2. ROZÓJ TEORII PODMIOTOWOŚCI

07.03.2010 ♣ zjazd II

Opracowanie na podstawie: Sztompka P., Socjologia zmian społecznych, str. 175-219 (część III, Roz. 13)

MAKROSTRUKTURY

♣

ĆWICZENIA

dr Jan Burzyński

Stron

a

1

P O D M I O T O W O Ś Ć

P O D M I O T O W O Ś Ć

Podstawowe przyczyny zdarzeń, motor zjawisk i procesów, ukryte sprężyny dynamiki społecznej,
funkcjonowania i przekształcania społeczeństwa.

E T A P Y E W O L U C J I I D E I P O D M I O T O W O Ś C I



poza ludzkim i społecznym światem, w postaci sił metafizycznych i ponadnaturalnych – działa z
zewnątrz, kształtuje i kontroluje życie indywidualne i zbiorowe oraz społeczną historię;



sekularyzacja - odkrywalna siła natury, ale nadal poza człowiekiem i społeczeństwem, determinująca
funkcjonowanie i zmianę społeczeństwa;



humanizacja – istota ludzka, Wielkie Jednostki (prorocy, bohaterowie, przywódcy, wodzowie, odkrywcy,
wynalazcy, geniusze), wprawiają w ruch społeczeństwo, ich charyzmatyczne zdolności nie pochodzą ze

społeczeństwa lecz są wrodzone;



socjalizacja i dehumanizacja – w obrębie społeczeństwa czyli samoregulującej i samoprzekształcającej

się całości (ujęcie organiczne), przyrodzona moc organizmu społecznego, jego siła życiowa, manifestuje
się w sposób konieczny w życiu społecznym i nieodwracalnej zmianie społecznej;



humanizacja i socjalizacja – wybitni ludzie, których zdolności stanowią emanację społecznych a nie
wrodzonych przymiotów, postrzegani jako ucieleśnienie napięć strukturalnych, nastrojów społecznych i

tradycji, przedstawicielska aktywność;



role społeczne wprowadzające, a nawet wymuszające zmiany;



wszyscy ludzie, wszystkie role społeczne, zmiana jako łączny rezultat poczynań wszystkich jednostek,

ich niezamierzony i ukryty efekt;



podmioty zbiorowe lub grupowe, niektóre z nich działają odgórnie poprzez ustanawiane prawa (rządy,

zgromadzenia ustawodawcze, korporacje), a niektóre oddolnie (stowarzyszenia, grupy nacisku, ruchy
społeczne).

N O W O C Z E S N E T E O R I E

P O D M I O T O W O Ś C I



W a l t e r B u c k l e y



A m i t a i E t z i o n i



A l a i n T o u r a i n e



A n t h o n y G i d d e n s



T o m B u r n s



M a r g a r e t A r c h e r

W A L T E R B U C K L E Y

Opracował model systemowy, w którym zintegrowane zostały:


model systemu strukturalno-funkcjonalnego – z negatywnymi, kompensacyjnymi sprzężeniami;



model systemu morfogenetycznego – z pozytywnymi, wzmacniającymi sprzężeniami, w którym

struktury są nieustannie budowane i przekształcane.

Model systemowy – zakłada istnienie systemu wchodzących ze sobą w interakcje komponentów z
wewnętrznym źródłem napięcia. Całość jest zaangażowana w ciągłą wymianę ze zmieniającym się

środowiskiem zewnętrznym i wewnętrznym, która powoduje, że środowisko wewnętrzne zaczyna być

selektywnie odwzorowywane w strukturze systemu.

Morfogeneza – procesy, które zmierzają do rozwijania lub zmieniania danej formy, struktury lub stanu
systemu.

Buckley zwrócił uwagę na aktywną, konstruktywną stronę funkcjonowania społeczeństwa.

A M I T A I E T Z I O N I

2. ROZÓJ TEORII PODMIOTOWOŚCI

07.03.2010 ♣ zjazd II

Opracowanie na podstawie: Sztompka P., Socjologia zmian społecznych, str. 175-219 (część III, Roz. 13)

MAKROSTRUKTURY

♣

ĆWICZENIA

dr Jan Burzyński

Stron

a

2

Teoria społeczeństwa aktywnego, teoria samokierowania – w jej centrum znajduje się pojęcie

„mobilizacji” lub „aktywacji społecznej”, uznaje mobilizacyjny zapał w zbiorowościach za główne źródło ich
własnych przekształceń, a także przekształceń ich relacji z własnymi jednostkami społecznymi.

Społeczeństwo postrzega Etzioni jako trwały ruch, prowadzący do nieustannego przekształcania się.
Źródłem tych zmian jest twórcza reaktywność ulokowana w zbiorowościach, grupach i organizacjach.

A L A I N T O U R A I N E