BEZROBOCIE I INFLACJA

BEZROBOCIE

1. Co to jest bezrobocie i jak je mierzyć?

stopa bezrobocia - stosunek nie zatrudnionej siły roboczej do ogólnej liczby zdolnych do pracy wyrażony w procentach

W polskiej statystyce (GUS) stopa bezrobocia oznacza stosunek liczby bezrobotnych zarejestrowanych do liczby ludności aktywnej zawodowo (w %)

2. Zasób siły roboczej. Przepływy na rynku pracy.

(3) i (6) - strumienie zasilające zasób siły roboczej (dopływ siły roboczej), np. nowo wchodzący na rynek pracy (nowe roczniki demograficzne), powracający na rynek pracy po przerwie w aktywności zawodowej

(4) i (5) - odpływ strumienia siły roboczej, np.

(4) - odchodzący na emeryturę, kobiety rezygnujące z pracy w celu opieki nad dzieckiem

(5) - zniechęceni bezowocnym poszukiwaniem pracy

(1) i (2) - zmieniający pracę, zwolnieni lub rezygnujący z pracy (1), podejmujący pracę na nowo po przejściowym okresie bezrobocia (2)

1. Rynek pracy. Bezrobocie naturalne.

Równowaga na rynku pracy

D_p - popyt na pracę (potencjalny)

D_e - popyt na pracę (efektywny)

S_p - podaż pracy (potencjalna)

S_e - podaż pracy (efektywna)

L_max - zasób siły roboczej

Na rynku pracy ustala się taki przeciętny poziom płacy realnej, który zapewnia równowagę między popytem (efektywnym) na pracę i podażą (efektywną) pracy. Ten punkt równowagi (na rysunku punkt E) charakteryzuje się pewnym poziomem bezrobocia, które nazwano naturalnym.

Kategorię bezrobocia naturalnego wprowadził do teorii ekonomii Milton Friedman (przedstawiciel nowej ekonomii klasycznej)

2. Rodzaje bezrobocia

• bezrobocie naturalne - poziom bezrobocia występujący w stanie równowagi rynku pracy (występuje wówczas „pełne” zatrudnienie). Bezrobocie naturalne obejmuje bezrobocie frykcyjne i strukturalne, zawsze obecne w gospodarce podlegającej dynamice.

• bezrobocie frykcyjne - dotyczy tych osób aktywnych zawodowo, którzy pozostają przejściowo bez pracy ze względu na zmianę pracy (np. z powodu zmiany miejsca zamieszkania, zmiany pracy na lepszą, bardziej satysfakcjonującą). Jest to bezrobocie, którego nie można uniknąć, bowiem jest immanentną cechą każdego dynamicznego społeczeństwa.

• bezrobocie strukturalne - związane ze zmianami strukturalnymi w gospodarce, jest wynikiem niedopasowania struktury podaży i popytu na pracę. Chodzi tu przede wszystkim o rozbieżność kwalifikacji oraz niedopasowanie regionalne.

• zróżnicowanie terytorialne bezrobocia (regiony objęte wyjątkowo wysokim bezrobociem to regiony, w których występuje zastój gospodarczy)

• problem zanikających zawodów, tracących na znaczeniu całych gałęzi przemysłowych (np. górnictwo) - konieczność przekwalifikowania się

• bezrobocie klasyczne - występuje wówczas, gdy płaca jest utrzymywana powyżej poziomu zapewniającego równowagę na rynku pracy (na skutek działalności związków zawodowych, ingerencji państwa - np. gwarantowana płaca minimalna)

• bezrobocie koniunkturalne - bezrobocie wynikające z niedostatecznego popytu globalnego (bezrobocie typu keynesowskiego)

• bezrobocie przymusowe - występuje wówczas, gdy pracownik mimo, że jest gotów zaakceptować przedłożoną mu ofertę pracy za obowiązujące na rynku wynagrodzenie, nie może znaleźć zatrudnienia.

• bezrobocie dobrowolne - występuje wówczas, gdy pracownik dobrowolnie rezygnuje z przyjęcia oferty pracy za obowiązującą na rynku płacę.

5. Płaca minimalna, bezrobocie przymusowe. Wpływ związków zawodowych.

Rynek pracy

Bezrobocie klasyczne ma charakter przymusowy.

6. Różne ujęcia bezrobocia w znanych teoriach ekonomicznych:

• ekonomia neoklasyczna i nowa ekonomia klasyczna (źródeł bezrobocia przymusowego upatruje w działalności związków zawodowych, w ingerencji państwa w kształtowanie płac, recepta na zmniejszenie bezrobocia - obniżyć stopy podatkowe)

• ekonomia keynesowska (źródeł bezrobocia przymusowego upatruje w niedostatecznym popycie konsumpcyjnym i inwestycyjnym; w celu zmniejszenia bezrobocia proponuje wzrost popytu globalnego przez zwiększenie wydatków państwa w okresie dekoniunktury)

Stosowane są także inne metody zmniejszania bezrobocia:

• działanie instytucji powołanych z myślą o pomocy bezrobotnym w uzyskaniu pracy, zdobyciu nowych kwalifikacji

• skrócenie czasu pracy, wcześniejsze przechodzenie na emeryturę

7. Bezrobocie w Polsce. Przedstawienie danych statystycznych.

INFLACJA

1. Gospodarka naturalna i towarowa

W gospodarce naturalnej producenci produkują w celu zaspokojenia własnych potrzeb

W gospodarce towarowej producenci przekazują produkty swojej pracy innym podmiotom w drodze ekwiwalentnej wymiany

towar - produkt pracy ludzkiej przeznaczony do sprzedaży

Czynniki, które zadecydowały o procesie przekształcenia gospodarki naturalnej w towarową:

• społeczny podział pracy

• I wielki społeczny podział pracy - wyodrębnienie się rolnictwa

• II - wyodrębnienie się rzemiosła

• III - wyodrębnienie się kupiectwa

• ekonomiczne wyodrębnienie się producentów na tle własności środków produkcji

Wartość użytkowa i wartość wymienna

wartość użytkowa - całokształt właściwości fizycznych

wartość wymienna - stosunek ilościowy, w jakim jeden towar jest wymieniany na inny

x towaru a = y towaru b

Rozwój gospodarki towarowej:

prosta gospodarka towarowa → rozwinięta gospodarka towarowa

Czynnik decydujący - oddzielenie bezpośredniego producenta od środków produkcji, praca staje się towarem

2. Pieniądz

Początkowo wymiana odbywała się według formuły:

T - T

Następnie wyodrębnił się towar spełniający rolę powszechnego, ogólnego ekwiwalentu - pieniądza

W gospodarce towarowo- pieniężnej wymiana odbywa się według formuły:

T - P - T

Pieniądz umożliwia rozerwanie w czasie i przestrzeni aktu sprzedaży i kupna:

T - P P - T

Dlaczego kruszec ( złoto, srebro )?

Zadecydowały o tym takie właściwości jak: jednorodność, trwałość, podzielność, łatwość przechowywania i przenoszenia.

3. Funkcje pieniądza:

• miernik wartości (funkcja dobra obrachunkowego)

Dzięki tej funkcji pojawia się kategoria ceny (wartości wymiennej towaru wyrażonej w pieniądzu)

Pieniądz pełni tę funkcję w sposób idealny (wyobrażeniowo).

• środek wymiany (środek cyrkulacji)

Pieniądz obsługuje transakcje, jest pośrednikiem w wymianie:

Funkcja ta sprawia, że akt wymiany o charakterze barterowym zostaje rozbity na dwa odrębne akty sprzedaży / kupna:

Uwaga: cena zależy od ilości pieniądza w obiegu;

(inflacja - każda jednostka pieniężna traci na wartości)

Ilość pieniądza niezbędna w obiegu:

gdzie:

M - ilość pieniądza w obiegu

V - szybkość obiegu pieniądza (oznacza ile razy przeciętnie jednostka pieniężna jest wydawana w ciągu roku)

P - przeciętny poziom cen dóbr i usług wchodzących w skład PKB

Y - wolumen produkcji (PKB w ujęciu realnym)

• środek płatniczy

Funkcja ta wiąże się z jego zdolnością do regulowania zobowiązań z tytułu zaciągniętego kredytu, płacenia należnych podatków, itp.

• środek tezauryzacji (gromadzenia bogactwa, gromadzenia skarbu)

Płynność pieniądza (łatwość przekształcenia w inną formę bogactwa) jest cechą pozwalającą pełnić tę funkcję

• pieniądz światowy

4. Inflacja

- objawy

- przyczyny

- skutki

inflacja - permanentny wzrost przeciętnego poziomu cen rynkowych na towary i usługi nabywane przez ludność

stopa inflacji -przeciętna stopa wzrostu cen konsumpcyjnych wyrażona w procentach

Ze względu na przyczyny wyróżnia się:

• inflację popytową

• inflację kosztową

• inflację w wyniku wzrostu podaży pieniądza (monetarystyczna teoria inflacji)

4. Inflacja popytowa - ciągniona przez popyt

spirala inflacyjna popyt ↔ ceny

Występuje szczególnie w sytuacji, gdy istnieje wysoki stopień wykorzystania zdolności produkcyjnych, gdy możliwości wzrostu podaży są ograniczone.

Np. w gospodarce w czasie wojny, w gospodarce nakazowej

Kornai : „Niedobór w gospodarce”

W gospodarce nakazowej obok inflacji popytowej i kosztowej (monopole państwowe) występuje także tzw. inflacja ukryta objawiająca się w istnieniu niedoborów.

5. Inflacja kosztowa - pchana przez koszty

Mechanizm inflacji kosztowej polega na nieustannym, kumulatywnym wzroście cen, kosztów, cen produktów pochodnych, zysków, płac, podatków, subwencji, itd.

spirala inflacyjna (sprzężenie zwrotne) koszty ↔ ceny

W sprzężeniu tym zasadnicze znaczenie odgrywa:

spirala inflacyjna płace ↔ ceny

Wzrost cen dotyczy między innymi dóbr i usług konsumpcyjnych, oznacza to wzrost kosztów utrzymania i wywołuje presję na podwyżki płac (następuje proces urealnienia wynagrodzeń w odniesieniu do inflacyjnego wzrostu cen i tym samym kosztów utrzymania). Ponieważ płace są składnikiem kosztów, rosną koszty produkcji, w wyniku wzrostu kosztów wytwarzania rosną również ceny, itd...

Szczególna rola w mechanizmie inflacji kosztowej:

• monopoli ( w spirali ceny - koszty - ceny )

• związków zawodowych ( w spirali ceny - płace - ceny )

6. Monetarystyczna teoria inflacji

Monetarystyczna teoria inflacji została sformułowana przez Friedmana.

Milton Friedman - amerykański ekonomista, czołowy przedstawiciel monetaryzmu, laureat nagrody Nobla (1976)

Monetarystyczna teoria inflacji reprezentuje pogląd, że inflacja jest zjawiskiem czysto monetarnym i nie może zaistnieć bez nadmiernej podaży pieniądza.

Wykorzystuje ona formułę znaną z ilościowej teorii pieniądza Irvinga Fishera:

Z powyższej formuły, po zróżnicowaniu, można wyprowadzić formułę na tempo wzrostu podaży pieniądza:

Jeżeli założymy, że prędkość obiegu pieniądza nie ulega zmianie, wówczas:

Wniosek: inflacja występuje wówczas, gdy podaż pieniądza rośnie szybciej od wzrostu podaży produkcji (PKB) w gospodarce narodowej.

Monetaryści wskazują na niebezpieczeństwa (skutki inflacyjne) ze strony:

• miękkiej polityki pieniężnej banku centralnego

• tzw. łatwego kredytu (polityka zarówno banku centralnego jak i banków komercyjnych)

• nadmiernego deficytu budżetowego (nadmiernych wydatków z budżetu państwa w stosunku do wpływów budżetu)

• wzrostu płac realnych przewyższającego wzrost wydajności pracy

4. Inflacja w Polsce. Przedstawienie danych statystycznych.

5. Polityka pieniężna banku centralnego

• Wpływ polityki monetarnej na inflację i koniunkturę gospodarczą poprzez regulację dopływu i odpływu pieniądza w obiegu

• Instrumenty polityki monetarnej banku centralnego:

• stopa procentowa

• stopa rezerw obowiązkowych

• operacje otwartego rynku

• emisja pieniądza

7. Krzywa Phillipsa

Wyraża ona zależność między inflacją a bezrobociem w krótkim okresie.

Krzywa Phillipsa

Monetarystyczna krytyka krzywej Phillipsa

Gospodarka sama wraca do stanu równowagi charakteryzowanego przez poziom bezrobocia naturalnego.

Zasób siły roboczej

(1)

Bezrobotni

Pracujący

(2)

(5)

(4)

(6)

(3)

Ludność nie należąca do zasobu siły roboczej

płaca

realna

D_p

D_e

E

B

punkt równowagi

w_E

S_e

S_p

L_B

zatrudnienie

L_E

L_max

0

płaca

realna

krzywa podaży pracy S

w_min

bezrobocie klasyczne

punkt równowagi

E

w_E

krzywa popytu na pracę D

L₁

L_E

Zatrudnienie L

0

stopa

inflacji

zjawisko wymienności między stopą inflacji i stopą bezrobocia

A

B

stopa bezrobocia

0

stopa

inflacji

i₃

A

i₂

i₁

B

stopa naturalnego

bezrobocia

stopa bezrobocia

0

---