Opieka długoterminowa

Najważniejszym elementem wpływającym na

zapotrzebowanie na usługi w ramach opieki
długoterminowej (zarówno formalnej jak i
nieformalnej) jest wskaźnik dodatkowej liczby lat
przeżytych w dobrym zdrowiu.

Odkąd sytuację demograficzną cechuje

długowiecznośd społeczeostwa, poważnym
wyzwaniem jest zapobieganie chorobom u osób
starszych i walka o opóźnienie niepełnosprawności
czy niedołęstwa w tym wieku. Sytuacja
demograficzna wymusza potrzebę stworzenia
skutecznych systemów opieki długoterminowej.

Prognozowany wzrost zapotrzebowania na

opiekę długoterminową, łączący się ze
wzrostem udziału kobiet w rynku pracy, wiąże
się z założeniem zwiększonego
zapotrzebowania na formalną opiekę
długoterminową, ponieważ kobiety będę w
mniejszym stopniu poświęcad się opiece
nieformalnej.

Cele opieki zdrowotnej i długoterminowej

paostw członkowskich UE

Paostwa członkowskie są zobowiązane zagwarantowad

dostępną, wysokiej jakości i zrównoważoną finansowo

długoterminową opiekę zdrowotną poprzez zapewnienie:

 dostępu dla wszystkich do długoterminowej opieki zdrowotnej

oraz tego, aby potrzeba opieki nie prowadziła do ubóstwa

i uzależnienia finansowego, oraz tego, aby zajęto się brakiem

równości w dostępie do opieki zdrowotnej

 jakości w opiece zdrowotnej i opiece długoterminowej oraz

dostosowanie opieki, łącznie z profilaktyczną do zmieniających

się potrzeb społeczeostwa i jednostek

 osiągalności opieki i zrównoważenia finansowego poprzez

racjonalne wykorzystanie zasobów. Długoterminowa

stabilnośd i jakośd wymagają promowania aktywnego stylu

życia oraz odpowiednich zasobów ludzkich w sektorze opieki.

Definicje

Paostwa członkowskie UE stosują różne

definicje opieki długoterminowej różniące się
czasem utrzymywania niesamodzielnosci,
identyfikacją odbiorców opieki, nazw
definiujących usługi świadczone w ramach
opieki. Ponadto granica pomiędzy opieką
zdrowotną (medyczną) a socjalną
(niemedyczną) jest często niewyraźna.

 Opieka długoterminowa jest szerokim zagadnieniem

politycznym, które obejmuje szereg usług swiadczonych
osobom, które przez dłuższy czas są zależne od pomocy w
podstawowych czynnościach życiowych (ADL) (OECD 2005,
Long-Term Care for Older People)

 Opieka długoterminowa dotyczy najczęściej najstarszych grup

wiekowych *...+,które są najbardziej zagrożone długo
utrzymującymi się chorobami przewlekłymi powodującymi
niesprawnośd fizyczną lub umysłową (OECD 2005, Long-Term
Care for Older People)

 Opieka długoterminowa obejmuje wachlarz usług

zdrowotnych i socjalnych świadczonych stale lub przez dłuższy
czas poszczególnym osobom, które potrzebują stałej pomocy
w związku z upośledzeniem fizycznym lub umysłowym (OECD
Observer 2007, Long-Term Care: a complex challenge)

Podstawową kadrą w opiece długoterminowej są pielęgniarki i

opiekunki. Ich wspólnym celem jest wspomaganie niepełnosprawnego

człowieka w zachowaniu kontroli nad jego życiem, w czynnościach

życiowych oraz różnorodnych działaniach niezbędnych do utrzymania

zdrowia i funkcjonowania społecznego

(E.Szwałkiewicz, konsultant krajowy)

Pielęgniarki

Realizują świadczenia

zdrowotne, pielęgnacyjne

i lecznicze

Opiekunki

Realizują świadczenia

opiekuocze, w tym
podstawową pielęgnację

i pomoc w prowadzeniu

gospodarstwa domowego

Model kompleksowej opieki długoterminowej

(E.Szwałkiewicz, konsultant krajowy w dziedzinie pielęgniarstwa przelekle chorych i niepełnosprawnych, 2006)

I. Pielęgnacja: 5 stopniowa formuła świadczeo pielęgnacyjno-opiekuoczych

(poniżej)

II. Leczenie: -opieka lekarza rodzinnego nad pacjentem przebywającym w

domu lub DPS

- Opieka lekarza zakładu w porozumieniu z lekarzem rodzinnym

nad pacjentem przebywającym w zakładzie opieki długoterminowej

III. Rehabilitacja i terapie wspomagające. Działania ukierunkowane na

usprawnienie pacjenta do samoopieki w warunkach domowych;
realizowane w zakładzie opieki długoterminowej, w domu pacjenta lub
ambulatoryjnie

IV. Wypożyczanie sprzetu rehabilitacyjnego, wspomagającego i

pielęgnacyjnego

V. Koordynacja świadczeo w systemie ochrony zdrowia i pomocy społecznej,

monitorowanie drogi klienta oraz ocena efektywności i poniesionych
kosztów.

Model kompleksowej opieki długoterminowej

I. Pielęgnacja: 5 stopniowa formuła świadczeo pielęgnacyjno-opiekuoczych

(E.Szwałkiewicz, konsultant krajowy w dziedzinie pielęgniarstwa przelekle chorych i niepełnosprawnych, 2006)

 Poziom 1 – opieka nieprofesjonalna realizowana przez rodzinę, wolontariuszy;

zakres:opieka podstawowa. Wrowadzenie do systemu pielęgniarki edukatora.

 Poziom 2 – realizują opiekunki (objęte ustawą o pomocy społecznej);

zakres:podstawowa pielęgnacja osoby bezradnej i pomoc w prowadzeniu
gospodarstwa domowego

 Poziom 3 - realizują opiekunki (objęte ustawą o zawodach medycznych); zakres:

podstawowa pielęgnacja osoby obłożnie chorej i niezdolnej do samoopieki

 Poziom 4 – realizuje asystentka pielęgniarska, opiekun osoby niepełnosprawnej,

opiekun w DPS; zakres: podstawowa pielęgnacja osoby obłożnie chorej i
niezdolnej do samoopieki, pomoc pielęgniarce w zadaniach, które nie są prawnie
zastrzeżone dla pielęgniarek

 Poziom 5 – realizują pielęgniarki; mają kompetencje do wykonywania zadao z

każdego poziomu oraz zadania określone ustawą o zawodzie pielęgniarki i
położnej

Instytucje realizujące opiekę długoterminową w Polsce

1. Opieka domowa
1.1.realizowana w ramach systemu opieki zdrowotnej przez:
pielęgniarkę środowiskowo-rodzinną pod nadzorem lekarza pierwszego kontaktu, pielęgniarkę
domową (w oparciu o kontrakt na pielęgniarską opiekę długoterminową), wielodyscyplinarny zespół

opieki długoterminowej

1.2. w ramach pomocy społecznej przez:
opiekunkę środowiskową (usługi opiekuocze gospodarcze i pielęgnacja podstawowa), pielęgniarkę
lub innego terapeutę (usługi opiekuocze specjalistyczne), na wniosek pracownika socjalnego .
2. Opieka instytucjonalna
2.1 realizowana w ramach systemu opieki zdrowotnej w:
oddziale szpitalnym dla przewlekle chorych,zakładzie opiekuoczo-leczniczym, zakładzie
pielęgnacyjno –opiekuoczym, hospicjum;
2.2 w ramach pomocy społecznej w: domu pomocy społecznej.
3. Opieka półstacjonarna
3.1. realizowana w ramach systemu opieki zdrowotnej: w dziennym oddziale chorób psychicznych;
3.2 w ramach pomocy społecznej: w dziennym domu pomocy społecznej.

Miejsce zakładu opieki długoterminowej w

systemie opieki nad przewlekle chorym

Na podstawie art. 102 ust. 5 pkt 21 i 25 oraz art. 146 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach

opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027)

Świadczenia pielęgnacyjne i opiekuocze udzielane

w warunkach stacjonarnych realizowane są w
następujących zakresach świadczeo:

 świadczenia w zakładzie pielęgnacyjno –

opiekuoczym / opiekuoczo -leczniczym;

 świadczenia w zakładzie opiekuoczo – leczniczym

dla pacjentów wentylowanych mechanicznie;

 świadczenia w oddziale dla przewlekle chorych;

nie dłużej niż do dnia 31.12.2009 (zarz. 96?2008
NFZ)

Zarządzenie Nr 96/2008/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 23 października 2008 r. w sprawie określenia

warunków zawierania i realizacji umów w rodzajach: świadczenia pielęgnacyjne i opiekuocze oraz opieka paliatywna i hospicyjna



Zadaniem zakładu opiekuoczo – leczniczego jest okresowe lub

stałe objęcie całodobową pielęgnacją i kontynuacja leczenia osób
przewlekle chorych oraz osób, które przebyły leczenie szpitalne i
mają ukooczony proces diagnozowania, leczenia operacyjnego lub
intensywnego leczenia zachowawczego a nie wymagają już dalszej
hospitalizacji w oddziale szpitalnym, jednak ze względu na stan
zdrowia i stopieo niepełnosprawności, brak samodzielności w
samoopiece i samopielęgnacji, koniecznośd stałej kontroli
lekarskiej, potrzebę profesjonalnej pielęgnacji i rehabilitację,
powinny przebywad w zakładzie opiekuoczo – leczniczym;



świadczenia w zakładzie opiekuoczo-leczniczym dla pacjentów

wentylowanych mechanicznie obejmują dodatkowo zapewnienia
całodobowego, mechanicznego lub ciśnieniowego wspomagania
oddechu u pacjentów z niewydolnością oddechową, którzy
wymagają stosowania ciągłej terapii oddechowej przy pomocy
respiratora, lecz nie wymagają hospitalizacji w oddziałach
intensywnej terapii;

Świadczenia pielęgnacyjne i opiekuocze w
warunkach stacjonarnych przeznaczone są dla
osób przewlekle chorych niewymagających
leczenia szpitalnego, u których występują istotne
deficyty w samoopiece i samopielęgnacji i którzy
wymagają całodobowej, profesjonalnej,
intensywnej opieki i pielęgnacji oraz kontynuacji
leczenia. Do stacjonarnych zakładów
opiekuoczych nie mogą byd przyjmowane osoby
kwalifikujące się do domów pomocy społecznej
lub, u których podstawowym wskazaniem do
objęcia opieką jest trudna sytuacja socjalna,
zaawansowana choroba nowotworowa, choroba
psychiczna lub uzależnienie.

Na podstawie art. 102 ust. 5 pkt 21 i 25 oraz art. 146 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki

zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027)

Świadczenia pielęgnacyjne i opiekuocze udzielane

w warunkach domowych realizowane są w
następujących zakresach świadczeo:

 świadczenia zespołu długoterminowej opieki

domowej dla pacjentów wentylowanych
mechanicznie;

 świadczenia w pielęgniarskiej opiece

długoterminowej.

Tryb kierowania

Sposób i tryb kierowania osób do zakładu pielęgnacyjno-

opiekuoczego publicznego oraz zasady ustalania odpłatności

za pobyt w tych zakładach określa Rozporządzenie Ministra

Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 grudnia 1998 r. w

sprawie

sposobu

i

trybu

kierowania

do

zakładów

opiekuoczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuoczych oraz

szczegółowych zasad ustalania odpłatności za pobyt w tych

zakładach (Dz. U. Nr 166 z 1998 r. poz.1265).

Płatnik

w

zakładach

pielęgnacyjno-

opiekuoczych finansuje jedynie świadczenia
zdrowotne, nie ponosi natomiast kosztów
wyżywienia

i

zakwaterowania,

których

finansowanie

określa

Rozporządzenie

Ministra

Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 grudnia 1998 r. w
sprawie sposobu

i trybu kierowania do zakładów

opiekuoczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuoczych oraz
szczegółowych zasad ustalania odpłatności za pobyt w tych
zakładach (Dz. U. Nr 166 z 1998 r. poz.1265).

Finansowane są jedynie pobyty pacjentów,

którzy sklasyfikowani zostali w skali Barthel na
poziomie od 0 do 40 punktów.

Podstawowy pakiet świadczeo, udzielanych w
stacjonarnych zakładach opiekuoczych obejmuje:

1) świadczenia lekarskie;
2) świadczenia pielęgniarskie;
3) rehabilitację ogólną w podstawowym zakresie, celem zmniejszenia skutków
upośledzenia ruchowego oraz usprawnienia ruchowego;
4) świadczenia psychologa;
5) terapię zajęciową;
6) leczenie farmakologiczne;
7) leczenie dietetyczne;
8) zaopatrzenie w środki pomocnicze (cewniki, pampersy) i przedmioty ortopedyczne (laski,

chodziki)

9) zapewnienie badao diagnostycznych zleconych przez lekarza zakładu;
10) zapewnienie transportu sanitarnego w dniu wypisu z zakładu lub w dniu skierowania

pacjenta do szpitala lub na konsultację z wyłączeniem stanów nagłych;

11) edukację zdrowotną polegającą na przygotowaniu rekonwalescenta i jego rodziny

(opiekuna) do samoopieki i samopielęgnacji w warunkach domowych (jeżeli dotyczy).

Członkowie zespołu interdyscyplinarnego w zpo

lekarze -
wymagane

ZPO; ZOL

lekarze - równoważnik etatu przeliczeniowego na 35 łóżek, przy zakresie obowiązków
obejmującym konsultacje oraz badanie chorych nie mniej niż 2 razy w tygodniu i wizyty na
wezwanie w razie potrzeby

dla pacjentów wentylowanych
mechanicznie

lekarze - równoważnik 1/4 etatu przeliczeniowego na 1 łóżko, w tym cząstkowe etaty
przeliczeniowe: lekarz specjalista anestezjologii i intensywnej terapii, rehabilitacji
medycznej, chorób wewnętrznych

lekarze
konsultanci stali -
wymagane

ZPO; ZOL

potwierdzone umową lub porozumieniem konsultacje lekarzy specjalistów: anestezjologii i
intensywnej terapii - dotyczy opieki nad chorymi ze skalą Barthel "0" , chorób
wewnętrznych, neurologii, psychiatri

dla pacjentów wentylowanych
mechanicznie

Potwierdzone umową lub porozumieniem realizowanie świadczeń przez lekarzy
specjalistów chorób płuc, neurologii

pielegniarki -
wymagane

pielegniarki z kursem kwalifikacyjnym w zakresie opieki długoterminowej lub pielegniarstwa anestezjologicznego i
intensywnej terpii - dotyczy opieki nad chorymi ze skalą Barthel "0" i wentylowanymi mechanicznie - 25% czasu pracy
pielęgniarek

pielęgniarki -
dodatkowe

liczba wg normy zatrudnienia ustalonej przez kierownika zakładu na pdst. Rozporzadzenia Ministra Zdrowia z dnia 21
grudnia 1999 r. w sprawie ustalania minimalnych norm zatrudniania pielęgniarek i położnych w zakładach opieki zdrowotnej
(Dz.U.Nr 111 poz.1314)

fizjoterapeuta
-wymagane

ZPO; ZOL

wykształcenie wyższe lub średnie - równoważnik 2 etatów przeliczeniowych na 35 łóżek;
dla chorych, ze skalą Barthel "0" - 1/4 etatu na jedno łóżko

dla pacjentów wentylowanych
mechanicznie

wykształcenie wyższe lub średnie - równoważnik 1/4 etatu przeliczeniowego na 1 łóżko

psycholog,
logopeda,
terapeuta
zajęciowy

-

wymagane

ZPO; ZOL

1) psycholog kliniczny lub mgr psychologii - 1/2 etatu na 35 łóżek
2) logopeda - wykształcenie wyższe - w zależności od potrzeb
3) terapeuta zajęciowy - wykształcenie średnie medyczne - 1/2 etatu na 35 chorych
uczestniczących w terapii w ciągu tygodnia

dla pacjentów wentylowanych
mechanicznie

4) psycholog kliniczny lub mgr psychologii lub logopeda lub terapeuta zajęciowy -
równoważnik 1/2 etatu przeliczeniowego

Na podstawie art. 102 ust. 5 pkt 21 i 25 oraz art. 146 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach

opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027)

Pielęgniarska opieka długoterminowa jest to opieka nad przewlekle

chorymi przebywającymi w domu, którzy nie wymagają hospitalizacji w
oddziałach lecznictwa stacjonarnego, a ze względu na istniejące
problemy zdrowotne wymagają systematycznej, intensywnej opieki
pielęgniarskiej udzielanej w warunkach domowych i realizowanej we
współpracy z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej, do którego
zadeklarowany jest świadczeniobiorca; celem pielęgniarskiej opieki
długoterminowej jest:

a) zapewnienie chorym świadczeo pielęgniarskich w warunkach

domowych,

b) przygotowanie chorego i jego rodziny do samoopieki i samopielęgnacji,

w tym kształtowanie umiejętności w zakresie radzenia sobie
z niepełnosprawnością;

Na podstawie art. 102 ust. 5 pkt 21 i 25 oraz art. 146 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004r. o

świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz. U. z 2008 r. Nr

164, poz. 1027)

Do zadao pielęgniarki opieki długoterminowej należy:
a) realizacja świadczeo pielęgnacyjnych zgodnie z

procesem pielęgnowania,

b) pomoc w rozwiązywaniu problemów zdrowotnych

związanych z samodzielnym funkcjonowaniem w

środowisku domowym,

c) edukacja zdrowotna osób objętych opieką oraz

członków ich rodzin,

d) pomoc w pozyskiwaniu sprzętu medycznego i

rehabilitacyjnego, niezbędnego do właściwej

pielęgnacji i rehabilitacji chorego w domu

Na podstawie art. 102 ust. 5 pkt 21 i 25 oraz art. 146 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004r. o

świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz. U. z 2008 r. Nr

164, poz. 1027)

Do pielęgniarskiej opieki długoterminowej mogą byd zakwalifikowani pacjenci
przewlekle chorzy, niezdolni do samoopieki, którzy w ocenie zmodyfikowaną
skalą Barthel uzyskali od 0 do 40 punktów i wymagają bezwzględnie realizacji

przynajmniej jednego z wymienionych świadczeo pielęgniarskich przez okres
powyżej 2 tygodni:

a) kroplowego wlewu dożylnego wynikającego ze stałego zlecenia
lekarskiego związanego z prowadzonym procesem leczenia,
b) wykonywania opatrunków,
c) karmienia przez zgłębnik lub przez przetokę,
d) pielęgnacji przetoki,
e) założenia i usunięcia cewnika jako stałe zlecenie lekarskie,
f) płukania pęcherza moczowego,
g) pielęgnacji w związku z założoną rurką tracheotomijną;

Celem opieki nad pacjentami w instytucji opieki długoterminowej jest nie

tyle dążenie do odzyskania przez nich dawnej witalności czy pełnego zdrowia, ile
uzyskanie poprawy jakości życia podopiecznych, dzięki udzielaniu im niezbędnej w tym
wieku pomocy i opieki bez jednoczesnego ich ubezwłasnowolnienia.

Dla człowieka starszego najważniejszą kwestią gwarantującą dobre

samopoczucie jest zachowanie niezależności i przynależności

Pacjent przybywający do zakładu opieki długoterminowej jest często

zmęczony i osłabiony długotrwałą chorobą, żmudnym leczeniem i rehabilitacją.
Czuje się osamotniony i bezradny wobec narastających problemów nie tylko
zdrowotnych, ale także egzystencjalnych. Całkowite lub częściowe uzależnienie
od innych osób prowadzi do fizycznego i psychicznego dyskomfortu, wzmaga
poczucie niepewności i zagrożenia bezpieczeostwa.

Reakcją na pobyt w zakładzie opieki zdrowotnej o charakterze opieki

długoterminowej może byd:

- depresja i bierne poddawanie się wszelkim zabiegom pielęgnacyjno-

terapeutycznym,

- rozdrażnienie i agresja, będące manifestacją buntu przeciwko sytuacji, w jakiej

pacjent się znalazł lub potrzebą, którą trudno dostrzec innym.

Główne problemy pielęgnacyjne pacjenta

trwale lub częściowo unieruchomionego

 zapobieganie powstawaniu odleżyn,
 nietrzymanie moczu,
 zapobieganie upadkom i urazom,
 usprawnianie fizyczne, psychiczne i społeczne,
 zapobieganie powikłaniom ze strony układu

oddechowego,

 zapobieganie zakrzepowemu zapaleniu żył,
 zapewnienie odpowiedniej komunikacji z pacjentem.