Skala Wartości Schelerowskich

Piotr Brzozowski 1995

Inspiracje teoretyczne

Max Scheler (1874-1928) niemiecki filozof, jeden z

twórców fenomenologii;

głosił absolutność i uniwersalność hierarchicznego systemu wartości

Józef Tischner

Podstawy teoretyczne

• pozytywizm, nie fenomenologia

• teoria obiektywnej hierarchii wartości

Zasada badawcza

zestawienie realnie istniejących, z idealnym wzorcem

subiektywnych hierarchii (wg Schelera)

XII - 3

Obiektywna hierarchia wartości według Maxa Schelera

ŚWIĘTE

DUCHOWE

WITALNE

HEDONISTYCZNE

XII - 4

Skala Wartości Schelerowskich

PODSKALE:

Wartości HEDONISTYCZNYCH

(m.in.: dostatnie życie, miłość erotyczna, posiadanie, życie pełne wrażeń)

Wartości WITALNYCH

Sprawność i Siła Fizyczna

(m.in. sprawność, sprężystość ciała)

Wytrzymałość

(m.in. umiejętność znoszenia chłodu, umiejętność znoszenia głodu)

Wartości ESTETYCZNYCH

(m.in. elegancja, harmonia, regularność rysów, uporządkowanie)

Wartości PRAWDY

(m.in. inteligencja, logiczność, otwarty umysł, wiedza)

Wartości MORALNYCH

(m.in. honor, prawdomówność, rzetelność, uprzejmość)

Wartości ŚWIĘTYCH

Świętości Świeckie

(m.in. kraj, niepodległość)

Świętości Religijne

(m.in. wiara, zbawienie) XII- 5

Obliczanie i interpretacja wyników SWS

I po wypełnieniu SWS przez badanego wiemy, jak wysoko ceni poszczególne wartości

II po obliczeniu średnich arytmetycznych dla każdej skali (wyniki surowe) możemy odnieść je do tabeli stenowej - wiemy jak badany ceni poszczególne grupy wartości w por. z grupą normatywną; można narysować profile wartości;

III następnie w zależności od celu analizy wyników można obliczać poprzez współczynnik korelacji:

1. Podobieństwo między dowolną hierarchią wartości i modelową hierarchią Schelerowską

2. Podobieństwo między dwiema dowolnymi hierarchiami wartości

3. Podobieństwo hierarchii wartości w grupie osób (spójność grupy pod względem wartości)

4. Podobieństwo między hierarchią wartości jednostki i grupy

XII - 6

Skala Wartości Rokeacha

Rokeach Value Survey (RVS) - wersja E (1967)

Podstawy teoretyczne

teoria wartości i osobowości Miltona Rokeacha:

OSOBOWOŚĆ JAKO SYSTEM PRZEKONAŃ

(BELIEF SYSTEM)

10 podsystemów od najbardziej centralnych do najbardziej peryferycznych:

• przekonania na temat własnego „ja” (cognitions about self)

• system wartości ostatecznych (terminal values)

wartości indywidualne

wartości społeczne

• system wartości instrumentalnych (instrumental values)

wartości moralne

wartości kompetencyjne

• systemy postaw

• pojedyncze postawy

• przekonania o własnych zachowaniach

• przekonania o postawach osób znaczących

• przekonania o zachowaniach osób znaczących

• przekonania o zachowaniu się obiektów niespołecznych

XII - 7

Rodzaje przekonań według M. Rokeacha

deskryptywne ewaluatywne preksryptywne

(egzystencjalne) (dobry/zły) i proskryptywne

P/F (porządany/

nieporządany;

zakazany/

nakazany)

WARTOŚCI

SYSTEM WARTOŚCI jest trwałą organizacją przekonań o preferowanych sposobach postępowania lub ostatecznych stanach egzystencji, uporządkowanych według względnej ważności.

XII - 8

Cechy metody	Skala Wartości Schelerowskich	Skala Wartości Rokeacha
Zasięg	węższy; wyselekcjonowane wartości należące do sześciu grup	wstępnie szerszy; próba ogarnięcia wszystkich wartości cenionych przez ludzi; ostateczna selekcja intuicyjna
wartość psychometryczna	wyższa	niższa; sprzeczne wyniki badań trafności
sposób oceny wartości	szacunkowy - nie stwarza artefaktów - więcej wartości może otrzymać taką samą liczbę punktów	rangowy - stwarza artefakty - ocena danej wartości jest zależna od oceny innych wartości
wariancja wyników	duża dzięki 101-stopniowej skali szacunkowej	mniejsza
zastosowania	badania naukowe i diagnoza indywidualna; szczególnie wysoka rzetelność (0,80-0,95) dla grupy wiekowej 20-60 lat, wykszt. wyższe i średnie	wyłącznie badania naukowe młodzież i osoby dorosłe; dostępne wyłącznie tymczasowe normy
zastrzeżenia	przy badaniu grup specj. należy analizować rzetelność (niska rzetelność w przyp. młodzieży z domów dziecka); podatność na aprobatę społeczną (szczeg. M i Ś)	efektem badania w pełni uporządkowana hierarchia wartości - w pewnym stopniu artefakt

XII - 9

WARTOŚCI A ZACHOWANIE

Badacze wartości zazwyczaj zakładają, że:

im (subiektywnie) ważniejsze wartości

tym bardziej wpływają na podmiot, w tym

częściej angażują

procesy poznawcze częściej i silniej wpływają

wywołują na zachowanie

intensywniejsze emocje

Tymczasem związek między wartościami a zachowaniem nie jest zbyt ścisły, ponieważ:

• wartości tylko jednym z wielu wyznaczników zachowania

• działają czynniki sytuacyjne

• ludzie nie zawsze zauważają związek między wartością i

konkretnym zachowaniem

• związek między wartościami i zachowaniem zazwyczaj

pośredni (pośredniczą normy, opinie, postawy)

(Piotr Brzozowski 1995)

XII - 1

Typowe grupy tematów podejmowanych w badaniach nad wartościami:

• wartości a zachowanie

• wartości a postawy i normy

• wartości a różne cechy osobowości

• wartości a zdrowie i choroba (psychiczna lub somatyczna)

• podobieństwa i różnice między wartościami grup:

• narodowościowych

• wyznaniowych

• zawodowych

• zmiany wartości związane z

• psychoterapią

• wychowaniem

• resocjalizacją

• kryzysami

(Piotr Brzozowski 1995)

XII - 2

---