Kryteria podziału subdyscyplin pedagogicznych w ujęciu Stanisława Kawuli
S. Kawula, uważa, że "(...) aktualny stan rozwoju nauk o wychowaniu i samej pedagogiki nie upoważnia nas jeszcze do tego, aby mówić 0 systemie nauk pedagogicznych (w ścisłym rozumieniu jako systemie taksonomicznym pedagogiki), należy przyjąć wobec tego pogląd o występowaniu kompleksu nauk o wychowaniu i - w ich łonie - kompleksu nauk pedagogicznych" (S. Kawula, 1986, s.28). Autor ten traktuje nauki o wychowaniu jako szerszy krąg treściowo-zakresowy, do którego wchodzą zarówno nauki współdziałające z pedagogiką, nauki dla niej pomocnicze oraz zespół różnych subdyscyplin pedagogicznych.
Zasługą S. Kawuli jest to, że podjął próbę ustalenia podstawowych kryteriów klasyfikacji nauk pedagogicznych, które tworzą subdyscypliny pedagogiki. Próba ta jest wynikiem przeciwstawienia się klasyfikacji nauk pedagogicznych zaproponowanej przez Komitet Nauk Pedagogicznych PAN, która co pewien czas jest uzupełniana na zasadzie "dodawania", czy dopisywania nowych, kolejnych (subdyscyplin), bez ukazywania wyraźnego kryterium odpowiadającego całej klasyfikacji (por.: Cz. Kupisiewicz, 1974; M Pccherski, 1977).
S. Kawula - pomijając dyscypliny współdziałające, pomocnicze i podstawowe dla pedagogiki - wyróżnił siedem podstawowych kryteriów, według których sklasyfikował współcześnie występujące w ramach pedagogiki dyscypliny szczegółowe. Są to:
1) kryterium uwzględniające cele działalności wychowawczej ujmowane w najszerszym ich rozumieniu: dydaktyka (dydaktyki szczegółowe), teoria wychowania (szczegółowe teorie wychowania);
(2) kryterium metodologiczne: pedagogika ogólna (analiza wszelkich uwarunkowań procesu wychowania), pedagogika społeczna (akcentuje w swym podejściu metodologicznvm rolę i znaczenie środowiska);
(3) kryterium instytucjonalne (dotyczy konkretnej działalności praktycznej bardziej aniżeli refleksji teoretycznej): pedagogika szkolna, pedagogika przedszkolna, pedagogika szkoły wyższej, pedagogika wojskowa;
(4) kryterium rozwojowe: pedagogika wieku żłobkowego, pedagogika wieku wczesnoszkolnego, pedagogika dzieci i młodzieży, andragogika;
(5) kryterium uwzględniające rodzaj działalności jednostkowej lub grupowej: pedagogika obronna, pedagogika rekreacji, pedagogika działalności kulturalnej, pedagogika sportu, pracy, czasu wolnego;
(6) kryterium dewiacji i defektów rozwojowych: oligofrenopedagogika, tyflopedagogika, pedagogika rewalidacyjna, pedagogika resocjalizacyjna i penitencjarna;
(7) kryterium problemowe (dotyczy przekrojowego ujęcia zagadnień badawczych i praktycznych: polityka oświatowa, kształcenie zawodowe, problemy zawodu nauczyciela (pedeutologia).
Dodać należy, że autor ten przyjmując takie kryteria sugeruje, iż zaszeregowanie poszczególnych subdyscyplin nie oznacza braku ścisłych powiązań pomiędzy nimi.