Część V. Film „Drugie życie”

Dorośli, dzieci i młodzież występujący w filmie są aktorami odgrywającymi uczucia i
zachowania, które odnoszą się do obszaru rodzinnej opieki zastępczej i zagadnień adopcji.
Można dostrzec 5 kategorii kompetencji:

• umiejętności opiekuńcze
• zaspokajanie potrzeb rozwojowych dzieci oraz kompensacja opóźnień rozwojowych
• wspieranie więzi dzieci z rodziną naturalną
• zapewnienie dzieciom nawiązania bezpiecznych, pozytywnych i trwałych związków

na całe życie

• współpraca z innymi członkami zespołu w celu rozwiązania problemu dziecka lub

całej rodziny

W filmie wskazano następujące sposoby wsparcia opiekunów zastępczych i rodziców
adopcyjnych:

• pomoc rodziny i przyjaciół
• wsparcie ośrodka adopcyjno-opiekuńczego i pracowników socjalnych
• pomoc stowarzyszenia opiekunów zastępczych i grupy wsparcia rodziców

adopcyjnych

• programy szkoleniowe dla opiekunów zastępczych
• pomoc społeczności lokalnej i np. parafii

Część VI. Materiały do przeczytania w domu

Pierwsze rodziny zastępcze powstały pod koniec XVI wieku na skutek działalności

św. Wincentego a Paulo, który chcąc ograniczyć śmiertelność dzieci w domach opieki dla
ubogich, umieszczał niemowlęta u kobiet wiejskich. Prekursorem tworzenia rodzin
zastępczych w Polsce był ks. Gabriel Baudouin. W 1736r. założył w Warszawie szpital dla
porzuconych niemowląt.

W czasie I wojny światowej akcję wysyłania dzieci na wieś rozwinęła na większą

skalę Rada Główna Opiekuńcza. Jedną z pierwszych osób, która zajęła się stworzeniem
dziecku osamotnionemu zastępczego środowiska opiekuńczo-wychowawczego, był
Kazimierz Jeżewski. Zorganizował pierwsze Gniazdo Sieroce, które w rzeczywistości było
wielodzietną rodziną zastępczą. Jeżewski stawiał wiele wymagań kandydatom na rodziny
zastępcze. W Gniazdach Sierocych dzieci przebywały w rodzinnej atmosferze, uczyły się
pracy, wytrwałości, współżycia z innymi ludźmi i funkcjonowania w ówczesnej
rzeczywistości.

Tą problematyką zajmował się również Czesław Babicki. Uważał, że rodzina jest

najdoskonalszą instytucją wychowawczą, dlatego krytykował wychowanie zakładowe. Starał
się wprowadzić w placówkach opiekuńczych system oparty na wzorach rodzinnych.
Wychowankowie byli podzieleni na grupy. Każda grupa funkcjonowała podobnie jak rodzina.
Dzieci wraz z wychowawcą tworzyły tzw. „rodzinkę”, stąd wzięła się nazwa systemu
stworzonego przez Babickiego – rodzinkowy.

Od 1934r. rodziny zastępcze zostały usankcjonowane prawnie. W 2000r. w polskim

systemie rodzinnej opieki zastępczej nastąpiły zasadnicze zmiany prawne. Rodziny zastępcze
przestały być częścią systemu oświaty, a zaczęły podlegać systemowi pomocy społecznej.
System ten, zgodnie z nową Ustawą o Pomocy Społecznej (z 1998r., ale może być też 2004).
System ten ma wspierać przede wszystkim rodziny naturalne i chronić je przed rozpadem i
koniecznością np. odebrania im dzieci. Najważniejszą rzeczą jest:

• ochrona i wychowywanie dzieci i młodzieży w bezpiecznym i zdrowym środowisku

• spełnianie potrzeb rozwojowych dzieci przez budowanie własnej wartości, wspieranie

duchowej i kulturowej tożsamości, zapewnienie pomocy przy podejmowaniu decyzji
itd.

• wspieranie związków pomiędzy dziećmi a rodzinami naturalnymi
• popieranie stabilizacji dzieci prowadzącej do ich powrotu do domu
• praca jako część profesjonalnego zespołu

Kodeks Etyczny Rodzin Zastępczych
Został przygotowany przez West-East Dialogue

• naruszenie więzi rodzinnych jest dla dziecka traumatycznym przeżyciem
• gdy dziecko nie może przebywać w rodzinie naturalnej, powinno mu się zapewnić

opiekę typu rodzinnego, uwzględniającą jego potrzeby

• rodzina zastępcza powinna zapewnić dziecku odpowiednie warunki do życia
• rodzina zastępcza powinna być świadoma materialnych i osobistych konsekwencji,

jakie niesie opieka zastępcza nad dzieckiem

• kandydaci powinni zostać odpowiednio przygotowani do pełnienia swojej roli
• akceptuje dziecko takie, jakie jest
• umożliwia dziecku uzyskanie informacji o jego pochodzeniu i jeśli jest to możliwe, to

pozwala utrzymywać kontakty z rodziną naturalną

• niedopuszczalne jest stosowanie kar fizycznych czy emocjonalne odrzucenie dziecka
• rodzina zastępcza ma prawo informować o wszelkich trudnościach sprawianych przez

dziecko i oczekiwać wsparcia od specjalistów, a także proponować własne
rozwiązania

• szanuje i wspiera rodzinę naturalną dziecka i współpracuje z nią
• centrum pomocy udziela rodzinie zastępczej wsparcia w rozwiązywaniu zgłaszanych

przez nią problemów i gromadzi informacje o istotnych sprawach dotyczących
dziecka, w szczególności o stanie zdrowia, postępach w nauce, trudnościach
wychowawczych (w tym o samowolnym oddaleniu się dziecka z rodziny zastępczej
trwającym dłużej niż 24 godziny), trudnościach w sprawowaniu opieki nad dzieckiem,
dba o podtrzymywanie więzów emocjonalnych łączących dziecko z rodzicami
biologicznymi i innymi osobami bliskimi dziecku

• centrum pomocy kieruje kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej na

szkolenie

• zakres programowy szkolenia kandydatów do pełnienia funkcji rodzin zastępczych,

prowadzenia placówek rodzinnych oraz rodzin zastępczych obejmuje: elementy prawa
rodzinnego dot. praw dziecka; wybrane elementy pedagogiki, psychologii rozwojowej
i wychowawczej; wiedzę i umiejętności rozpoznania oraz oceny sytuacji dziecka;
doskonalenie umiejętności opiekuńczych, umiejętności radzenia sobie w sytuacjach
stwarzających trudności wychowawcze; podstawową wiedzę o uzależnieniach i ich
wpływie na dziecko i rodzinę; zagadnienia organizacji opieki nad dzieckiem i
możliwości uzyskania wsparcia w wychowywaniu dzieci; zasady finansowania rodzin
zastępczych;

• władza rodzicielska przysługuje obydwojgu rodzicom, chyba, że sąd zarządzi inaczej
• dziecko, które pracuje zawodowo, powinno dokładać się do kosztów utrzymania
• rodzice działają jako przedstawiciele ustawowi dziecka, jeżeli nie chcą tego robić, to

rolę tę przejmuje kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy

• jeżeli dobro dziecka jest zagrożone, sąd opiekuńczy może: zobowiązać rodziców do

określonego sposobu postępowania; określić, jakie czynności nie mogą być

dokonywane bez zezwolenia sądu; poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej
stałemu nadzorowi społecznego organu pomocniczego sądu; skierować dziecko do
organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej
placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi; zarządzić umieszczenie dziecka
w rodzinie zastępczej albo w placówce opiekuńczo-wychowawczej.

• w przypadku przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej sąd

opiekuńczy może ją zawiesić

• jeżeli przeszkoda jest trwała, sąd może pozbawić rodziców praw rodzicielskich
• dziecko trafia w pierwszej kolejności do rodziny zastępczej lub placówki opiekuńczo-

wychowawczej

• sąd może zakazać rodzicom biologicznym styczności z dzieckiem
• przysposobić można osobę małoletnią, tylko dla jej dobra
• przysposabiany, który skończył 13 lat, musi wyrazić zgodę
• do przysposobienia potrzebna jest zgoda rodziców biologicznych (jeżeli mają prawa

rodzicielskie)