Charakterystyka
pedagogiki jako
dyscypliny naukowej
1
Plan wykładu:
1. Wyjaśnienie pojęcia nauka, cechy naukowości.
2. Przykładowe klasyfikacje nauk dla
 umiejscowienia pedagogiki.
3. Wyjaśnienie pojęcia pedagogika.
4. Nauki współpracujące z pedagogiką.
5. Metody i techniki badawcze stosowane
w pedagogice.
2
PEDAGOGIKA:
- to nauka;
Nauka to system uzasadnionych pojęć, twierdzeń,
hipotez, będących wytworem działalności badawczej
teoretycznej bądz
praktycznej;
lub to dyscyplina zajmująca się określoną dziedziną
rzeczywistości, uprawianą w instytucjach naukowych lub
poza nimi (Ciechaniewicz W.)
O naukowości danej dyscypliny świadczą:
- jej język
- system pojęć
- przedmiot badań
- metody badawcze
3
Miejsce pedagogiki w wybranych układach
systematyzacyjnych nauk:
- klasyfikacja NSF (National Science Foundation) wg głównych
sektorów gospodarki - przyjęta przez UNESCO
I. Nauki przyrodnicze (matematyka, fizyka, astronomia, chemia,
biologia, geologia, meteorologia i inne)
II. Nauki inżynieryjne (hutnictwo, górnictwo, mechanika,
budownictwo, elektrotechnika, lotnictwo, technologia nafty,
włókiennictwo, geodezja, technologia ogólna i inne)
III. Nauki medyczne (medycyna, stomatologia, farmacja i inne)
IV. Nauki rolnicze (rolnictwo, leśnictwo, ogrodnictwo,
mleczarstwo, hodowla, weterynaria i inne)
V. Nauki humanistyczne i sztuki (humanistyka, sztuka, oświata,
pedagogika i inne)
4
- klasyfikacja wg Thesaurusa (gr. skarbiec, magazyn):
I. Dział ogólny
II. Przyrodoznawstwo i technologia
III. Nauki o wychowaniu (m. in. pedagogika)
IV. Nauki o kulturze
V. Nauki o komunikacji
VI. Nauki o informacji
5
- klasyfikacja wg kryteriów epistemologiczno-
metodologicznych (Kamiński A.)
NAUKI Z PRZEWAG
BADAC
NAUKI Z PRZEWAG
BADAC

PODSTAWOWYCH (teoretyczne) STOSOWANYCH (praktyczne)
I. Dyscypliny formalne: - logika I. Technika czyli nauka
- matematyka o wytwarzaniu rzeczy martwych: - inżynieria
II. Przyrodoznawstwo, czyli II. Rolnictwo i leśnictwo czyli
nauki o strukturze: - nauki fizyczno-chemiczne nauka o uprawie i hodowli: - produkcja roślinna
- nauki kosmologiczne: astronomia i zwierzęca
nauki o Ziemi - technologia produktów
roślinnych i zwierzęcych
- ochrona przyrody i jej
zasobów
- weterynaria
III. Humanistyka, czyli III. Medycyna, nauki o ochronie i konserwacji zdrowia
nauka o człowieku i jego wytworach: - n. antropologiczno- oraz wychowaniu człowieka: - medycyna niezabiegowa
psychologiczne - medycyna zabiegowa
- n. prawno-społeczno-ekonomiczne - farmacja
- systematyczne i teoretyczne - higiena i wychowanie
nauki o kulturze i jej dziedzinach fizyczne
- psychologia wychowania
i pedagogika
IV. Filozofia: - teoria bytu
6
- teoria poznania
- teoria wartości
Pedagogika należy do nauk:
- humanistycznych (wg NSF)
- o wychowaniu (wg Thesaurus)
- praktycznych (wg Kamiński)
- teoretycznych (wg NSF & Kamiński)
- o człowieku (wg NSF & Kamiński)
- społecznych (wg Okoń)
7
Pedagogika to:
- zbiór dyscyplin o wychowaniu (Wołoszyn S.)
- stosowana filozofia wychowania (Hessen S.)
- teoria wychowania  urabiania (Muszyński H.)
- nauka, która ma za zadanie wyodrębnić,
analizować i opisać formy wychowania
syntetycznie, w ich podstawowej strukturze
(Mysłakowski Z.)
8
Pedagogika to cd:
- nauka o wychowaniu, której przedmiotem jest
działalność wychowawcza, mająca na celu
wyposażenie całego społeczeństwa a przede
wszystkim młodego pokolenia w wiedzę,
sprawności ogólne i zawodowe, postawy
i przekonania oraz przysposobienie do
oddziaływania na własny rozwój (Okoń W.)
- to dziedzina nauki zajmująca się badaniem
szeroko rozumianych procesów edukacyjnych
oraz uwarunkowań dyskursu edukacyjnego
9
(Milerski M., Śliwerski B.)
Nauki współpracujące z pedagogiką:
I. Nauki pedagogiczne omówione wg klasyfikacji KNP PAN
(pierwszy wykład)
II. Nauki zajmujące się wychowaniem z innego punktu widzenia
niż pedagogika:
a) nauki biologiczne (dziedziczność, cechy wrodzone, nabyte,
funkcjonowanie mózgu, higiena indywidualna, społeczna,
diagnostyka i profilaktyka zdrowotna)
b) nauki psychologiczne (psychologia ogólna, rozwojowa,
wychowania - rozwój umysłowy, emocjonalny, struktura osobowości)
c) nauki społeczne (socjologia, demografia  problemy różnych
środowisk wychowawczych)
d) nauki ekonomiczne (ekonomika, ekonomika zarządzania -
10
planowanie oświatowe)
III. Nauki nie zajmujące się bezpośrednio
wychowaniem, będące tłem dla pedagogiki:
a) nauki filozoficzne (antropologia filozoficzna,
estetyka, etyka, logika)
b) nauki polityczne i prawne (kierunki i dynamika
przemian społecznych, ustrojowych, rewolucja naukowo-
techniczna, polityka innych państw, regulacje prawne)
c) teologie (sposoby rozumienia prawd wiary)
IV. Inne nauki pełniące okazjonalnie rolę usługową
wobec pedagogiki (matematyka, statystyka,
11
prakseologia)
Metody i techniki badawcze stosowane
w pedagogice (metodologia badań
pedagogicznych)
Metoda badawcza (gr. methodos  droga, sposób
postępowania)  ogólny system reguł dotyczący
organizowania określonej działalności badawczej, tj.
szeregu operacji poznawczych i praktycznych, kolejności
ich zastosowania, jak również specjalnych środków
i działań prowadzących do z góry określonego celu
(A
obocki M.)
Technika badawcza (gr. techne  sztuka, rzemiosło
badania)  skonkretyzowany sposób realizowania
zamierzonych badań (A
obocki M.)
12
Metody badawcze i odpowiadające
im techniki badawcze wg A
obockiego
1. Metoda obserwacji
a) technika obserwacji standaryzowanej np.
- technika obserwacji próbek czasowych
b) technika obserwacji niestandaryzowanej
np.
- technika obserwacji dorywczej/anegdotycznej
- technika dzienniczków obserwacyjnych
- technika obserwacji fotograficznej
- technika próbek zdarzeń
13
Cechy obserwacji: celowość, planowość,
selektywność, dokładność, obiektywność.
Rodzaje obserwacji:
- całościowa
- tematyczna
- jednostkowa
- grupowa
- bezpośrednia
- pośrednia
- uczestnicząca
- ukryta
Zalety i wady metody
14
2. Metoda skali ocen (szacowania)
- ocena cechy lub zespołu cech
- kryteria oceny (stopnie lub poziomy zastos. skali)
a) technika skali numerycznych (np.1-3; 1-5)
i skali graficznych (np.:&, ;&)
b) technika skali przymiotnikowych (np. zawsze, często,
rzadko, nigdy) i skali opisowych (np. poziom nasycenia
cechy)
c) technika skali z wymuszonym wyborem
(np. bad. zdolności bycia liderem
- samodzielny w działaniu
- chętnie podejmuje się odpowiedzialności
15
- myśli konstruktywnie Zalety i wady metody
3. Eksperyment pedagogiczny
a) technika grup równoległych
b) technika rotacji
c) technika czterech grup
d) technika jednej grupy
Zalety i wady metody
16
4. Testy osiągnięć szkolnych
a) test wg mierzonej cechy osiągnięć badanego
- testy mocy
- testy szybkości
b) test wg układu odniesienia wyników testowania
- testy różnicujące
- testy sprawdzające
c) test wg stopnia jego zaawansowania
konstrukcyjnego
- test standaryzowane
- testy nieformalne
d) test wg zasięgu jego stosowania
- testy szerokiego użytku
17
- testy nauczycielskie
Rodzaje pytań testowych:
- wielokrotnego wyboru
- jednokrotnego wyboru
- zaszeregowania
- alternatywne
- otwarte
- zamknięte
- półotwarte
- mieszane
Cechy testu:
- trafność
- rzetelność
- czułość
Zalety i wady metody
18
5. Metoda socjometryczna
a) klasyczna technika socjometryczna
(J. Moreno)
b) plebiscyt życzliwości i niechęci
(J. Korczak)
c) technika  zgadnij kto?
d) technika szeregowania rangowego
Zalety i wady metody
19
6. Analiza dokumentów
a) analiza zewnętrzna i wewnętrzna
dokumentów
b) analiza jakościowa i ilościowa
dokumentów
c) analiza wypracowań, dzienników,
rysunków
Zalety i wady metody
20
7. Metoda sondażu diagnostycznego
a) technika sondażu z zastosowaniem ankiety
(ankieta: audytoryjna, pocztowa, prasowa,
ankieta: jawna, anonimowa)
b) technika sondażu z zastosowaniem wywiadu
(wywiad: jawny-ukryty, indywidualny-zbiorowy)
8. Metoda dialogowa
a) technika rozmowy indywidualnej lub grupowej
b) technika rozmowy bezpośredniej lub pośredniej
c) technika oparta na słuchaniu biernym lub
czynnym
21
Zalety i wady metod
9. Metoda biograficzna/odmiany:
a) metoda monograficzna
b) metoda indywidualnych przypadków
Zalety i wady metody
22
Bibliografia:
Ciechaniewicz W.: Pedagogika. PZWL,
Warszawa 2008
A
obocki M.: Metody i techniki badań
pedagogicznych. Impuls, Kraków 2000
Mastalski J.: Zarys teorii wychowania.
Wyd. Nauk. PAT, Kraków 2002
23