ZARZ
DZANIE AKTYWAMI OBROTOWYMI
Klasyfikacja aktywów obrotowych
AKTYWA OBROTOWE (MAJ
TEK OBROTOWY)
Należności Inwestycje Krótkoter-minowe
Zapasy krótkotermino- krótkotermino- rozliczenia
we we międzyokresowe
1. Materiały 1. Należności z 1. Udziały lub akcje
2. Półfabrykaty i tytułu dostaw 2. Inne papiery wartościowe
produkty w toku towarów i usług 3. Udzielone pożyczki
3. Produkty gotowe 2. Należności z 4. Środki pieniężne w kasie i na rachunkach
4. Towary tytułu podatków, bankowych
dotacji, ceł i 5. Inne środki pieniężne
bezp.. społ. 6. Inne inwestycje krótkoterminowe
3. Inne należności
4. Należności
dochodzone w
sądzie
Pojęcie kapitału obrotowego
Kapitał stały =
Kapitały własne
Aktywa trwałe
+ Zobowiązania
długoterminowe
Aktywa
obrotowe
(bieżące)
Kapitały obce
Aktywa obrotowe netto =
krótkoterm. =
kapitał obrotowy =
Kapitał
zobowiązania
obrotowy brutto
kapitał pracujący
bieżące
Jeżeli - aktywa bieżące > zobowiązania bieżące, to kapitał pracujący > 0,
Jeżeli - aktywa bieżące < zobowiązania bieżące, to kapitał pracujący < 0,
Jeżeli - aktywa bieżące = zobowiązania bieżące, to kapitał pracujący = 0.
W literaturze, nie ma powszechnie akceptowanej definicji zarządzania
krótkoterminowego. Krótkoterminowe decyzje finansowe dotyczą zwykle wpływów i
wydatków pieniężnych realizowanych w okresach rocznych lub krótszych. Podejmuje
się je zazwyczaj w zakresie zakupów materiałów, towarów, płatności za nie, oraz
przewidując sprzedaż w ciągu najbliższego roku.
Z podejmowaniem decyzji krótkoterminowych, wiąże się często termin kapitał
obrotowy, dlatego krótkoterminowe zarządzanie finansami przedsiębiorstwa nazywane
jest również zarządzaniem kapitałem obrotowym.
Podstawowymi pytaniami, na które odpowiada zarządzanie krótkoterminowe są:
1. jaki poziom środków pieniężnych w kasie i na rachunku bankowym powinna
utrzymywać firma, aby móc pokryć wymagalne płatności,
2. jak dużo firma może pożyczyć,
3. jaka powinna być wartość kredytu kupieckiego oferowanego klientom?
Z bilansu:
aktywa obrotowe netto + aktywa trwałe = zobowiązania długoterminowe + kapitał własny
środki pieniężne = zobowiązania długoterminowe + kapitał własny + zobowiązania bieżące -
pozostałe aktywa obrotowe - aktywa trwałe.
Zwiększanie pasywnych składników, czyli z
ródeł finansowania, powoduje zwiększanie
stanu środków pieniężnych. Natomiast zwiększanie pozostałych składników
majątkowych, skutkuje zmniejszeniem stanu gotówki w przedsiębiorstwie.
Wyróżnia się dwa podstawowe style prowadzonej krótkoterminowej polityki
finansowej:
1. politykę elastyczną  polega ona na utrzymywaniu relatywnie wysokiego poziomu
aktywów obrotowych w stosunku do wielkości sprzedaży oraz małego poziomu
zobowiązań bieżących w stosunku do pozostałych pasywnych składników bilansu,
2. politykę restrykcyjną  odznaczającą się niskim poziomem aktywów obrotowych
oraz wysokim udziałem kapitału obcego w finansowaniu aktywów obrotowych.
Prowadzenie obydwóch wymienionych rodzajów polityki finansowej łączy się z dwoma
rodzajami kosztów:
1. koszty utrzymania  czyli kosztami związanymi z odpowiednim finansowaniem
bogatego majątku obrotowego w przypadku polityki elastycznej,
2. koszty niedoboru  czyli kosztami ewentualnej rezygnacji ze sprzedaży lub
konieczności obniżenia ceny przy polityce restrykcyjnej.
Optymalny poziom inwestycji w majątek obrotowy
Poziom kosztów
Całkowity koszt
utrzymania majątku
obrotowego
Wartość optymalna
(najniższy koszt całkowity)
Koszty utrzymania
majątku obrotowego
Koszty niedoboru
majątku obrotowego
0 Poziom majątku obrotowego
CA
Aby działać efektywnie, przedsiębiorstwo potrzebuje zarówno majątku obrotowego, jak
i trwałego. Zapotrzebowanie na aktywa ogółem może ulegać zmianie z wielu powodów, takich
jak ogólny trend rozwojowy firmy, wahania sezonowe, czy też nieprzewidziane fluktuacje
okresowe.
Zapotrzebowanie na aktywa ogółem
Koszty utrzymania
Polityka elastyczna
majątku ogółem
Fluktuacje majątku
Polityka kompromisowa
obrotowego
Polityka restrykcyjna
Zapotrzebowanie
na aktywa ogółem
Finansowanie
krótkoterminowe
Ogólny wzrost majątku
trwałego i stałego
majątku obrotowego
0 Czas
Decyzje dotyczące zarządzania kapitałem obrotowym winny:
" zmierzać do optymalizacji wielkości i struktury aktywów bieżących z punktu
widzenia minimalizacji kosztów utrzymania tych aktywów,
" prowadzić do kształtowania struktury z
ródeł finansowania aktywów, sprzyjającej
minimalizacji kosztów ich pozyskania, a tym samym maksymalizacji zysków
przedsiębiorstwa.
Struktura czasowa przepływów pieniężnych
Zakup Sprzedaż
materiałów wyrobów got. i
i towarów towarów
Okres rotacji Okres należności z
zapasów tytułu sprzedaży
Czas
Okres
Cykl konwersji
zobowiązań
gotówki
z tytułu
zakupu
Płatność z Wpływ
tytułu gotówki ze
zakupu sprzedaży
Cykl operacyjny przedsiębiorstwa
Lp. Treść Definicja
przeciętny stan zapasów rotujących
Miernik rotacji
" 365 dni
1.
zapasów w dniach przychody ze sprzedaży ogółem
Miernik rotacji
przeciętny stan należności bieżących
" 365dni
2. należności w
przychody ze sprzedaży ogółem + VAT
dniach
Miernik rotacji
przeciętny stan zobowiązań bieżących
" 365 dni
3. zobowiązań w
koszt włas ny sprzedaży + VAT
dniach
Cykl konwersji gotówki finansowany być może z dwóch podstawowych z
ródeł:
1. kapitałem pracującym  czyli środkami przedsiębiorstwa pozostającymi po pokryciu
zobowiązań bieżących,
2. kapitałem obcym  czyli kredytem bankowym długo-, krótkoterminowym lub
pokrewnymi formami finansowania.
Zarządzanie zapasami
Powody utrzymywania zapasów w przedsiębiorstwie:
1. zapewnienie rytmiczności produkcji (materiały),
2. utrzymywanie skali produkcji (materiały),
3. korzyści wynikające ze skali dostaw (materiały i towary),
4. ograniczenie ryzyka związanego z niepewnością w dostawach i czasie ich realizacji
(materiały i towary),
5. zabezpieczenie przed nagłymi zdarzeniami (materiały i towary),
6. zapewnienie odpowiednio szybkiej obsługi klienta (towary, produkty gotowe),
7. zabezpieczenie przed fluktuacjami cen (materiały i towary),
8. i tak dalej...
Koszty związane z gospodarką zapasami:
I. koszty utrzymywania zapasów:
1. koszty kapitałowe  koszt alternatywny zaangażowanego w zapasach kapitału
obrotowego,
2. koszty magazynowania  związane z kosztami utrzymywania magazynów
i magazynierów,
3. koszty przemieszczania zapasów  konieczność zapewnienia odpowiedniej drogi
zapasów z magazynów na produkcję lub do klienta (koszty spedycji),
4. koszty ubezpieczenia  składka ubezpieczeniowa zabezpieczająca przed
zdarzeniami losowymi (powódz
, pożar, kradzież),
5. koszty zużycia i starzenia się zapasów  spadek wartości zapasów na skutek
zużycia fizycznego i moralnego,
II. koszty zamawiania:
1. koszty utraty rabatu  zmniejszone zamówienia skutkują podwyżką cen,
2. koszty wyczerpania zapasów  generowane przez braki magazynowe.
Całkowite koszty zapasów, to suma kosztów utrzymania i zamawiania.
Jeżeli przedsiębiorstwo kupuje S sztuk danego materiału rocznie, składając w tym celu
N zamówień, to każde zamówienie składa się przeciętnie z Q sztuk:
S
Q =
N
Jeżeli zapasy zużywane są w trakcie roku równomiernie, to przeciętna wielkość
zapasów:
*
Q
=
Q
2
Koszty utrzymania zapasów (KZ) są iloczynem jednostkowych kosztów utrzymania
zapasu i przeciętnej jego wielkości:
Q
KZ = *
K
1
2
A
ączne koszty zamawiania zapasów (KS), oblicza się mnożąc koszty pojedynczego
zamówienia (K2) przez liczbę zamówień w trakcie roku:
KS = * N
K
2
Zatem całkowite koszty zapasów (KC) wynoszą:
Q Q S
KC = KZ + KS = * + * N = * + *
K K K K
1 2 1 2
2 2 Q
Założenia formuły Harrisona do obliczania optymalnej wielkości zamówienia (EOQ 
economic order quantity):
" wielkość popytu jest znana i stała oraz rozłożona równomiernie w czasie,
" czas dostawy produktu jest stały i znany,
" koszty zamawiania zapasów są stałe dla każdej dostawy i niezależne od jej wielkości,
" koszty magazynowania są znane i zależą liniowo od średniego poziomu zapasów,
" nie występują ograniczenia powierzchni magazynowej,
" zamówienia realizowane są natychmiastowo (zamówienie i dostawa są równoczesne),
" nie występuje zjawisko wyczerpania zapasów,
" zamawianym towarem jest pojedynczy artykuł, nie występuje współzależność z
innymi produktami.
EOQ  minimum funkcji kosztów całkowitych (zamawiana ilość przy pochodnej funkcji
całkowitych kosztów zapasów przyrównanej do zera):
Q S
� ( * + * )
K K
1 2
* S
�KC 2 Q
K K
1 2
= = - = 0
2
�Q �Q 2
EOQ
* S
K K
1 2
=
2
2
EOQ
2 * S
K
2
= 2
EOQ
K
1
* S
K
2
EOQ = 2
K1
Zarządzanie należnościami
Instrumenty polityki kredytowej przedsiębiorstwa obejmują:
" zaliczka  wykorzystywana jest gdy przedsiębiorstwo musi ponosić duże nakłady
finansowe przy realizacji zamówienia, przedpłata powinna być stosowana wobec
klientów wysokiego ryzyka kredytowego lub gdy przedsiębiorstwo ma problemy z
utrzymaniem płynności finansowej, zaliczki stanowią substytut kredytu bankowego,
" płatność kasowa (gotówkowa)  klient płaci pełną cenę w momencie dokonania
dostawy, ma ona bardzo represyjny charakter i powinna być stosowana wobec
klientów o dużym ryzyku kredytowym,
" krótki termin płatności  stosuje się wobec klientów nieznanych i małej wartości
dostawy, zazwyczaj w celu sprawdzenia i oceny ryzyka kredytowego nowego klienta,
a także przy sprzedaży dóbr o krótkim okresie przydatności do użytku,
" standardowy termin płatności  oferowany jest klientom o umiarkowanym i małym
ryzyku kredytowym, o ile okoliczności dostawy nie wskazują, że powinien być
przyznany inny termin płatności,
UWAGA! Standardowy termin płatności jako najczęściej stosowany, powinien być
dostosowany do cyklu operacyjnego przedsiębiorstwa i jego możliwości
sfinansowania określonego cyklu konwersji gotówki.
" długi termin płatności  stosuje się wobec klientów o małym ryzyku kredytowym
składających duże zamówienia,
" odsetki karne  mają na celu zniechęcenie klientów do przekraczania umówionych
terminów płatności, powinny być stosowane po rozpoznaniu własnej pozycji jako
dostawcy, znaczenia odbiorcy oraz ryzyka utraty klienta,
" opusty cenowe, limity kredytowe itp.
Narzędzia służące zabezpieczeniu oraz regulacji należności:
" zabezpieczenia osobiste  weksel, poręczenie, gwarancja bankowa, przystąpienie do
długu itp.
" zabezpieczenia rzeczowe  zastaw, przewłaszczenie na zabezpieczenie, sprzedaż
z zastrzeżeniem prawa odkupu, przelew wierzytelności na zabezpieczenie, hipoteka,
kaucja itp.,
" ubezpieczenie kredytu kupieckiego,
" faktoring,
" indos weksli własnych odbiorców na poczet kredytu bankowego.
Zarządzanie środkami pieniężnymi (gotówką)
Motywy utrzymywania gotówki:
1. transakcyjny  głównym celem utrzymywania gotówki w przedsiębiorstwie jest
konieczność regulowania bieżących rachunków,
2. ostrożnościowy  zabezpieczanie się przed nieprzewidywalnymi zdarzeniami
determinującymi wydatki (zdarzenia losowe),
3. spekulacyjny  chęć wykorzystania  okazji poprzez szybką zapłatę za wymierne
i natychmiastowe korzyści dla przedsiębiorstwa.
Koszty utrzymania gotówki w przedsiębiorstwie to głównie koszty alternatywne 
utracone odsetki od ewentualnej lokaty terminowej lub zakupu np. bonów skarbowych.
Cele zarządzania gotówką:
1. minimalizacja bieżącej gotówki przy jednoczesnej maksymalizacji korzyści
płynących z jej posiadania,
2. umożliwienie jak najszybszego przepływu gotówki przez przedsiębiorstwo.
Optymalizowanie salda gotówki odbywa się najczęściej na gruncie dwóch modeli:
1. modelu zapasów gotówki Baumola (BAT),
2. modelu kontroli przypadkowych stanów gotówki Millera-Orra.
Założenia modelu zapasów gotówki Baumolla
1. zapotrzebowanie przedsiębiorstwa na gotówkę jest możliwe do przewidzenia i stałe
w danym okresie,
2. dopływ środków pieniężnych do przedsiębiorstwa z tytułu prowadzonej działalności
jest stały i możliwy do prognozowania,
3. wpływy gotówkowe do przedsiębiorstwa cechuje rytmiczność, ciągłość i pewność, co
oznacza, że nie występują przypadkowe wpłaty gotówkowe,
4. stopa procentowa inwestycji w papiery wartościowe pozostaje stała przez cały okres.
W modelu tym korzysta się z następujących zmiennych:
T  łączne zapotrzebowanie na środki pieniężne w danym okresie np. roku, które co do
zasady równać się powinno wydatkom ponoszonym przez przedsiębiorstwo, a więc
w przybliżeniu kosztom działalności wraz z podatkami i dywidendami,
C  kwota gotówki podejmowanej każdorazowo z inwestycji portfelowych lub
z zaciągniętego długu potrzebnej na sfinansowanie bieżącego wydatku,
C/2 - przeciętne saldo gotówkowe utrzymywane w firmie,
C* - optymalna kwota środków pieniężnych, jaka powinna być pozyskiwana
każdorazowo,
T/C  liczba transakcji,
F  stałe koszty jednej transakcji,
I  koszty alternatywne, czyli koszty utraconych możliwości z inwestowania gotówki.
Proces podejmowania gotówki w przedsiębiorstwie
stan
gotówki
C
C/2
czas
Model Baumola:
1. całkowity koszt ekonomiczny utrzymywania gotówki w przedsiębiorstwie to:
A
(C) = C/2 * I + T/C * F
2. minimalizacja tego kosztu będzie odbywać się za pomocą różniczkowania
otrzymanego równania względem C:
A
 (C) = � * I  F * T * 1/C2 = 0
F * T = I/2 * C2
2 * F * T
C * =
I
3. wielkość gotówki C* stanowi minimum funkcji kosztu A
(C), jeśli A
 (C) > 0, czyli:
F * T 1/C3 > 0
Model Millera-Orra zakłada, że zmiany środków pieniężnych w przedsiębiorstwie mają
charakter losowy. Obliczenia opierają się na skomplikowanych procedurach
statystycznych.