Powtórzenie wiadomości do egzaminu z komunikowania politycznego

Opracowali: Joanna Ciesielka, Adam Górka

1. Teoria komunikowania politycznego.
•

Komunikowanie polityczne jest składnikiem komunikacji społecznej; definiuje się je jako proces, w którym
uczestnicy kreują i dzielą między sobą informacje by osiągnąć porozumienie; celem procesu komunikowania
ma być osiągnięcie dobra wspólnego.

•

Komunikowanie polityczne bazuje na wiedzy z różnych nauk: politologii, filozofii, antropologii, psychologii,
socjologii, etc..

•

komunikologia – studia nad komunikowaniem;

•

poziomy komunikowania:

wg. Johna Steward'a: poziom działania; poziom interakcji; poziom transakcji;
wg. Jerzego Mikułowskiego – Pomorskiego: poziom przekazu; poziom interakcji; poziom wspólnoty;

•

Claude Shannon (Matematyczna teoria komunikacji): źródło informacji tworzy przekaz, przekaźnik
przekształca go w sygnał, który trafia później kanałem do odbiorcy;

•

typy definicji komunikowania:

definicje behawioralne,
definicje strukturalno – funkcjonalne (np. C. W. Deutsch'a)
definicje interakcyjne (np. E. Borman'a)
definicje dialogowe (np. J. Habermas'a).

•

w komunikowaniu politycznym fundamentalna jest pozycja mediów;

•

elementy procesu komunikowania wg. Prof. Dobek – Ostrowskiej:

procesualność (na trzech poziomach: mikro – mezo – makro),
liczebność zorganizowanych uczestników,
przebieg procesów komunikacyjnych;

•

definicja komunikowania politycznego wg. Goban – Klassa: komunikowanie polityczne to tworzenie,
organizowanie i rozpowszechnianie informacji mających w zamierzeniu lub rzeczywistym oddziaływaniu
wpływ na system władzy i jej użycie;

•

definicja komunikowania politycznego wg. Grażyny Ulickiej: komunikowanie polityczne to przestrzeń, w
której spotykają się różnorodne poglądy i stanowiska trzech grup aktorów, którzy mają prawo wypowiadać się
publicznie w sferze politycznej – politycy, opinia publiczna i dziennikarze;

•

Walery Pisarek: istotą komunikacji jest kontekst;

2. Uczestnicy procesu komunikowania politycznego.
•

Podmioty komunikowania politycznego wg. J. Habermas'a: 4 podsystemy:

gospodarka,
polityka,
kultura,
komunikowanie;

•

Habermas: 4 podstawowe cechy nadawcy, które optymalizują skuteczność komunikatu i sprzyjają interakcji:

komunikatywność,
prawdziwość,
szczerość,
prawomocność;

•

pojęcie komunikatora (Dobek – Ostrowska, McNair):= podmiot = autor = twórca komunikatu; zadania:

inicjuje akt komunikacji,
ustala zasady procesu komunikacyjnego,
definiuje warunki przebiegu procesu,
organizuje przekaz,
określa strukturę komunikatu,
wybiera scenę procesu komunikacji,
dobiera kanał przekazu,
formułuje komunikat polityczny.

•

Modele komunikowania:

pierwotny: rządzący – rządzeni,
Richard Perloff (model złotego trójkąta): przywódcy – media – publiczność,
Brian McNair: politycy – niepolitycy (kanał jest różnorodny, nie da się stworzyć schematu);

▪

Russel Dalton: dlaczego model McNaira jest właściwy?: 1. zawiera elementy demokracji wyborczej,

1

2. przesunięcie sposobu podejmowania decyzji przez elektorat, 3. zindywidualizowany sposób
głosowania, 4. mediatyzacja polityki – wyborca obserwuje poczynania osób politycznych;

•

cechy komunikatu politycznego:

adekwatność celów i efektów,
spójność aksjologiczna,
wewnętrzna koherencja,
prawidłowa struktura wewnętrzna,
szeroka oferta polityczna,
kompetencja i empatia,
dobór medium,
treść dobrana do medium,
treść dobrana do poziomu odbiorcy,
proporcjonalny skład elementów informacji i perswazji;

•

typy komunikatów:

komunikat szybkiego przekazu, np. hasła polityczne, plakaty,
komunikat powolnego przekazu, np. prasa czy poezja.

•

Kategoryzacja podmiotów komunikowania politycznego:

kryterium poziomu przygotowania: McNair:
▪

komunikatorzy niezawodowi,

▪

komunikatorzy zawodowi.

Kryterium predyspozycji psycho – fizycznych:
▪

gwiazda mediów, np. T. Lis,

▪

zwierzę medialne, np. D. Tusk,

▪

operatorzy polityczni, np. J. Staniszkis,

▪

recenzent polityczny, komentator, np. J. K. Bielecki,

▪

osobowość autorytarna, np. J. Kaczyński (?).

kryterium jakości uczestnictwa w tworzeniu komunikatów:
▪

poziom ideologów – twórców systemów,

▪

poziom działaczy politycznych,

▪

poziom członków organizacji politycznych,

▪

poziom konsumentów;

kryterium poziomu uczestnictwa w tworzeniu komunikatów:
▪

teoretyk,

▪

praktyk,

▪

publicysta,

▪

obywatel.

•

Zjawisko reakcji łańcuchowej:rozpoczyna się przez dziennikarzy i ekspertów, którzy spekulują na dany temat;
podchwytują go specjaliści w PR i przygotowują własny przekaz do liczących się „gwiazd”, które dalej go
rozpracowują; później trafia on do newsów, gdzie komentują go wszyscy, po czym ponownie wraca do
ekspertów;

•

wymagania stawiane komunikatorom:

sprawność kreacyjna postaci (w aspekcie wewnętrznym i zewnętrznym),
sprawność językowa,
sprawność skracania dystansu do odbiorcy,
sprawność semiotyczna.

3. Język komunikowania politycznego.
•

Definicja języka wg. A. Banasik: język stanowi dla części społeczeństwa podstawowe narzędzie
przekazywania informacji, opisywania zdarzeń i fragmentów rzeczywistości oraz wyrażania stanów
emocjonalnych.

•

Definicja języka wg. F. De Sausurre: język jest to system arbitralnych i konwencjonalnych znaków, których
forma łączy się w sposób naturalny z treścią; można go odbierać jako: system gramatyczny, jako regułę
zapisywania i dekodowania treści, jako sposób przekazywania treści znaczących, jako środek wywoływania
określonych emocji;

•

język – zbiór niezbędnych konwencji przyjętych przez społeczeństwo po to, aby umożliwić posługiwanie się
zdolnością mowy; poprzez mówienie rozumie się akt jednostki realizującej swoją zdolność mowy za pomocą
konwencji społecznej, którą jest język; w mówieniu zawiera się pojęcie realizacji tego, na co zezwala
konwencja społeczna;

2

•

język – system znaków i reguł ich tworzenia, który nie może być wytworem pojedynczego człowieka; jest
pewną abstrakcją, która urzeczywistnia się w indywidualnych aktach werbalnych;

•

de Sassure podzielił języki na:

diachroniczne,
synchroniczne.

•

Jerzy Bralczyk: istnieje język w polityce, a nie język polityczny: w świadomości użytkowników języka istnieje
poczucie specyficzności mówienia o polityce i w polityce i specyficzności funkcjonowania politycznych pojęć,
terminów i nazw.

•

Kazimierz Ożóg: język polityczny jest wyróżniany na podstawie cech pozostających na zewnątrz systemu
językowego; jest to odmiana bardzo zróżnicowana, niejednorodna, łącząca różne style i sposoby mówienia,
która obsługuje działalność publiczną związaną z funkcjonowaniem państwa, sprawowaniem władzy,
podejmowaniem decyzji, ich uzasadnianiem... itd.

•

Cechy języka:

leksykalna,
składniowa i gramatyczna,
fonologiczna,
semantyczna,
pragmatyczna.

•

Hipoteza E. Sapir'a i B. L. Whorfa: prawo relatywizmu językowego – używany język wpływa na sposób
myślenia jednostki ludzkiej; 4 tezy:

użytkownicy różnych języków myślą inaczej na skutek natury języka, jego struktury i funkcji językowej,
procesy myślowe, skojarzeniowe i sposoby interpretowania świata (nawet jeśli postrzegają te same
zdarzenia) mogą różnić się dlatego, że rónią się językami,
język, którym posługuje się dziecko od urodzenia narzuca jego umysłowi pewną siatkę pojęć, a ta z kolei
określa sposób w jaki człowiek postrzega rzeczywistość,
ludzkie myślenie jest w znacznym stopniu określane przez język.

•

Funkcje języka:

publicystyczna,
retoryczna,
informacyjna,
perswazyjna,
służebna,
kreacyjna,
interpretacyjna,
oceniająca,
więziotwórcza.

•

Poziomy wypowiedzi:

ujęcie politolingwistyczne
▪

W. Pisarek:


fakty są motywowane i wytwarzane przez instytucje sprawujące władzę w państwie lub przez jej
zwolenników,



metoda kształtowania oczekiwanych postaw politycznych;

▪

R. Scruton:


przekaz dwukierunkowy: suweren – obywatel,



korzystanie z tego samego środka przekazu;

ujęcie technokratyczne:
▪

McLuhan:


wpływ druku na kulturę nowoczesnej Europy i świadomość człowieka,



umysłowość przedpiśmienna i piśmienna,



upowszechnienie druku wpłynęło na powstawanie państw narodowych i nacjonalizmu,



uniformizacja i standaryzacja,



masowe media elektroniczne obalają bariery czasowe i przestrzenne,



upowszechniają komunikowanie,



„globalna wioska”;

ujęcie międzykulturowe:
▪

McQuail:


komunikowanie grupowe i interpersonalne,



narodowy charakter mediów,

3



internacjonalizacja mediów,



transgraniczne środki oddziaływania.

•

Poziomu wypowiedzi:

najwyższy – synergiczny: wypracowanie korzystnych rozwiązań akceptowanych przez wszystkich,
średni: język uprzejmości i szacunku dla rozmówcy,
niski: uczestnicy posługują się językiem sformalizowanym, może się zdarzyć, że używają języka
mijanego,
zerowy: uczestnicy stosują język wykluczenia, skrajnej wrogości, pogardy;

•

mikroakty:

idiolekt – ogół cech charakteryzujących język konkretnego użytkownika języka, ukształtowany pod
wpływem czynników społecznych, demograficznych, ekonomicznych i politycznych (I. Kamińska –
Szmaj),
T Wilecki: silny człowiek na trudne czasy,
M. Krzaklewski: Krzak tak, Kwas pas,
J. Kalinowski: czas na zmiany; rodzina na swoim,
L. Kaczyński: silny Prezydent, uczciwa Polska,
A. Lepper: człowiek z charakterem,
B. Komorowski: zgoda buduje;

•

język ekskluzywizmu politycznego, język defaworyzacji, mowa nienawiści;

hate speech: język dyskredytacji; znieważa, wyszydza; głównie o podłożu narodowym, ideowym i
religijnym; wywołuje nienawiść i agresję; np. Anglofobia, homofobia, klasizm, ageizm, islamofobia.

4. Komunikowanie wizualne.
•

Pojęcie komunikowania wizualnego:

komunikacja obrazowa, ikoniczna, pozwalająca na wizualne przekazywanie idei czy informacji,
proces komunikacji poprzez obraz dokonuje się poprzez przekaz wizji między nadawcą a odbiorcą na
bazie estetycznych kanonów, odwołań do artystycznych upodobań, wykorzystania skojarzeń
historycznych oraz umieszczenie w tymże obrazie wartości, emocji i idei,
można wykorzystać animację, film, fotografię, ilustrację i infografię,
można też sięgnąć do wizualnych elementów przekazu: znaki graficzne, kodystyka, rysunek, kadr
filmowy, format telewizyjny, reklama;
zastosowanie obrazów optymalizuje przekaz;
może zawierać:
▪

informację prostego odczytu,

▪

informacje ukryte,

▪

informacje intencjonalne,

▪

informacje symboliczne;

•

podstawowe sposoby przekazu treści obrazu:

poprzez ich statyczność, np. malarstwo,
poprzez ich dynamiczność, np. film.

•

Sztuki plastyczne przyczyniają się do analizowania komunikatów plastycznych i włączenia się w obieg kultury
obrazu; przedstawienie środków perswazji stosowanej w przekazie obrazowym oraz sposobów formułowania
komunikatów wizualnych:

przykłady analizowanych dzieł: A. Grottger Pożegnanie, J. Matejko Hołd pruski, Stańczyk, Rejtan.

•

Psychologia oddziaływania sztuki wykorzystuje:

modele psychologii sztuki,
percepcję obrazu, preferencje estetyczne,
biologiczne uwarunkowania postrzegania,
ogląd kompozycji obrazu artystycznego,
łączenie symboli,
budowanie tożsamości politycznej.

•

Teoria widystyki (komunikowania wizualnego):

znaczenie jest znaczeniem dla indywidualnych widzów;
każdy inaczej może interpretować obraz i wskazówki do jego zrozumienia;
obraz ma dwa podstawowe źródła znaczenia: przedmiot i opis;
język widystyki jest językiem indukcyjnym,
Sol Worth: zaangażowanie uczuciowe wytwarza organizm fabularny, który kształtuje wydarzenia
obrazowe; następuje potem ponowne wytworzenie organizmu fabularnego, który implikuje
zaangażowanie uczuciowe;

4

•

logo polityczne – znak graficzny spełniający rolę marketingową, informacyjną, poprzez skrótowe, ale łatwo
zauważalne i zapamiętywane przedstawienie symboli instytucji państwowej, partii politycznych, organizacji
lub też idei i pomysłu;

zadania:
▪

zainteresowanie odbiorcy,

▪

skupienie jego uwagi,

▪

powiązanie emocjonalne konkretnej osoby z symbolizowanym przedmiotem,

▪

utrwalenie więzi ideowej,

▪

odzwierciedlenie aspiracji partii, osobowości,...

▪

uosobienie tożsamości partii, jej ideologii, wartości i kierunku rozwoju.

Symbol partii składa się najczęściej z logo i logotypu;
polska szkoła plakatu: Jan Lenica, Eryk Lipiński, Jan Młodożeniec, Franciszek Starowieyski, Waldemar
Świerzy, Henryk Tomaszewski;
karykatura polityczna: Andrzej Czeczot, Szymon Kobyliński, Zbigniew Lengren, Eryk Lipiński, Andrzej
Pągowski;

5. Komunikowanie w filmie dokumentalnym.

•

John Grierson – teoretyk filmu dokumentalnego, autor pojęcia film dokumentalny:

film dokumentalny nie jest prostym zapisem rzeczywistości lecz jej przetworzeniem na język filmu; jest
elementem edukowania społeczeństwa, postrzegania pożądanych postaw i zachowań.

•

Zadania filmu dokumentalnego wg. Grierson'a:

edukacja społeczna,
pomaga zrozumieć otaczający świat,
zapisuje obraz świata wg. optyki twórcy filmu,
zawiera artystyczne i pozaartystyczne deformacje;

•

1948 r. Światowy Kongres Dokumentalistów: film dokumentalny spełnia cele społeczne, ma odpowiednią
tematykę, swoiste metody pracy na planie, spełnia szczególny efekt wywierany na widzu; charakteryzuje się
specyficznym stylem, strukturą, w określonych kontekstach funkcjonującą tematyką.

•

Znaczenie komunikacji filmowej:

sfera treści propagandowych,
pozycja bohaterów i ich cechy psychofizyczne,
budowa świata przedstawionego w filmie,
wysoki poziom zaufania społecznego.

•

Cechy filmu dokumentalnego:

dążenie do obiektywizacji procesu odzwierciedlania rzeczywistości,
struktura filmu – jak najbardziej konwencjonalna i tradycyjna,
utrzymanie związku czasoprzestrzeni,
zachowanie logiki przekazu: przyczyna – skutek,
stosowanie prostych technik przekazu,
kompozycja filmu jest zgodna z rekonstruowaną rzeczywistością.

•

Nowe gatunki filmu dokumentalnego:

dokument kreacyjny,
dokument osobisty; 3 nurty:
▪

dokumentalista zaznacza swój osobisty związek z filmowanym zdarzeniem i określa własny stosunek
do rzeczywistości,

▪

dokumentalista filmuje na bieżąco swoje interakcje z ludźmi i wydarzeniami,

▪

gdy dokumentalista docieka historii swojego życia lub własnej rodziny;

dokudrama;

•

funkcje filmu dokumentalnego:

informacyjna,
poznawcza,
propagandowa,
rozrywkowa,
indoktrynacyjna,
artystyczna.

•

Socrealizm w filmie propagandowym:

poszukiwanie wroga,
realizm,

5

unikanie natrętnego odniesienia do ideologii,
winni są wszyscy wokół,
dydaktyzm,
system jest dobry, to ludzie są jego najsłabszym ogniwem;

•

narracja filmowa:

narracja będąca procesualnym aktem opowiadania, albo
narracja stanowiąca finalny produkt czynności opowiadania;
narracja jest aktem komunikacyjnym między nadawcą a odbiorcą;

•

kryteria rozróżnienia narracji:

horyzont poinformowania,
instalacja narracyjna,
skala narracji

•

typy narracji wg. F. Stanzel'a:

pierwszoosobowa,
auktorialna,
personalna.

•

Typy narratora:

narrator zdystansowany – heterodiegetyczny,
narrator uczestnik wydarzeń – homodiegetyczny,
narrator arogant – ekstra-diegetyczny.

•

Historia filmu dokumentalnego o charakterze ideologicznym jest zmajoryzowana przez system radziecki i
hitlerowski:

Władimir Gardin i Wszechzwiązkowy Państwowy Instytut Kinematografii – najstarsza uczelnia filmowa
na świecie,
Sergiej Eisenstein – teoretyk filmowy, 3 style montażu:
▪

montaż atrakcji,

▪

montaż intelektualny,

▪

montaż polifoniczny.

Wsiewołod Pudowkin – montaż eksperymentalny
socrealizm w sztuce radzieckiej (od 1934 roku) – twórcą Maksym Gorki;
▪

kanony estetyki: prostota przekazu, czarno-biały świat, kultura ludowa, nachalna dydaktyka;

▪

głównym zadaniem stało się współtworzenie kultu partii i Stalina;

Joseph Goebbels – twórca propagandy hitlerowskiej; zmierzał do uproszczenia przekazu;
Leni Riefenstahl – Triumf woli;

•

film dokumentalny w Polsce:

geneza Polskiej Kroniki Filmowej (1944-1994);
zadania PKF-u:
▪

dokumentowanie działań armii,

▪

rejestrowanie życia na terenach wyzwolonych.

Jerzy Toeplitz zauważył, że PKF łączy społeczną użyteczność i artystyczny charakter;
cechy magazynu:
▪

stała plansza czołówkowa,

▪

powszechnie rozpoznawany sygnał dźwiękowy,

▪

cykliczność, systematyczność, częstotliwość wydań,

▪

aktualność tematyki,

▪

wypowiedzi z off'u,

▪

zwroty potoczne, kolokwializmy, lekki ton,

▪

czas trwania poszczególnych wydań ok. 10 minut,

▪

skrótowość przekazu,

▪

maksymalnie 10 tematów,

formy gatunkowe PKF:
▪

felieton filmowy,

▪

dokument filmowy,

▪

miniatura filmowa,

▪

relacja,

▪

żart filmowy;

funkcje PKF:
▪

informacyjna,

6

▪

poznawcza (edukacyjna),

▪

propagandowa,

▪

rozrywkowa,

▪

indoktrynacyjna,

▪

artystyczna.

Pierwszym redaktorem PKF był Jerzy Bossak a ostatnim Andrzej Piekutowski;
lektorzy: Andrzej Łapicki, Kazimierz Rudzki, Karol Małcużyński, Jerzy Rossołowski, Włodzimierz
Kmicik, Tomasz Knapik.

Propaganda w filmach Polskiej Kroniki filmowej była usłużna wobec władz partyjno-państwowych. Była

skuteczna ze względu na swoją lekką formę, prostotę językową i atrakcyjną formę przekazu. Co więcej, występował w
niej margines niezależności.

6. Szkoły polskiego filmu dokumentalnego.

Wyróżniamy dwie szkoły tego filmu, które nazywamy od nazwisk ich twórców. Są to: szkoła Kazimierza

Karabasza i szkoła Marcela Łozińskiego.

Zacznijmy jednak od pojęcia czarnego dokumentu. Filmy tego rodzaju powstawały w latach 1955 – 1957,

czyli w czasie tzw. odwilży, kiedy możliwe było odejście od schematów socrealistycznych. Zaczęły one ukazywać ludzi
z marginesu społecznego

1

, grupę wcześniej pomijaną. Egzemplifikacje: Uwaga chuligani Hoffmana z 1954 roku,

Warszawa 1956 Bossaka z 1956 roku i Gdzie diabeł mówi dobranoc Karabasza z 1956 roku.

Sama szkoła Kazimierza Karabasza rozwinęła się w latach 60. XX wieku. Jej charakterystyczną cechą było

to, że reżyser unikał najmniejszej ingerencji, upiększania czy prób inscenizacji. Bohaterami byli zwykli ludzie
ukazywani z dystansu. Widoczne były wpływy włoskiego neorealizmu. Głośnym filmem, który wyszedł spod ręki
Karabasza był Rok Franka W. z 1967 roku.

Szkoła Marcela Łozińskiego była rozwinięciem szkoły Karabasza. Zaczęła ona wnikać świat przedstawiony.

Pojawiły się inscenizacje a nawet prowokacje reżyserskie. Łoziński podkreślał, że dokumentalista ma obowiązek
opisywać świat, w którym żyje. Co więcej należało przedstawiać widzowi własne sądy, stojące najczęściej w opozycji
do oficjalnej wizji świata. Sztandarową produkcją szkoły Łozińskiego jest 89 mm od Europy z 1993 roku.

7. Komunikowanie polityczne w filmie dokumentalnym.

Omawianie zagadnienia zacznijmy od zwrócenia uwagi na kolejną szkołę filmową, tym razem założoną przez

Andrzeja Fidyka. Zgodnie z tą koncepcją, film dokumentalny ma być na tyle atrakcyjny aby rywalizować z fabułą.
Reżyser powinien unikać refleksji a skupić się na przekazie, jednocześnie wsadzając sobie własne zdanie w... torbę od
kamery. Fidyk realizował dla TVP cykle Czas na dokument i Miej oczy szeroko otwarte, chociaż jego najgłośniejszym
dziełem pozostaje Defilada z 1989 roku.

8. Komunikowanie polityczne w filmie fabularnym.

Film fabularny to taki, w którym świat przedstawiony oparty jest na fikcji i liczą się trzy elementy: akcja,

bohaterowie i fabuła (tworzona przez zdarzenia i sytuacje). Fabuła to ciąg uporządkowanych chronologicznie i
połączonych przyczynowo

2

zdarzeń (epizodów), wątków i motywów tworzących wspólną całość. Ze względu na

poziom komplikacji wyróżniamy fabułę: epizodyczną, jednowątkową i wielowątkową, a ze względu na motywację
kompozycyjną fabułę zamkniętą i otwartą. W fabule może występować element suspensu, czyli pewnej niepewności,
zawieszenia wywoływanej u odbiorcy za pomocą dzieła. Aby widz zrozumiał fabułę wprowadza się specjalnie dla
niego pewne ułatwienia: motywację kompozycyjną (prostą), motywację realistyczną (przywoływanie doświadczeń),
motywację artystyczną (odwołania do dorobku twórcy, konwencji) i motywację transcendentalną (odwołania do wiedzy
ogólnej).

Szczególnym rodzajem filmu fabularnego jest film polityczny, realizujący określony model ideologiczny i

kształtujący przezeń postawę widza. Przykłady dalszych gatunków to political fiction (akcja w wyższych sferach
polityki) i film afroamerykański (próbujący wmówić widzowi, że murzyni powinni być równi białym).

9. Profesjonalizacja komunikowania politycznego.

We współczesnej polityce pojawiło się pojęcie sztabu politycznego zapożyczone z terminologii wojskowej.

Jest to grupa ludzi, zinstytucjonalizowana przy aktorze politycznym i odpowiedzialna za sferę komunikowania. Do jego
zadań należy: zapewnienie technicznej i organizacyjnej obsługi komunikatora (przyniesienie biurka na konferencję
prasową), opracowanie technik walki politycznej (decyzja o tym czy opłaca się zlecić zabójstwo kontrkandydata),
ochrona komunikatora przed kryzysem (tłumaczenie, że mówiąc Żydzi do gazu, polityk zwracał uwagę na owocną
współpracę między PGNiG a firmami z Izraela), odpieranie ataków wrogów politycznych (powiedzenie A wcale że nie!
gdy ktoś oskarża kandydata o to, że współpracował z SB), organizowanie kontrolowanych przecieków (przypadkowe

1 Czyli z Targówka, Pragi i Powiśla.
2 W zasadzie to czasem też celowo ale kto by się tym przejmował.

7

upuszczenie dokumentów z napisem ściśle tajne w obecności grupy dziennikarzy) i dostarczanie mediom informacji o
komunikatorze.

Na sztab polityczny składa się wielu członków pełniących różne funkcje:

Nazwa funkcji

Opis zadań

Skarbnik

Ma pozyskać środki finansowe i zadbać o to, żeby Urząd

Skarbowy nigdy nie dowiedział się skąd pochodzą

(prowadzenie księgowości). Ma też tworzyć dobry klimat do

negocjacji finansowych.

Szef kampanii politycznej

Najbliższy doradca podmiotu politycznego. Ma być głosem

krytyki, wskazywać na niedociągnięcia. Jest też

koordynatorem odpowiedzialnym za wszystkie aspekty

kampanii.

Szef biura

Musi umieć pracować w zespole i podejmować decyzje. Jest

to naczelny administratywista kampanii.

Rzecznik prasowy

Ma kreować informacje, zarządzać nimi, przekazywać opinii

publicznej w sposób jasny, atrakcyjny i pożądany dla dobra
kampanii. Niekiedy musi zostać kozłem ofiarnym i ponieść

odpowiedzialność za działania sztabu lub aktora

politycznego. Wskazane jest aby ładnie wyglądał i ładnie

pachniał.

Pracownicy i wolontariusze

Murzyni – to oni zajmują się właściwą pracą. Muszą to być

osoby zaufane i odpowiedzialne.

Zespół monitoringu

Wychwytują i neutralizują informacje szkodliwe dla

podmiotu politycznego. W sztabie prezydenta Rosji funkcję tę

pełni OMON.

Doradcy

Są to kompetentni ludzie mający tworzyć strategię kampanii.

Są niezależni od działań sztabu ale nie są osobami

wynajętymi, pochodzącymi z zewnątrz.

Zjawiskiem, które pojawiło się wraz z rozwojem i profesjonalizacją komunikowania politycznego jest spin

(akronim od angielskiego significant progress in the news), czyli zniekształcanie obrazu rzeczywistości na czyjąś
korzyść w celu uzyskania lepszego rezultatu w sferze walki politycznej. Osoby które zajmują się tą dziedziną zwane są
spin doktorami. Są to po prostu specjaliści od PR, którzy tworzą na nowo image polityka. Jest to ten element polityki,
którego najbardziej nienawidzi jej szary obserwator

3

. Spin doktorzy stosują techniki takie jak: wprowadzanie tematów

zastępczych (Nie mówmy o kłopotach gospodarczych kiedy tysiące bezbronnych dzieci jest mordowanych w gabinetach
ginekologicznych!), zarządzanie terminem dostarczenia informacji, selekcja faktów, wybieranie wisienek (przytaczanie
tylko tych argumentów, które pasują do tezy i ignorowanie pozostałych), zaprzeczanie bez zaprzeczenia, eufemizmy
(Prezydent Reagan był stanie niepodejmowania decyzji

4

). Aby realizować swoje cele, spin doktorzy podpowiadają

interpretację do informacji, faworyzują wybranych dziennikarzy, rozsiewają plotki czy też dokonują kontrolowanych
przecieków.

Najbardziej chyba wyrachowaną formą komunikowania politycznego jest posługiwanie się king-makerami.

Są to osoby biegłe w technikach marketingowych, które produkują polityków, nie ukrywając przy tym swojej
tożsamości, nie pozostając w cieniu. Nie są oni związani z partią czy kandydatem, jak to często bywa ze spin
doktorami, ale są wynajęci. Jeżeli w spin doktora porówna się do żony aktora politycznego to king-maker będzie...

11. Wizerunek sojusznika.

Wizerunek polityczny to subiektywny obraz, wyobrażenie osoby lub grupy ze sfery polityki, jakie istnieje w

świadomości odbiorców. W doktrynie, występuje całkiem trafne określenie zamienne – reputacja polityczna.

Wizerunek własny to subiektywne ujęcie cech wewnętrznych i zewnętrznych obiektu. Składają się nań:

wygląd, mowa ciała, etc. Może on być sztucznie kreowany w drodze autoprezentacji. W przypadku podmiotu
politycznego należy: udowodnić swoją legitymację polityczną, poznać wolę wyborców i się do niej dostosować oraz
stale monitorować zbieżność kreowanego wizerunku z oczekiwaniami wyborców. Wyróżnia się cztery funkcje
autoprezentacji:

 lokalizacyjna – równowaga między historią a bieżącym obrazem (Biedroń nie zostanie nigdy

wiarygodnym szefem ONR)

3 Chociaż się mu poddaje z powodu swojej ignorancji.
4 Ang. non-decision-making form.

8

 wartościująco – postulatywna – wskazanie na spójność grupy oraz swój cel w polityce
 socjotechniczna – wykreowanie siebie w oczach odbiorców
 programowa – wskazanie na naczelne wartości

Kreowaniem wizerunku rządzą reguły, takie jak: koherencji (spójność działań), innowacyjności (unikanie powtarzania),
różnicowania (odróżnienie się od konkurencji) i maksymalnego bezpieczeństwa (gotowość do odparcia ataku).

Autoprezentacja może być inspirowana wzorcami technicznymi, ról politycznych i pozycji marketingowych.

W przypadku tych ostatnich, wyróżniamy pozycje: lidera rynku (największe udziały w rynku, polityka kontynuacji),
pretendenta (chce zająć miejsce lidera),naśladowcy (imituje cechy lidera) i niszowca (jest szczęśliwy w swoim wąskim
bagienku).

Wśród obiektywnych komponentów wizerunku wymienia się: dane osobowe, wykształcenie, hobby, miejsce

zamieszkania, wiek itp.

Ponieważ bez przyjaciół jest smutno i źle, w sferze polityki pojawiła się koncepcja sojusznika. Jest to aktor

polityczny, z którym komunikator ma wspólne interesy, sferę wartości i grupę odbiorców. Sojusznik, za swoją pozycję
musi otrzymać nagrodę. Może ona być racjonalna (kontakt z profesjonalistą), emocjonalna (przekonanie, że razem
można więcej), społeczna (poczucie bycia w dobrym towarzystwie), identyfikacyjna (poczucie odnalezienia miejsca na
scenie politycznej), ideowa (przekonanie, że wspiera się właściwe poglądy), ekskluzywna (podniesienie samopoczucia)
lub wewnętrznej satysfakcji (duma z działalności).

Istnieje rozbudowana typologia sojuszników:



Kryterium rzeczowe.
 Ideowy – wyznaje podobne wartości.
 Koleżeński – mam z nami wspólne doświadczenia.
 Gwiazdorski – porównywalny do nas ale w innej dziedzinie.
 Powszedni – taki o.



Kryterium dystansu.
 Bliźniaczy – SLD - UP.



Odwodowy – każdy - PSL.



Kozioł ofiarny – Jaruzelski – Urban.



Taktyczny – PiS – przystawki.



Kłopotliwy – PiS – Samoobrona RP.



Zwasalizowany – SLD – UP.



Protektor – Wałęsa – NSZZ Solidarność.



Posłuszny – PiS – LPR.

 Asekurant.
 Hamulcowy.



Kryterium obecności na rynku.
 Monopolista.
 Ciułacz udziałów na rynku.

Sojusznika posiada się po to, aby spełniał określone role. Ma legitymizować naszą pozycję, ewaluować treści

komunikacyjne i kształtować tło (kiedy ktoś z PO przemawia w imieniu partii, to stojąca za nim tablica z jej nazwą
podtrzymywana jest przez dwóch posłów PSL).

11. Wizerunek wroga politycznego.

•

Synonimy dyskredytacji: skompromitować, zdyskwalifikować, odebrać / podważyć zaufanie, pomniejszać
autorytet, psuć opinię, dezawuować.

•

Cel dyskredytacji: skompromitowanie wroga, skazanie go na śmierć polityczną:

drastyczne uwypuklenie braków konkurenta,
wykorzystanie jego słabości,
nadekspresja emocji politycznych,
posiłkowanie się skrajnymi uczuciami negatywnymi,

•

dyskredytacja to wyrachowany element walki politycznej, a w wersji skrajnej upowszechnianie nienawisci i
pogardy dla wroga;

•

działania dyskredytacyjne:

mają na celu nadwerężenie wiarygodności obiektu działań dyskredytacyjnych,
podważenie imagu formy/osoby/produktu,
zmierzają do podważenia jego pozycji na rynku poprzez podawanie nierzetelnych informacji,
antyreklama, reklama negatywna,
negatywna kampania polityczna,
manipulatorska kampania prowadząca do wykreowania nieprawdziwego wizerunku wroga/konkurenta.

•

Prof. Jon Krosnick:

9

kampania wyborcza musi wywoływać emocje,
powinna przyciągać do urn,
należy skutecznie zabiegać o głosy,
trzeba wywoływać wrażenie, że przez niezagłosowanie na naszego kandydata, coś się straci,
tzw. Efekt Krosnick'a:
▪

przekonanie, iż wyborcy ustalą priorytety i preferencje,

▪

skrajne definiowanie przeciwnika,

▪

stymulowanie zainteresowania wyborców,

▪

dramatyzacja wyborów,

▪

umacnianie wspólnoty,

▪

efekt mobilizacji.

•

Pojęcia towarzyszące procesowi budowania wizerunku wroga politycznego:

szum komunikacyjny (smog informacyjny) – zewnętrzne czynniki powodujące załamanie odbioru
przekazu;
▪

rodzaje szumów:


szumy fizyczne, np. Hałas,



szum psychiczny, np. Zmęczenia,



szum semantyczny, np. Posługiwanie się specjalną terminologią naukową,

redundancja – nadmiarowość niezbędna dla działania złożonego układu w trudnych warunkach.
▪

Redundancja komunikacyjna – rozwlekanie przekazu informacyjnego w celu zapewnienia mu
wysokiego stopnia prekorektywności;

•

typy dyskredytacji:

dyskredytacja osobista,
dyskredytacja programowa,
dyskredytacja środowiskowa;

•

metody dyskredytacji:

demonstracyjne, np. Zniewaga, epitet,
ewokacyjne, np. Eufemizmy, ironia i sarkazm,
▪

stosowane są gdy chcemy złagodzić własny wizerunek,

satyryczne, np. Mało wyszukane dowcipy, cięte riposty;
▪

poniżanie śmiechem – wywołuje wspólnotę śmiechu; podmiot satyry jest bezbronny, bardzo ceniona
jest autoironia,

▪

komunikowanie prześmiewcze – parodia, karykatura komiczna, satyryczny komentarz, ironia.

10