HIPOTERAPIA

wywodzi si

ę z języka

greckiego ( hippos- ko

ń,

therapeia- terapia).

Stanowi jedn

ą z metod rehabilitacji osób

niepełnosprawnych, a swoj

ą specyfikację

zawdzi

ęcza koniowi biorącemu udział w terapii.

Obecno

ść konia - "współterapeuty" - sprawia, że

jest to wyj

ątkowa i niepowtarzalna metoda

terapeutyczna daj

ąca zupełnie nowe i niespotykane

w innych terapiach mo

żliwości. Jest ona jednak

ściśle powiązana z innymi metodami
rehabilitacyjnymi i terapeutycznymi.
Celem terapii z koniem i terapii jazd

ą konną jest

przywrócenie osobom niepełnosprawnym
sprawno

ści fizycznej i psychicznej w możliwym

do osi

ągnięcia zakresie.

Czasami do hipoterapii wlicza si

ę terapię na

o

śle

,

zwan

ą

onoterapi

ą

.

HIPOTERAPIA

JAKO METODA PRACY

Z DZIECKIEM

NIEPEŁNOSPRAWNYM

Zdrowotne walory jazdy konnej s

ą znane już od ponad dwóch tysięcy lat.

Pierwsze zapisy na temat leczenia jazd

ą konną wielu schorzeń pochodzą z XIX

wieku. W Skandynawii po dwóch epidemiach polio (choroba Heine-Medina) w
1946 roku pojawiły si

ę pierwsze doniesienia o leczeniu pacjentów jazdą konną.

Szeroko poj

ęta hipoterapia doczekała się oficjalnej sankcji w latach 50-tych

obecnego stulecia. W Polsce prób

ę wprowadzenia hipoterapii do praktyki

leczniczej podj

ął profesor Weiss w Konstancinie pod Warszawą, a w 1958 roku

grupa krakowskich lekarzy przyst

ąpiła do zorganizowania terapii jazdą konną na

terenie Uzdrowiska Swoszowice. Nast

ępnie powstał wzorcowy ośrodek na

Ursynowie w Warszawie.

Hipoterapia jest metod

ą leczenia za pomocą jazdy konnej, zarówno dla

dzieci jak i dla dorosłych. To ogół zabiegów terapeutycznych, w których
wykorzystuje si

ę konia, jego obecność i stwarzane przez niego możliwości

terapeutyczne. Metoda ta jest jednocze

śnie terapią leczniczą jak i sposobem na

oderwanie si

ę od codziennych, często bolesnych ćwiczeń w zamkniętych

pomieszczeniach pod okiem fizjoterapeuty. Niejednokrotnie pomi

ędzy

pacjentem a zwierz

ęciem nawiązuje się niewidzialna więź, wykraczająca poza

ramy logicznego rozumowania. Jazda konna dla osoby niepełnosprawnej
niemog

ącej się poruszać o własnych siłach, jest nieomal mistycznym

prze

życiem.. Może się on przemieszczać jak osoba w pełni sprawna. Poza tym

towarzyszy mu du

ży, silny przyjaciel, co też ma niebagatelne znaczenie dla

psychiki pacjenta i pozwala zapomnie

ć nawet o niejednokrotnie bolesnych

ćwiczeniach wykonywanych na jego grzbiecie. Przede wszystkim jednak -
poprzez odczuwan

ą radość i satysfakcję w kontakcie z koniem - pacjenci

znajduj

ą motywację do pracy, do ćwiczeń i wysiłku. Uniwersalność metody

polega na jednoczesnym oddziaływaniu ruchowym, sensorycznym,
psychicznym i społecznym.

Ćwiczenia, pozycje, przyrządy i pomoce ( sprzęt jeździecki i

rehabilitacyjny) stosowane w hipoterapii powinny by

ć dobierane w zależności

od potrzeb terapeutycznych i wydolno

ści pacjenta. Czas trwania zajęć średnio

wynosi 30 minut - w zale

żności od potrzeb

pacjenta.

FORMY HIPOTERAPII

1.Fizjoterapia na koniu
przywracanie sprawno

ści fizycznej poprzez odpowiednio dobraną

gimnastyk

ę leczniczą, wykonywaną na koniu poruszającym się

st

ępem, zalecana i nadzorowana przez lekarza, prowadzona przez

fizjoterapeut

ę, metoda uzupełniająca klasyczną fizjoterapię.

2.Psychopedagogiczna jazda konna
zespół działa

ń podejmowanych w celu usprawnienia intelektualnego,

poznawczego, emocjonalnego i fizycznego. Podczas jazdy konnej i
czynno

ści z nią związanych stosowane są działania edukacyjne,

pedagogiczne, elementy psychoterapii, terapii zaj

ęciowej i logopedii.

Terapia ta jest prowadzona przez pedagogów i psychologów.

3. Terapia z koniem
wykorzystanie konia do celów leczniczych, zbli

żenie pacjenta i konia

daje efekt terapeutyczny, pacjent dzi

ęki relacjom nawiązanym ze

zwierz

ęciem poprawia swoją komunikację ze światem zewnętrznym.

Sama jazda konna mo

że być jednym z elementów tej formy terapii,

ale nie musi. Prowadzona jest przez pedagogów, psychologów i
psychiatrów.

4. Jazda konna dla osób niepełnosprawnych - sport i rekreacja
nie stanowi cz

ęści hipoterapii, ale jest z nią ściśle związana i ma

aspekt terapeutyczny. Umo

żliwia aktywność sportową osobom

niepełnosprawnym, wyrabia u nich nawyk i potrzeb

ę aktywnego

sp

ędzania wolnego czasu w kontakcie ze zwierzęciem i przyrodą.

Zaj

ęcia prowadzone są przez instruktorów

jazdy konnej specjalnie przygotowanych i
instruktorów rekreacji ruchowej ze
specjalno

ścią hipoterapii.

CZYNNIKI FIZYCZNE KONIA MAJ

ĄCE LECZNICZY

WPŁYW NA PACJENTA

Bodziec neuromotoryczny - wykorzystuje si

ę ruch konia

oddziałuj

ący na pacjenta. Dochodzi wtedy do przekazywania

je

źdźcowi rytmicznych, wielowymiarowych ruchów, takich jak:

góra - dół ,przód – tył, naprzemienne opadanie w lewo i w prawo ,
ruchy po przek

ątnej do przodu i tyłu oraz ruchy rotacyjne .

Jest to stymulacja ruchowa tułowia je

źdźca według wzorca chodu

ludzkiego. Powy

ższe bodźce ruchowe wpływają na położenie

miednicy, uło

żenie tułowia, głowy, regulację napięcia mięśniowego, a

tym samym na odruchy postawne, równowa

żne i koordynacyjne.

Bodziec sensomotoryczny to:

ciepło (temperatura ciała konia w spoczynku wynosi do 38,5 0C )
przekazywane pacjentowi, który siedzi bezpo

średnio na końskim

grzbiecie, dzi

ęki czemu ma ono bezpośredni wpływ na regulację

napi

ęcia mięśniowego dolnej połowy ciała ludzkiego,

siad - swobodne siedzenie na ciepłym grzbiecie ko

ńskim z luźno

zwisaj

ącymi kończynami górnymi oraz odwiedzionymi w stawach

biodrowych i swobodnie wyci

ągniętymi w dół kończynami dolnymi

wpływa na regulacj

ę napięcia mięśniowego całego ciała, jego

symetryczne uło

żenie oraz równowagę

le

żenie - położenie pacjenta poprzek ciepłej szyi lub grzbietu konia,

przy czym głowa i ko

ńczyny górne z jednej, a kończyny dolne z

drugiej strony konia lu

źno zwisają, daje możliwość rozluźnienia

kr

ęgosłupa(mięśni,więzadeł).

Wymienione wy

żej bodźce oraz inne, takie jak: dotykanie konia w

ró

żnych miejscach, wzajemne oddziaływanie na siebie ciężaru i siły

pacjenta i konia w miejscu dosiadu, fakt bycia noszonym, nowe
do

świadczenia lokomocyjne komunikowanie się z koniem, ma bardzo

istotne oddziaływanie psychoterapeutyczne na pacjenta.

WSKAZANIA PRZECIWWSKAZANIA

DZIECI

•

Mózgowe pora

żenie dziecięce

•

Stany po urazach
czaszkowo-mózgowych

•

ADHD

•

Niektóre choroby mi

ęśni

•

Dzieci niedowidz

ące lub

niewidome

•

Wady postawy

•

Niektóre skrzywienia kr

ęgosłupa

•

Niektóre postaci przepuklin
oponowo-rdzeniowych

•

Stany po amputacji i wady
rozwojowe ko

ńczyn

•

Zespoły genetyczne, np. zespół
Downa

•

Choroby psychiczne

•

Zaburzenia emocjonalne

•

Niepełnosprawno

ść

intelektualna

•

Zaburzenia zachowania

•

Uzale

żnienia

DORO

ŚLI

•

Stwardnienie rozsiane

•

Stany po udarze

•

Stany po urazach
czaszkowo – mózgowych

•

Zaburzenia psychiczne
i emocjonalne

•

Uzale

żnienia

•

Niedostosowanie społeczne

Przeciwwskazania bezwzgl

ędne

•

Uczulenie na sier

ść, pot lub

zapach konia

•

Niewygojone rany

•

Nietolerancja formy leczenia
przez pacjenta, np.
niepohamowany l

ęk

•

Odklejanie siatkówki oka,
wzmo

żone ciśnienie śródgałkowe

•

Pogorszenie stanu w zespołach
neurologicznych, stanach po
urazach czaszkowo-mózgowych,
ADHD, chorobach mi

ęśni

•

Brak kontroli głowy w rozwoju
motorycznym

•

Wyra

źne zwichnięcie stawów

biodrowych

•

Ostre stany chorób i zaburze

ń

psychicznych

•

Podwy

ższona temperatura

•

Ostre choroby infekcyjne.

Przeciwwskazania wzgl

ędne

•

Padaczka

•

Upo

śledzenie umysłowe w stopniu

gł

ębokim

•

Zaburzenia mineralizacji ko

ści

•

Utrwalone deformacje i
zniekształcenia, przykurcze,
ograniczenia zakresu ruchu układu
kostno-stawowego

•

Schorzenia okulistyczne -
wymagana konsultacja

KONIE DO HIPOTERAPII

•

wałach

•

wiek powy

żej 5 lat

•

przygotowany do pracy w hipoterapii

•

wysoko

ść umożliwiająca skuteczną asekurację, zharmonizowana z

wielko

ścią pacjenta

•

chód rytmiczny, elastyczny, spr

ężysty, wydajny

•

Po

żądane takie ukształtowanie poszczególnych części ciała, jakie w

zasadzie odpowiada wzorcowi pokroju (m.in.: uroda, ramy prostok

ątne,

głowa proporcjonalna, miernej wielko

ści, szyja prosta, umięśniona, kłąb

dobrze wykształcony, szeroki, niezbyt wysoki, kłoda podłu

żno-owalna,

grzbiet prosty, w miar

ę szeroki i długi, dobrze umięśniony, wyrostki

kolczyste kr

ęgosłupa niewyczuwalne, łopatka długa, ukośna, lędźwie

szerokie, dobrze zwi

ązane, zad silnie umięśniony, długi, poziomy,

postawa ko

ńczyn prawidłowa)

•

Cechy ustroju psychicznego (zrównowa

żony charakter, inteligencja,

spokojny temperament, przyjazno

ść, ufność, łagodność, cierpliwość,

ch

ętne i staranne wykonywanie poleceń, tolerancja bez odruchów

obronnych na nagłe i niespodziewane bod

źce wzrokowe, słuchowe i

dotykowe, brak narowów i nałogów)

•

wskazana jest znajomo

ść pełnego życiorysu danego konia, zwłaszcza pod

k

ątem zdarzeń traumatycznych lub pozyskanie go z profesjonalnego,

godnego zaufania o

środka hodowlano-wychowawczego

•

W Polsce opini

ę konia zalecanego przy usprawnianiu ma populacja rasy

huculskiej, by bez wzgl

ędu na rasę, wybór dokonywany był

indywidualnie, według w/w kryteriów, zwłaszcza dotycz

ących sfery

psychiki

•

nale

ży dążyć do posiadania przez ośrodki hipoterapeutyczne po kilka

ró

żnych koni, celem możliwie precyzyjnego dostosowania

odpowiedniego konia do aktualnych potrzeb pacjenta.

WARUNKI PRACY KONI

•

Wychów i wychowanie uwzgl

ędniające w jak największym zakresie

potrzeby psychofizyczne konia, jako zwierz

ęcia roślinożernego, stadnego.

•

Czas pracy z pacjentem - 4 godz. dziennie.

•

Zabiegi terapeutyczne przeprowadzane s

ą w znanym koniowi miejscu

i przez niego zaakceptowanym.

•

Je

śli podłoże i budowa kopyt na to pozwala, zabiegi są realizowane na

koniu "bosym", bez podków.

•

Teren powinien by

ć ogrodzony, najlepiej wysokim żywopłotem, jako

naturalnym ekranem izoluj

ącym plac ćwiczeń od zewnętrznych sygnałów

optyczno-akustycznych, niepokoj

ących i rozpraszających uwagę konia

i pacjenta; chroni te

ż przed podmuchami wiatru.

•

Na terenie pracy zespołu hipoterapeutycznego nie powinny znajdowa

ć się

osoby postronne i zwierz

ęta.

•

Szeroko

ść bramy w ogrodzeniu winna umożliwiać bezpieczne minięcie

si

ę w niej dwojga jeźdźców.

•

Cenna jest dost

ępność pastwiska i obszernych okólników.

•

Harmonogram zabiegów nie mo

że naruszać stałych pór karmienia koni.

•

Jest niedopuszczalne, bez decyzji lekarza weterynarii, anga

żowanie do

pracy konia, co do którego istnieje podejrzenie złego stanu zdrowia.

Zadaj

ąc pytanie: na czym polega fenomen hipoterapii, warto wspomnieć, iż

człowiek zawsze marzył o pokonywaniu przestrzeni, zazdro

ścił ptakom skrzydeł,

a koniom ich r

ączych nóg. Dzieci też pragną rozkoszować się szybkością,

pragn

ą przeżywać pogodne chwile, odprężenie i radość - jeśli jest taka

mo

żliwość - dlaczego mamy im tego poskąpić!

Ta mo

żliwość to hipoterapia!!!

NIEZAST

ĄPIONE WALORY

HIPOTERAPII

•

Ko

ń to wrażenie chodzenia - trójwymiarowe ruchy grzbietu końskiego w

st

ępie są identyczne z ruchami miednicy prawidłowo kroczącego

człowieka.

•

Ko

ń hamuje przetrwałe, prymitywne odruchy postawy - łagodne,

kołysz

ące ruchy stępa pozwalają je stopniowo eliminować.

•

Ko

ń przywraca zaburzoną symetrię mięśni tułowia - napięte i

przykurczone mi

ęśnie ulegają stopniowemu rozluźnieniu i rozciągnięciu,

mi

ęśnie słabszej strony ulegają wzmocnieniu.

•

Ko

ń to niezwykły "pojazd terapeutyczny"- koń staje się odnóżami

człowieka - o ile

ż bardziej to naturalne i przyjemne od wózka.

•

Ko

ń koryguje postawę - zmusza do aktywnego prostowania się.

•

Ko

ń to uniwersalne stanowisko terapeutyczne - raz jest fragmentem

materaca, innym razem terapeutyczn

ą piłką, wałkiem, drabinką, klinem.

•

Ko

ń rozluźnia spastyczne mięśnie - kontakt z ciepłem konia, stęp

wyzwalaj

ący rytmiczne kołysanie dokonują rozluźnienia w zasadzie

automatycznie.

•

Ko

ń chroni przed przykurczami i ograniczeniem ruchomości w stawach

- ła

ńcuch ruchów uruchamia rytmicznie, ale łagodnie kolejno praktycznie

wszystkie mi

ęśnie i stawy.

•

Ko

ń może usprawniać bardzo łagodnie - poprzez istniejący cały szereg

odpowiednich uło

żeń, podporów i technik asekuracji.

•

Ko

ń to potężny generator bodźców równoważnych - ruszania i

zatrzymania, przyspieszania i zwalniania, kołysania i zmiana kierunku
jazdy.

•

Ko

ń drażni zmysły i tworzy poczucie własnego ciała - szorstkość i

mi

ękkość sierści, subtelność chrap, rozmaitość kształtów, odgłosów i

zapachów, wytr

ącenie i odnajdywanie równowagi.

•

Ko

ń mobilizuje do starań, koń nie nudzi - zaangażowanie pacjenta jest

naturalne i praktycznie nieustaj

ące.

•

Ko

ń uaktywnia nas i otwiera nas - poddani rytmicznym i pobudzającym

ruchom jazdy konnej produkujemy wi

ęcej hormonów, rośnie nasza

aktywno

ść ruchowa, koncentracja, uwaga, dobre samopoczucie do euforii

wł

ącznie.

•

Ko

ń usprawnia pracę naszych organów - poprawia się funkcja krążenia,

oddychania, praca jelit i funkcje odporno

ściowe organizmu.

NIEZAST

ĄPIONE

WALORY

HIPOTERAPII

•

to wra

żenie chodzenia

•

hamuje przetrwałe, prymitywne odruchy postawy

•

przywraca zaburzon

ą symetrię mięśni tułowia - to

niezwykły "pojazd terapeutyczny"

•

koryguje postaw

ę - zmusza do aktywnego prostowania

si

ę

•

to uniwersalne stanowisko terapeutyczne

•

rozlu

źnia spastyczne mięśnie

•

chroni przed przykurczami i ograniczeniem ruchomo

ści

w stawach

•

to pot

ężny generator bodźców równoważnych

•

dra

żni zmysły i tworzy poczucie własnego ciała

•

mobilizuje do stara

ń, koń nie nudzi - zaangażowanie

pacjenta jest naturalne i nieustaj

ące

•

uaktywnia i otwiera - ro

śnie aktywność ruchowa,

koncentracja, uwaga, dobre samopoczucie do euforii
wł

ącznie

•

zwi

ększa poczucie własnej wartości

•

usprawnia prac

ę organów - poprawia się funkcja

kr

ążenia, oddychania, praca jelit i funkcje odpornościowe

organizmu.

opracowała : El

żbieta Serkowska

Nauczyciel Szkoły Podstawowej w Gor

ęczynie