UKŁAD MOCZOWY
Nerka - parzysty narząd leżący zaotrzewnowo na tylnej ścianie brzucha, po obu stronach kręgosłupa na poziomie dwóch ostatnich kręgów piersiowych i trzech pierwszych kręgów lędźwiowych. Lewa nerka jest większa i leży o połowę długości trzonu wyżej, przylega do śledziony, żołądka i trzustki. Nerka prawa przylega do wątroby i dwunastnicy.
Ryc. 1 Na nerce wyróżniamy bieguny górny i dolny, brzegi przyśrodkowy i boczny, powierzchnię przednią i tylną i korzeń nerki. Brzeg przyśrodkowy zawiera wklęśnięcie określane jako wnęka nerki przez które wchodzą lub wychodzą tętnica i żyła nerki, moczowód, naczynia limfatyczne oraz nerwy, które razem stanowią korzeń nerki.
Ryc.2 Nerka spoczywa w niedomkniętym worku zwanym powięzią nerkową. Osłonięta jest od zewnątrz torebką tłuszczową, pod która znajduje się torebka włóknista.
Ryc. 3 Makroskopowo, na przekroju podłużnym dostrzega się leżącą obwodowo, jaśniejszą korę nerki i ciemny, umiejscowiony głębiej rdzeń. Kora wnika głęboko w miąższ narządu w postaci słupów nerkowych, dochodzących do zatoki nerki. Słupy oddzielają od siebie piramidy nerkowe będące z kolei elementami rdzenia narządu Słupy nerkowe obejmują piramidy całkowicie, z wyjątkiem ich wierzchołków - brodawek nerkowych. Liczba piramid waha się w granicach 10-20 w jednej nerce. Wypukła podstawa piramidy zwrócona jest ku obwodowi nerki, a wierzchołek w stronę zatoki i objęty przez kielich nerkowy mniejszy. Mocz wydzielany przez nerki ścieka do kielicha z brodawki przez otwory brodawkowe. W jedną brodawkę łączy się 2-6 piramid. Płat nerkowy utworzony jest z piramidy i przylegającej do niej części kory.
Nerka ma charakter gruczołu cewkowo-pęcherzykowego. Podstawowym elementem budowy nerki jest nefron. Liczbę nefronów w jednej nerce określa się na 1-1,5 miliona. Każdy nefron zbudowany jest z ciałka nerwowego kanalików nerkowych.
Ryc. 4 Ciałko nerkowe składa się z kłębuszka i torebki kłębuszka. Kłębuszek zbudowany jest z 30 pętli naczyń krwionośnych tworzących sieć dziwną tętniczo-tętniczą. Miejsce wejścia i wyjścia naczyń z kłębuszka nosi nazwę bieguna naczyniowego. Między naczyniami znajduje się skupisko komórek zwanych komórkami paraportalnymi, którym przypisuje się wydzielanie substancji regulujących ciśnienie krwi. Torebka kłębuszka składa się z dwóch blaszek; zewnętrznej (ściennej) i wewnętrznej (trzewnej). Między blaszkami znajduje się wolna przestrzeń - jama torebki, w której zbiera się mocz pierwotny. Miejsce wyjścia z torebki kanalika głównego określane jest jako biegun kanalikowy.
Ryc. 5 Kanalik główny jest początkowym odcinkiem kanalika nefronu. Składa się z części krętej (kanalik kręty pierwszego rzędu) i części prostej. Utworzony jest z nabłonka kostkowego.
Pętla nefronu składa się z dwóch części: zstępującej, która biegnie w promieniu rdzennym, a następnie przez część rdzenną do wierzchołka piramidy i część wstępującą biegnącą w tym samym promieniu.
Ramię wstępujące przechodzi w wstawkę (kanalik kręty drugiego rzędu). Ta część kanalika zawiera plamkę gęstą - skupienie komórek, których funkcją jest rejestrowanie poziomu sodu we krwi.
Wstawki z kilku nefronów uchodzą do kanalików nerkowych zbiorczych, które biegną w promieniach rdzeniowych. Kilka kanalików zbiorczych tworzy tzw. przewód brodawkowy, które w liczbie 10-25 uchodzą na szczycie brodawki nerkowej tworząc pole sitowe.
Czynność zewnętrzwydzielnicza nerki wiąże się z trzema etapami produkcji moczu: filtracją, resorpcją i sekrecją. Filtracja zachodzi w ciałkach nerkowych natomiast resorpcja i sekrecja w kanalikach nerkowych. W kanalikach powstaje mocz ostateczny.
Drogi wyprowadzające mocz:
Wewnątrznerkowe: cewki zbiorcze, przewody brodawkowe, kielichy nerkowe mniejsze i większe, miedniczki nerkowe
Zewnątrznerkowe: moczowody, pęcherz moczowy, cewka moczowa.