Otoczenie organizacji

organizacja i zarządzanie

Sylwia Spychała

Wykład 4

Sylwia Spychała

2

Otoczenie organizacji stanowi

ą

wszystkie

elementy wewn

ę

trzne i zewn

ę

trzne,

wchodz

ą

ce z ni

ą

w bezpo

ś

rednie lub

po

ś

rednie interakcje.

Sylwia Spychała

3

Otoczenie organizacji

Otoczenie organizacji

Otoczenie zewn

Otoczenie zewn

ę

ę

trzne

trzne

Wszystko poza organizacj

ą

, co mo

ż

e na ni

ą

oddziaływa

ć

:

-

otoczenie ogólne – makrootoczenie, dalsze

-

otoczenie zadaniowe – mikrootoczenie, bli

ż

sze

Otoczenie wewn

Otoczenie wewn

ę

ę

trzne

trzne

Warunki i siły wewn

ą

trz organizacji:

-

Wła

ś

ciciele

-

Zarz

ą

d

-

Pracownicy

-

Struktura organizacyjna, regulaminy

-

Kultura organizacji

Sylwia Spychała

4

Otoczenie dalsze

Otoczenie dalsze

–

–

og

og

ó

ó

lne

lne

Zespół szerokich wymiarów i sił, w

ś

ród których działa

organizacja, a które tworz

ą

ogólny kontekst dla tych

działa

ń

. Organizacja na nie nie wpływa.

Otoczenie bli

Otoczenie bli

ż

ż

sze

sze

–

–

zadaniowe

zadaniowe

Konkretne organizacje lub grupy, które mog

ą

wpływa

ć

na organizacj

ę

i wzajemnie – organizacja oddziaływuje

na nie.

Sylwia Spychała

5

Otoczenie ogólne

makrootoczenie

Wymiar ekonomiczny – ogólna kondycja i

ż

ywotno

ść

systemu gospodarczego, w którym działa organizacja

Wymiar techniczny – metody pozwalaj

ą

ce przekształci

ć

zasoby w produkty i usługi

Wymiar społeczno-kulturowy – obyczaje, nawyki,
warto

ś

ci i cechy demograficzne społecze

ń

stwa, w

którym funkcjonuje organizacja

Wymiar prawno-polityczny – pa

ń

stwowa regulacja

działalno

ś

ci gospodarczej i ogólne stosunki pomi

ę

dzy

gospodark

ą

i pa

ń

stwem

Wymiar mi

ę

dzynarodowy – zakres, w jakim organizacja

uczestniczy w działalno

ś

ci gospodarczej w innych

krajach lub pozostaje pod jej wpływem

Sylwia Spychała

6

Otoczenie zadaniowe

mikrootoczenie

Konkurenci - organizacje, które konkuruj

ą

o zasoby

Klienci – ci, którzy płac

ą

za nabycie wyrobów lub usług

organizacji

Dostawcy – organizacje, które dostarczaj

ą

zasobów

innym organizacjom

Regulatorzy – jednostki, które mog

ą

kontrolowa

ć

,

regulowa

ć

lub w inny sposób oddziaływa

ć

na polityk

ę

i

praktyki organizacji

Partnerzy strategiczni - organizacje współpracuj

ą

cy ze

sob

ą

w ramach wspólnego zadania

Sylwia Spychała

7

Otoczenie wewnętrzne

Wła

ś

ciciele –

osoby dysponuj

ą

ce prawem własno

ś

ci w stosunku

do organizacji

Zarz

ą

d –

jest integraln

ą

składow

ą

wewn

ę

trznego otoczenia wielu

organizacji

Pracownicy

Kultura –

zestaw warto

ś

ci, które pomagaj

ą

członkom organizacji

rozumie

ć

, za czym organizacja si

ę

opowiada, jak pracuje i co uwa

ż

a

za wa

ż

ne



Znaczenie kultury –

kultura jest pot

ęż

nym czynnikiem w organizacjach,

który mo

ż

e kształtowa

ć

ich ogóln

ą

sprawno

ść

i długofalowe powodzenie



Czynniki okre

ś

laj

ą

ce kultur

ę

–

np. zało

ż

yciel organizacji, sukces firmy,

do

ś

wiadczenia załogi



Kierowanie kultur

ą

organizacji –

kluczem jest zrozumienie przez

mened

ż

erów aktualnej kultury i ocena, czy nale

ż

y j

ą

utrzyma

ć

czy zmieni

ć

Sylwia Spychała

8

Otoczenie przedsiębiorstwa

Gospodarka

Gospodarka

globalna

globalna

Technika

Technika

i technologia

i technologia

Realia

Realia

polityczno

polityczno

-

-

prawne

prawne

Realia

Realia

spo

spo

ł

ł

eczno

eczno

-

-

kulturowe

kulturowe

Ś

Ś

rodowisko

rodowisko

naturalne

naturalne

Zjawiska

Zjawiska

demograficzne

demograficzne

Mikrootoczenie

Mikrootoczenie



klienci



konkurencja



dostawcy

Ź

ródło: P. Doyle, Marketing warto

ś

ci, Felberg, SJA, Warszawa 2003, s. 5.

Sylwia Spychała

9

Otoczenie wewnętrzne

model

Leavitt’a

Organizacja stanowi wewn

ę

trznie zintegrowan

ą

cało

ść

(system), zło

ż

on

ą

z czterech podstawowych cz

ęś

ci:

- celów i zada

ń

- ludzi (ich d

ąż

e

ń

i wzorców zachowa

ń

)

- wyposa

ż

enia materialno-technicznego

- formalnej struktury

Sylwia Spychała

10

Jak otoczenie oddziałuje na

organizację ?

Do opisu oddziaływania otoczenia na organizacje
mo

ż

na u

ż

y

ć

trzech podstawowych charakterystyk:

•zmienno

ś

ci i zło

ż

ono

ś

ci otoczenia

•sił konkurencyjnych

•zakłóce

ń

otoczenia

Sylwia Spychała

11

Zmienno

ść

i zło

ż

ono

ść

otoczenia

Stopie

ń

zmienno

ś

ci to zakres, w jakim otoczenie jest

wzgl

ę

dnie stabilne lub wzgl

ę

dnie dynamiczne

Stopie

ń

jednorodno

ś

ci to zakres, w jakim otoczenie jest

wzgl

ę

dnie proste lub wzgl

ę

dnie zło

ż

one

Niepewno

ść

– wa

ż

na siła wynikaj

ą

ca ze zmienno

ś

ci i

zło

ż

ono

ś

ci otoczenia, która wpływa na wiele działa

ń

organizacji

Sylwia Spychała

12

Zmienność i złożoność otoczenia

Sylwia Spychała

13

Pi

ęć

sił konkurencji -

wg Portera

S

ą

to nast

ę

puj

ą

ce siły - zagro

ż

enie ze strony nowych konkurentów, próby

wymanewrowania rywali, zagro

ż

enie substytutami, siła nabywców, siła

dostawców

Zagro

ż

enie ze strony konkurentów to łatwo

ść

wej

ś

cia na rynek lub jego

segment nowych konkurentów

Próby wymanewrowanie rywali nale

żą

do samej istoty konkurencyjnych

stosunków pomi

ę

dzy dominuj

ą

cymi firmami w bran

ż

y

Zagro

ż

enie substytutami to zakres, w jakim alternatywne wyroby lub usługi

mog

ą

zast

ą

pi

ć

lub zmniejszy

ć

zapotrzebowanie na dotychczas

sprzedawane wyroby czy usługi

Siła nabywców to zakres, w jakim nabywcy produktów lub usług w danej

bran

ż

y s

ą

w stanie wywiera

ć

wpływ na dostawców

Siła dostawców to zakres, w jaki dostawcy mog

ą

wywiera

ć

wpływ na

potencjalnych nabywców

Sylwia Spychała

14

Czynniki zmian w przedsi

Czynniki zmian w przedsi

ę

ę

biorstwach

biorstwach

Odej

ś

cie od produktu masowego (seryjnego)

Krótki cykl

ż

ycia produktów

Liberalizacja i globalizacja rynków

Du

ż

e tempo rozwoju technologicznego

Społecze

ń

stwo informacyjne

Sylwia Spychała

15

Zarz

ą

dzanie informacj

ą

–

ł

ą

cznik z otoczeniem,

ś

ledzenie otoczenia, systemy informacyjne

Odpowied

ź

strategiczna

– mo

ż

e polega

ć

na braku

jakichkolwiek działa

ń

, na pewnej korekcie strategii lub na

przyj

ę

ciu zupełnie nowej strategii

Fuzje

, przej

ę

cia, zakupy, sojusze

Projektowanie organizacji

– struktura mechanistyczna,

struktura organiczna

Bezpo

ś

redni wpływ na otoczenie

– np. podpisywanie

długoterminowych umów o stałych cenach, lobbies
handlowe, negocjacje zbiorowe

Jak organizacje reagują na swe otoczenie ?

Sylwia Spychała

16

Informacja to tre

ść

komunikatu przekazywanego za pomoc

ą

danych.

Ta sama tre

ść

mo

ż

e by

ć

przekazywana przy pomocy ró

ż

nych

danych (znaki, mowa, wykres itp.). Informacja jest wi

ę

c poj

ę

ciem

szerszym ni

ż

dane, chocia

ż

potocznie cz

ę

sto u

ż

ywa si

ę

tych

okre

ś

le

ń

zamiennie.

Funkcje informacji w działalno

ś

ci gospodarczej:

Czynnik produkcji

Towar

Element kreuj

ą

cy bran

żę

informatyczn

ą

i telekomunikacyjn

ą

Jak organizacje reagują na swe otoczenie

?

Informacja – zarz

ą

dzanie informacj

ą

Sylwia Spychała

17

Skuteczność organizacji

Modele skuteczno

ś

ci organizacji:

podej

ś

cie systemowo-zasobowe –

koncentruje si

ę

na zakresie,

w jakim organizacja mo

ż

e zapewni

ć

sobie potrzebne zasoby

podej

ś

cie celowe –

koncentruje si

ę

na stopniu, w jakim

organizacja osi

ą

ga swoje cele

podej

ś

cie od strony procesów wewn

ę

trznych –

koncentruje

si

ę

na minimalizowaniu napi

ęć

, integrowaniu jednostek i

organizacji, bezkonfliktowym i sprawnym wykonywaniu operacji

podej

ś

cie od strony strategicznego elektoratu –

koncentruje

si

ę

na grupach zainteresowanych sukcesem organizacji

Sylwia Spychała

18

Cykl życia organizacji

Sylwia Spychała

19

Sylwia Spychała

20

Sylwia Spychała

21

Etyczny i społeczny
kontekst zarz

ą

dzania

Cz

ęść

II

Sylwia Spychała

23

Etyka indywidualna w organizacjach

Etyka – osobiste przekonania jednostki

dotycz

ą

ce zachowania słusznego i

niesłusznego

Zachowanie etyczne – zachowanie, które

mie

ś

ci si

ę

w ogólnie przyj

ę

tych normach

społecznych

Zachowanie nieetyczne – zachowanie,

które nie spełnia powszechnie przyj

ę

tych

norm społecznych

Sylwia Spychała

24

Kształtowanie si

ę

etyki indywidualnej

Wpływ rodziny

Wpływ kolegów

Do

ś

wiadczenia

ż

yciowe

Osobiste warto

ś

ci i normy moralne

Czynniki sytuacyjne

Sylwia Spychała

25

Etyka zarz

ą

dzania

-

Obejmuje normy zachowania kieruj

ą

ce

poszczególnymi mened

ż

erami w ich pracy

-

Szczególne dziedziny zainteresowania
etyki zarz

ą

dzania:

•

Stosunek firmy do jej pracowników

•

Stosunek pracowników do firmy

•

Stosunek firmy do innych podmiotów
gospodarczych

Sylwia Spychała

26

Etyka w kontek

ś

cie organizacyjnym

Na etyczny kontekst organizacji składaj

ą

si

ę

:

Jednostkowe normy etyczne mened

ż

erów

organizacji

Wykształcona kultura organizacyjna

Otoczenie organizacji

Sylwia Spychała

27

Kierowanie zachowaniem etycznym

Wzmocnienie etycznego aspektu
post

ę

powania pracowników – przede

wszystkim najwy

ż

szego szczebla

Szkolenia pracowników

Opracowanie kodeksu post

ę

powania

etycznego

Sylwia Spychała

28

Odpowiedzialno

ść

społeczna a

organizacje

Definicja:

Społeczna odpowiedzialno

ść

jest to zestaw

zobowi

ą

za

ń

organizacji do ochrony i

umacniania społecznego kontekstu, w
którym funkcjonuje

.

Sylwia Spychała

29

Historyczne pogl

ą

dy na społeczn

ą

odpowiedzialno

ść

Era przedsi

ę

biorców –

okres w ko

ń

cu XIX w., kiedy to

nieliczni wła

ś

ciciele przedsi

ę

biorstw (tzw. kapitanowie przemysłu)

zbudowali olbrzymie imperia w ró

ż

nych bran

ż

ach.

Era wielkiego kryzysu –

okres od 1929 r. do ko

ń

ca lat

trzydziestych, w którym opinia publiczna obci

ąż

yła kr

ę

gi

gospodarcze win

ą

za problemy gospodarcze i d

ąż

yła do

pa

ń

stwowej regulacji działalno

ś

ci gospodarczej w celu unikni

ę

cia

takich problemów w przyszło

ś

ci.

Era społeczna –

okres wielkich społecznych niepokojów

lat sze

ść

dziesi

ą

tych, kiedy to przedsi

ę

biorstwa obci

ąż

ono

odpowiedzialno

ś

ci

ą

za problemy społeczne i domagano si

ę

od nich

ich rozwi

ą

zania.

Sylwia Spychała

30

Dziedziny odpowiedzialno

ś

ci

społecznej

„Udziałowcy zewn

ę

trzni” organizacji



Osoby i organizacje bezpo

ś

rednio dotkni

ę

te zachowaniem

organizacji i materialnie zainteresowane jej wynikami

Ś

rodowisko naturalne

Ogólny dobrobyt społeczny



np. datki na cele dobroczynne, wspieranie muzeów, wkład w
popraw

ę

zdrowia i o

ś

wiaty publicznej

Sylwia Spychała

31

Przykład społecznej

odpowiedzialno

ś

ci organizacji

Ekologiczna torba biodegradowalna w ramach kampanii
społecznej "Z miłości do środowiska„.
W ramach akcji "Carrefour Przyjacielem Lasu"
zapoczątkowanej w 2006r.,
w marcu i kwietniu 2008r. posadzono w sumie blisko 7000
różnego rodzaju drzew.

Sylwia Spychała

32

Argumenty za i przeciw społecznej

odpowiedzialno

ś

ci

4. Gospodarce brak do

ś

wiadczenia w

kierowaniu programami społecznymi

4. Przedsi

ę

biorstwa s

ą

partnerem w naszej

gospodarce, tak samo jak rz

ą

d i

społecze

ń

stwo

3. Istnieje mo

ż

liwo

ść

konfliktu interesów

3. Gospodarka cz

ę

sto dysponuje zasobami

niezb

ę

dnymi do rozwi

ą

zywania wielu

problemów

2. Zaanga

ż

owanie w programy społeczne

daje przedsi

ę

biorstwom zbyt wielk

ą

władz

ę

2. Przedsi

ę

biorstwa s

ą

obywatelami w

naszym społecze

ń

stwie

1. Celem działalno

ś

ci gospodarczej w

społecze

ń

stwie ameryka

ń

skim jest

przysparzanie zysków wła

ś

cicielom

1. Działalno

ść

gospodarcza stwarza

problemy i dlatego organizacje powinny
uczestniczy

ć

w ich rozwi

ą

zywaniu

Argumenty przeciwko

społecznej odpowiedzialno

ś

ci

Argumenty za społeczn

ą

odpowiedzialno

ś

ci

ą

Sylwia Spychała

33

Podej

ś

cie organizacji do kwestii

społecznej odpowiedzialno

ś

ci

Postawa obstrukcjonistyczna

–

podej

ś

cie do społecznej

odpowiedzialno

ś

ci, w której firmy robi

ą

mo

ż

liwie najmniej dla rozwi

ą

zania problemów społecznych

czy ekologicznych

Postawa obronna -

postawa wobec społecznej odpowiedzialno

ś

ci, polegaj

ą

ca na

tym,

ż

e organizacje czyni

ą

wszystko czego wymaga prawo, ale nic poza tym

Postawa dostosowawcza –

organizacja wypełnia swoje podstawowe

obowi

ą

zki prawne i etyczne, a w wybranych przypadkach robi wi

ę

cej

Postawa aktywna –

organizacja postrzega siebie jako obywatela w społecze

ń

stwie i

aktywnie poszukuje mo

ż

liwo

ś

ci przyczyniania si

ę

do dobra społecznego

Stopie

ń

społecznej odpowiedzialno

ś

ci

Postawa

obstrukcjonistyczna

Postawa

obronna

Postawa

dostosowawcza

Postawa

aktywna

Najni

ż

szy

Najwy

ż

szy

Rysunek 1. Podej

ś

cie do społecznej odpowiedzialno

ś

ci

Sylwia Spychała

34

Pa

ń

stwo a społeczna, odpowiedzialno

ść

Regulacja – próby rz

ą

du oddziaływania na działalno

ść

gospodarcz

ą

poprzez

stanowienie praw i przepisów okre

ś

laj

ą

cych, co przedsi

ę

biorstwa mog

ą

, a

czego nie mog

ą

robi

ć

w wyznaczonych dziedzinach – regulacja

bezpo

ś

rednia, regulacja po

ś

rednia.

Rz

ą

d oddziałuje na gospodark

ę

poprzez:

• Ustawodawstwo chroni

ą

ce

ś

rodowisko

• Ustawodawstwo ochrony konsumenta
• Ustawodawstwo ochrony pracowników
• Ustawodawstwo dotycz

ą

ce papierów

warto

ś

ciowych

•Ustawodawstwo podatkowe

Gospodarka oddziałuje na rz

ą

d poprzez:

- Osobiste kontakty i powi

ą

zania

- Lobby
- Komitety działa

ń

politycznych

- Przysługi i inne taktyki wpływów

Rz

ą

d

Gospodarka

Rysunek 2. Sposób wzajemnych oddziaływania pa

ń

stwa i gospodarki

Sylwia Spychała

35

Kierowanie społeczn

ą

odpowiedzialno

ś

ci

ą

Formalne wymiary organizacji:



Przestrzeganie prawa



Stosowanie norm etycznych



Działalno

ść

filantropijna

Nieformalne wymiary organizacji:



Przywództwo i kultura organizacji



Ujawnianie nieprawidłowo

ś

ci

Sylwia Spychała

36

Ocena społecznej odpowiedzialno

ś

ci

Wprowadzenie do organizacji poj

ę

cia kontroli społecznej

odpowiedzialno

ś

ci

Od czasu do czasu przeprowadzanie analizy
społecznego zachowania firmy

Rewizja społecznych działa

ń

firmy – formalna i szczegółowa analiza

efektywno

ś

ci działania firmy na polu społecznym