EDMUND NIZIURSKI
SPOSÓB NA ALCYBIADESA
E. Niziurski, Sposób na Alcybiadesa, Warszawa 1974, wyd.6
TEMAT: Obraz szkoły we wspomnieniach Ciamciary.
Cele:
uświadomienie sobie, że wspomnienia są bardzo ważne dla każdego człowieka
rozumienie, że szkoła, nauczyciele i uczniowie to społeczność, która zawsze wywołuje emocje
rozumienie, że czasy szkolne mają duży wpływ na każdego człowieka
Ustalenie z uczniami:
kim jest narrator - narratorem jest jeden z uczniów - Ciamciara, zarazem bohater przedstawianej historii;
jaką formę ma powieść - są to wspomnienia;
jakie są realia powieści, z czyjej perspektywy je poznajemy - jest to świat szkoły, przedstawiony z perspektywy uczniów;
czasu akcji powieści - akcja powieści obejmuje okres jednego roku szkolnego, od września, kiedy to okazało się, że klasa ósma ma; znaczne braki w wiadomościach. Akcja kończy się w czerwcu, gdy uczniowie profesora Misiaka oprowadzają po Warszawie kolegów z Ełku.
2. Przypomnienie bohaterów powieści.
główni bohaterowie: Ciamciara, Pędzel, Zasępa, Słaby, profesor Misiak
postaci drugoplanowe: Szekspir, Dyr., Żwaczek, Kicki, Wątłusz
Obraz szkoły w powieści E. Niziurskiego.
Szkoła przedstawiona przez Ciamciarę jest miejscem szczególnym. Utożsamiają się z nią uczniowie i nauczyciele. Sam budynek ma wiele ciekawych, tajemniczych miejsc, w których spotykają się uczniowie.
Szkoła opisana przez Ciamciarę to szkoła z tradycjami, stara i sławna - Marcin podkreśla, że „To było właśnie nasze nieszczęście, że chodziliśmy do szkoły „zbyt starej i sławnej”(s. 7).
Opisane wydarzenia rozgrywają się głównie w budynku szkoły im. Lindego lub w najbliższej okolicy.
Budynek szkoły - praca z tekstem. Uczniowie podzieleni na grupy wskazują fragmenty powieści, w których przedstawione są „miejsca szczególne” (4 grupy: budynek szkoły, wędzarnia, obserwatorium, gabinet dyrektora).
NOTATKA
Najważniejszy jest budynek szkoły, założonej jeszcze w czasach Komisji Edukacji Narodowej, ściśle związany z ważnymi wydarzeniami dziejowymi narodu. „Obciążony historią i tradycją”. Panuje w nim „magia miejsca”.
Ważnym miejscem jest obserwatorium - pokoik na poddaszu, w którym można było urządzać tajne narady.
Wędzarnia - drewniana budka, z której można było z niej korzystać dzięki protekcji woźnej Więckowskiej.
Niebagatelną rolę w kształtowaniu świadomości uczniów odgrywał gabinet dyrektora. Na ścianach wisiały portrety sławnych uczniów szkoły. To na nie spoglądali uczniowie, którzy przebywali w gabinecie Dyra.
POSUMOWANIE
Szkoła we wspomnieniach Ciamciary to miejsce, które po latach wywołuje miłe emocje, budzi uczucie tęsknoty.
ZADANIE DOMOWE
„Obraz ten wisiał nad biurkiem Dyra i przedstawiał sławnego podróżnika (…), uczestnika powstania listopadowego, kapitana Józefa Pucia, który został zjedzony przez krajowców na wyspach Fidżi. Na szczęcie zdołał przedtem wprowadzić szereg cennych poprawek do map wysp południowych i uzyskać sławę naukową.
Artysta przedstawił kapitana Pucia na brzegu morza - pod palmą, w czarnym cylindrze, z fajką w zębach i z wielką lornetą w dłoni - lustrującego zarośla wyspy” (s. 8-9).
Spróbuj przedstawić lub opisać patrona swojej szkoły lub znanego absolwenta w sposób równie dowcipny jak to zrobił Ciamciara. Pamiętaj, nie może to być notatka encyklopedyczna.
Temat: Nauczyciel też człowiek
Cele:
uświadomienie uczniom, że „nauczyciel to też człowiek”
kształcenie umiejętności samodzielnej pracy z tekstem
doskonalenie umiejętności pracy w grupie
1. Jacy są nauczyciele we wspomnieniach Ciamciary?
Ciamciara skupia się na kilku przedmiotach - matematyce prowadzonej przez profesora Ejdziatowicza, języku polskim wykładanym przez profesora Żwaczka i historii utożsamianej z profesorem Misiakiem - Alcybiadesem. Pięknie wspomina byłą wychowawczynię - panią Lilkowską. Wiele miejsca poświęca też groźnemu Dyrowi.
2. Nauczyciel dzieli klasę na grupy. Każda z nich otrzymuje kartki z cytatami charakteryzującymi lub opisującymi lekcje wybranych nauczycieli.
Uczniowie uzupełniają tabelę.
ALCYBIADES
Cechy pozytywne |
Cechy negatywne |
|
|
PANI LILKOWSKA
Cechy pozytywne |
Cechy negatywne |
|
|
PAN ŻWACZEK
Cechy pozytywne |
Cechy negatywne |
|
|
DYRO
Cechy pozytywne |
Cechy negatywne |
|
|
PAN FARFALA
Cechy pozytywne |
Cechy negatywne |
|
|
PANI KALINO
Cechy pozytywne |
Cechy negatywne |
|
|
DZIADZIA EJDZIATOWICZ
Cechy pozytywne |
Cechy negatywne |
|
|
a)
„Pani Lilkowska - istota wątła, wrażliwa i pełna wiary w młodzież - była przez jakiś czas drugim obok pani Kalino gogiem w spódnicy w naszej czysto męskiej szkole. Przyszła do nas prosto z liceum pedagogicznego. Otóż, gdy tylko poznaliśmy, że mamy do czynienia nie z gogiem, ale z aniołem, który z niewiadomych powodów zstąpił w padół naszej klasy, wykorzystywaliśmy niecnie ten fakt i zaczęliśmy w sposób niegodny wystawiać na próby cierpliwość anioła”. (s. 10)
b)
„Alcybiades miał za to bujać w obłokach. Dał temu wyraz nieznany artysta grafik, malując na ścianie gabinetu historycznego fresk przedstawiający Alcybiadesa w jego rozwianym płaszczu i szaliku, latającego między chmurkami z napisem „Spiritus flat ubi vult” (Duch dąży dokąd chce). Było to ulubione powiedzenie Alcybiadesa. Słysząc je na początku naszej kariery szkolnej, podejrzewaliśmy Alcybiadesa o alkoholizm, lecz potem starszy brat Pędzelkiewicza (…), wyjaśnił nam, że „spirytus” oznacza po łacinie „duch”, a dokładne obserwacje trybu życia Alcybiadesa (…) stwierdziły ponad wszelką wątpliwość, że przemysł spirytusowy nie ma z nim nic wspólnego. (…)
Fresk na ścianie gabinetu historycznego nie przetrwał nawet trzech dni, gdyż z rozkazu wzburzonego Dyra uległ bezwzględnej dewastacji, mimo protestów samego Alcybiadesa, który, jak mogliśmy zauważyć, z niewiadomych powodów był zadowolony z niego”. (s. 91-92)
c)
„Każdy profesor ma swój czas ochronny (…). Na przykład w stosunku do Żwaczka stosujemy czas ochronny w maju.
- dlaczego? - zapytałem.
- bo w maju Żwaczek zdaje egzaminy. Zapewne nie wiecie, że Żwaczek studiuje orientalistykę.
- orientalistykę? - zdziwiłem się.
- tak jest, i w tym czasie zdaje egzaminy na uniwersytecie. Dziadzia Ejdziatowicz ma natomiast swój czas ochronny w listopadzie, ponieważ wtedy bierze kąpiele lecznicze oraz specjalne naświetlania, i to go osłabia u pani Kalino czas ochronny przypada na marzec. W tym miesiącu pani Kalino nie wytrzymuje już dłużej nerwowo, nachodzą ją czarne myśli i nosi się z zamiarem porzucenia czynnej pracy gogicznej. Przeciwdziałamy temu skutecznie stosując czas ochronny, w wyniku czego pani Kalino odzyskuje równowagę psychiczną, nabiera wiary w młodzież i sens swojego posłannictwa gogiczngo. (…) Powtarzam, że w stosunku do Alcybiadesa czas ochronny trwa zawsze, ponieważ Alcybiades podlega ochronie zasadniczej i należy do rezerwatu gogicznego”. (s.113-114)
3. Nauczyciel poleca grupom, żeby każda z nich odszukała dodatkowy cytat dotyczący nauczycieli.
Np. pani Lilkowska - s.118-123, Alcybiades - s. 111-113, lekcja chemii -s.28-31
4. NOTATKA - wypełnione tabele (zapis na tablicy i w zeszytach)
ZADANIE DOMOWE
Wyobraź sobie, że jesteś uczniem szkoły im. Lindego i napisz list do kolegi lub koleżanki przedstawiający jednego z nauczycieli tej szkoły.
Temat: SPONA i jej „ofiary”.
Cele:
uświadomienie sobie, że życie szkolne się nie zmienia mimo upływających lat
utrwalenie wiadomości na temat zapisu wypowiedzi w formie dialogu
Nauczyciel dzieli klasę na pięć grup. Każda z nich przygotowuje scenkę, w której przedstawi różne pomysły, by jak najbardziej opóźnić rozpoczęcie lekcji przez nauczyciela.
Odgrywanie scenek, np. udawanie, że ktoś zasłabł, zadawanie nauczycielowi pytań na różne niezwiązane z lekcją tematy, opowiadanie, co się wydarzyło niezwykłego, itp.
Wnioski - uczniowie zawsze starali się i nadal mają swoje sposoby na nauczycieli.
3. Rozwiązanie skrótu SPONA - Sposób na Alcybiadesa
4. Na czym polegała SPONA i dlaczego została zastosowana?
NOTATKA
Ciamciara, Pędzelkiewicz, Zasępa i Słabiński nie chcieli się uczyć i starali się zdobyć sposoby na najsurowszych nauczycieli. Nie mieli pieniędzy i stać ich było tylko na Sposób Na Alcybiadesa. Sposób polegał na tym, że za każdym razem wybrani uczniowie zadawali nauczycielowi krótkie pytania, a on „dryfował”.
Kto stał się „ofiarą” SPONY?
NOTATKA
Chłopcy bardzo chętnie słuchali dryfującego belfra, polubili jego przedmiot i zupełnie nieoczekiwanie zaczęli się uczyć historii.
Dyrektor i ciało gogiczne dziwili się tej zaskakującej przemianie.
Przełomowym momentem była wizyta uczniów z Ełku, których miała oprowadzić po Warszawie właśnie klasa Ciamciary. Chłopcy byli przerażeni, ale Alcybiades w nich wierzył. Okazało się, że mają dużą wiedzę o historii Warszawy i potrafią interesująco opowiadać. Wszyscy byli zaskoczeni, a przede wszystkim sami nauczyciele uczniowie klasy 8a.
ZADANIE DOMOWE
Zapiszcie w formie dialogu odegraną przez waszą grupę scenkę przedstawiającą sposoby na opóźnianie lekcji.