców i młodych, na znak szczęścia i ugody | I tłuczono talerz z okrzykiem — mazcl tow⁴. Po tym akcie panna młoda Iotrzymywała podarek od rodziców pana młodego, a wszyscy uczestniczyli w radosnej uczcie, czasami połączonej ze śpiewem i tańcami Do I czasu wesela narzeczeni zazwyczaj nic widywali się nawet wtedy, gdy I pan młody był zaproszony przez rodziców dziewczyny na ucztę świąteczną. Przed weselem na ręce miejscowego dygnitarza składano I i ustalony w akcie zaręczynowym posag Do zwyczaju należało, że panna I I młoda wyszywała dla narzeczonego woreczek na ..tcfiłin" (filakterie)* i serwetkę na mace Natomiast rodzice panny młodej ofiarowywali I I narzeczonemu tales (szal modlitewny). Rodzice pana młodego przygoto- I | wywali w darze dla panny młodej najczęściej pościel (z gęsiego pierza), perukę i książkę do nabożeństwa. Po złożeniu ustalonych w umowie i .darów, które zależały oczywiście od stopnia zamożności łączących się I rodzin, ustalano konkretny dzień ślubu Byl mm zazwyczaj wtorek, który uważano za szczęśliwy dzień. W ostatnią sobotę przód ślubem pan i młody odczytywał werset z Tory. Obydwoje zaś musieli wykonać jeszcze | I jedną bardzo ważną czynność — kąpiel rytualną w mykwe odbywającą ¹ się w przeddzień ślubu. W dzień zaślubin państwo młodzi zmuszeni byli, pościć aż do momentu zawarcia związku małżeńskiego. Około południa I przychodziły do panny młodej dziewczęta, które ubierając ją tańczyły i I śpiewały wesołe piosenki Pan młody przebywał w tym czasie w innym pomieszczeniu w towarzystwie mężczyzn (drużby) Obydwie te grupy I młodzieży zabawiał na przemian badhen i kapcia (klczmurim). Przed¹ I wieczorem, po ubraniu panny młodej, dwie mężatki sadzały ją na fotelu podkładając jej poduszkę i podnóżek pod nogi. Rozpoczynał się obrzęd I i ..bazecn di kale**, w którym panna młoda (kale) spełniała rolę królowejI | na przepięknie udekorowanym Ironie Obrzęd icn rozpoczynał badhen intonując odpowiednie pieśni i kierując czynnościami kobiet. Wszysikol I to odbywało się przy muzyce, śpiewie i delikatnych pląsach dziewcząt I | Po .bazecn" wchodził pan miody w otoczeniu mężczyzn Kobiet) usuwały się na bok. Pan młody podchodził do swej przyszłej małżonki ii narzucał jej na twarz chustkę, którą mogła zdjąć dopiero po ślubie. W| ten sposób następował akt tzw. badekns Po odejściu pana młodego i towarzyszących mu drużbów, przemawiał badhen starając się swojąi mową wzruszyć do łez wszystkich obecnych, a szczególnie pannę młodą | Wprowadzenie poważnego nastroju było przygotowaniem do kulminacyjnego punktu uroczystości. Nąjpierw przygotowywał się orszak do.

' Maiel iow —    1

¹ Tefilio — filakterie. dwa pudelka uaicrtąoc cylaiy i Tory. Podoaa porannej modlimy przywiązuje aę r«n>k;em jedno do lewę ręki. drugie do czoła Teflbo zakład* \mę od irtynaiięgo roku tycia _

odprowadzenia pana młodego, a w następnej kolejności panny młodej^ do miejsca przeznaczonego na odbycie się ślubu. Miejscem tym było zazwyczaj podwórze wokół bóżnicy, gdyż ślub musiał odbyć się pódl gołym niebem Pan młody, ubrany w biały kitel¹", w towarzystwie dwóchI trzymających go pod ręce mężczyzn (ojców obojga narzeczonych) i orszaku wchodził pod ustawiony na dziedzińcu bóżnicznym baldachim (chypę).Większość osób wracała po pannę młodą, którą w podobnyI I sposób trzymały dwie kobiety (matki narzeczonych) prowadząc ją w ¹ towarzystwie orszaku do oczckiąjąccgo pana młodego. Wchodząc pódl baldachim, obie matki oprowadzały trzy (lub siedem) razy pannę młodą I dookoła stojącego pod chypą przyszłego małżonka i pozostawiały ją po I jego prawej stronic. Obydwu orszakom towarzyszyła przez cały czasj muzyka, która potęgowała uroczysty nastrój. Kiedy młodzi sunęli już | I pod chypą, muzyka milkła i odczytywano akt umowy ślubnej (ksybe).

I Następnie rabin wygłaszał odpowiednią modlitwę, odmawiał siedem i błogosławieństw (bruche) nad winem w kielichu. Upijał z niego | I odrobinę i podawał młodemu Pan młody z kolei po skosztowaniu tego I napoju częstował mm pannę młodą. Po dokonaniu tego obrządku, następował finalny punkt zaślubin, czyli założenie obrączki na palec | i panny młodej Od tej chwili oboje byli już małżeństwem w obliczu Boga I i całej społeczności. Dla podkreślenia powagi chwili i szczęścia ogólnie, panującego wśród zebranych gości, podawano młodemu małżonkowi | szklankę (lub kieliszek), którą on rozdeptywał nogą przy ogólnym | okrzyku mazcl tow Akt ten według niektórych symbolizował zburzenie ll Świątyni Jerozolimskiej, przez co przypomina! o nieszczęściach i czyhąjących na ludzi Zaślubiny zostały dokonane, pan młody odsłaniał | więc twarz swojej młodej żony i razem szli do domu. w którym miała odbyć nę zabawa weselna. Przez cały czas trwania ceremonii zawarcia I związku małżeńskiego od momentu „unterfirn" wszyscy weselnicy | trzymali w rękach zapalone świece, które potęgowały uroczysty niecodzienny nastrój. Świece te gaszono dopiero przed wejściem na I . zabawę weselną, gdzie jedna z matek młodych małżonków wykonywała ¹ -koilicz tanz” (taniec z chałą). Ten powitalny taniec przed drzwiami *ęjśaowymi do domu można porównać ze słowiańskim zwyczajem I powitania chichem i solą. Miał on bowiem zapewnić młodej parze I szczęście i dostatek w życiu małżeńskim Przed rozpoczęciem zabawy weselnej odbywała się obfita uczta, złożona z tradycyjnych dań I żydowskich, do których należały m in. ..goldene joh" (złoty rosół) i I rcidiech (bezy). Zanim jednak przystąpiono do kolacji odprowadzano młodych na parę minut do oddzielnego pokoju, gdzie mogli nacieszyć I

swoim nowym stanem. Pod koniec uczty odbywało się tzw. ^druszę I geszank”. czyli rozdawanie prezentów ślubnych przez badhena. który starał się robić to jak nąjdowcipnicj. Dr usze geszank polegało na I giośnym wymienieniu przedmiotów złożonych w darze nowożeńcom I oraz na krótkim, dowcipnym przedstawieniu ich fundatorów. Po ¹ prezentami podarunków przystępowano do wykonania .joyewc land*". i tamce ten mąjący długie tradycje w historii obrzędu weselnego, zgodnie I |^ł obowiązkiem „rnycwa" — czynienia dobra, miał na celu uhonorowanie paony młodej i pana młodego. Jego przebieg wykazywał znaczne i ^r oz mcc regionalne. Z reguły każdy z weselników wykonywał ten taniec 2 | I ®noą uiooą w kolejności zgodnej z porządkiem ustalonym według Ihścnrcbii. W tym wypadku .jnycwe tanzl" rozpoczynał rabin wywołu- i Jtc młodą mężatkę zza stołu weselnego. Podawała mu ona chusteczkę, | jc&romącą ich od bezpośredniego dotyku dłoni, i pełnym skromności (•uchem prowadziła taniec. Po kilkunastu taktach następowała zmiana . Partnerów, którzy lak jak rabin ujmowali koniec chusteczki trzymanej |

* Knd — długa buia komik rytualna. kiera w i)m wypadku jymbchzowak tottulę imicridoą układaną po zgonie zmarłemu Ztdowi W oblczu uorteu me wolno I k*** zapominać o cięikłcłi chwilach    I

I _fanaJ — zdrobnienie od Tani _ _ _ _ _ —

30

31