Filozofia Religii IV
Wykład
Próby redukcji religii.
Można redukować religię do tego, co językowe, czyli do słowa religijnego. Słowo jest uprzywilejowaną rzeczywistością redukcjonistyczną. Ale sacrum nie da się sprowadzić do tego, co językowe, czy do jego słownego wyrazu. To, co najważniejsze nie jest zakorzenione w samym tylko języku, bo to nie jest przecież rzeczywistość sama w sobie.
Według Jamesa, dla człowieka religijnego, przy doświadczeniu religijnym, to, czego doświadcza jest chaosem, dopiero później pojawia się pojmowanie a zarazem zwerbalizowanie tego faktu. Język nie jest, zatem pierwotny w stosunku do doświadczenia.
Redukcjonizmem jest również przeświadczenie o tym, że źródłem religii ma być jakaś pierwotna interwencja sacrum, które objawiając się prowokuje doświadczenie i generuje słowow religijne. Slwowo religijne byłoby wtedy odpowiedziana objawienie. Według Shmiddta pierwotny bóg, (deus otiosus) objawił się kiedyś w praobjawieniu i został zdenominowany i zapomniany na rzecz innych kultów religijnych. Efektem tego mogłaby być konstatacja, że tylko chrześcijaństwo oparło się tej degradacji.
Salina rozróżnia pomiedzy wiarą (religia prawdziwa) a wierzeniami (to inne religie, które są wołaniem człowieka w pustkę)
Wszystkie te redukcjonizmy powinny być badane przez oddzielne nauki
doświadczenie religijne- fenomenologia
słowo- analiza języka
bóg- filozofia transcendentalna
Natomiast religijne wydarzenie i wszystkie trzy jego przymioty powyższe to przedmiot zainteresowania filozofii religii.
Bazujemy na fakcie, że wszyscy ludzie są z jednego ducha i doświadczają tej samej biedy, czyli braku dobra./
DOŚWIADCZENIE RELIGIJNE
Według Shellera pierwszą prawdą w religii jest twierdzenie o pierwotności i niepochodności doświadczenia religijnego.
Podstawowe pytania tutaj to:
Jak to jest, ze człowiek konkretne doświadczenie rozpoznaje jako religijne?
Dlaczego coś dobrze nam znanego może stać się doświadczeniem religijnym, a co za tym idzie uzyskać religijny wymiar?
Człowiek ma problemy z własnym doświadczeniem religijnym, a co dopiero z cudzym. Podstawowe problemy z doświadczeniem religijnym to:
Doświadczenie religijne ma wewnętrzny charakter
Człowiek zawsze ma problemy ze zrozumieniem tego, co wykracz poza codzienne doświadczenia
Mamy szczególny problem ze zrozumieniem tego, co inne
Mamy tendencje do narzucania własnych wizji
Ad.1 Doświadczenie religijne i jego wewnętrzny charakter.
Mamy dostęp tylko do własnego doświadczenia, tj takiego, które istnieje w nas samych. To, co inny powie nam o swoim doświadczeniu automatycznie odsyła nas do zapośredniczeni poprzez język. Pytać o doświadczenie religijnego pytać o to, co najbardziej immanentne. To ta przestrzeń ducha, która jest samym człowiekiem.
Ad.2 Dlaczego coś dobrze nam znanego może stać się doświadczeniem religijnym, a co za tym idzie uzyskać religijny wymiar?
Doświadczenie religijne jest zadziwiające dla tego, który je doświadcza, bo burzy zaistniały porządek rzeczy. Ma charakter wstrząsu, czegoś, co na człowieka spada. Pojawiają się pytania, czy to czego się doświadcza ma jakiś sens, czy to jest objawienie? Takie doświadcznie rozbija naturalny porządek rzeczy i rozbija porządek zrozumienia tego, co się wydarzyło. Istnieje wielka dysproporcja pomiędzy tym, co się człowiekowi religijnemu odsłania, a tym jaki jest jego poznawczy horyzont.
Ad.3 Mamy szczególny problem ze zrozumieniem tego, co inne.
Trudności ze zrozumieniem doświadczenia religijnego narastają, gdy mamy zrozumieć doświadczenie osoby ze skrajnie innej kultury lub tradycji religijnej. Za doświadczeniem religijnym każdego stoi jego własna kultura, duchowe dziedzictwo cywilizacji. Powstaje, zatem pytanie, czy możemy mówić ogólnie o jakiejkolwiek innej kulturze.
Ad.4 Mamy tendencje do narzucania własnych wizji.
W sposób nieunikniony ekstrapolujemy własne wizje, symbole, język na inne kultury. Badamy zawsze inne tradycje w świetle własnej. Pomysłem marksistów było to, by dobry badacz religii był niereligijny, wtedy będzie w jednakowej odległości od wszystkich religii. Ale nie wiadomo, czy czasami nie jest tak, że człowiek zupełnie pozbawiony religijności będzie mógł o niej mówić, możliwe, że nie będzie miał do tego oraganonu. (Mech: Będzie gadał jak ślepy o kolorach). Poza tym, stwierdzenie o jednakowej odległości od wszystkich religii ateisty i tak jest błędne, bo zawsze będzie on ukontekstowany w jakiejś tradycji, no europejskiej. Myśląc o konfucjanizmie myśli o sposobie i stylu myślenia konkretnej kultury. Innymi słowy Nie ma ucieczki od kultu własnych kultów.
Jakie są warunki formalne (konstytuanty) do tego, by coś wyróżnić jako doświadczenie religijne?
Doświadczenie Jakuba Ks. Rodzaju (28, 10-18) zawiera w sobie trzy elementy 1.wydarzenie, 2. Słowo Jakuba- obietnica i 3. Odpowiedź Jakuba.
Kiedy Jakub wyszedłszy z Beer-Szeby wędrował do Charanu, 11 trafił na jakieś miejsce i tam się zatrzymał na nocleg, gdy słońce już zaszło. Wziął więc z tego miejsca kamień i podłożył go sobie pod głowę, układając się do snu na tym właśnie miejscu. 12 We śnie ujrzał drabinę opartą na ziemi, sięgającą swym wierzchołkiem nieba, oraz aniołów Bożych, którzy wchodzili w górę i schodzili na dół. 13 A oto Pan stał na jej szczycie1 i mówił: «Ja jestem Pan, Bóg Abrahama i Bóg Izaaka. Ziemię, na której leżysz, oddaję tobie i twemu potomstwu. 14 A potomstwo twe będzie tak liczne jak proch ziemi, ty zaś rozprzestrzenisz się na zachód i na wschód, na północ i na południe; wszystkie plemiona ziemi otrzymają błogosławieństwo przez ciebie i przez twych potomków. 15 Ja jestem z tobą i będę cię strzegł, gdziekolwiek się udasz; a potem sprowadzę cię do tego kraju. Bo nie opuszczę cię, dopóki nie spełnię tego, co ci obiecuję». 16 A gdy Jakub zbudził się ze snu, pomyślał: «Prawdziwie Pan jest na tym miejscu, a ja nie wiedziałem». 17 I zdjęty trwogą rzekł: «O, jakże miejsce to przejmuje grozą! Prawdziwie jest to dom Boga i brama nieba!»
Reaktualizują się tutaj wszystkie elementy, charakterystyczne dla doświadczenia religijnego.
Moment rozpoznania
Osobiste, wewnętrzne przeżycie
Bierność i bezpośredniość
Nadzwyczajność
Moment rozpoznania
Doświadczenie religijne musi być rozpoznane jako takie przez tego, który je doświadcza. Może być ono budowane na różnych elementach, w przypadku Jakuba, nadbudowuje się ono na śnie. Żydzi z czasów Jakuba przykładali dużą wagę do doświadczeń religijnych, większą niż my teraz, ale nie taką, żeby każdy sen interpretować jako doświadczenie. Bardzo ważny jest moment rozpoznania i pytanie, dlaczego ludzie konkretne doświadczenia rozpoznają jako religijne.
2. Osobiste, wewnętrzne przeżycie
Oznacza to, że doświadczeni religijne traktuje się ze szczególną powagą, kiedy samemu jest się ich uczestnikiem. Doświadczamy w samotności. Whitehead uważa, że „Religia jest użytkiem, jaki człowiek robi z samotności”. Jeśli ktoś nigdy nie był samotny, nie doświadcza religijności. Ale też, doświadczenie dopiero na gruncie wspólnoty staje się doswiadczeiem religijnym, musi jednak wystąpić wewnętrzność przeżycia religijnego.
3. Bierność i bezpośredniość
Człowiek religijny nie wywołuje swojego doświadczenie religijnego, nie jest on jego twórcą. Doświadczenie religijne na człowieka spada i go przerasta. Ma bezpośredni charakter, ale to w nas tkwi zdolność do jego rozpoznania bądź nie.