9576709500

jak Symchat Tora, Sabaih, a także w święta o tak podniosłym I charakterze jak 9 aw, Rosz Haszana. Jom Kippur.    |

I Zaślubiny, tak jak i w nicchasydzkich społecznościach żydowskich, |były uznawane za wyjątkowy powód do radości Uczucie to jako środek ułatwiający dostanie się przed oblicze Boga. było podczas wesela I szczególnie eksponowane, gdyż oprócz tego. że realizowano cele | (religijne, miało zapewnić szczęście młodej parze. Oddawano s»ę więc całą duszą i ciałem czynności taóca.

W swoim przebiegu wesela chasydzkie były o wiele bogatsze od I zwykłych wesel żydowskich. Oryginalne wierzenia i przesądy ludu | żydowskiego zrodzone w wyniku upowszechnienia się kabały praktycznej oplotły w szczególnym nasileniu życie codzienne środowisk chasydzkich na terenie całego kraju i wpłynęły na ich niezwykłą I obyczajowość. Wyobraźnia i imponująca siła twórcza chasydów | I urozmaiciła znacznie obowiązujący rytuał świąt i uroczystości społe-[cznych; znalazła ujście w zwyczajach, obyczajach, muzyce i tańcu celebrowanych z nabożnym poświęceniem przy każdej okazji, szczegół* I nie zaś podczas dni narzeczeństwa, intensywnych przygotowań poprze-Idzających dzień zaślubin oraz w czasie wesela. Zwracano tu uwagę na | ścisłe przestrzeganie obowiązujących przepisów przy wykonywaniu wszyitkich czynności obrzędowych Przyjęte było np.. że przez siedem I dni poprzedzających ślub ani narzeczony, ani narzeczona nie wychodzili | Ina ulicę bez towarzystwa osoby dorosłe). W przeciwnym razie,według | wierzeń, złośliwe duchy mogłyby wyrządzić im krzywdę. W zabawie tanecznej obowiązywała wśród chasydów ścisła separacja pici. Kobiety i I mężczyźni bawili się w oddzielnych pomieszczeniach I Tak więc powszechnie obowiązujący w Polsce schemat wesela | żydowskiego powstał pod dużym wpływem obrzędowości chasydzkiej, znacznie urozmaiconej, bogatszej niż w kręgach pozachasydzkich.

Szczególny talent chasydów do tańca, wynikający z podkreślanej | wcześniej funkcji, jaką przeznaczono tańcowi w adoracji Boga.

| spowodował, że rozwinęli oni wiele ciekawych form tanecznych i ich wariantów. Wśród tańców weselnych, ze względu na obowiązek I dobrego uczynku „mycwe", największym zainteresowaniem cieszył się | I ..myewc tanzl". Jemu leż poświęcali najwięcej uwagi cadycy i wykonywali go w sobie tylko właściwy sposób. Taniec ten. mający na celu uhonorowanie młodych małżonków, wykonywany był jako jedyny I przez mężczyznę i kobietę w parze Stawiało to tańczących w (rudnej | I sytuacji, gdyż me wiodziano. jak tańczyć, by pogodzić wszystkie nakazy | i zakazy prawa religijnego. Najprawdopodobniej właśnie dlatego taniec myewc byl przedmiotem pisemnych komentarzy cadyków i ich uczniów. I O wielkim znaczeniu, jakie przypisywano temu tańcowi w obrządku | I weselnym u chasydów. świadczy zaangażowanie reb Motcie z Czcrnowi-I lu. który zapewne chciał spełnić swój dobry uczynek w sposób nienaganny i tańczył taniec myewc przez godzinę. Według relacji jegol uczniów tańczyłby dłużej, gdyby panna młoda me zasłabła.

I Cechę charakterystyczną weselnego tańca chasydzkiego stanowiło I to. że głównymi jego wykonawcami byli mężczyźni, którzy ujawniali w nim swój temperament bez żadnych ograniczeń. Kobiety natomiast.I bawiące się w oddzielnych pomieszczeniach, nie wyzwalały w tańcu| I swojej energii tak zdecydowanie, jak mężczyźni. Ich taniec z reguły byl | mniej skoczny, choć nic pozbawiony dynamizmu. W przeciwieństwie do innych środowisk społecznych chasydzi nie zaadaptowali tańców, której wywodziły się z obcych społeczności, tzn. kozaków, polonezów, polek,

I krakowiaków, mazurów i innych. Taniec chasydzki był tańcem na | wskroś żydowskim, opierającym się tylko na elementach narodowych, zrodzonych z aktualnych potrzeb duchowych ludu Byl on produktemj epoki, w której skupiały się wszystkie marzenia narodu o wolności,

| swobodzie i własnym kraju.

Najczęściej obchodzonym przez Żydów świętem jest cotygodniowy

I Sabath. zwany również w języku potocznym szabes (sobola). Na charakter tego święta, będącego dla Żydów siódmym dniem tygodnia.i zwraca uwagę Biblia m.in. w Księdze Exodus. we fragmencie dotyczą-| i cym epizodu z manną. Bóg zsyłał pożywienie każdego rana przez pięć I dni. Szóstego dnia zaś obdarował swój lud podwójną porcją i nakazał.

przygotować z niej strawę na dzień następny, który miał być „poświęco*

I nym Panu. dniem sabatu". Sabat jako dzień świąteczny nabrał wyjątkowego znaczenia w okresie niewoli babilońskiej, kiedy przestrze* gamę obowiązków religijnych stało się elementem jednoczącym naród | Wartość tego święta wzrosła jeszcze w okresie diaspory, szczególniel | wtedy, gdy na arenę dziejową wkroczyli chasydzi. Oni to wprowadzili I mistyczne wyobrażenie królowej soboty, odwiedzającej co tydzień swóji lud. Dlatego też każdy Żyd. czujący powagę chwili, starał się godniej i przyjąć tak dostojnego gościa. Przez cały tydzień oszczędzał, niewiele | jadł. mało pil. po to by w sobotę mieć przyzwoity świąteczny posiłek złożony z tradycyjnych dań żydowskich. Nawet najbiedniejszy spożywa* jąc kugel". faszerowaną gęsią szyjkę, cymes" i inne potrawy, mawiał, że czuje się lego dnia jak król u boku swojej „narzeczonej" — królowej Sabaih.

Przód rozpoczęciem sabalu, w piątek wieczorem, mężczyźni udawali | j się do domu cadyka, gdzie uroczystą modlitwą witali nadchodzącą I królową. Modły odbywały się przy suto zastawionym siole. Powoli, uroczysty nastrój porywał chasydów do tańca i rozładowywał się I radosnym uniesieniem. W tym czasie kobiety dostrzegłszy pierwszą gwiazdę na niebie zapalały co najmniej dwie świece Przychodził czas na rozpoczęcie obrzędu błogosławieństwa światła Gospodyni domu j ubrana w białą suknię opiekuńczym gestem dłoni trzykrotnie zataczała I j koło nad płomieniem świec. Następnie zasłaniała dłońmi twarz i chwiała I się całym ciałem w tył i w przód. Czasami głośno płakała i zawodziła i jakby błagając o życie członków rodziny. Ceremonię kończyła szerokim | i otwarciem rąk w bok i serdecznym, matczynym uściśnięcicm dzieci.

I Zakończenie sobotniego święta odbywało się również u cadyka; , poprzedzała go uroczysta uczta szole szides'*. O zmroku, po trzecim i obowiązkowym posiłku sobotnim, obfitującym w śpiewy i tańce, jchasydzi rozpoczynali uroczystą modlitwę pożegnalną. Ostatnim tańcem tego dnia, przepojonym szczególnie intensywnym uczuciem, j honorowali odejście królowej Sabath. W domu zaś odprawiano tzw I |_chawdule~". Polegało to na zapaleniu jednej świecy, którą nazywano chawdulą i na odmówieniu błogosławieństw, kończących świąteczny i dzień Odmawianym przez gospodarza domu błogosławieństwom przy | Iświecy. trzymanej przez najmłodszego syna, towarzyszyły rozmaite jgesty. mające zapewnić powodzenie w nadchodzącym tygodniu. Chaw-dulę kończono wzajemnym, serdecznym pozdrowieniem się członków .rodziny przez wypowiedzenie zwyczajowego „a gile woch"¹*.    ¹

Wyjątkowo uroczyście obchodzonym przez chasydów świętem było Rosz Haszana. pierwsze ze świąt jesiennych przypadające pierwszego I dnia siódmego miesiąca tiszri. Stanowi ono początek roku cywilnego, a I także uważane jest za Dzień Sądu i pamiątkę stworzenia świata Obchodzi się je przede wszystkim na podstawie Talmudu, gdyż nie jest i ono wymienione w Piśmie śniętym jako Nowy Rok, ani jako Dzień |

P Kiłfri — byt tradycyjna potraw* żydowską. której przepił przyrządzania J »k Ud ni ki zależne byty od zamożnotci rodziny i od pory roku Mófl to być larów no nptekany makaron z jajkiem, jak zapiekane nnnniaki z różnymi dodatkami, a lakżr ■trucia, i porządzą na r aatta bez drożdży

* Cymn lak umo jak inne potrawy. zależny byl od »tanu p owada ma rodziny Mófl| |U> być kompot z owocami, marchewka aa ttodko łub inne przyunaki

” Siole ftzida —■ npędiy obiadem a kolacja podwieczorek |    ¹¹ Chawdule — odróżnienie, oddzielenie W lym wypadku oddzielenie dnia

■wiąteczncąo od dni powizedajeb    I

" .Dobrejo tygodnia" _ _ _ _|

36