Szkoła Podstawowa nr 1

im. Juliana Tuwima

w Pajęcznie

PROGRAM ROZWIJANIA ZAINTERESOWAŃ

PRZYRODNICZYCH

Autor

mgr inż. Dorota Jaskuła

Pajęczno 2004r.

1

Główne założenia programu

Program skierowany jest do uczniów klasy VI szkoły podstawowej, których ciekawość nie zostanie zaspokojona w ramach jednostek lekcyjnych. Cele realizowane są w ramach lekcji przyrody (indywidualizacja pracy z uczniem) oraz w formie zadań dodatkowych do samodzielnego wykonania przez uczniów poza zajęciami szkolnymi.

Program odwołuje się do wrodzonej ciekawości dziecka i chęci poznawania. Jego zadaniem jest wywoływanie, podtrzymywanie i wzmacnianie zainteresowań ponadprzedmiotowych. W czasie realizacji programu wykorzystywane są uzdolnienia i zainteresowania dzieci. Uczniowie często sami decydują co i w jaki sposób wykonają. Ważną funkcję odgrywają prace badawcze samodzielnie wykonane przez uczniów.

Cele programu

• Rozbudzenie ciekawości poznawczej wobec otaczającej rzeczywistości.

• Rozbudzanie ciekawości świata.

• Rozwijanie samodzielności w dochodzeniu do wiedzy.

• Rozbudzanie i wzmacnianie postaw badawczych i poszukiwawczych.

• Motywowanie do wykazywania własnej inwencji.

• Stwarzanie atmosfery sprzyjającej rozwojowi twórczego rozwiązywania problemów.

• Kształtowanie otwartości na nowe doświadczenia.

• Motywowanie do poszerzania wiedzy.

• Nabywanie wiedzy przez uczniów w sposób atrakcyjny i bardziej trwały.

• Pogłębianie umiejętności analizowania i wnioskowania.

• Przygotowanie do samodzielnego poszukiwania potrzebnych informacji i materiałów.

• Przygotowanie do odbioru informacji rozpowszechnianych przez media.

• Przygotowanie do świadomego i odpowiedzialnego korzystania ze środków masowej komunikacji (telewizji, komputerów, prasy itp.)

• Kształtowanie właściwej postawy względem życia organizmów hodowlanych, rozwijanie poczucia odpowiedzialności za ich życie.

2

Sposoby realizacji programu

W trakcie realizacji uczeń powinien Główne

Procedury osiągania

zadania

celów

opanować

zdobyć wiadomości:

umiejętności:

Samodzielne

1. Prowadzenie kart

1. Bezpośrednie zapoz-

1. Obserwacji zjawisk

obserwacje

obserwacji różnych

nanie się ucznia z ob-

przyrodniczych i do-

przyrodnicze

elementów przyrody.

serwowanym elemen-

konywania ich opisu.

tem przyrody lub zja-

2. Prowadzenie obserwacji

2. Samodzielnego wy-

wiskiem w warunkach

mikroskopowych.

konania preparatu

naturalnych lub sztucz-

mikroskopowego z

3. Przyrodnik „detektyw” –

nych (w warunkach

ś

materiału roślinnego.

ledzenie owadów,

szkolnych lub domo-

ślimaków, dżdżownic,

wych).

3. Wykonania sche-

ptaków.

matycznego rysunku

2. Poznanie reguł, których

spod mikroskopu.

przestrzeganie

warunkuje prawidłowy 4. Rejestrowania doko-przebieg obserwacji.

nanych spostrzeżeń.

3. Charakterystyczne

5. Interpretacji wyni-

cechy obserwacji.

ków obserwacji i

przedstawiania ich w

4. Zasady rejestrowania

formie opisowej i

przebiegu obserwacji.

graficznej.

5. Poznanie zależności

6. Formułowania

istniejących w środowi-

wniosków.

sku przyrodniczym.

6. Poznanie przyrządy

ułatwiających prowa-

dzenie obserwacji bilo-

gicznych i zasad ich

stosowania (lornetka,

lupa, luneta, aparat

fotograficzny).

7. Technika wykonywania

preparatów

mikroskopowych.

Hodowle

1. Zakładanie i prowa-

1. Zasady planowania i

1. Prowadzenia hodo-

przyrodnicze

dzenie hodowli perwot-

prowadzenia prac

wli wg instrukcji.

niaków, dżdżownic,

hodowlanych.

2. Planowania, zakła-

patyczaków, ryb akwa-

2. Sposoby rejestrowania

dania i prowadzenia

riowych, ptaków,

przebiegu prac hodo-

hodowli wybranych

drobnych ssaków, itp.

wlanych.

organizmów.

2. Analiza potrzeb pokar-

3. Poznanie sprzętu

3. Rejestrowania prac

mowych wybranych or-

3

ganizmów.

używanego do hodowli.

hodowlanych.

3. Obserwacja kształtów i 4. Cechy żywego orga-4. Posługiwania się

sposobów poruszania się

nizmu oraz podobień-

sprzętem hodowla-

wybranych organizmów.

stwa między zwierzę-

nym.

tami.

4. Obserwacja przystoso-

5. Wnioskowania oraz

wań organizmów do

5. Charakterystyczne

formułowania

życia w swoich środo-

przy-stosowania do

problemów i hipotez.

wiskach.

różnych warunków

ż

6. Określania potrzeb

yciowych w sposobie

pokarmowych i

oddychania, lokomocji,

byto-wych zwierząt.

pobierania pokarmu i

preferen-cjach

7. Wykazywania zależ-

pokarmowych.

ności budowy i trybu

życia od warunków

6. Zachowanie się ptaków

środowiska.

i ssaków w rozmaitych

sytuacjach życiowych

8. Wykonywania i opi-

(obserwacja opieki tych

sywania schema-

zwierząt nad potom-

tycznych rysunków

stwem).

budowy zewnętrznej

hodowanego orga-

7. Przystosowania orga-

nizmu.

nizmów do środowisk

życia (mimikra, rege-

9. Charakteryzowania i

neracja i inne).

porównywania zja-

wisk i procesów fi-

8. Wpływ dżdżownic na

zjologicznych.

strukturę gleby.

10. Analiza

wpływu

wybranych czyn-

ników środowiska na

przebieg procesów

fizjologicznych.

Eksperyment

1. Badanie wpływu

1. Charakterystyczne

1. Planowania prze-

przyrodniczy

warunków środowiska

cechy eksperymentu

biegu doświadcze-

na rozwój roślin w

biologicznego.

nia, formułowania

ogródku przyszkolnym,

hipotez roboczych,

2. Wymagania stawiane

w pracowni szkolnej lub

potwierdzanie lub

osobie prowadzącej

w warunkach domo-

odrzucanie ich po

eksperyment.

wych.

opracowaniu wyni-

2. Badanie określonego

3. Zasady planowania,

ków.

obiektu lub zjawiska w

organizowania i pro-

2. Opracowania za-

celowo zmienionych

wadzenia eksperymen-

łożeń doświadcze-

warunkach.

tu.

nia, zestawienia

4. Zasady rejestrowania

wyników i formuło-

przebiegu eksperymen-

wania wniosków.

tu oraz ujmowania i

3. Interpretacji wyni-

interpretowania ich

ków doświadczeń i

wyników.

przedstawiania ich w

5. Wpływ warunków

formie opisowej i

środowiska na rozwój

graficznej.

4

roślin.

4. Posługiwania się

sprzętem ogrodni-

6. Wpływ rodzaju gleby

czym.

na rozwój roślin.

5. Posługiwania się

7. Wpływ światła słonecz-

wiedzą teoretyczną

nego na rozwój roślin.

w praktycznym dzia-

8. Poznanie prac związa-

łaniu.

nych z sadzeniem i

6. Planowania i organi-

przesadzaniem donicz-

zowania pracy w

kowych i ozdobnych

ogrodzie.

oraz planowanie zabie-

gów pielęgnacyjnych.

7. Rozpoznawania

chwastów i innych

roślin.

8. Dostrzegania za-

leżności między

warunkami życio-

wymi a wyglądem

hodowlanych orga-

nizmów.

Badania

1. Badanie biologicznej

1. Poznanie skutków eko- 1. Dokonania oceny przyrodnicze

analizy stanu czystości

logicznych, jakie wy-

jakości wody i po-

wody w najbliższym

wołuje działanie czło-

wietrza prostymi

środowisku.

wieka w środowisku

metodami.

oraz możliwości roz-

2. Badanie ilości

2. Wyjaśnienia zależ-

wiązywania

zużywanej wody we

ności między jakoś-

istniejących problemów

własnym gospodarstwie

ś

cią wody a występo-

rodowis-kowych.

domowym.

waniem w niej orga-

2. Źródła zanieczysz-

nizmów wskaźni-

3. Badanie czystości

czenia wód i powietrza.

kowych.

powietrza na podstawie

obserwacji przyrody

3. Organizmy wskaź-

3. Planowania działań

(obecności porostów,

nikowe.

mających na celu

ulistnienia drzew) i

zapobieganie degra-

4. Wielorakie znaczenie

prostych pomiarów

dacji środowiska.

wody w przyrodzie.

(ruchu ulicznego, opadu

4. Interpretacji wyni-

pyłów).

5. Uświadomienie ist-

ków i planowania

nienia kryzysu

działań zmierza-

wodnego na świecie

jących do ogranicze-

oraz ko-nieczności

nia zużycia wody we

podejmo-wania działań

własnym gospodar-

mających na celu

stwie domowym.

poprawę wód w skali

globalnej.

5. Rozwiązywania

problemów w spo-

6. Problemy globalne

sób twórczy.

stworzone przez za-

nieczyszenia powietrza. 6. Tworzenia potrzebnych doświadczeń i

nawyków.

5

Kolekcje

Gromadzenie kolekcji

1. Rozpzonawanie i klasy- 1. Planowania działań.

przyrodnicze

okazów przyrodniczych,

fikowanie okazów przy- 2. Wykorzystania np. muszli, piór, nasion,

rodniczych.

wiedzy w praktyce.

roślin, itp.

2. Opisywanie okazów.

3. Korzystania z róż-

3. Rozbudzanie zaintere-

nych źródeł infor-

sowania przyrodą.

macji.

4. Rozwijanie pasji poszu- 4. Rozwijania włas-kiwawczych oraz moty-

nych pomysłów i

wowanie do pogłębia-

idei.

nia i porządkowania

informacji.

5. Rozwijanie zaintere-

sowań i uzdolnień

własnych uczniów.

Gry

1. Organizowanie i udział

1. Metody aktywizujące

1. Stosowania zdobytej

dydaktyczne,

w konkursach wiedzy

jako droga do łatwiej-

wiedzy w praktyce.

konkursy

przyrodniczej, np.

szego przyswajania

2. Samodzielnego my-

przyrodnicze

„Krajobrazy Ameryki –

pojęć, utrwalania wia-

ślenia, krytycznego

Przyrodniczy

domości i kształtowania

wnioskowania, lo-

milionerek”.

postaw.

gicznego kojarzenia i

2. Udział w ogólnopolskim 2. Rozbudzanie zaintere-wnioskowania.

konkursie wiedzy

sowania przyrodą.

3. Efektywnego współ-

ekologicznej Ekoludek.

3. Przygotowanie uczniów

działania w zespole i

3. Gry dydaktyczne

do pełnienia różnych

pracy w grupie,

(krzyżówki, rebusy,

ról społecznych.

budowania więzi

układanki wyrazowe,

międzyludzkich.

4. Łączenie elementów

szyfrogramy i inne).

nauki, zabawy i współ-

4. Podejmowania indy-

zawodnictwa.

widualnych i grupo-

wych decyzji.

5. Ćwiczenie pamięci,

spostrzegawczości,

5. Koleżeńskiego

orientacji, szybkości

współzawodnictwa.

reakcji, uwagi oraz

6. Dyskutowania i

rozwijania zaintere-

prezentacji własnego

sowań uczniów.

punktu widzenia.

6. Rozwijanie pasji poszu-

kiwawczych oraz moty-

wowanie do pogłębia-

nia i porządkowania

informacji.

7. Przyswajanie metod i

technik negocjacyjnego

rozwiązywania kon-

fliktów i problemów

społecznych.

Literatura

1. Prowadzenie zeszytów

1. Wydawnictwa przyro-

1. Umiejętność porozu-

przyrodnicza

lektur i filmów przyrod-

dnicze (wydawnictwa

miewania się w róż-

6

niczych.

popularno-naukowe,

nych sytuacjach.

literackie, czasopisma).

2. Prasówki przyrodnicze.

2. Prezentacji własnego

2. Funkcje i charaktery-

punktu widzenia i

3. Wykorzystywanie w

styka komunikatów

uwzględniania po-

czasie lekcji przyrody

medialnych: drukowa-

glądów innych.

informacji ze źródeł

nych, obrazowych,

pozapodręcznikowych

3. Przygotowania do

dźwiękowych, audio-

(film, książka, multime-

publicznych wystą-

wizualnych i multime-

dia).

pień.

dialnych.

4. Utworzenie bazy danych

4. Poszukiwania, po-

3. Selektywność doboru

ciekawych adresów

rządkowania i wyko-

informacji w środkach

internetowych z faktami

rzystywania infor-

masowego przekazu.

przyrodniczymi.

macji z różnych

Stronniczość przekazu.

źródeł oraz efektyw-

5. Tworzenie gazetek

ś

4. Zasady samodzielnego

nego posługiwania

ciennych o tematyce

posługiwania się narzę-

się technologią infor-

przyrodniczej.

dziami medialnymi.

macyjną.

6. Opracowywanie

5. Fikcja a rzeczywistość 5. Samodzielnego po-monografii obiektów

w przekazach medial-

szukiwania potrzeb-

przyrodniczych (np.

nych.

nych informacji i

parków, zbiorowisk itp.).

materiałów.

7. Gromadzenie materia-

6. Rozwijania

łów w port-folio na

własnych pomysłów

interesujący uczniów

i idei.

temat.

8. Zbieranie i prezento-

wanie informacji przez

uczniów.

Ocenianie:

Przed realizacją każdego zadania nauczyciel przestawia kryteria oceny jego wykonania. W

czasie realizacji zadania uczeń może konsultować się z nauczycielem odnośnie sposobu wykonania, źródeł wiadomości, formy prezentacji wyników itp. Po zakończeniu zadania następuje jego ocena, która może być przedstawiona w postaci stopnia, słownego opisu, dyplomu, wyróżnienia. Ocena powinna mieć charakter motywujący i dostarczać uczniowi informacji o tym co umie, a co powinien doskonalić. Uczeń powinien też dokonać samooceny i oceny pracy grupy.

Sprawdzanie i ocena osiągnięć uczniów pozwala na określenie poziomu i skuteczności pracy nauczyciela i ucznia, z uwzględnieniem zróżnicowania intelektualnego, psychomotorycznego i emocjonalnego uczniów. Oceniany będzie nie tylko stan wiedzy ucznia w danym momencie, ale jego praca, włożony wysiłek, umiejętności i postępy. Oceny ucznia dokonywane będą na podstawie:

• obserwacji pracy ucznia na zajęciach;

• prowadzenia zeszytu pracy i doświadczeń;

• rozmowy z uczniem;

• analizy wytworów uczniów;

• wyników konkursów, wystaw;

• efektu końcowego realizacji poszczególnych zadań (ze zwróceniem uwagi na 7

pomysłowość, zaangażowanie w wykonanie, sposób prezentacji);

• karty samooceny i oceny pracy grupy;

• obserwacji zachowania się i postaw uczniów w środowisku naturalnym.

Literatura

1. Brudnik E., Moszyńska A., Owczarska B., Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie, ZW SFS, Kielce 2000.

2. Cichy D., Dydaktyka biologii w szkole podstawowej, WSiP,Warszawa1991.

3. Cichy D., Gry dydaktyczne w nauczaniu biologii w szkole podstawowej, WSiP, Warszawa 1990.

4. Domachowski R., Klimuszko B., Program nauczania przyrody w szkole podstawowej. ŻAK, Warszawa 1999.

5. Klimuszko B., Wilczyńska - Wołoszyn M., Przyroda - podrę cznik do klasy 6, ŻAK, Warszawa 2001.

6. Kłyś M., Stawarz R., Ślósarczyk J., Biologia - poradnik metodyczny, NOWA ERA, Warszawa 1996.

7. Koźniewska B. (red.), Zieloną ś cież ką ... , WSiP,Warszawa 1996.

8. Müller J., Stawiński W., Palka S. Obserwacje i doś wiadczenia w nauczaniu biologii, WSiP, Warszawa 1992.

9. Pacholska M., Kozak A., Bloch M., Koralewska G., Ś cież ki edukacyjne dla klas IV-VI, ARKA, Poznań 2001.

10. Podgórska

A.

Prace hodowlane w szkole. WSiP, Warszawa 1990, 11.

Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych i gimnazjów z dnia 15

lutego 1999r.

12. Stawiński W. Jak samodzielnie poznawać przyrodę . WSiP, Warszawa 1986, 13. Stawiński W. Zarys dydaktyki biologii, PWN, Warszawa 1985.

8