POETYCKOŚĆ FERDYDURKE U ANTYPOETY GOMBROWICZA
Grupa I
Co jest obiektem parodii i jakie zabiegi stylistyczne ją wspierają?
Miętus ruszył odważnie ścieżką wzdłuż szosy—ja za nim, jakoby łódką wypływał na pełne morze. Już znika ląd, nikną kominy i wieże, jesteśmy sami. Cisza, że słychać nieomal zimne i śliskie kamienie, które tkwią w ziemi {...J
A. Obiekt parodii:
B. Parodia osiągnięta przez...
Pytania pomocnicze:
Jaki tekst literacki, znany Ci już, przypomina powyższy cytat?
Jak nazywa się włączenie „cudzych słów" w mowę własną opowiadacza?
Odp. A. poezja Mickiewicza, B. naśladowanie stylu Stepów akermańskich, aluzja lit., cytaty struktur
Co jest obiektem parodii i jakie zabiegi stylistyczne ją wspierają?
W górę serca! Proponuję abyśmy tu natychmiast ślubowali, iż nigdy nie zaprzemy się chłopięcia ani orlęcia! Nie damy ziemi skąd nasz ród!
A. Obiekt parodii:
B. Parodia osiągnięta przez...
Pytania pomocnicze:
Jakie teksty literackie, poznane w szkole, przypomina Ci powyższy tekst?
Jak nazywa się włączenie ,,cudzy słów" w mowę własną opowiadacza?
Odp. A. podniosła w nastroju poezja narodowa, B. aluzja lit. i cytaty z Roty M. Konopnickiej.
Grupa II
Co jest obiektem parodii i jakie zabieg! stylistyczne ją wspierają?
...recytował pięknie i piękność recytacji, wzmożona pięknością poematu i wielkością wieszcza oraz majestatem sztuki, przetwarzała się niepostrzeżenie w posąg wszelkich możliwych piękności i wielkości [...], wyśpiewywał śpiew wieszcza tak wiośnie, jak śpiew wieszcza winien być wyśpiewany.
A, Obiekt parodii:
B. Środki stylistyczne:
Odp A.literatura romantyczna, wieszcz
B. nagromadzenie, instrumentacja głoskowa, epitety metaforyczne, gradacja, hiperbolizacja
[Uczniowie] włosem łechtali nas albo podpisywali się w zeszytach, raz za razem, to z zakrętasem, to bez, a jeden kaligrafował przez cala stronicę: Dlaczego, dla-cze-go, dla-cze-go, Slo-wac-ki, Slo-wac-ki, wac-ki, wac-ki, Wa-cek, Wa-cek-Slo-wac-ki--musz-ka-pchła.
A. Obiekt parodii:
B. Środki stylistyczne:
Odp A. Literatura romantyczna, wieszcz
B. Zmiana postaci słowotwórczej wyrazu — skrócenie nazwiska Słowacki do postaci
wacki, co narzuca skojarzenia z wyrazem Wacek. Przekształcenia te służą celom
degradacyjnym. Człony znaczące wyodrębnione przez autora w nazwie Słowacki są
niezgodne z rzeczywistymi granicami morfologicznymi.
Grupa III
Człowiek jest najgłębiej uzależniony od swego odbicia w duszy drugiego człowieka, chociażby ta dusza była kretyniczna.
O, te sądy ludzkie... nie mówię tutaj o najserdeczniejszych, najmilszych sądach familijnych ciotek naszych, raczej... ciotek kulturalnych, ćwierć-autorek i doczepionych pótkrytyczek, wypowiadających sądy swe po czasopismach. Gdyż kulturę świata obsiadło stado babin, przyczepionych, przyłatanych do literatury, ...Ciocia, ciocia, ciocia! O, kto nigdy nie znalazł się na warsztacie kulturalnej ciotki i nie byl spreparowany mimo i bez jęku przez tę ich mentalność trywializującą i odbierającą życiu wszelkie życie, kto nie przeczytał o sobie w gazecie ciotczynego sądu, ten nie zna drobnostki, ten nie wie, co to jest drobnostka w ciotce.
A. Obiekt parodii
Środki stylistyczne
Obiekt parodii: ciasnotsa sądów marnych autorów i krytyków.
B. Środki stylistyczne: neosemantyzmy — to nadanie nowego znaczenia wyrazowi ciotka przez zestawienie go z przymiotnikiem kulturalna', kontaminacje słowotwórcze z liczebnikami ćwierć + autorka, pół-krytyczka; metafora z epitetami: kulturę obsiadło stado babin przyczepionych, przyłatanych do literatury^ neosemantyzm: „drobnostka w ciotce" oznacza czepianie si? przez krytyków rzeczy nieistotnych w dziele literackim.
Grupa IV
Rozpatrując kontekst użycia wyrazów ciało lub jego części, określ, jakie znaczenia nadaje im Gombrowicz, jaką pełnią funkcję stylistyczną?
...nie ma tu ani jednego przyjemnego dala, same dala pedagogiczne...
Wzór: ciało występuje w kontekście epitetu. Znaczenie: ciało pedagogiczne nie może być przyjemne. Słowo: ciaio jest symbolem czegoś dla człowieka ważnego.
Pan, któremu Historia w nieubłaganym pochodzie odbierała włości i władzę, pozostał przecież rasowy duszą i ciałem, zwłaszcza ciałem!
ręka — dozwolona część ciała
ludzie — wdzięczne wiązanki części ciała
O świtaniu nowa pupa, stokroć wspanialsza, czerwona, ujawniła się na nieboskłonie i świat przepełniła promieniami, zmuszając wszystkie przedmioty do rzucania podłużnych cieni. ...a pupa olbrzymia, infernalna świetniaia i przeszywala z góry jak znak definitywny wszechświata, klucz wszystkich zagadek, ostateczny mianownik rzeczy; i wybuchałem bezsilnym zwierzęcym śmiechem, mechanicznym, nożnym jak podlechtywany w piętę, jakby to nie twarz, ale noga moja chichotała.
Leżałem w mętnym świetle, a cialo moje bało się nieznośnie uciskając strachem mego ducha, duch uciska! ciało......ciągle mi towarzyszyło... coś, co bym mógł nazwać samopoczuciem wewnętrznego, międzycząsteczkowego przedrzeźniania i szyderstwa, wsobnego prześmichu rozwydrzonych części mego dala i analogicznych części mego ducha.
A dalej, wydawało mi się w pól śnie, ale już po obudzeniu, że cialo moje nie jest jednolite, że niektóre części są jeszcze chłopięce i że moja glowa wykpiwa i wyszydza łydkę, łydka zasię głowę, że palec nabija się z serca, serce z mózgu, nos z oka, oko z nosa rechocze i ryczy — i wszystkie te części gwałciły się dziko w atmosferze wszechobejtnującego i przejmującego panszyderstwa.
Wniosek: Wszystkie użycia wyrazów ciało lub nazwy jego części ciała wskazują na to, że Gombrowicz przypisuje im w powieści ważną, symboliczną rolę. Słowa te są w Ferdydurke symbolami. Szczególną funkcję pełnią tu personifikacje w opozycji duch: ciało (występującej jeszcze w literaturze romantycznej).
3