Nadczynność tarczycy

Tarczyca, zwana inaczej gruczołem

tarczowym, to narząd przylegający do

tchawicy od przodu, tuż poniżej krtani.

U zdrowej osoby jest niewidoczna;

powiększoną tarczycę łatwo rozpoznać,

przybiera postać tzw. wola. Tarczyca

jest „odpowiedzialna” za wydzielanie

hormonów – tyroksyny i

trijodotyroniny, regulujących czynność

większości tkanek organizmu.

Hormony gruczołu tarczowego mają duże znaczenie

biologiczne dla organizmu, ponieważ pobudzają

przemianę materii. Regulują wytwarzanie energii i

ciepła, regulują dojrzewanie płciowe, wpływają w

znaczący sposób na układ nerwowy, kostny,

mięśniowy. Działają na syntezę białek i przemiany

węglowodanów (hamują tworzenie glukozy) oraz

zwiększają wrażliwość serca na działanie innych

hormonów. Bardzo ważne są w czasie ciąży,

ponieważ pobudzają wzrost i rozwój płodu, a

szczególnie jego ośrodkowego układu nerwowego i

kości, które dzięki hormonom tarczycy są prawidłowo

wysycane składnikami mineralnymi.

Definicja

Nadczynność tarczycy najczęściej występuje

jako postać pierwotna, kiedy jest

spowodowana bezpośrednio nadmierną

aktywnością hormonalną samej tarczycy lub

w postaci wtórnej spowodowanej nadmierną

stymulacją syntezy hormonów przez

uwalniany z przysadki mózgowej hormon

tyreotropowy TSH lub wydzielanie przez

podwzgórze dużych ilości czynnika

uwalniającego TRH.

Stwierdza się ją u 1-6% osób do 60

roku życia. Częstość występowania

choroby zwiększa się z wiekiem.

Kobiety chorują czterokrotnie

częściej.

Najczęstszymi przyczynami nadcznności tarczycy są:



Choroba Gravesa-Basedowa



Wole guzkowe toksyczne (choroba Plummera)

oraz rzadziej:



spożywanie nadmiernych ilości jodu (Jod-Basedow)



zażywanie nadmiernych dawek hormonów tarczycy



choroba Hashimoto (w początkowej fazie choroby)



guzy przysadki mózgowej (łagodny guz przysadki mózgowej

powoduje nadmierne wydzielanie TSH, które oddziałując na

tarczycę powoduje zwiększoną produkcję hormonów.)



zapalenie tarczycy

Choroba Gravesa-Basedowa

Organizm zaczyna produkować

immunoglobuliny klasy IgG, które

naśladując fizjologiczne działanie hormonu

TSH, pobudzają tarczycę do produkcji

hormonów tarczycy – tyroksyny i

trójjodotyroniny. Obecność wymienionych

przeciwciał i nadmiar hormonów tarczycy

we krwi powoduje wystąpienie objawów

klinicznych. Cechami charakterystycznymi

towarzyszącymi chorobie jest obecność

wola miąższowego i zmiany oczne tzw.

orbitopatia tarczycowa.

Wole guzkowe toksyczne

Spowodowane są powstaniem

w miąższu tarczycy guzka lub

guzków, które produkują

hormony tarczycy, jednakże

są autonomiczne czyli nie

podlegają fizjologicznej

kontroli sprzężenia zwrotnego

zależnego od TSH. Guzki

prawie zawsze są łagodne,

jednakże w wyniku

długotrwałego przebiegu

mogą ulec przemianie

złośliwej.

Nadczynność tarczycy wywołana
przyjmowaniem leków jest wynikiem
podania zbyt dużej dawki sztucznych
hormonów tarczycy w ramach leczenia
niedoczynności lub przyjmowania leku
przeciwarytmicznego zawierającego jod -
amiodaronu.

OBJAWY u dzieci:



przyspieszenie wzrostu,



częściej zaburzenia oczne.

U dorosłych:



wzmożona pobudliwość nerwowa

(85%),



zwiększona potliwość (70%),



nietolerancja gorąca (70%),



kołatanie serca i tachykardia

(75%),



duszność (75%),



zmęczenie i osłabienie (60%),



utrata masy ciała (50%),



zwiększony apetyt (40%),



Orbitopatia (15%),



wole (95%),



ciepła i wilgotna skóra (72%),



labilność emocjonalna;

U ludzi starszych często

rozwija się zespół tarczycowo-

sercowy pod postacią bólów

wieńcowych, migotania

przedsionków i niewydolności

serca.

DIAGNOSTYKA

Badania laboratoryjne:



OB (informuje o ewentualnym stanie zapalnym)



morfologia,



rozmaz krwi obwodowej,



oznaczenia poziomu cholesterolu (często spotykamy u chorych z

nadczynnością tarczycy)



TSH



zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej



USG



biopsja cienkoigłowa



scyntygrafia

Lekarz pierwszego kontaktu po stwierdzeniu

problemów z tarczycą powinien skierować pacjenta do

specjalisty - endokrynologa. Ten może zdecydować o

podjęciu leczenia poprzez:



środki farmakologiczne (tyreostatyki, mające na celu

hamowanie wydzielania tyroksyny);



zastosowanie jodu radioaktywnego;



zabieg chirurgiczny – częściowe usunięcie tarczycy.

Leczenie ma na celu zmniejszenie ilości hormonów

wydzielanych przez tarczycę i utrzymanie ich na

właściwym poziomie.

Zalecenia żywieniowe

Zależne jest od stopnia nasilenia

choroby:
Przy średnim nasileniu zaleca się

zwiększenie energii o 15-25% w

stosunku do normy zapotrzebowania

na energię dla osoby zdrowej.
Gdy występuje silna nadczynność,

należy ilość energii zwiększyć o 50-

80%.

Dieta na nadczynność tarczycy

powinna składać się z trzech

głównych posiłków oraz dwóch

przekąsek: śniadanie (25% energii),

II śniadanie (10%), obiad (30%),

podwieczorek (15%) i kolacja (20%).

BIAŁKO

Zastosowanie diety bogatobiałkowej

jest konieczne z powodu

zwiększonych procesów rozpadu

białka. Zaleca się dostarczenie 1,5-2

g tego składnika na kg masy ciała

(średnio od 110 do 130g)

Około 2/3 zapotrzebowania powinno być

pochodzenia zwierzęcego:



mleko, kefiry, jogurty i sery twarogowe,



jaja,



chude gatunki mięs: drób, wołowina,

cielęcina,



chude wędliny: drobiowe, polędwica,

szynka,



chude gatunki ryb, takie jak dorsz, sandacz

czy szczupak są również bardzo dobrym

źródłem białka.

TŁUSZCZ

W diecie osób z nadczynnością tarczycy

należy ograniczyć ilość spożywanego

tłuszczu. Jego zawartość w dziennym

jadłospisie nie powinna przekraczać 70g.

Najlepszym źródłem tłuszczu są oleje

roślinne. Powinno się zrezygnować z

produktów pochodzenia zwierzęcego takich

jak:



smalec, łój, bekon, boczek,



podroby i wędliny podrobowe,



konserwy.

WITAMINY

W nadczynności tarczycy wzrasta

również zapotrzebowanie na

witaminy, a w szczególności:

witaminę A, C, E, B1.



Najlepszymi źródłami witaminy C są: natka pietruszki,

papryka czerwona, ziemniaki, szpinak, owoce cytrusowe i

jagodowe (czarne porzeczki).



Bogate w witaminę A są: morele, suszone śliwki, dynia,

marchew, szpinak i sałata. Ponadto mleko pełne, śmietana,

masło, produkty mleczarskie, jaja, niektóre tłuste ryby,

wątroba, tran żółtka jaj.



Źródłem witaminy B1 powinny być przede wszystkim

produkty zbożowe, mleko i jego przetwory, jaja, ryby,

drożdże.



Źródłem witaminy E jest awokado, orzechy oraz produkty

zbożowe.

Składniki mineralne

W diecie szczególnie należy zwrócić

uwagę na wapń, którego

zapotrzebowanie wzrasta u osób z

nadczynnością tarczycy. Mleko i

przetwory mleczne są świetnym jego

źródłem.

W przypadku występowania biegunek

zaleca się dietę lekko strawną. Należy

wówczas unikać potraw smażonych,

tłustych. Niepożądane są również produkty

wzdymające oraz drażniące przewód

pokarmowy. Często zaleca się rezygnację z

ostrych przypraw, takich jak pieprz, chili,

papryka, na korzyść łagodnych takich jak:

wanilia, koper, kminek, pietruszka, sok z

cytryny, cynamon.



Zwiększone zapotrzebowanie na

składniki pokarmowe przyczynia się

do konieczności wykluczenia z diety

produktów, które dostarczają pustych

kalorii i są ubogie w składniki

mineralne, takie jak: słodycze, ciasta,

chipsy, słone paluszki. Należy je

zastąpić budyniami, galaretkami z

owocami, przecierami i sałatkami

owocowymi.



Nie jedz zbyt często kapusty,

brukselki, brokułów, kalarepy,

chrzanu i rzodkiewki – zawarte w nich

substancje sprzyjają rozrostowi wola.



Do minimum ogranicz napoje z

kofeiną, czyli kawę, herbatę i coca

colę.

Zaleca się stosowanie następujących

technik kulinarnych:



gotowanie w wodzie i na parze,



duszenie bez obsmażania,



pieczenie we folii.

Osoby chore na nadczynność tarczycy

skarżą się na ciągłe uczucie gorąca.

Często stwierdza się u nich stany

podgorączkowe lub zwyżki

temperatury nawet do 38

0

C. Aby tych

objawów nie pogłębiać, warto

zrezygnować z gorących napojów i

potraw, zwłaszcza zup.

Przykładowy jadłospis

Agnieszka Zawada
Dietetyka III rok, C3