1. Zasada resortowości w administracji.

Jedną z najważniejszych zasad, na których poczęto opierać działania administracji publicznej,
była wykształcona we Francji zasada resortowości. Polegała on na tym ,że wykonywanie
administracji podzielono pomiędzy niezależne od siebie struktury organizacyjne zwane
resortami. Początkowo na ich czele stawały organy kolegialne, od XIX w. jednoosobowo
działający ministrowie. Do najważniejszych, a jednocześnie najwcześniej wyodrębnionych
resortów należały: sprawy zagraniczne, skarbowości, wojskowości, sprawy wewnętrzne i
wymiar sprawiedliwości. W każdym z resortów dochodziło do wykształcenie się swoistych
metod i form wykonywania administracji. Nowy resortowy system organizacyjny
administracji państwowej przyjął się w większości państw europejskich już w XVIII w.

2. Zasada centralizacji i decentralizacji w administracji.

Zasada centralizacji oznacza podporządkowanie się organów niższego rzędu organom
wyższego rzędu oraz skupianiu decyzji w organach centralnych i naczelnych. Centralizacja
zakłada brak samodzielności organów niższego szczebla i ścisłe ich uzależnienie od struktur
nadrzędnych, które kierują ich pracą. Na pojęcie centralizacji składają się zależności:
osobowa i służbowa. Zasada centralizacji stosowana była w absolutnych państwach
policyjnych. Zasada decentralizacji oznacza brak podległości organów niższego rzędu
organom wyższego rzędu i rozkład uprawnień decyzyjnych pomiędzy władze centralne i
lokalne (terytorialne).Przyjmuje się tu domniemanie samodzielności i niezależności
podmiotów. W XIX w podstawową formę decentralizacji stanowił samorząd – powierzenie
zarządu zrzeszeniu obywateli.

3. Zasada koncentracji i dekoncentracji w administracji.

Zasady koncentracji i dekoncentracji zostały wykształcone na gruncie głównie niemieckiej
nauki prawa w XIX w. Koncentracja – kompetencje przyznane administracji państwowej
maja być spełniane przez szczeble wyższe, zwłaszcza przez szczebel centralny – skupienie
decyzji z reguły w jednych rękach ( np.: ministra, wojewody itp.). Dekoncentracja

–

powierzenie kompetencji także organom terenowym, zwłaszcza szczebla podstawowego –
rozłożenie decyzji i odpowiedzialności pomiędzy różne czynniki. Najczęściej obie te zasady
wzajemnie się przenikają i w praktyce o koncentracji i dekoncentracji w organizacji
administracji mówimy wówczas, gdy mamy do czynienia z przewagą jednego z tych
elementów. Zdecentralizowany układ organizacyjny administracji państwowej związany jest
ściśle z dekoncentracją. Koncentracja natomiast występuje wyłącznie w powiązaniu z zasadą
centralizacji.

4. Zasada hierarchicznego podporządkowania w administracji.

Najwcześniej wykształconą zasadą organizacyjną była zasada hierarchicznego
podporządkowania. Początków jej stosowania dopatrywać się można w starożytności,
zwłaszcza w despotiach wschodnich gdzie panujący posiadał pełnie władzy nad podległym
sobie aparatem terenowym. Hierarchiczność przejawiała się także w zależności urzędników
niższego rzędu od swych bezpośrednich przełożonych reprezentujących wobec nich osobę
władcy. W czasach nowożytnych stosowano tę zasadę najpełniej w monarchiach absolutnych.
Cechą charakterystyczną był także brak prawnej niezawisłości organów podległych w

stosunku do nadrzędnych. System administracji oparty na zasadzie hierarchicznej zależności
był zarazem systemem centralistycznym. Wiązał się także ściśle z zasadą koncentracji.
System ten był charakterystyczny szczególnie dla Francji napoleońskiej oraz krajów
czerpiących z niej wzory ustrojowe, zwłaszcza Księstwa Warszawskiego.

5. Zasada kolegialności i jednoosobowego kierownictwa w administracji.

Kolegialność i jednoosobowość rozpatrywać należy w dwu aspektach: strukturalnym i
funkcjonalnym. Pierwszy ma charakter ilościowy i różnicuje pojęcia w zależności od liczby
osób tworzących dany organ: gdy na czele stoi grupa osób, mówimy o strukturze kolegialnej,
gdy jednostka – o organie jednoosobowym. Drugi odnosi się do uzależnienia podejmowania
decyzji od aktywności grupy lub jednostki. Zasada kolegialności – stanowiła
charakterystyczną cechę administracji XVII i XVIII w. Decyzje podejmowane były wówczas
większością głosów członków obecnych na posiedzeniu organu administracyjnego. System
taki zapewnia samokontrolę osób wchodzących w skład kolegium, utrudnia działania
sprzeczne z prawem. Zgodnie z tą zasadą kształtowana była administracja w monarchiach
absolutnych a także w XVIII- wiecznych republikach. Zasada jednoosobowości –
wprowadzona została na szeroką skalę w początkach XIX w. Polegała na ześrodkowaniu
całego zakresu przekazanej władzy oraz powierzeniu wyłącznego prawa podejmowania
decyzji jednej osobie. Zaletą tej zasady była niewątpliwie szybkość i sprawność działania, jak
również wyraźnie określenie osoby odpowiedzialnej za wydaną decyzję. Zasadę
jednoosobowości za napoleońską Francją przyjęły: Rosja w latach 1802-1811, Prusy w 1808
roku, Bawaria w latach 1799-1808, Wirtembergia w 1805 roku, natomiast Austria i Dania
dopiero w roku 1848.

6. Zasada biurokratyzmu w administracji.

Zasada biurokratyzmu pojawiła się w okresie monarchii absolutnej w związku z potrzebą
specjalizacji i fachowości aparatu urzędniczego, na którym opierał się zarząd państwem.
Stanowiła ona hierarchiczną organizację, opartą na zależności służbowej między
zwierzchnikiem a podwładnym. Cechę charakterystyczną stanowiło pobieranie przez
urzędników ( personel ) stałego wynagrodzenia pieniężnego. Samo pojęcie biurokratyzmu
sformułowane zostało we Francji w 1747 roku. Wiązał się ono początkowo z systemem
biuralizmu, czyli oparcia administracji na biurach złożonych z urzędników. Biurokracja w
znaczeniu funkcjonalnym oznaczała zatem rządy urzędników .W znaczeniu podmiotowym
biurokracja wiązała się ściśle z pojawieniem się warstwy zawodowych funkcjonariuszy- tzw.
Korpusu urzędniczego .Biurokratyzm łączył się ściśle z centralizmem i hierarchiczną
strukturą władz. Jego pojawienie się uznawane było za charakterystyczną cechę nowoczesnej
organizacji. Dziś kojarzone jest w języku potocznym z wadami administracji. Niemiecki
uczony Max Weber sformułował neutralne rozumienie biurokracji. Przypisywał on idealnemu
systemowi biurokratycznemu następujące cechy: a)zawodowy charakter administracji,
b)specjalizację w załatwianiu określonych kategorii spraw, c)hierarchiczność struktury
władzy ,d) tworzenie norm generalnych . Przyjęcie tego systemu pociągało za sobą
konieczność zatrudnienia przez aparat administracyjny coraz większej liczby zawodowych
urzędników , co prowadziło do powstania korpusu państwowej służby cywilnej.

7.Administracja centralna i terytorialna w Austrii, za rządów Marii Teresy i Józefa II.

Wprowadzenie jednolitej organizacji władz państwowych – kolegialnych i opartych na
podziale resortowym miało miejsce za panowania cesarzowej Marii Teresy oraz jej syna

Józefa II w latach 1740-1790. Przeprowadzone reformy określa się w związku tym mianem
reform terezjańsko- józefińskich .Administracja oparta została na zasadach centralizmu i
biurokratyzmu. Wprowadzono także wyraźny rozdział pomiędzy administracją a
sądownictwem. A) Administracja centralna –zarząd centralny powierzono pięciu
kolegialnie zorganizowanym instytucją resortowym .Były to: Nadworna Rada Wojenna-
zajmowała się sprawami zarządu wojskiem .W połowie XVIII wieku podzielona została na
trzy wydziały : Do spraw rekrutacji, kwaterunku i zaopatrzenia w żywność, Do spraw
sądowniczych, Ekonomiczny. Nadworna Izba Skarbowa – zajmowała się sprawami
finansów państwa czyli tzw. zarządem skarbu jednocześnie dla kontroli nad rachunkowością
utworzono w 1762 roku Nadworną Izbę Rachunkową. Kancelaria Stanu – sprawowała
zarząd dworu monarszego oraz spraw zagranicznych . Najwyższa Izba Sprawiedliwości –
pełniła funkcję naczelnego zarządu wymiaru sprawiedliwości , a zarazem sądu najwyższego .
Zjednoczona Kancelaria Nadworna Czesko – Austriacka. Był to organ zajmujący się
sprawami zarządu wewnętrznego , podzielone na 13 departamentów odpowiadających
resortom administracji państwowej .Ponadto w 1761 roku powołano do życia Radę Stanu jako
organ doradczy monarchy , a także kontrolujący wszystkie władze w państwie. Instytucja ta
opiniując działalność organów centralnych na potrzeby panującego, zapewniała jednolity ,
oparty na wspólnych zasadach kierunek zarządu spraw publicznych . B) Administracja
lokalna – reformy terezjańsko – józefińskie wprowadziły także w 1763 roku jednolity zarząd
na szczeblu lokalnym . Kraj podzielony został na :-Gubernie w liczbie 6 na czele których stali
mianowani przez władcę gubernatorzy(lub w przypadku mniejszych jednostek zwanych
starostwami – starostowie krajowi ) , mający do pomocy radców gubernialnych
.Gubernatorów wyposażono w szerokie uprawnienia , z wyłączeniem spraw skarbowych.
Gubernie dzieliły się na :Cyrkuły na czele których stali starostowie obwodowi podlegli
bezpośrednio gubernatorom .Do kompetencji starostów należały sprawy zarządu oraz policja
bezpieczeństwa , ogniowa , targowa , handlowa , przemysłowa ,szkolna, sprawy
komunikacji , z czasem także zaciąg do wojska . Miasta – otrzymały w 1782 roku
stosunkowo szeroki samorząd sprawowany przez wydział miejski i magistrat z burmistrzem.
Dominia - utworzone w 1784 roku przez cesarza Józefa II – stanowiące zwierzchności
gruntowe podlegające władzy pana. Posiadały one pewien zakres samorządu z mianowanym
przez pana wójtem oraz przysiężnikami . Do wykonywania zleconych przez cyrkuł funkcji
administracyjnych ustanowiono urząd mandatariusza - mianowanego i opłacanego przez
właściciela wsi. Przeprowadzone reformy zarządu służyły przede wszystkim interesom
państwa absolutnego. Pod koniec rządów cesarzowej Marii Teresy wprowadzono stałe
wynagrodzenie dla urzędników płatne z budżetu państwa .System opłacania urzędników ze
skarbu publicznego utrzymał się odtąd na stałe.

8.Administracja centralna i terytorialna w XVIII wiecznych Prusach.

Głównymi autorami reformy administracyjnej państwa byli kolejni władcy Prus :Fryderyk
Wilhelm I (1713-1740)oraz jego syn Fryderyk II wielki (1740-1780). Administracja oparta na
nowej zawodowej kaście urzędników , rekrutowanych także z poza stanu szlacheckiego ,
zorganizowana została zgodnie z założeniami epoki ; sprawna , szybka w działaniu i fachowa.
Stała się ona wzorem dla wielu państw niemieckich, a zarazem wzorem państwa policyjnego .
administracja centralna- król w Prusach sprawował rządy osobiste .Koordynował całą
działalność podległych mu ministrów .Przyjmował ich raporty , decyzje podejmował sam w
formie tzw. Nakazów gabinetowych , bądź marginaliów , będących odręcznymi decyzjami
władcy. Przez pewien czas funkcjonowała w Prusach u boku króla Tajna Rada Stanu – została
zniesiona przez Fryderyka II .Centralne, kolegialnie zorganizowane instytucje resortowe
oparte zostały także i tu na zasadach centralizmu i biurokratyzmu . Nie utworzono jednego

http://notatek.pl/administracja-streszczenie-wykladow?notatka