Rodzaje kredytów

Jedną z podstawowych form działalności bankowej jest udzielanie kredytów i  pożyczek pieniężnych. We współczesnej gospodarce rynkowej, w erze „elektronicznego pieniądza”, kredyt odgrywa olbrzymią rolę zarówno jako instrument finansowania bieżącej działalności, jak i sposób pozyskiwania środków na inwestycje. Kredyt jako stosunek ekonomiczny, wynikający ze świadczenia przez jedną ze stron (wierzyciela) na rzecz drugiej strony (dłużnika) określonej wartości w towarze lub pieniądzu, na warunkach zwrotu równowartości w późniejszym terminie. Termin ten może być ustalony wyraźnie, zwyczajowo lub nie ustalony w ogóle.

Nazewnictwo kredytowe obejmuje bardzo wiele rodzajów kredytów, wyodrębnianych według bardzo różnych kryteriów. Ponadto wciąż pojawiają się nowe rodzaje kredytów stanowiące odpowiedź na zapotrzebowanie klientów. Część kredytów, na podstawie których wyodrębniane są rodzaje kredytów ma charakter całościowy tj. obejmuje całość kredytów udzielanych przez banki, inne kryteria pozwalają jedynie na wybranie ze wszystkich kredytów pewnych specyficznych grup, charakteryzujących się występowaniem określonej cechy będącej kryterium podziału.

Kredyty na działalność gospodarczą.

Najszerszą grupę, zarówno pod względem liczby umów kredytowych, jak i sumy udzielonych przez banki kredytów, stanowią kredyty na działalność gospodarczą, a więc zaciągnięte przez podmioty prowadzące różnego rodzaju produkcję, usługi czy handel i  wykorzystujące kredyt jako stałe lub okresowe zwiększenie środków własnych. W  obrębie tej grupy można wyróżnić kredyty obrotowe i inwestycyjne.

Kredyty obrotowe są udzielane w zasadzie na okres do jednego roku i są wykorzystywane na finansowanie bieżącej działalności firmy, a więc zakupu surowców czy materiałów, płac pracowników czy regulowania zobowiązań o charakterze publiczno-prawnym. Tego rodzaju kredyty mają na ogół charakter celowy, tj. są przeznaczane na konkretne, znane dokładnie bankowi, cele. Pewnymi specyficznymi odmianami takich kredytów są kredyty sezonowe przeznaczone na ogół na finansowanie zapasów w tych podmiotach, których produkcja ma charakter sezonowy, a zbyt odbywa się sukcesywnie w  ciągu roku lub odwrotnie. Podobny charakter mają kredyty skupowe, które służą do finansowania pozyskania przez producenta surowca do produkcji, jeśli surowiec ten występuje tylko w określonej porze roku.

Kredyt w rachunku bieżącym należy również do jednej z form kredytu obrotowego. Zawierany jest na mocy umowy, zezwalającej kredytobiorcy na debet, czyli ujemne saldo rachunku w określonym czasie i do określonej wysokości. Oprócz prowizji klient płaci oprocentowanie, zwykle wysokie, ale naliczane tylko od rzeczywistej wielkości debetu. Dla banku zysk z kredytu w rachunku bieżącym jest względnie niski. Bank spodziewa się jednak równocześnie osiągnąć korzyści innego typu, a przede wszystkim:

• dzięki udzielaniu korzystnych dla klientów kredytów pozyskać najbogatsze, najbardziej dynamiczne przedsiębiorstwa, mając nadzieję, że w przyszłości będą one zaciągać także i wyżej oprocentowane kredyty innych typów,

• zapewnić sobie obsługę rachunków bieżących tych przedsiębiorstw, co przynosi też pozyskanie nisko oprocentowanych lokat bieżących.

Kredyty inwestycyjne są przeznaczane na zakup dóbr inwestycyjnych, takich jak budynki, budowle, maszyny i urządzenia. Kredyty te na ogół są udzielane w znacznych kwotach i na dłuższe okresy spłaty z tzw. okresem karencji, tj. okresem, w którym obsługa kredytu ograniczona jest na ogół do spłacania należnych odsetek - bez konieczności płacenia rat kapitału kredytu. W ten sposób umożliwia się osiągnięcie przez -  zrealizowaną przy pomocy kredytu - inwestycję właściwej wydajności.

Kredyty konsumpcyjne.

Kredyty konsumpcyjne, określane mianem kredytów detalicznych — w odróżnieniu od kredytów dla podmiotów gospodarczych nazywanych czasem kre­dytami hurtowymi lub, częściej, korporacyjnymi — służą do finansowania wydatków o charakterze konsumpcyjnym indywidualnych konsumentów. Mogą być udzielane w obydwu podstawowych formach realizacji: gotówkowej i bezgotówkowej.

Kredyty gotówkowe są w całości wypłacane w gotówce. Stanowią one w obecnych czasach mały procent ogólnej sumy kredytów. Banki wolą bezgotówkową formę wypłaty w celu zmniejszenia ryzyka malwersacji pieniędzy. Przykładem tego rodzaju kredytu jest kredyt lombardowy. Przy kredytach bezgotówkowych pieniądze są wypłacane przelewem na konto dostawcy lub wykonawcy usług. Mają one najczęściej charakter sprzedaży ratalnej, głównie trwałych dóbr konsumpcyjnych ta­kich jak samochody, meble, wyposażenie mieszkania itp., ale także wycieczek, kosztów leczenia czy innych usług. Charakterystyczną cechą kredytów ratalnych jest występowanie na rynku pośredników zajmujących się pomocą w przygotowaniu przez klienta dokumentów wymaganych przez bank, dokonaniem zabezpieczenia kredytu i dostawą zakupio­nego wyrobu nabywcy. Z  czasem pośrednicy ci, angażując w działalność własne środki, doprowadzają do sytuacji, w której występują w imieniu banku, dzięki cze­mu kredyt udzielany jest „od ręki", a ryzyko kredytowe jest częściowo również ich udziałem. W ten sposób wytworzyła się grupa firm będących dziś poważnymi uczestnikami rynku finansowego, a niektóre z nich nawet stały się właścicielami banków.

Do kredytów konsumpcyjnych zaliczamy również kredyty budowlano-mieszkaniowe. Kredyty budowlane, udzielane na budowę domu (niekoniecznie mieszkalnego), ich wielkość jest zwykle znaczna, a zabezpieczeniem jest hipoteka na nieruchomości (gruncie, na którym rozpoczęto budowę). Kredyty mieszkaniowe, udzielane najczęściej na zakup już zbudowa­nego mieszkania, ich wielkość jest zróżnicowana, a  zabezpieczeniem jest hi­poteka na mieszkaniu. W przypadku pierwszego z wymienionych typów kredytobiorcami są zarówno osoby fizyczne, jak osoby prawne; większość takich kredytów jest udzielana przedsiębiorstwom. Kredyty mieszkaniowe są najczęściej udzielane osobom fizycznym.

Rodzajem kredytu mieszkaniowego jest kredyt kontraktowy, udzielany przez kasy mieszkaniowe. Przez zawarcie umowy o kredyt kontraktowy osoba fizyczna zobowiązuje się do systematycznego gromadzenia w kasie mieszkaniowej przez określony czas swoich oszczędności. Kwota kredytu nie może być większa aniżeli 150% kwoty oszczędności wraz z  odsetkami, a okres kredytowania dłuższy aniżeli okres gromadzenia oszczędności. Kredyt kontraktowy jest oprocentowany wprawdzie znacznie niżej aniżeli inne kredyty konsumpcyjne, trudno go jednak zaliczyć do kredytów preferencyjnych, gdyż gromadzone przez kilka lat oszczęd­ności również nie są oprocentowane według stopy rynkowej. Niewątpliwą korzy­ścią dla oszczędzających w kasach mieszkaniowych jest natomiast możliwość od­liczenia określonej kwoty wniesionej każdego roku do kasy od należnego podatku za ten rok.

Cechą charakterystyczną kredytów mieszkaniowych jest to, że są to kredyty hipoteczne.

W grupie kredytów konsumenckich mieści się również kredyt studencki. Udziela się go studentom na warunkach preferencyjnych, ponieważ część odsetek jest spłacana przez budżet.

Kredyty komunalne

Kredyty komunalne są udzielane miastom i gminom głównie na finansowanie realizacji inwestycji o charakterze infrastrukturalnym jak wodociągi, sieci kanalizacyjne, drogi itp. Najczęściej kredyty te stanowią niewielkie uzupełnienie środków własnych jednostki. Banki są bardzo zainteresowane kredytowaniem jed­nostek samorządu terytorialnego, gdyż wiąże się to bardzo często z obsługą bu­dżetu danej jednostki. Ponadto tryb zaciągania zobowiązań przez jednostki samo­rządowe, tj. specjalne uchwały rad odpowiednich szczebli oraz konieczność uzy­skania zgody Regionalnej Izby Obrachunkowej sprawującej kontrolę finansową nad samorządami powodują, że kredyty komunalne są obarczone stosunkowo niewielkim ryzykiem dla banku.

Kredyty dla jednostek budżetowych

Kredyty dla jednostek budżetowych mają raczej incydentalny charakter i służą do przejściowego finansowania w przypadku nie otrzymania niezbędnego zasilenia z budżetu państwa. Kredytami posługują się takie ogólnopolskie jednostki jak Agencja Rynku Rolnego czy Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Kredyty na zakup papierów wartościowych

Kredyty na zakup papierów wartościowych udzielany jest osobom fizycz­nym w  dwóch podstawowych odmianach: na zakup na rynku pierwotnym i na transakcje przeprowadzane na rynku wtórnym, głównie za pośrednictwem Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie. Przeważnie zabezpieczeniem tych kre­dytów są nabywane i posiadane wcześniej papiery wartościowe, stąd banki współdziałają w tym zakresie z  prowadzonymi przez siebie biurami maklerskimi. Przy finansowaniu zakupu na rynku pierwotnym akcji cieszących się dużym zaintere­sowaniem nabywców, kwota kredytu może stanowić wielokrotność zaangażowa­nych przez kredytobiorcę środków bez żadnego dodatkowego zabezpieczenia, ze względu na spodziewaną redukcję zapisów na akcje.

Innym bardzo istotnym i często stosowanym kryterium podziału kredytów jest czas na jaki zostały udzielone. Dzielimy je na:

• krótkoterminowe,

• średnioterminowe,

• długoterminowe.

Kredyty krótkoterminowe to kredyty udzielane wszystkim kredytobiorcom, niezależnie od ich statusu prawnego, na okres do 1 roku. Podstawową część tych kredytów stanowią kredyty obrotowe na działalność gospodarczą, ale także kredyty płatnicze na regulowanie bieżącej płynności firm czy kredyty gotówkowe dla osób fizycznych. Stosunkowo krótki okres kredytowania powoduje, że ryzyko kredytowe banku jest łatwiejsze do określenia, a  tym samym wnioski o te kredyty są prostsze i relatywnie szybciej rozpatrywane aniżeli pozostałe. Stosowane są również prostsze w uzyskaniu zabezpieczenia i niższe oprocentowania wyrówny­wane niejako szybszym obrotem środków i pobieranymi prowizjami.

Kredyty średnioterminowe udzielane są na okres od 1 roku do 3 lat. Są to kredyty na działalność gospodarczą o długim cyklu obrotu środków, kredyty na zakupy inwestycyjne realizowane przez podmioty gospodarcze oraz kredyty na zakup samochodów i innych dóbr trwałego użytku przez gospodarstwa domowe.

Kredyty długoterminowe udzielane są na okres dłuższy aniżeli 3 lata. Prze­znaczone są na finansowanie projektów inwestycyjnych takich jak budowa bu­dynków, obiektów produkcyjnych czy handlowych, na zakup nieruchomości czy całych przedsiębiorstw, zakup ziemi i urządzanie gospodarstw rolnych oraz budo­wę domów czy mieszkań przez osoby indywidualne.

Wyróżnia się również kredyty, które się charakteryzują stosowaniem jednorodnych zabezpieczeń. Dzielimy je na:

• hipoteczne,

• wekslowe,

• lombardowe.

Kredyty budowlano- mieszkaniowe są najczęściej zabezpieczone wpisem do hipoteki na budowanym czy kupowanym domu lub mieszkaniu. Hipoteczne zabezpieczenie zwrotności kredytu wiąże gwarancję jego spłaty z określoną nieruchomością. Pozwala ona bankom na zaspokojenie roszczeń z tej nieruchomości także wówczas, gdy zmieni ona właściciela, zapewniając im pierwszeństwo przed wierzycielami kolejnych właścicieli nieruchomości. Wniosek o dokonanie wpisu składa właściciel nieruchomości lub bank. Procedura dochodzenia roszczeń z zabezpieczeń hipotecznych jest wprawdzie procedurą długotrwałą, lecz dającą w efekcie możliwość od­zyskania przez bank należności także dlatego, że groźba utraty nieruchomości jest dostatecznie silnym bodźcem dla kredytobiorcy dla dokonania spłaty.

Kredyty wekslowe (dyskontowe) należały już przed pierwszą wojną światową do najpopularniejszych form kredytowania. Bank udzielając kredytu potrąca z góry należne mu odsetki, nazywane dyskontem. Jest on udzielany klientom oddziału banku na ogół na krótki, kilkumiesięczny okres i polega na przyjmowaniu przez bank weksli do dyskonta. Każdy weksel przyjmowany do dyskonta jest sprawdzany pod kątem zgodności z prawem wekslowym oraz możliwości majątkowej trasata i innych osób podpisanych na wekslu. Weksel spełniający określone wymagania po zdyskontowaniu przez bank może być przedstawiony do redyskonta przez NBP. Bank centralny wpływa na dyskonto weksli w  bankach poprzez ustalenie wysokości stopy redyskontowej, zwanej również stopą dyskontową banku centralnego. Spłata kredytu dyskontowego następuje ze środków wpłaconych przez dłuż­nika wekslowego w terminie płatności weksla. Jeśli weksel nie zostanie wykupiony w terminie płatności bank zgłasza weksel do protestu, a kwotę wekslową wraz z należnymi odsetkami i innymi kosztami pobiera z rachunku bieżącego dłużnika.

Kredyt lombardowy jest kredytem krótkoterminowym i udzielany jest podmiotom gospodarczym i osobom fizycznym pod zastaw ruchomości, papierów wartościowych, wyrobów z metali szlachetnych czy innych towarów. Kredyt lombardowy jest kredytem krótkoterminowym, a jego cechą charakterystyczną jest przejęcie przez bank przedmiotu zastawu i prawo do jego sprzedaży w przypadku nie spłacenia kredytu. W celu ograniczenia ryzyka banki dokonują wyboru przedmiotów zastawu i na ogół określają znacznie niższe kwoty kredytu aniżeli wartość rynkowa przedmiotów przyjętych w zastaw. Najchętniej przyjmowanym przedmiotem zastawu przez banki są papiery wartościowe. Kredyt lombardowy jest również udzielany bankom przez bank centralny pod zastaw papierów wartościowych w postaci zdematerializowanej a mianowicie:

• bonów skarbowych;

• obligacji pożyczki państwowej.

Bank korzystający z tego rodzaju kredytu jest zobowiązany do niezbywania zastawionych papierów wartościowych. Gdyby je zbył to cała kwota wykorzystanego kredytu lombardowego staje się zadłużeniem przeterminowanym. Następnie NBP wzywa bank do zapłaty. Gdy nie zostanie spłacone wraz kredytach odsetkami wtedy zostaje wszczęte postępowanie egzekucyjne.

Według stosowanych stawek oprocentowania kredyty dzielimy na:

• komercyjne,

• preferencyjne.

Kredytami komercyjnymi nazywamy kredyty, których koszt wyni­ka z rachunku ekonomicznego przeprowadzonego przez bank, uwzględniającego koszt pieniądza i  konkurencję innych banków.

Kredyty preferencyjne to kredyty udzielane na korzystniejszych warunkach, niż wynikające z rachunku ekonomicznego. Znaczna większość kredytów preferencyjnych jest przeznaczana na realizację polityki rządowej w sferze gospodarki (rozwój rolnictwa, aktywizacja obszarów ekonomicznie najsłabiej rozwiniętych lub najbardziej za­grożonych bezrobociem, rozwój budownictwa mieszkaniowego i turystyki) lub pewnych celów społecznych (np. ochrona środowiska, pomoc dla osób niepełnosprawnych). W krajach zachodnioeuropejskich znaczna część kre­dytów preferencyjnych jest przeznaczana na pomoc dla małych przedsię­biorstw, w Polsce jednak nie udało się dotychczas uruchomić na szerszą ska­lę licznych opracowanych w tym zakresie projektów. Mechanizmy kredytów preferencyjnych są zróżnicowane. Zawsze podpisywane są szczegółowe umowy między zainteresowanymi bankami a instytucją finansującą kredyt.

Następnie kredyty możemy podzielić ze względu na rodzaj oprocentowania:

• z oprocentowaniem stałym,

• z oprocentowaniem zmiennym.

Oprocentowanie stałe stosowane jest w warunkach stabilnej sytuacji na rynku pieniężnym i dla kredytów relatywnie niższych kwotowo. Najczęściej w takim przypadku oprocentowanie pobierane jest z góry za cały okres kredytowania (kre­dyt dyskontowy).

Oprocentowanie zmienne jest najpopularniejszym stosowanym typem oprocentowania. Umowa kredytowa określa precyzyjnie warunki oraz częstotliwość zmiany oprocentowania w  trakcie trwania umowy kredytowej. Najczęściej, jako warunki uprawniające bank do zmiany stosowanych stawek oprocentowania, podaje się zmiany stóp banku centralnego czy wskaźników cen towarów i usług.

Pod względem techniki spłaty kredytów wyróżnia się kredyty spłacane:

• jednorazowo,

• w ratach,

• z odroczoną spłatą części należności.

Zabezpieczenia

Zabezpieczenia osobiste:

Weksel własny in blanco - jest papierem wartościowym zobowiązującym wystawcę lub wska­zaną przez niego osobę do bezwarunkowego zapłacenia określonej kwoty pie­niężnej w oznaczonym terminie. Do zabezpieczenia wywiązania się z umowy kre­dytowej wykorzystuje się weksel in blanco, zwany inaczej wekslem gwarancyjnym. Jego istota polega na tym, że na czystym druku wekslowym składa podpis osoba zobowiązana lub osoby upoważnione do występowania w imieniu dłużni­ka. Do weksla dołączona jest deklaracja wekslowa, w której kredytobiorca upo­ważnia bank do wypełnienia weksla, tj. wpisania kwoty i terminu płatności, w  przy­padku nie wywiązywania się przez niego z zobowiązań w ustalonych w  umowie kredytowej terminach. Wypełniony weksel pozwala bankowi na dochodzenie we właściwym sądzie rejonowym swoich roszczeń w uproszczonym trybie postępo­wania nakazowego, zgodnie z kodeksem postępowania cywilnego. Najczęściej weksel in blanco jest zabezpie­czeniem dodatkowym, stosowanym poza innymi zabezpieczeniami przyjętymi przez bank dla zabezpieczenia danej wierzytelności i stanowi jedynie jego wzmocnienie.

Poręczenie wekslowe - dla wzmocnienia weksla własnego jako zabezpieczenia wierzytelności bank żąda często poręczenia na wekslu, czyli awalu. Zgodnie z  prawem wekslowym roszczeń z weksla można dochodzić od wszystkich osób, które umieściły na nim swoje podpisy. Pozwala to bankowi na rozszerzenie kręgu odpowiedzialności za daną wierzytelność także na majątek poręczycieli. Przyjęcie poręczenia wekslo­wego musi być poprzedzone badaniem stanu majątkowego i  aktualnej sytuacji fi­nansowej zarówno dłużnika głównego, jak i poręczyciela. Tryb dochodzenia rosz­czeń z weksla poręczonego jest analogiczny, jak w  przypadku weksla in blanco.

Poręczenie według prawa cywilnego - poprzez złożenie podpisu na oświadczeniu poręczyciel bierze na siebie odpowie­dzialność całym swoim majątkiem za zobowiązanie dłużnika, wraz z należnymi bankowi odsetkami i ewentualnymi innymi kosztami.. Przed przyjęciem poręcze­nia bank sprawdza, czy stan finansowy poręczyciela może stanowić zabezpiecze­nie zwrotności kredytu. W tym celu bank żąda przedłożenia przez poręczyciela stosownych dokumentów obrazujących jego sytuację majątkową i bieżącą zdol­ność płatniczą. Poręczenie może być złożone zarówno przez osoby fizyczne, jak i przez oso­by prawne. Nie jest również ograniczona liczba poręczycieli występujących przy jednej wierzytelności. W  przypadku nie wywiązania się dłużnika ze zobowiąza­nia, bank może dochodzić swojej należności od jednego lub wszystkich poręczy­cieli, według własnego uznania. Bank, aby dochodzić swojej należności od porę­czyciela, nie jest zobowiązany wykazać bezskuteczności dochodzenia jej od dłuż­nika głównego. Dochodzenie praw z poręczenia może odbywać się w drodze postępowania określonego w kodeksie postępowania cywilnego, jak i w drodze egzekucji admi­nistracyjnej.

Gwarancja bankowa - jest to jednostronne zapewnienie banku - gwaranta, że po spełnieniu przez podmiot uprawniony (beneficjenta gwarancji) określonych wa­runków zapłaty, które mogą być stwierdzone określonymi w tym zapewnieniu dokumentami, jakie beneficjent załączy do sporządzonego we wskazanej for­mie żądania zapłaty, bank ten wykona świadczenie pieniężne na rzecz benefi­cjenta gwarancji - bezpośrednio, albo za pośrednictwem innego banku. Bank pośredniczący w wykonaniu świadczenia gwarancyjnego ani też gwarant nie są obowiązani sprawdzać okoliczności, jakie wynikają z dokumentów towa­rzyszących żądaniu zapłaty. Przyjęcie żądania zapłaty czy też towarzyszących mu dokumentów dotkniętych wadami powodującymi ich nieważność bądź nieskutecz­ność stanowi ryzyko banku, który je przyjął. O ile w zapewnieniu znalazły się zo­bowiązania inne niż w treści zlecenia, bank-gwarant obowiązany jest do świadcze­nia według tego, co oświadczył w tym zapewnieniu, chyba że beneficjent wyrazi zgodę na zmianę treści zapewnienia gwaranta.

Przelew (cesja) wierzytelności - jako zabezpieczenie kredytu jest umową między kredyto­biorcą a bankiem udzielającym kredytu, na mocy której kredytobiorca przenosi na bank swoje prawo do otrzymania konkretnej sumy za sprzedane towary lub usługi. W bankowości wyróżnia się dwa rodzaje cesji: oznaczonej wierzytelności lub kilku wierzytelności i cesja globalna, na mocy której kredytobiorca dokonuje cesji wielu swoich wierzytelności już istniejących lub przyszłych. Przedmiotem przelewu mogą być wszystkie wierzytelności, których przeniesie­niu nie sprzeciwia się ustawa, zastrzeżenie umowne albo właściwość zobo­wiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z  nią pra­wa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki. Przelew może nastąpić bez zgody dłużnika, jeżeli jednak w piśmie stwierdzającym wierzytelność zawarte jest zastrzeżenie, iż przelew nie może nastąpić bez zgody dłużnika, zastrzeżenie to jest skuteczne wobec nabywcy. Dotyczy to także sytuacji, gdy w piśmie stwierdzającym wierzytelność brak jest takiego zastrzeżenia, a nabywca o tym zastrzeżeniu wie­dział. Zbywca wierzytelności ponosi względem nabywcy odpowiedzialność za to, że wierzytelność mu przysługuje, nie odpowiada natomiast za wypłacalność dłużnika, chyba że taką odpowiedzialność na siebie przyjął.

Ubezpieczenie kredytu - polega na zawarciu przez kredytobiorcę lub bank umowy z towarzystwem ubezpieczeniowym, na mocy której towarzystwo to zobowiązuje się do spłaty kredytu w określonym terminie, gdyby kredytobiorca nie wywiązał się z umowy. Niezależnie od tego, kto zawiera umowę, czyli kto jest ubezpieczającym, ubezpieczonym jest zawsze bank. Ubezpieczenie kredytu stosowane jest w  praktyce tylko przy kredytach krótkoterminowych jako forma przejściowa do czasu właściwego zabezpieczenia.

Przystąpienie do długu - oznacza, że osoba trzecia bierze na siebie solidarną odpowiedzialność za istniejący już dług. Dochodzi więc do rozszerzenia kręgu dłużników banku, w związku z czym bank może, według własnego uznania, egzekwować należność zarówno od dłużnika, jak i od osoby czy osób przystępu­jących do długu.

Przejęcie długu - mamy do czynienia wówczas, gdy w miejsce dotychcza­sowego dłużnika wstępuje inna osoba. Dotychczasowy dłużnik zostaje w ten spo­sób zwolniony z długu na mocy umowy zawartej pomiędzy wierzycielem a osobą trzecią za zgodą dłużnika, lub na mocy umowy pomiędzy dłużnikiem a osobą trzecią za zgodą wierzyciela. Osoba przejmująca dług wstępuje we wszystkie obowiązki dotychczasowe­go dłużnika i w związku z tym bankowi przysługuje prawo dochodzenia swoich wierzytelności na tej samej drodze, jak w stosunku do pierwotnego dłużnika.

Akredytywy - wyróżniamy akredytywę dokumentową i pieniężną. Są formą rozliczeń stosowanych przez polskie banki głównie w obrocie z zagranicą. Z  punktu widzenia stosowania akredytyw jako zabezpieczeń wierzytelności banków, w tym zabezpieczeń kredytowych, podsta­wowe znaczenie jak się wydaje mieć będzie regulacja dotycząca akredytywy do­kumentowej. Prawo bankowe stanowi bowiem, iż przepisy odnoszące się do akre­dytywy dokumentowej stosuje się odpowiednio do akredytyw zabezpieczających. W przypadku akredytywy dokumentowej bank działając na zlecenie klienta, ale we własnym imieniu (bank otwierający akredytywę), może zobowiązać się pisem­nie wobec osoby trzeciej (beneficjenta), że dokona zapłaty beneficjentowi akre­dytywy ustalonej kwoty pieniężnej, po spełnieniu przez beneficjenta wszystkich warunków określonych w  akredytywie.

Zabezpieczenia majątkowe (rzeczowe)

Hipoteka - jest rodzajem ograniczonego prawa rzeczowego, ustanowionego na nieruchomości poprzez wpisanie tego prawa do księgi wieczystej prowadzonej przez sąd dla danej nieruchomości. Hipoteka może być ustanowiona także na spół­dzielczym, własnościowym prawie do lokalu oraz na prawie wieczystego użytko­wania gruntów. Istotą hipoteki jest to, że jest ona związana z nieruchomością i  zmiana wła­ściciela nie powoduje żadnych zmian w jej ważności. Do ustanowienia hipoteki na nieruchomości nie będącej własnością dłużnika potrzebna jest zgoda właściciela wyrażona w formie aktu notarialnego. Wpis hipoteki jest stosowany przede wszystkim przy kredytach długotermi­nowych, np. na cele mieszkaniowe, ale także często przy kredytach gospodar­czych udzielanych podmiotom rozpoczynającym swoją działalność. Hipoteka zabezpiecza należności pieniężne stanowiące zarówno należność główną jak i ewentualne odsetki i koszty egzekucyjne. Istnieje kilka rodzajów hipotek. Najczęściej mamy do czynienia z  hipoteką zwykłą, która zabezpiecza wyłącznie wierzytelności istniejące i mające określoną wartość. Stosunkowo często wykorzystywana jest również hipoteka kaucyjna. Istnieje również hipoteka przymusowa, hipoteka łączna, ustawowa oraz hipoteka morska.

Zastaw ogólny na rzeczach ruchomych - jest ograniczonym prawem rzeczowym, którego celem jest zabezpieczenie wierzytelności; jest więc jedną z form zabezpieczeń rze­czowych. Zgodnie z kodeksem cywilnym, w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelno­ści można rzecz ruchomą obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenie z rzeczy bez względu na to, czyją stała się włas­nością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy, wyjąwszy tych, którym z mocy ustawy przysługuje pierwszeństwo szczególne. Do ustanowienia zastawu potrzebna jest umowa pomiędzy właścicielem rzeczy (zastawcą) a wierzycielem (zastawnikiem) oraz, z  zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wydanie rzeczy wierzycielowi albo osobie trzeciej, na którą strony się zgodziły. Jeżeli rzecz znajduje się w dzierżeniu wierzyciela, do ustanowienia zastawu wystarczy sama umowa. Przedmiotem zastawu mogą być rzeczy ruchome. W praktyce bankowej często są to rzeczy oznaczone co do gatunku, mogą to być na przykład surowce, półfabrykaty, towary przeznaczone do sprzedaży. Jeżeli w chwili ustanowienia zastawu rzecz jest obciążona innym prawem rze­czowym, zastaw powstały później ma pierwszeństwo przed zastawem powstałym wcześniej, chyba że zastawnik działał w złej wierze. Zastawcą może być dłużnik osobisty wierzyciela (np. kredytobiorca), jak również osoba nie będąca takim dłużnikiem. Jeżeli więc kredytobiorca ustanowił zastaw dla banku, obciążając na przykład swój samochód, odpowiada za spłatę tego kredytu całym swoim majątkiem. Nato­miast odpowiedzialność osoby nie będącej dłużnikiem banku ogranicza się tylko do przedmiotu zastawu. Ustanowienie zastawu nie zmienia sytuacji prawnej zastawcy, który pozostaje właścicielem rzeczy i może nią swobodnie rozporządzać.

Zastaw na prawach - jego ustanowienie wymaga zawarcia umowy o przeniesienie tego prawa i w przypadku, gdy jest to potrzebne, wydanie dokumentu oraz wpis do rejestru. Umowa o ustanowienie zastawu powinna być zawarta w formie pisemnej z  datą pewną, chociażby umowa o przeniesieniu prawa nie wymagała takiej for­my. Jeżeli przeniesienie prawa nie następuje przez wydanie dokumentu albo przez indos, do ustanowienia zastawu potrzebne jest pisemne zawiadomienie dłużnika wierzytelności przez zastawcę.

---