empatia

testy:

1. Kwestionariusz Rozumienia Empatycznego (KRE) [Węgliński]*

2. Kwestionariusz do Mierzenia Empatii [Epstein]

3. Skala Empatii Emocjonalnej (TOE) [Mehrabian & Epstein]*

4. Interpersonalny Indeks Reaktywności (IRI) [Davis]*

5. Impulsywność Ryzyko Empatia (IVE) [S. & H. Eysenck]*

6. extra: Test Wrażliwości Empatycznej [H. Borke]

lektura:

Eisenberg,N. (2005). Empatia i współczucie. W: M. Lewis, J.M. Haviland-Jones (red.). Psychologia emocji. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, ss.849-862.

Davis, M.H. (1999). Empatia. O umiejętności współodczuwania. Gdańsk: GWP.

Siek, S. (1993) Wybrane metody badania osobowości. Warszawa: Wyd. ATK, s. 454-459.

Rembowski, J. (1989). Empatia - studium psychologiczne. Warszawa: PWN.

Empatia w teorii

Jak to w nauce: wiele jest definicji empatii! Sensowne wydaje się ujęcie N. Eisenberg (2005): empatia to reakcja afektywna, wynikająca ze spostrzegania lub rozumienia stanu emocjonalnego innej osoby, tożsama z tym, co druga osoba czuje, lub z tym, co naszym zdaniem może odczuwać, albo też bardzo podobna do jednego lub drugiego. W definicji tej empatia obejmuje zarówno składniki poznawcze, jak i afektywne.

Pożyteczne jest odróżnianie empatii od czystego zarażania się emocjami!

TRZY grupy definicji EMPATII

1. koncepcja emocjonalna - tradycyjne definiowanie empatii: współbrzmienie, współprzeżywanie, emocjonalne odpowiadanie na przeżycia drugiej osoby. Zakłada się, że empatia stanowi emocjonalne doświadczenie takich samych stanów afektywnych w danej sytuacji (ja przeżywam takie same stany co osoba, z którą empatyzuję). Zwolennicy takiego ujęcia: E. Stotland, K. Roe, L. Hoffman, T. Gawriłowa, A. Mehrabian i N. Epstein, W. Szewczuk, A. Węgliński, A. Mazurkiewicz.

W. Szewczuk (PL) - empatia to wczuwanie się w stany, szczególnie uczuciowe innych osób, przechodzące niekiedy w rzeczywiste zestrojenie własnych stanów emocjonalnych ze stanami innych osób

koncepcja poznawcza - kognitywny charakter empatii wiąże się z z umiejętnością postrzegania i rozumienia przeżyć innej osoby, jak również z możliwością trafnego przewidywania jej uczuć, wyobrażeń i reakcji. Zwolennicy: R. Hogan, C. B. Truax, G. H. Mead, R. Carkhuff, R. Dymond.

R. Hogan - empatia to intelektualne lub pojęciowe rozumienie stanu innego człowieka bez rzeczywistego przeżywania jego uczuć. Poznawcze ujęcie empatii wymaga konstruowania wyobrażeń i fantazji o tym, co dana osoba przeżywa, czego pragnie, w jaki sposób ocenia i spostrzega świat oraz samą siebie.

2. koncepcja emocjonalno-poznawcza - procesy poznawcze pełnią funkcję pośredniczącą w powstawaniu emocjonalnego pobudzenia. Prawidłowa interpretacja znaczeń spostrzeganej sytuacji uruchamia reakcję emocjonalną wyznaczona przyjęciem perspektywy drugiego człowieka. Zwolennicy: J. Reykowski, R. Iannotti, A. Frączek, H. Eliasz. Istotne swego rodzaju równouprawnienie percepcji i emocji - istota empatii jest reakcja emocjonalna uruchamiana przez procesy poznawcze (percepcja lub wyobrażenie określonej sytuacji).

Rembowski: empatia to emocjonalno-poznawcza reakcje, która zawiera komponent wykonawczy stanowiący przejaw komunikacji interpersonalnej. Takie rozumienie empatii jest procesem porozumiewania się ludzi na temat ich aktualnych przeżyć.

Empatia zmienia się z wiekiem?

Różne stanowiska:

1. empatia jako funkcja wieku - z wiekiem zwiększa się liczba i zakres kontaktów społecznych , w wyniku czego przyjmowane są coraz to nowe role - innymi słowy empatia wymaga doświadczenia.

2. z drugiej strony z wiekiem człowiek staje się mniej podatny na zmiany - również zmiany ról, co wyjaśniałoby koniec następnego punktu.

3. pomiędzy empatią a wiekiem jest zależność krzywoliniowa - poziom empatii rośnie od początku ontogenezy człowieka (po naszemu: od urodzenia), w okresie dojrzałości osiąga maksymalny poziom i… spada aż do egocentrycznych, zrzędliwych staruszków.

4. albo też nie ma związku między empatią a wiekiem.

Zależność krzywoliniowa bardzo przekonująca (zwłaszcza w świetle dowodów) - dzieci rzeczywiście rozwijają empatię (jak wszystko zresztą), ze staruszkami bywa różnie. Rembowski jest zdania, że wzrost empatii z wiekiem wynika z nabywaniem doświadczeń i, co za tym idzie, pewnej wrażliwości emocjonalnej. (pytanie do rozważenia - porównaj empatię do IE)

Metody badania empatii

1. Metody eksperymentalne - zapoczątkował E. Scotland. Tu istotna była duża rola reakcji fizjologicznych na różne sytuacje wywołujące uczucia.

2. Techniki kwestionariuszowe oraz skale pomiaru empatii pojawiły się w latach pięćdziesiątych XX wieku. Prekursorka badań - R. Dymond. R. Hogan z kolei zbudował kwestionariusz do badania siły i poziomu empatii (Hogan Empathy Scale) - pierwowzór dla skali Mehrabiana i Epsteina (1972) Emotional Empathy Scale. W 1983 roku Davis opracował Interpersonal Reactivity Index (IRI) obejmujący emocjonalne i poznawcze składniki empatii.

3. Skojarzenia i projekcje - często wykorzystywane do badania empatii. Wymagają od badanego skonstruowania opowiadania jako odpowiedź na bodziec, którym może być obrazek, rysunek, fotografia. Inny nurt w badaniu empatii to wykorzystanie technik projekcyjnych jak TAT.

Narzędzia pomiaru empatii - charakterystyki wybranych testów

1. Interpersonalny Indeks Reaktywności M. H. Davisa (IRI)

Skonstruowany w 1980 roku w wyniku wieloletnich badań. Założenie: aspekt poznawczy I emocjonalny w empatii są ściśle powiązane. W IRI Davis wykorzystał wcześniej istniejące skale.

IRI ma wysoką trafność i rzetelność.

IRI składa się z 28 twierdzeń tworzących 4 podskale (7 pozycji w skali):

Skala 1 (PT - Perspective Taking/PP - Przyjmowania Perspektywy) - dotyczy umiejętności przyjmowania perspektywy innych osób, czyli spontanicznego przyjmowania cudzego punktu widzenia.

Skala 2 (F - Fantasy/F - Fantazji) - mierzy zdolność rozumienia uczuć postaci fikcyjnych poprzez wyobrażanie sobie siebie w uczuciach i zachowaniach tychże postaci (Jak to jest być Pinokiem, gdy wydłuża ci się nos…?)

Skala 3 (EC - Emphatic Concern/ET:) - Empatycznej Troski) - ocenia poziom tendencji do empatyzowania, czyli doświadczenia uczuć ciepła, sympatii i współczucia w kontaktach z innymi ludźmi oraz stosunek osoby badanej do nieszczęścia innych.

Skala 4 (PD - Personal Distress/OP - Osobistej Przykrości) - ocenia typowe reakcje emocjonalne, w tym lękowe, związane z dyskomfortem w konfrontacji z negatywnymi emocjami odczuwanymi przez innych.

IRI opiera się na samoocenie badanego (perspektywa podmiotu jak pamiętamy) w odniesieniu do niektórych cech osobowości, zachowań i postaw takich jak: altruizm, zdolność percepowania uczuć innych ludzi I doświadczania ich na sobie, samooceny oraz umiejętność nawiązywania kontaktów interpersonalnych.

2. Kwestionariusz Rozumienia Empatycznego A. Węglińskiego (KRE)

Przepis na test.

Pozycje do kwestionariusza Węgliński zaczerpnął z dzienników młodzieży dorastającej :) - 200 twierdzeń poddał ocenie 8 sędziów kompetentnych (psychologowi i pedagogowie 4/4). 80% wskazań kwalifikowało pozycję do wstępnej wersji (50 stwierdzeń). W wyniku badania (200 osób 14/19 lat) przyjęto 33 stwierdzenia dla których wartość współczynnika korelacji była statystycznie istotna na poziomie nie mniejszym niż 0,01.

KRE opublikowany został ostatecznie w 1983 roku.

3. Skala Empatii Emocjonalnej A. Mehrabiana i N. Epsteina (Kwestionariusz Reakcji i Upodobań) TOE

Łatwo się pogubić, więc kilka wyjaśnień:

Oryginalna nazwa brzmi Emotional Empathy Scale (EES), w języku polskim przyjęło się określenie Test Ocen (TOE), natomiast kwestionariusz nosi tytuł Kwestionariusz Reakcji i Upodobań - żeby badany za szybko się nie zorientował o co chodzi).

TOE cechuje się bardzo wysoką trafnością I rzetelnością. Wskaźniki interkorelacji dla poszczególnych skal przekraczają 0,30 I są istotne na poziomie ufności 0,01.

Skala TOE powstała w oparciu (jak to zwykle bywa) o inne skale (Dymond 1984, Hogan 1969, etc…). W jej skład wchodzi 30(albo 33 - w zalezności od wersji, nowsza - eksperymentalna jest krótsza) stwierdzeń tworzące 7 podskal (2 twierdzenia na skalę, 16 twierdzeń służy jako wypełniacz (fachowo: mają charakter buforowy).

Skale w TOE:

1. emocjonalna wrażliwość na otoczenie (10,20)

2. rozumienie uczuć osób nieznanych (15,28)

3. ekstremalna wrażliwość emocjonalna (8,23)

4. tendencja do wzruszania się w odpowiedzi na reakcje emocjonalne pozytywne (14,22)

5. tendencja do wzruszania się w odpowiedzi na reakcje emocjonalne negatywne (16,30)

6. tendencja do współczucia (26,33)

7. gotowość do kontaktu z osobami mającymi problemy (12,21)

4. Impulsywność, Ryzyko, Empatia S. & H. Eysenck (czyli Impulsiveness, Venturesomeness, Empathy - IVE)

Oparty na czynnikowej koncepcji osobowości - trójwymiarowa struktura osobowości: Introwersja | Ekstrawersja | Neurotyzm.

Opracowanie kwestionariusza poprzedzone badaniami nad psychotyzmem - uznanym za jeszcze jeden nadczynnik osobowości (czwarty). Psychotyzm wg Eysenck'ów jest drugą naturą ekstrawersji. Istotnym składnikiem ekstrawersji jest impulsywność spełniająca w funkcjonowaniu jednostki rolę regulacyjną - od nasilenia tej cechy zależy czy podejmujesz jakieś działania czy nie - np. o charakterze przestępczym (Pospiszyl, 1985).

Impulsywność tak jak ekstrawersja ma złożoną strukturę - Eysenckowie nazywają dwie grupy cech jako impulsywność i ryzyko. Impulsywność oznacza spontaniczność, żywiołowość, niechęć do planowania i stabilizacji. Ryzyko - dążenie do przeżywania przygód, potrzebę silnej stymulacji, szukanie mocnych wrażeń (Eysenck & Eysenck, 1987)

I tak dochodzimy do empatii:) Jest to trzecia skala IVE. Znalazła się w IVE po trosze dla ozdoby - jako urozmaicenie kwestionariusza pytaniami buforowymi. Drugi powód jest taki, że okazało się istotne określenie związków empatii z wyżej opisanymi czynnikami.

Ciekawostka: Jedyna dodatnia korelacja empatii dotyczy neurotyczności, która z kolei wykazuje zależność pozytywną w odniesieniu do impulsywności a negatywną do ryzyka (Eysenck, Pearson i In., 1985)

IVE składa się z 63 pozycji (pytań) tworzących trzy podskale:

1. Impulsywność (24 pozycje)

2. Ryzyko (18 pozycji)

3. Empatia (21 pozycji)

Walidacja IVE wykazała jej wysoką rzetelność i trafność.

Emocje i motywacje/ćwiczenia/EMPATIA [skrypt by marekjaros&rosinska2007] 2/4

emocje i motywacje/ćwiczenia

---