Emocje samoświadomościowe
Test of Self-Conscious Affect (TOSCA) - (uzupełniam nazwę by rzecz nie kojarzyła się li tylko z operą
Stworzona przez June Tangney TOSCA (Tangney, Dearing 2002) jest obecnie najczęściej stosowanym na świecie narzędziem do badania poczucia winy i wstydu. TOSCA posiada trzy podstawowe wersje: dla dzieci od 8 do 12 roku życia (TOSCA-C), dla nastoletniej młodzieży (TOSCA-A), dla dorosłych (TOSCA).
Polska adaptacja: podstawowa, przeznaczona do badania osób dorosłych, wersja testu TOSCA w jej najnowszym, trzecim wydaniu (TOSCA-3). TOSCA-3 została zaprezentowana po raz pierwszy w 2000 roku. Polska wersja narzędzia adaptowana jest przez P. Żylicza oraz A. Naumczyk.
TOSCA jest narzędziem do pomiaru skłonności do przeżywania funkcjonalnego, niechronicznego poczucia winy, jako reakcji na konkretne niewłaściwe zachowanie.
TOSCA mierzy również nasilenie skłonności do doświadczania wstydu, przy czym jego rozumienie obejmuje również te mechanizmy, reakcje afektywne i poznawcze, które często łączone są (w tym przez autorów tego opracowania) z dysfunkcjonalnym poczuciem winy (związanym z obniżonym poczuciem własnej wartości).
Podskale omawianej metody przedstawiają się następująco:
Skłonność do przeżywania wstydu (Shame-Proneness) - 16 pozycji (odpowiedzi);
Skłonność do przeżywania poczucia winy (Guilt-Proneness) - 16 pozycji;
Eksternalizacja odpowiedzialności (Exsternalization) - 16 pozycji;
Dystansowanie się od odpowiedzialności/beztroska (Detached); 11 pozycji;
Duma typu alfa (Alpha Pride) - 5 pozycji;
Duma typu beta (Beta Pride) - 5 pozycji.
Pierwsze dwie skale mierzą dyspozycję do doświadczania odpowiednio wstydu oraz poczucia winy i stanowią operacjonalizację koncepcji przedstawionej w poprzednim paragrafie.
Kolejne dwie skale dotyczą tendencji do reagowania obronnego w sytuacjach moralnych. W przeciwieństwie do poczucia winy i wstydu reakcje te wiążą się z inną niż wewnętrzna atrybucją przyczyn własnego zachowania.
Skala eksternalizacji mierzy reakcje wynikające z atrybucji zewnętrznej a polegające na przypisywania winy czy odpowiedzialności za zaistniałą sytuację moralną czynnikom zewnętrznym.
Natomiast skala dystansowania się dotyczy tych reakcji, które wyrażają obojętność podmiotu, jako skutek izolowania się od odpowiedzialności za zdarzenie i konsekwencje swojego zachowania.
Pozostałe dwie skale obejmują wskaźniki tendencji do doświadczania dumy w sytuacjach osobistego powodzenia, ale równocześnie „problematycznych” moralnie. Przy czym duma typu alfa to duma z siebie, a duma typu beta to duma ze swojego zachowania (por. Tangney, 1999). Trzy ostanie skale zawierają mniejszą liczbę itemów ze względu na to, iż odpowiedzi będące ich wskaźnikami umieszczone są tylko pod częścią scenek (dystansowanie się przy scenariuszach negatywnych, duma alfa i duma beta przy scenariuszach pozytywnych).
Podsumowując należy stwierdzić, że rzetelność TOSCA jest zadowalająca w przypadku skal wstydu oraz winy i niższa, aczkolwiek psychometrycznie akceptowalna w przypadku pozostałych skal. Wątpliwości budzić może rzetelność pomiaru skalą dumy typu alfa.
Garść informacji: (cytaty z artykułu, który jeszcze się nie ukazał w druku (autorzy: Żylicz i Naumczyk)
„Podstawowa w tym ujęciu różnica pomiędzy winą a wstydem dotyczy roli `ja' i innym w obu przypadkach ognisku negatywnej ewaluacji. Poczucie winy skłania do koncentracji na niewłaściwym zachowaniu, za które jednostka jest odpowiedzialna (Ja zrobiłem tę okropną rzecz), a wstyd ogniskuje się wokół `ja', na zgeneralizowanych negatywnych jego ocenach (Ja zrobiłem tę okropną rzecz, jestem niedobra, niedobry)..
W związku z tak rozumianą istotą obydwu emocji, pozostaje sposób ich subiektywnego doświadczania oraz właściwości wzbudzanej przez nie motywacji (Tangney, 1990, Tangney, Dearing, 2002).
Wina jest odczuwana jako mniej bolesne przeżycie, na które składają się przede wszystkim uczucia napięcia, żalu, skruchy czy wyrzutów sumienia.
Natomiast wstyd jest ogólnie bardziej przykrym doświadczeniem „kurczenia się”, poczuciem małości, bezwartościowości i bezsilności. Poczucie winy skupia na konsekwencjach własnych działań dla innych ludzi i wiąże się z pragnieniem przyznania się do popełnionego zła i próbowaniem zadośćuczynienia. Wstyd zwiększa koncentrację na negatywnie ocenianym `ja'. Często wiąże się też z zabsorbowaniem, jak ocenią je inni. Dlatego też wstyd wzbudza tendencję do ukrycia się, ucieczki, wycofania. Łatwo prowadzi albo przygnębienia, albo do zachowań obronnych i prób eksternalizacji odpowiedzialności za zaistniała sytuację na innych.
Zalety i ograniczenia: TOSCA jest z pewnością wartościowym narzędziem pomiaru predyspozycji do przeżywania poczucia winy oraz wstydu, nie mniej posiada też kilka ograniczeń.
Zaletą testu jest trudność identyfikacji przedmiotu oceny poszczególnych odpowiedzi (niższa trafność fasadowa). Ponadto zastosowanie scenek umożliwia badanym dobre zrozumienie sytuacji, do której mają się ustosunkować, co sprawia, że metoda jest względnie niezależnie od poziomu inteligencji czy wykształcenia.
Do mankamentów metody można zaliczyć to, że nie bada dezadaptacyjnych postaci poczucia winy. Wydaje się stać za tym w pewnej mierze tendencyjny dobór scenek. Ponadto z góry przesądzono, że wszelkie postaci wstydu są, tak jak wszelkie nawet chwilowe globalne, negatywne oceny własnego `ja'; są niefunkcjonalne. Jest to problematyczne założenie z punktu widzenia niektórych systemów etycznych.
Informacje praktyczne
TOSCA jest metodą przeznaczoną do badania studentów oraz osób dorosłych bez ograniczeń wiekowych. Stanowi test typu „papier i ołówek” i może być stosowana zarówno w badaniach grupowych, jak i indywidualnych. Procedura badania oraz warunki, jakie należy zapewnić respondentom są typowe dla badań kwestionariuszowych. Czas wypełniania testu nie jest ograniczony, przeciętnie wynosi ok. 15 minut. Za zgodą June Tangney wersja TOSCA zamieszczona w aneksie może być stosowana w warunkach polskich do badań niekomercyjnych.
{Trwają jeszcze prace nad trafnością polskiej adaptacji}
Informacje w formie schematu z artykułu, który jest do przeczytania:
Zarówno poczucie winy, jak wstyd oraz duma czy pycha nie pojawiają się od razu po urodzeniu.
Aby osoba mogła je doświadczyć konieczne jest spełnienie kilku warunków; osoba musi mieć:
poczucie `ja'
zestaw standardów postępowania
różnicować porażkę od sukcesu
posiadać zdolność oceny własnego zachowania
W języku angielskim coraz częściej mówi się o tych emocjach jako o self-conscious emotions (emocje samoświadomościowe), czyli takich, które nie mogą być doświadczone póki nie pojawi się
świadomość własnego `ja'.