Radioelektronik Audio-HiFi-Video 2/2001

Przedstawiamy

wzmacniacz lampowy

o wysokich parametrach,

opracowany i wykonywany

przez zespó³ autorski.

W

zmacniacze lampowe to nie

przemijaj¹ca moda, ale oddziel-

na, stabilna dziedzina oferty ryn-

kowej wzmacniaczy m.cz. S¹

one przeznaczone dla tych koneserów, którzy

nie toleruj¹ tak czêstych we wzmacniaczach

pó³przewodnikowych produktów modulacji

skroœnej czy zniekszta³ceñ wynikaj¹cych z

krótkiego czasu opadania przebiegów sygna-

³ów harmonicznych. DŸwiêk ze wzmacniacza

lampowego jest inny ni¿ z pó³przewodniko-

wego, bardziej zbli¿ony do dŸwiêku realne-

go. Ale _ za przyjemnoœæ s³uchania muzyki

przez wzmacniacz lampowy wytwórcy zacho-

dni ka¿¹ sobie bardzo s³ono p³aciæ.

Uwa¿aj¹c, ¿e trudno _ poza wykorzystywa-

niem pozycji monopolistycznej _ uzasadniæ

taki poziom cen wzmacniaczy lampowych,

postanowiliœmy opracowaæ wzmacniacz wyko-

rzystuj¹cy ³atwiej dostêpne elementy a jed-

Wzmacniacz lampowy

COMP-EL 53b

noczeœnie zapewniaj¹cy w pe³ni porównywal-

ny z zachodnim poziom jakoœci wyrobu i efek-

tów koñcowych. To ju¿ nie tylko kwestia uk³a-

du i jego charakterystyk, to równie¿ problem

technologii stosowanej przy wykonywaniu jed-

nego z podstawowych elementów, czyli trans-

formatora wyjœciowego.

Wœród wzmacniaczy oferowanych na rynku

dominuj¹ wzmacniacze pentodowe, wykorzys-

tuj¹ce lampy EL84, 6L6, EL34 i KT88, choæ

wierniejsze odtwarzanie uzyskuje siê przy u¿y-

ciu triod. Wzmacniacz z koñcówk¹ triodow¹

(najwy¿ej cenione s¹ lampy 300B) potrafi ko-

sztowaæ na Zachodzie równowartoœæ kilku sa-

mochodów BMW. Tymczasem rzeczywiste roz-

koszowanie siê dobr¹ muzyk¹ wcale nie wyma-

ga a¿ takich poœwiêceñ, ale wymaga umiejêtno-

œci pos³u¿enia siê zdrowym rozs¹dkiem. Oto co

opracowaliœmy i zrobiliœmy, wykorzystuj¹c do-

stêpne lampy produkcji rosyjskiej. Nie miniatu-

rowe bynajmniej, ale starej, wywodz¹cej siê

jeszcze z II wojny œwiatowej konstrukcji amery-

kañskiej z coko³em oktalowym.

Schemat wzmacniacza jest przedstawiony na

rys. 1. Ca³y tor wzmacniaj¹cy jest wykonany

z triodami, oba kana³y s¹ identyczne wiêc

omówimy tylko jeden z nich. Sygna³ z wejœæ

dopasowuj¹cych wzmacniacz do ró¿nych po-

ziomów sygna³u wejœciowego jest doprowa-

dzany do przedwzmacniacza z lamp¹

6H9C (6SL7) i po wzmocnieniu, przez uk³ad

korekcji czêstotliwoœciowej RC i regulator

wzmocnienia, dochodzi do siatki stopnia ste-

ruj¹cego. Tê funkcjê pe³ni podwójna trioda

6H8C (6SN7). Sygna³ z rezystora anodowego

jest doprowadzany do siatki 6H8C przez filtr LC

kompensuj¹cy spadek charakterystyki na wiêk-

szych czêstotliwoœciach pasma akustycznego,

gdzie elementem pojemnoœciowym jest po-

jemnoœæ wejœciowa lampy i jej monta¿u. Za-

miast 6H9C mo¿e pracowaæ praktycznie do-

wolna lampa do przedwzmacniaczy m.cz.

o pr¹dzie anodowym do 2 mA, rezystancji

wejœciowej od 470 k

Ω

i roboczym napiêciu

siatki nie przekraczaj¹cym _ 2 V.

Stopieñ koñcowy jest zbudowany z lamp¹

6H13C. Anoda ka¿dej z triod jest obci¹¿ona

uzwojeniem pierwotnym transformatora wyj-

œciowego, ka¿dy z dwoma uzwojeniami wtór-

nymi po 4

Ω

. Moc wyjœciowa wynosi 12 W na

kana³. Lampy pracuj¹ w klasie A. Spoczynko-

wy punkt pracy jest okreœlony przez ich rezy-

story katodowe, a dok³adne punkty pracy usta-

wia siê indywidualnie potencjometrami

w zasilaczach napiêcia ujemnego tak, aby

pr¹d spoczynkowy wynosi³ 37% pr¹du

znamionowego lampy. Równolegle z uzwoje-

niami pierwotnymi w³¹czone s¹ warystory, za-

bezpieczaj¹ce je przed ew. przepiêciami.

Mo¿liwe jest zastosowanie podwójnych triod in-

nych typów: 6C19

Π

(do 10 W, sinus)

i 6C41C (do 25 W, sinus). Inne dopuszczalne

r

SCHEMATY i

SERWIS

24

Rys. 1. Schemat wzmacniacza COMP-EL 53b

Rys. 2. Wzmacniacz COMP-EL 53b

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 2/2001

typy to 6C46

Γ

, 6C33C czy te¿ zachodnie

6080, 6AS7, ECC230. Wystarczy tylko odpo-

wiednio dobraæ rezystor katodowy. Tak np.

dla 6C33C wynosi on ok. 200

Ω

/20 W, dla

6C41C _ 550

Ω

/20 W.

Zasilacz jest wykonany w konwencjonalnym

uk³adzie lampowego prostownika dwupo³ówko-

wego z transformatorem toroidalnym. Zasto-

sowana lampa 5 3C (lub, z dodatkowym rezy-

storem 18

Ω

w ¿arzeniu _ GZ34) odznacza siê

wysok¹ odpornoœci¹ na wszelkie przeci¹¿enia

i nie wymaga ¿adnych dodatkowych zabezpie-

czeñ. Zasilanie podstawowe jest filtrowane fil-

trem LC z d³awikiem 9,2 H. Dwa jednopo³ówko-

we zasilacze napiêcia ujemnego z diodami

1N4007 dostarczaj¹ regulowanego napiêcia

do siatek lamp stopnia koñcowego. Lampy

przedwzmacniacza i stopnia steruj¹cego s¹

zasilane z oddzielnego uzwojenia ¿arzenia zsy-

metryzowanego potencjometrem, ustawianym

na minimum przydŸwiêku sieciowego (w ”staro-

polskim” jêzyku elektronicznym nazywano to

”entbrummer”), lampy koñcowe _ analogicz-

nie. Do œrodkowego odczepu transforma-tora

sieciowego do³¹czany jest rezystor 220

Ω

/ 10 W.

W³¹czenie go w obwód zasilania zmniejsza

napiêcie anodowe o spadek napiêcia na nim, re-

dukuj¹c o tyle samo napiêcie anodowe i siatka-

katoda stopni wyjœciowych. Dzia³a to tak, jakby

zmniejszy³o siê napiêcie anodowe z zasilacza.

Bardzo starannie ekranowany, jak równie¿ prze-

myœlany monta¿ wzmacniacza, eliminuj¹ przy-

dŸwiêk sieciowy i sprzê¿enia.

Zasadnicze znaczenie dla jakoœci dŸwiêku

ma technologia wykonania transformatora wyj-

œciowego. Dotyczy to specjalnej obróbki ter-

micznej rdzenia zapewniaj¹cego ma³¹ koercjê

oraz sposobu nawijania. uzwojeñ Zw³aszcza

ze wzglêdu na ten pierwszy czynnik, wykona-

nie transformatora w warunkach domowych nie

jest mo¿liwe i trzeba nabywaæ gotowy.

Parametry i elementy uk³adu wejœciowego i ste-

rowania stopnia wyjœciowego s¹ dobrane tak,

aby ca³y wzmacniacz przenosi³ pasmo 13 Hz do

7 kHz _3 dB. Zniekszta³cenia nieliniowe w pa-

smie 16 Hz

÷

20 kHz wynosz¹ 0,004%, stosu-

nek sygna³u do szumu wynosi 100 dB.

Wszystkie po³¹czenia wewn¹trz wzmacnia-

cza s¹ wykonane ekranowanym drutem srebr-

nym w teflonowej koszulce. Ekranowanie za-

pobiega przedostawaniu siê przydŸwiêków

i mo¿liwoœci zwaræ. Potencjometry regulacji

g³oœnoœci s¹ wykonane jako hermetyzowane

drabinki z 11 rezystorów o dok³adnoœci 1%.

Wzmacniacz pracuje najlepiej z kolumnami

Goodmans.

Wzmacniacz COMP-EL 53b przedstawiono

na rys. 2. Gdyby nazywa³ siê np. Ongaku,

by³by nie do odró¿nienia od zachodniej oferty

nie tylko pod wzglêdem parametrów elektrycz-

nych i akustycznych.

n

Florian Szczeœniak, Pawe³ Szczeœniak,

£ukasz Szczeœniak

Ta ³atwa w u¿yciu kamera umo¿liwia wysy-

³anie poczty elektronicznej z klipami wizyj-

nymi, organizowanie wideokonferencji oraz

wymianê zdjêæ w Internecie. Wykorzystano

w niej przetwornik o rozdzielczoœci VGA _

trzykrotnie wiêkszej od standardowych ka-

mer internetowych (CIF). Kamera jest wypo-

sa¿ona w interfejs USB umo¿liwiaj¹cy ³atwe

do³¹czenie do komputera i przesy³anie obra-

zu na strony WWW lub do³¹czanie do prze-

sy³ek poczty elektronicznej. Obiektyw ma re-

gulowan¹ ostroœæ w zakresie od 8 cm do

nieskoñczonoœci i jest w stanie rejestrowaæ

obrazy z prêdkoœci¹ do 30 klatek na se-

kundê przy rozdzielczoœciach 160x120,

176x144, 320x240 i 352x288 lub do 15 kla-

tek na sekundê przy rozdzielczoœci 640x480.

Rejestruj¹c 16,7 milionów kolorów przy na-

grywaniu wizji, WebCam Plus umo¿liwia

równie¿ rejestrowanie stop klatek we wszy-

stkich rozdzielczoœciach. Pakiet oprogra-

mowania kamery WebCam Plus obejmuje:

Creative PhotoEditor – program do edycji

obrazu i retuszu dla wszystkich, którzy chc¹

tworzyæ prezentacje, pocztówki lub strony in-

ternetowe; Video Blaster WebCam Monitor

– program detekcji ruchu, który umo¿liwia re-

jestrowanie obrazu wówczas, gdy wykryty

zostanie ruch w pobli¿u komputera. Mo¿e on

automatycznie przesy³aæ takie obrazy na

stronê WWW; Video Blaster WebCam Con-

trol – program steruj¹cy kamer¹ WebCam,

umo¿liwiaj¹cy regulacjê ustawieñ kamery

oraz sortowanie zdjêæ i klipów wizyjnych

w prostym w obs³udze albumie; Microsoft

NetMeeting umo¿liwiaj¹cy ³¹cznoœæ wideo-

telefoniczn¹; MediaRing Talk – program

do internetowej ³¹cznoœci g³osowej – prowa-

dzenia rozmów miêdzy dwoma komputera-

mi w Internecie; Pixaround – oprogramowa-

nie do sklejania ze sob¹ ilustracji tak, by two-

rzy³y wirtualne obrazy widoku dookólnego,

które mo¿na nastêpnie umieszczaæ na stro-

nach WWW lub przesy³aæ poczt¹ elektro-

niczn¹. Kamera WebCam Plus jest objêta

dwuletni¹ gwarancj¹ i do¿ywotnim wspar-

ciem technicznym firmy Creative Labs.

(cr)

KAMERA INTERNETOWA

WebCam Plus