984501942

Podejmując próbę zaprezentowania wartości literackich powieści Romana Brandstaettera Jezus z Nazaretu, próbę, która jednocześnie traktowałaby tę powieść jako lotus theologicuswarto pokrótce omówić drogi, które w minionym półwieczu zbliżyły do siebie polską refleksję literaturoznawczą i teologiczną.

W ostatnich latach literaturoznawcy dostrzegli potrzebę odkrywania związków literatury pięknej z zagadnieniami religijnymi, a także - ściślej mówiąc - teologicznymi. Problematyka ta jednak nie została dostatecznie zbadana, literaturoznawcy ciągle poszukują właściwych rozwiązań metodologicznych. Początkowo -już w połowie XX wieku - były to badania tzw. literatury katolickiej', a następnie poszukiwania nowych form obecności elementów religijnych w dziele literackim^{1 2 3}. Zainteresowania lite-

6

1

   Termin cen, wprowadzony do teologii przez Melchiora Cano (XVI w.), tłumaczony jako ‘miejsce teologiczne’, oznacza źródło teologii chrześcijańskiej. K S z y m i k, W poszukiwaniu teologicznej głębi literatury. Katowice 1994, s. 21-29.

2

   S. S k w a r c z y ń s k a, „Literatura katolicka” jato termin w nauce o literaturze, „Znak” 1950, nr 24, s. 222-233 (także [w:] Studia i szkice literackie, Warszawa 1953, s. 9-20). Terminem rym posługiwał się J. Z i o m e k w szkicach o pisarzach związanych z Kościołem (Wizerunki polskich pisarzy katolickich. Szkice i polemiki, Poznań 1963). Autor przedstawia twórczość Hanny Malewskiej, Antoniego Go-łubiewa, Zofii Kossak, Jerzego Zawieyskiego, Jana Dobraczyńskiego. Określenie literatura katolicka występowało również w pracach K. Dybciaka, przejął jc także język publicystyki (zob. np. J. S z c z y p k a, Czy mamy literaturę katolicką? [w:] tenże, Powtórka z polskiego, Warszawa 1969, s. 119-128).

3

   Nawiązuję do tytułu artykułu S. S a w i c k i e g o {Nowa obecność re/igii w literaturze, [w:] Z zagadnień kultury chrześcijańskiej, Lublin 1973. s. 521-530) oraz do publikacji! M. J a s 1 ń sk i e j-W o j t k o w s k i c j {Nowy charakter inspiracji religijnej we współczesnej prozie, ZN KUL 20, 1977, nr 1 (77), s. 35-46). Zagadnieniami dotyczącymi relacji literatury i religii zajmował się Zakład Badań nad Literaturą Katolicką KUL, przekształcony później w' Zakład Badań nad Literaturą Religijną KUL. Wydał on serię „Religia a literatura” dotyczącą obecności tematyki religijnej w literaturze polskiej: Religia a literatura. Bibliografia. Prace polskie 1966-1969, red. M. Błońska, Lublin 1972; Religia a literatura. Bibliografia. Prace polskie 1970-1971, red. M. Błońska, M. Kunowska-Poręba, Lublin 1980; Religia a literatura. 1975, red. M. Jasińska-Wojtkowska, S. Sawicki, Lublin 1982; Religia a literatura. 1976, red. M. Jasińska-Wojtkowska, S. Sawicki, Lublin 1982; Religia a literatura. 1977, red. M. Jasińska-Wójtkowska, P Nowaczyński, S. Sawicki, Lublin 1990; Religia a literatura 1978, red, M. Jasińska-Wojtkowska, P. Nowaczyński, S. Sawicki, Lublin 1994; Religia a literatura. 1979, red. M. Jasińska-Wojtkowska, P. Nowaczyński, S. Sawicki, Lublin 1995; Religia a literatura. 1980-1984, red. M. Jasińska-Wojtkowska, P. Nowaczyński, S. Sawicki, Lublin 1995.