www.psychiatria.med.pl

151

PRACA POGLĄDOWA

ISSN 1643–0956

Adres do korespondencji: dr hab. med. Joanna Rymaszewska
Pracownia Psychiatrii Konsultacyjnej i Medycyny Behawioralnej
Katedra i Klinika Psychiatrii AM
ul. Pasteura 10, 50–367 Wrocław
tel.: [phone], faks: (071) 784 16 02
e-mail: [e-mail]

Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2007; 7 (4): 151–160
Copyright © 2007 Via Medica

Joanna Rymaszewska

Pracownia Psychiatrii Konsultacyjnej i Medycyny Behawioralnej, Katedra i Klinika Psychiatrii Akademii Medycznej we Wrocławiu

Leki psychotropowe
w schorzeniach somatycznych
— wskazania, ograniczenia i interakcje

Psychotropic drugs in somatic disorders — indications, limitations and interactions

STRESZCZENIE

Stosowanie przez lekarzy różnych specjalności leków
psychotropowych u pacjentów ze schorzeniami so-
matycznymi jest coraz powszechniejsze. Są to naj-
częściej leki przeciwdepresyjne oraz przeciwlękowe
i nasenne. Znajomość wskazań do ich stosowania,
a przede wszystkim przeciwwskazań i niebezpiecz-
nych dla zdrowia interakcji ma istotne znaczenie. Pra-
ca ma na celu usystematyzowanie tych informacji.

słowa kluczowe: choroby somatyczne, leki
psychotropowe, psychiatria konsultacyjna

ABSTRACT

Prescription of psychotropic drugs for persons with
somatic disorders by doctors with different special-
ities become more and more frequent. Antidepres-
sive, anxiolytic and hypnotic agents are the most
often used. The knowledge of its’ usage recommen-
dations, all contraindications and interactions haz-
ardous to patients’ health is essential. The work is
aimed at systematizing this information.

key words: somatic diseases, psychotropic
drugs, consultation psychiatry

Wstęp

Coraz częściej lekarze różnych specjalności stosują

leki przeciwdepresyjne, przeciwlękowe lub nasenne
u osób ze schorzeniami somatycznymi, co wymaga
znajomości zasad stosowania tych preparatów
— wskazań, przeciwwskazań, działań niepożądanych,
interakcji lekowych oraz sposobu dawkowania.
Wszystkie te wiadomości zawarto w lekospisach, pod-
ręcznikach [1, 2] oraz publikacjach naukowych, nie-
mniej zestawienie najistotniejszych z nich może się
okazać wygodne w codziennej praktyce.

Najprostszy podział leków psychotropowych

opiera się na głównych wskazaniach do ich stoso-
wania; wyróżnia się: leki przeciwdepresyjne, prze-
ciwlękowe, nasenne, normotymiczne, prokognityw-
ne oraz neuroleptyki (leki przeciwpsychotyczne). Ze
względu na objętość materiału w niniejszej pracy
pominięto problematykę stosowania leków psycho-
tropowych u kobiet w ciąży i podczas karmienia pier-
sią. Z kolei leki normotymiczne i prokognitywne są
z reguły wprowadzane przez lekarzy psychiatrów
i neurologów po dokładnej diagnostyce, więc rów-
nież nie ujęto ich w atykule. Spośród leków neuro-
leptycznych omówiono jedynie te, które stosuje się
w zaburzeniach świadomości u pacjentów oddzia-
łów medycyny zachowawczej i zabiegowej.

Leki przeciwdepresyjne

Najczęstszą cechą rozróżniającą leki przeciw-

depresyjne jest ich działanie receptorowe i wpływ
na neuroprzekaźnictwo. W tabeli 1 przedstawiono
przeciwwskazania do ich stosowania i schorzenia,
w których należy zachować szczególną ostrożność,
oraz najważniejsze działania niepożądane. Ze względu
na dużą liczbę dostępnych leków i preparatów

Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2007, tom 7, nr 4

152

www.psychiatria.med.pl

Tabela 1. Leki przeciwdepresyjne (tymoleptyki) — ograniczenia w stosowaniu i objawy niepożądane

Table 1. Antidepressants (thymoleptics) — usage limitations and side effects

Mechanizm

Preparaty

Przeciwwskazania

Objawy niepożądane

działania

i ograniczenia

Nieselektywne inhibitory Amitryptylina

Niewydolność serca, zaburzenia

Suchość w ustach, potliwość, zaparcia,

wychwytu zwrotnego

Dezypramina

przewodzenia i rytmu serca,

zaburzenia mikcji, zaburzenia akomodacji,

monoamin,

(Petylyl)

niedrożność jelit, obniżony próg

senność, niepokój, wzmożone łaknienie,

tzw. klasyczne,

Dibenzepina

drgawkowy, przerost gruczołu

zawroty i bóle głowy, drżenie, mioklonie,

trójpierścieniowe leki

(Noveril)

krokowego, jaskra, uzależnienie

hipotonia ortostatyczna, tachykardia

przeciwdepresyjne

Doksepina

od alkoholu, ciężkie uszkodzenie nerek

zatokowa, zmiany odcinka ST-T,

(TCA)

(Doxepin,

i wątroby, guzy rdzenia nadnerczy

zaburzenia rytmu serca, wzrost ciśnienia

Sinequan)

tętniczego, zaburzenia przewodzenia,

Klomipramina

nudności, przyrost masy ciała,

(Anafranil,

zaburzenia seksualne

Hydiphen)
Maprotylina

(Ludiomil)
Opipramol

(Pramolan)

Inhibitory wychwytu

Milnacipran (Ixel)

Ostry zawał serca, niestabilna choroba

Zaparcia, ból i zawroty głowy, suchość

zwrotnego

Wenlafaksyna

wieńcowa, tachykardia, nadciśnienie

w ustach, pocenie się (w tym pocenie

noradrenaliny

(Efectin, Velafax,

tętnicze, podwyższone ciśnienie

nocne), duszność, ziewanie, zmęczenie,

i serotoniny (SNRI)

Velaxin)

wewnątrzgałkowe, jaskra, napady

nerwowość, senność, bezsenność,

drgawek, niewydolność nerek,

nadciśnienie tętnicze, kołatanie serca,

marskość wątroby, schorzenia układu

rozszerzenie naczyń krwionośnych,

moczowo-płciowego z zaburzeniami

zmniejszenie apetytu, biegunka,

oddawania moczu

niestrawność, nudności, wymioty, ból

brzucha, dreszcze, gorączka,
podwyższenie stężenia cholesterolu

we krwi, bóle mięśni i stawów, sny

o dziwnej treści, wzmożone napięcie
mięśniowe, parestezje, drżenie, częste

oddawanie moczu, zaburzenia seksualne

i cyklu miesiączkowego, świąd, wysypka
skórna, zaburzenia akomodacji,

rozszerzenie źrenic, szumy uszne

Selektywne inhibitory

Citalopram

Padaczka, parkinsonizm, niewydolność

Nerwowość, niepokój, lęk, bezsenność,

wychwytu zwrotnego

(Aurex, Cipramil,

wątroby, nerek, stosowanie doustnych

senność, ból i zawroty głowy, suchość

serotoniny (SSRI)

Cilon, Cital,

leków przeciwzakrzepowych, leki

w ustach, potliwość, nudności,

Citaratio, Citaxin)

zaburzające czynność płytek krwi

biegunka, zaburzenia łaknienia,

Escitalopram

lub inne środki mogące zwiększać

niestrawność, wzdęcia, zaparcia,

(Lexapro)

ryzyko występowania krwawień,

wymioty, zaburzenia smaku, utrata

Fluoksetyna

krwawienia w wywiadzie, należy

masy ciała, zaburzenia czucia,

(Andepin, Bioxetin,

zachować ostrożność w przypadku

koszmary senne, reakcje alergiczne,

Deprexetin,

cukrzycy (fluoksetyna może zmieniać

zaburzenia widzenia, gorączka,

Seronil, Fluoxetyna,

zapotrzebowanie na insulinę),

dreszcze, uderzenia gorąca, uczucie

Fluoxetin, Salipax)

w chorobach serca oraz u osób

kołatania serca, bolesne miesiączki,

Fluwoksamina

w podeszłym wieku

zaburzenia seksualne, częste

(Fevarin)

oddawanie moczu, hiponatremia,

Paroksetyna

ginekomastia, mlekotok

(Deprozel,

ParoMerck, Paxtin,

Paxeratio, Rexetin,
Seroxat, Xetanor)

Sertralina (Asentra,

Luxeta, Setaloft,
SertaHEXAL,

Setaratio, Stimuloton,

Zoloft, Zotral)

cd.Æ

Joanna Rymaszewska, Leki psychotropowe w schorzeniach somatycznych

www.psychiatria.med.pl

153

Mechanizm

Preparaty

Przeciwwskazania

Objawy niepożądane

działania

i ograniczenia

Selektywne inhibitory

Reboksetyna

Drgawki, zatrzymanie moczu,

Suchość błon śluzowych jamy ustnej,

wychwytu zwrotnego

(Edronax)

przerost gruczołu krokowego,

zaparcia, bezsenność, wzmożona

noradrenaliny (NARI)

jaskra, choroby serca

potliwość. Rzadziej: częstoskurcz,

zawroty głowy, obniżenie ciśnienia

tętniczego, parestezje, trudności

w oddawaniu moczu, zaburzenia

potencji

Inhibitor oksydazy

Moklobemid

Zaburzenia świadomości,

Zaburzenia snu, koszmary nocne, ból

monoaminowej

(Aurorix, Mobemid,

guz chromochłonny,

i zawroty głowy, niepokój, drażliwość,

typu A, selektywny,

Mocloxil, Moklar)

poważne schorzenia

szumy uszne, zachowania agresywne,

odwracalny

wątroby, należy zachować

paradoksalne nasilenie depresji, apatia,

(I-MAOA)

ostrożność w przypadku

bóle i drżenia mięśniowe, zaburzenia

nadciśnienia, nadczynności

pamięci, mowy, widzenia, parestezje,

tarczycy

suchość w ustach, pieczenie w przełyku,

zapalenie błony śluzowej żołądka,

wzrost ciśnienia tętniczego, zaburzenia

rytmu serca, bóle dławicowe, objawy

zapalenia żył, zaczerwienienie twarzy,

zaburzenia oddawania moczu,

krwawienia z dróg rodnych, skórne

reakcje alergiczne, zapalenie spojówek,

dziąseł i śluzówek, suchość skóry,

uczucie duszności

Antagoniści receptora

Mianseryna

Padaczka, niewydolność wątroby,

Senność, hipotonia, bóle stawowe,

serotoninergicznego

(Deprexolet,

nerek, choroby serca, niedociśnienie

obrzęki, ginekomastia, przyrost masy

i norandrenergicznego

Lerivon,

tętnicze, leukopenia,

ciała, spadek tolerancji glukozy,

(NaSSA)

MianseMerck,

granulocytopenia, zaburzenia

suchość w ustach, zaparcia, niewyraźne

Mianserin,

oddawania moczu, jaskra

widzenie, reakcje alergiczne (wysypki),

Norserin)

z zamkniętym kątem, przerost

nadmierna potliwość, drżenia lub

Mirtazapina

gruczołu krokowego, niedrożność

drgawki, niepokój, skazy krwotoczne,

(Esprital, Mirtastad, przewodu pokarmowego,

żółtaczka, zwiększenie apetytu i masy

Mirtazapine,

cukrzyca

ciała, zaparcia, uogólnione

Mirzaten, Remeron)

i miejscowe obrzęki, bóle i zawroty

głowy, senność, suchość w ustach, lęk,

pobudzenie, bezsenność, rzadko

agranulocytoza, neutropenia,

zaburzenia miesiączkowania, obrzęk

twarzy, drgawki

Lek zwiększający

Tianeptyna

Lek należy odstawić 24–48 godziny

Bóle brzucha, suchość w ustach,

wychwyt zwrotny

(Coaxil)

przed planowanym znieczuleniem

jadłowstręt, nudności, wymioty,

serotoniny

ogólnym

zaparcia, wzdęcia, bezsenność,

senność, koszmary senne, osłabienie,

tachykardia, skurcze dodatkowe, ból

i zawroty głowy, omdlenia, drżenia,

uderzenia gorąca, trudności

w oddychaniu, w przełykaniu,

bóle mięśniowe

Inhibitor wychwytu

Trazodon

Ostry zawał serca, ostrożnie

Senność i zmęczenie, ból i zawroty

zwrotnego serotoniny

(Trittico)

w chorobach serca, ostrożność

głowy, osłabienie, nudności, wymioty,

i antagonista

jest zalecana podczas stosowania

suchość błon śluzowych w jamie

receptorów

u pacjentów z zaburzeniami

ustnej, drżenia mięśniowe,

serotoninowych (SARI)

przewodzenia wewnątrzsercowego,

ortostatyczne spadki ciśnienia,

z blokiem przedsionkowo-komorowym,

tachykardia, priapizm

z chorobami wątroby i nerek

Za: Pharmindex CMP Medica Poland Sp. z o.o. 2007

Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2007, tom 7, nr 4

154

www.psychiatria.med.pl

generycznych w tabeli podano dla ułatwienia poza
nazwą międzynarodową substancji aktywnej także
nazwy preparatów dostępnych obecnie na polskim
rynku.

Żadnego z preparatów przeciwdepresyjnych nie

wolno stosować w przypadku stwierdzenia nadwraż-
liwości oraz w skojarzeniu z inhibitorami monoami-
nooksydazy (MAO) — zarówno selektywnymi (jak np.
selegilina), jak i odwracalnymi (jak np. moklobemid)
(ze względu na ryzyko wystąpienia ciężkich powikłań
w postaci nadciśnienia tętniczego, podwyższonej tem-
peratury ciała oraz drgawek, tzw. zespołu serotoni-
nowego). Należy zachować co najmniej 2-tygodniową
przerwę między stosowaniem inhibitorów MAO
i innych leków. W przypadku fluoksetyny zmiana na
moklobemid jest możliwa dopiero po 5 tygodniach
od jej odstawienia.

W trakcie przyjmowania większości leków prze-

ciwdepresyjnych może wystąpić rzadkie, ale niebez-
pieczne powikłanie — hiponatremia [3]. Jest ona
prawdopodobnie wywołana zespołem nieadekwat-
nego wydzielania hormonu antydiuretycznego
(SIADH, syndrome of inappropriate secretion of anti-
diuretic hormone). Wśród czynników ryzyka wymie-
nia się wiek powyżej 80 lat, niską masę ciała, płeć
żeńską, okres letni, przyjmowanie leków (diuretyki,
karbamazepina, chemioterapeutyki, niesteroidowe
leki przeciwzapalne), niewydolność nerek [wskaźnik
przesączania kłębuszkowego (GFR, glomerular filtra-
tion rate) < 50 ml/min] oraz współistniejące choro-
by somatyczne (cukrzyca, incydenty naczyniowo-
-mózgowe, nadciśnienie tętnicze, niedoczynność tar-
czycy, nowotwory, przewlekła obturacyjna choroba
płuc, urazy głowy).

Objawy, które mogą wskazywać na wystąpienie

polekowej hiponatremii, to: zawroty głowy, nudności,
spowolnienie i uczucie zagubienia, skurcze mięśni
i drgawki. Potwierdzenie rozpoznania wymaga odstawie-
nia leku przeciwdepresyjnego i monitorowania stężenia
sodu we krwi (w przypadku wyniku < 125 mmol/l
konieczna jest konsultacja specjalistyczna).

Leki o złożonym mechanizmie działania, tak

zwane klasyczne, trójpierścieniowe leki przeciw-
depresyjne (TCA, tricyclic antidepressants) stosuje
się w zespołach depresyjnych o różnej etiologii, ale
także jako środki wspomagające w terapii przewle-
kłego bólu (zwłaszcza amitryptylina i klomipramina),
w zespołach obsesyjno-kompulsyjnych, fobii i kata-
pleksji towarzyszącej narkolepsji (klomipramina).

Ze względu na złożony mechanizm działania TCA

mogą wywoływać wiele objawów niepożądanych
i należy zachować dużą ostrożność przy ich stosowa-
niu w poważnych schorzeniach somatycznych [4–7].

Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne zmniej-

szają działanie hipotensyjne takich leków, jak kloni-
dyna, metyldopa, rezerpina, nasilają natomiast
wpływ katecholamin (adrenalina, noradrenalina) na
układ sercowo-naczyniowy. Do niebezpiecznych in-
terakcji może dojść przy jednoczesnym stosowaniu
TCA z innymi środkami działającymi depresyjnie na
ośrodkowy układ nerwowy (np. alkohol, barbiturany,
benzodiazepiny, leki stosowane podczas znieczulenia
ogólnego) oraz lekami przeciwcholinergicznymi (atro-
pina, biperiden).

W przypadku planowanego zabiegu operacyj-

nego wskazane jest odstawienie TCA co najmniej
4 dni przed zabiegiem ze względu na to, że środki
anestetyczne, stosowane podczas znieczulenia ogól-
nego, mogą zwiększać ryzyko wystąpienia działań nie-
pożądanych związanych z przyjmowaniem TCA (za-
burzenia rytmu serca, obniżenie ciśnienia tętniczego).

Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne nasilają

działanie leków przeciwarytmicznych, zwłaszcza
z grupy Ia (np. chinidyna) oraz z grupy III (amioda-
ron). Należy zachować ostrożność przy jednoczesnym
podawaniu z innymi lekami obniżającymi wartość
ciśnienia (diuretyki, b-adrenolityki). Zaburzenia go-
spodarki wodno-elektrolitowej przy jednoczesnym
stosowaniu diuretyków i TCA zwiększają ryzyko wy-
stąpienia zaburzeń rytmu serca.

Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne podwyż-

szają także stężenie fenytoiny we krwi. Doksepina
przedłuża okres półtrwania leków przeciwzakrzepo-
wych oraz nasila toksyczność narkotycznych leków
przeciwbólowych. Z kolei cymetydyna, estrogeny i neu-
roleptyki podwyższają stężenie TCA we krwi, co wiąże
się ze zwiększonym ryzykiem działań niepożądanych.

Nie należy stosować TCA jednocześnie z lekami

sympatykomimetycznymi (adrenalina, noradrenalina,
izoprenalina stosowana w leczeniu napadów astmy,
fenylefryna i efedryna — obecne w popularnych pre-
paratach przeciwprzeziębieniowych, fenylpropanola-
mina — symaptykomimetyki stosowane do udrażnia-
nia nosa).

Stosowanie TCA łącznie z tramadolem, lekami

przeciwdepresyjnymi z grupy selektywnych inhibito-
rów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI, selecti-
ve serotonin reuptake inhibitors) czy selegiliną zwięk-
sza ryzyko wystąpienia zespołu serotoninowego (od
niepokoju, nadmiernej potliwości, drżenia mięśnio-
wego, dreszczy po mioklonie, zaburzenia świadomości
i drgawki) [8]. Możliwe jest nasilenie objawów nie-
pożądanych podczas jednoczesnego stosowania TCA
z hormonami tarczycy.

Inhibitory wychwytu zwrotnego noradrena-

liny i serotoniny (SNRI, serotonin noradrenaline

Joanna Rymaszewska, Leki psychotropowe w schorzeniach somatycznych

www.psychiatria.med.pl

155

reuptake inhibitors), wenlafaksynę i milnacipram
stosuje się w leczeniu zaburzeń depresyjnych, a we-
nlafaksynę także w zaburzeniach lękowych — uogól-
nionych, w lęku napadowym i fobii społecznej.

Wenlafaksyna nie ma działania kardiotoksycz-

nego, natomiast może podwyższać wartość ciśnie-
nia tętniczego i powinno się ją ostrożnie wprowa-
dzać u osób z nadciśnieniem [9, 10]. Podobnie jak
SSRI, wenlafaksyny nie należy stosować z warfaryną,
a ostrożności wymaga podawanie jej jednocześnie
z ketokonazolem oraz cymetydyną. Milnacipranu nie
wolno stosować z digoksyną, a- i b-sympatykomi-
metykami oraz klonidyną.

Selektywne inhibitory wychwytu serotoni-

ny (SSRI) stosuje się w leczeniu zaburzeń depresyj-
nych, w różnych postaciach zaburzeń lękowych (cita-
lopram, escitalopram, paroksetyna, sertralina), a nie-
które z nich dodatkowo w leczeniu zaburzeń obse-
syjno-kompulsyjnych (fluoksetyna, fluwoksamina,
paroksetyna) i bulimii (fluoksetyna).

Za wyborem SSRI w leczeniu łagodnych bądź

umiarkowanych zaburzeń depresyjnych lub lękowych
u osób ze schorzeniami somatycznymi przemawia
zdecydowanie mniej objawów niepożądanych
w porównaniu z klasycznymi lekami przeciwdepre-
syjnymi przy podobnej efektywności. W trakcie sto-
sowania SSRI nie obserwuje się istotnych klinicznie
zmian wartości ciśnienia tętniczego, czynności serca
i EKG, zaburzeń czynności psychomotorycznych oraz
poważnych interakcji z alkoholem.

Należy jednak podkreślić i uprzedzić chorego,

że po dłuższym stosowaniu SSRI nagłe przerwanie ich
podawania może wywołać niekiedy objawy odsta-
wienne (zawroty głowy, nudności i parestezje). Wy-
jątkiem jest fluoksetyna, której aktywne metabolity
pozostają w organizmie około 5 tygodni.

Selektywnych inhibitorów wychwytu serotoni-

ny nie powinno się podawać jednocześnie z prepa-
ratami dziurawca, który także hamuje wychwyt
zwrotny serotoniny i dodatkowo noradrenaliny, co
może prowadzić do nasilenia objawów niepożąda-
nych [9, 11–14].

Fluoksetyna, fluwoksamina i paroksetyna są

metabolizowane przy udziale izoenzymu cytochro-
mu P450 2D6 i w związku z tym stosowanie ich
łącznie z lekami antyarytmicznymi (flekainid, propa-
fenon), chemioterapeutykiem — winblastyną, z me-
toprololem, fenytoiną, karbamazepiną i TCA wyma-
ga zmniejszenia ich dawek.

Selektywne inhibitory wychwytu serotoniny

nasilają działanie przeciwzakrzepowe warfaryny po-
przez wydłużenie czasu protrombinowego. W związ-
ku z tym przy ich równoczesnym stosowaniu należy

kontrolować czas protrombinowy i zależnie od wyni-
ków dostosować dawkę leku przeciwzakrzepowego.
Jednoczesne stosowanie SSRI i niesteroidowych leków
przeciwzapalnych lub kwasu acetylosalicylowego
może prowadzić do zwiększenia ryzyka krwawienia.

Przy jednoczesnym stosowaniu SSRI i metoklo-

pramidu mogą wystąpić objawy pozapiramidowe.
Przyjmowanie SSRI i leków przeciwpadaczkowych,
niektórych antybiotyków (erytromycyna, rifampicy-
na) oraz leków b-adrenolitycznych może powodo-
wać podwyższenie stężenia SSRI we krwi. U pacjen-
tów leczonych jednocześnie sertraliną i tramadolem
bardzo rzadko obserwowano napady drgawek (po-
nieważ sertralina zmniejsza próg drgawkowy, odra-
dza się jednoczesne stosowanie tych leków). Jedno-
czesne stosowanie SSRI z cymetydyną powoduje
zmniejszenie klirensu sertraliny. U chorych na cukrzy-
cę leczonych sertraliną konieczne może być dosto-
sowanie dawki insuliny i/lub doustnych leków prze-
ciwcukrzycowych.

Spośród leków z grupy SSRI citalopram nie ma

interakcji farmakokinetycznych z benzodiazepinami,
neuroleptykami, lekami przeciwbólowymi, przeciw-
histaminowymi, przeciwnadciśnieniowymi, lekami
b

-adrenolitycznymi i działającymi na układ sercowo-

-naczyniowy; nasila natomiast działanie przeciwbólo-
we opioidowych leków przeciwbólowych. Podawanie
escitalopramu w skojarzeniu z lekami o działaniu
serotoninergicznym (np. tramadol, sumatryptan
i inne tryptany) może prowadzić do zespołu seroto-
ninowego.

Należy zachować ostrożność w stosowaniu le-

ków, które działają hamująco na CYP450 2C19, co
może spowodować podwyższenie stężenia citalopra-
mu i escitalopramu we krwi i wzrost ryzyka zespołu
serotoninowego (np. omeprazol, cymetydyna, keto-
konazol).

Selektywny inhibitor wychwytu zwrotnego

noradrenaliny (NRI, noradrenaline reuptake inhibi-
tor), reboksetyna, jest przydatny w leczeniu zabu-
rzeń depresyjnych z apatią, ograniczeniem aktyw-
ności oraz pogorszeniem pamięci i uwagi. Rebokse-
tynę należy ostrożnie podawać z lekami metaboli-
zowanymi w wątrobie przez izoenzymy CYP450 3A4
lub CYP450 2D6, które mają mały indeks terapeutycz-
ny, jak na przykład leki przeciwarytmiczne, cyklospo-
ryna. Reboksetyny nie należy stosować z azolowymi
lekami przeciwgrzybiczymi ani z antybiotykami
makrolidowymi. W chorobie nadciśnieniowej należy
kontrolować ciśnienie tętnicze i ewentualnie zmienić
dawki leków (reboksetyna może spowodować niedoci-
śnienie ortostatyczne). Dodatkowo u chorych stosują-
cych leki moczopędne może wystąpić hipokaliemia.

Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2007, tom 7, nr 4

156

www.psychiatria.med.pl

Mianseryna nasila działania niepożądane feny-

toiny i doustnych leków przeciwzakrzepowych. Fe-
nytoina i inne leki indukujące aktywność enzymów
cytochromu P-450 obniżają jej stężenie we krwi.
Nasila działanie barbituranów, leków przeciwlęko-
wych i alkoholu.

Mirtazapina nie ma działania kardiotoksyczne-

go, natomiast należy ją ostrożnie stosować w skoja-
rzeniu z azolowymi lekami przeciwgrzybiczymi, ery-
tromycyną, inhibitorami proteazy HIV, ketokonazo-
lem oraz warfaryną. Karbamazepina, rifampicyna
i fenytoina obniżają znacznie stężenie mirtazapiny,
natomiast cymetydyna je podwyższa, co wymaga
korekty dawkowania [1, 2, 7, 9].

Lek zwiększający wychwyt zwrotny seroto-

niny, tianeptyna, ma zastosowanie w leczeniu depresji
o łagodnym i umiarkowanym nasileniu, także z obja-
wami lękowymi, oraz w depresji w przebiegu uzależ-
nienia od alkoholu. Leku nie należy odstawiać nagle,
dawkę trzeba zmniejszać stopniowo przez 7–14 dni.

Planując zabieg w znieczuleniu ogólnym, po-

winno się odstawić tianeptynę 1–2 doby wcześniej.
Należy zachować ostrożność i stosować zmniejszoną
dawkę dobową tianeptyny w przypadku jej poda-
wania z dużymi dawkami leków wiążących się
w znacznym stopniu z białkami, na przykład kwa-
sem salicylowym. Ze względu na znikomy efekt cho-
linolityczny lek uważa się za bezpieczny w schorze-
niach układu sercowo-naczyniowego [2, 6, 9].

Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny

i antagoniści receptorów serotoninowych (SARI,
serotoninergic antagonists and reuptake inhibitors),
których przedstawicielem jest trazodon, najczęściej
stosuje się w leczeniu zaburzeń depresyjnych z lękiem
i zaburzeniami snu. Trazodonu nie należy stosować
z digoksyną i fenytoiną (podwyższa ich stężenie we
krwi). Może nasilać działanie środków zwiotczających
mięśnie szkieletowe oraz lotnych środków znieczulają-
cych, alkoholu, barbituranów, a także innych leków
działających hamująco na ośrodkowy układ nerwowy.
Podawanie trazodonu łącznie z guanetydyną, pra-
zosyną, hydralazyną lub pochodnymi fenotiazyny
zwiększa ryzyko wystąpienia zaburzeń erekcji. U pa-
cjentów otrzymujących równocześnie warfarynę i tra-
zodon może dojść do wydłużenia czasu protrombi-
nowego. U chorych z nadciśnieniem stosowanie
trazodonu wymaga zmniejszenia dawek leków
hipotensyjnych [2, 7, 9].

Leki roślinne

Stosowanie leków sprzedawanych bez recepty

jest częstą praktyką, zwłaszcza w przypadku nie-

U osób w starszym wieku oraz u pacjentów z niewy-
dolnością wątroby lub nerek trzeba zmniejszyć daw-
kowanie leku z powodu 2–3-krotnego wydłużenia
okresu półtrwania reboksetyny. Reboksetyna nie wy-
kazuje interakcji z alkoholem [1, 9, 11, 14].

Selektywny i odwracalny inhibitor monoami-

nooksydazy (IMAO-A), moklobemid, jest wykorzy-
stywany w terapii zespołów depresyjnych i fobii spo-
łecznej. Nie można stosować go jednocześnie z in-
nymi lekami przeciwdepresyjnymi, sympatykomime-
tycznymi (z efedryną — nadwrażliwość na światło
i tachykardia), selegiliną i z preparatami przeciwprze-
ziębieniowymi zawierającymi dekstrometorfan (ry-
zyko zespołu serotoninowego). Podczas jednoczesne-
go stosowania moklobemidu i opioidowych leków
przeciwbólowych może wystąpić nasilenie działania
opioidów, zwłaszcza petydyny. Jeśli konieczne jest
ich łączne stosowanie, zaleca się użycie morfiny lub
fentanylu. U osób leczonych cymetydyną dawkę
moklobemidu należy zmniejszyć o połowę, gdyż cy-
metydyna hamuje jego metabolizm i podwyższa
2-krotnie jego stężenie. Stosowanie moklobemidu
i lewodopy wymaga dużej ostrożności ze względu
na ryzyko wystąpienia przełomu nadciśnieniowego.
Moklobemid ze względu na swoje silne działanie ha-
mujące na cytochrom P450 2D6 może zmniejszać
wpływ nifedypiny i furosemidu oraz nasilać działa-
nie ibuprofenu lub innych niesteroidowych leków
przeciwzapalnych. Zwiększa też działanie hipoten-
syjne metoprololu. Moklobemid powinien być przyj-
mowany po posiłku i należy unikać spożywania pro-
duktów o dużej zawartości tyraminy (ryby wędzone,
niektóre gatunki sera, czekolada, wino, piwo, pro-
dukty drożdżowe, soja). Nie stwierdzono istotnych
interakcji z alkoholem [1, 2, 6, 9].

Antagoniści receptora serotoninergicznego

i norandrenergicznego (NaSSA, noradrenergic and
specific serotonergic antidepressant), do których
należą mianseryna i mirtazapina, różnią się bloko-
waniem różnych receptorów alfa i serotoninowych.
Oba leki stosuje się w zaburzeniach depresyjnych,
także z towarzyszącymi zaburzeniami snu.

Stosując mianserynę u chorych na cukrzycę,

należy regularnie kontrolować glikemię, a u pacjen-
tów z chorobą nadciśnieniową — regularnie mierzyć
ciśnienie tętnicze. Podczas pierwszych 3 miesięcy le-
czenia należy przeprowadzać badania morfologicz-
ne krwi co 4 tygodnie, aby uniknąć powikłań hema-
tologicznych. Jednoczesne stosowanie mianseryny
z niektórymi lekami przeciwdrgawkowymi, przeciw-
gorączkowymi, przeciwbólowymi, przeciwzapalny-
mi może hamować czynność szpiku i układu krwio-
twórczego.

Joanna Rymaszewska, Leki psychotropowe w schorzeniach somatycznych

www.psychiatria.med.pl

157

znacznie nasilonych objawów obniżenia nastroju
i/lub zaburzeń snu. Pewna bariera mentalna przed
przyznaniem się lekarzowi do złego stanu psychicz-
nego czy wizytą u psychiatry powoduje, że leki ro-
ślinne stosuje się stosunkowo często. Większość do-
stępnych w aptekach preparatów zawiera wyciągi
z dziurawca (np. Apatinac, Deprim, Hyperherba, Hy-
perosedat, Perhip, Remotiv, Silenil). Aktywne biolo-
gicznie związki dziurawca, hiperycyny, między inny-
mi hamują wychwyt serotoniny, dopaminy, noradre-
naliny oraz aktywność MAO i są skuteczne w łagod-
nych zaburzeniach nastroju, choć na ten temat na-
dal zdania naukowców są podzielone [2, 15].

Preparaty dziurawca mają właściwości uczula-

jące na światło, co może skutkować objawami nie-
pożądanymi w postaci odczynów zapalnych skóry,
ślinotoku, rozszerzenia źrenic i pobudzenia psycho-
ruchowego. Dodatkowo mogą się pojawić zaburze-
nia ze strony układu pokarmowego (suchość w ustach,
nudności, zaparcia), zawroty i bóle głowy, niepokój
bądź sedacja i znużenie.

Preparaty dziurawca, indukując izoenzymy cy-

tochromu P450, obniżają stężenie warfaryny, teofi-
liny, digoksyny, doustnych środków antykoncepcyj-
nych, dekstrometorfanu oraz fenytoiny. Nie powin-
no się ich stosować z lekami przeciwdepresyjnymi
z powodu znacznego ryzyka wystąpienia objawów
niepożądanych, a nawet rozwoju niebezpiecznego
dla życia zespołu serotoninowego. Stosowanie pre-
paratów dziurawca łącznie z indinawirem lub inny-
mi inhibitorami proteaz powoduje zmniejszenie efek-
tu terapeutycznego i ryzyko rozwoju oporności na
te leki. Preparatu nie należy łączyć z cyklosporyną,
stosowaną w immunosupresji po przeszczepie, po-
nieważ prowadzi to do obniżenia jej stężenia
i może być przyczyną odrzucenia przeszczepu.

Leki przeciwlękowe i nasenne

W leczeniu zaburzeń lękowych stosuje się poza

środkami przeciwdepresyjnymi leki anksjolityczne
[1, 2, 6, 7, 9, 10]. Wśród nich największą grupę stano-
wią pochodne benzodiazepiny, a kolejne to: pochod-
ne difenylometanu (hydroksyzyna), cyklopirolony (zo-
piklon, zalepion, zolpidem), tiaminy (klometiazol)
oraz arypiperazyny (buspiron).

Rozmaite preparaty z grupy benzodiazepin,

w zależności od profilu działania, są stosowane
w krótkotrwałej terapii stanów lękowych, zaburze-
niach snu, leczeniu zespołów abstynencyjnych
w uzależnieniach od alkoholu, narkotyków oraz
w premedykacji. Część z nich jest przydatna w lecze-
niu stanów zwiększonego napięcia mięśniowego.

Przeciwwskazaniami do stosowania pochod-

nych benzodiazepiny są: nadwrażliwość na tę grupę
leków, zatrucie lekami działającymi depresyjnie na
ośrodkowy układ nerwowy oraz alkoholem, miaste-
nia, jaskra z wąskim kątem przesączania, ciężka nie-
wydolność oddechowa, zespół bezdechu sennego
oraz niewydolność wątroby.

Spośród objawów niepożądanych wywołanych

przez pochodne benzodiazepiny najczęściej obser-
wuje się obniżenie nastroju, senność, osłabienie pa-
mięci, niewyraźną mowę, trudności w oddawaniu
moczu, zaburzenia libido, splątanie, reakcje paradok-
salne (zwłaszcza u osób w podeszłym wieku; lęk,
pobudzenie, bezsenność, majaczenie), zaburzenia
koordynacji ruchów, osłabienie koncentracji uwagi,
ból i zawroty głowy, drżenia, niewyraźne widzenie,
zaburzenia żołądkowo-jelitowe, jadłowstręt, a tak-
że drażliwość, osłabienie mięśni, nieprawidłową
masę ciała, nieregularne miesiączkowanie.

Pochodne benzodiazepiny nie wchodzą w in-

terakcje farmakokinetyczne, gdyż nie indukują en-
zymów mikrosomalnych, natomiast nasilają działa-
nie leków przeciwdepresyjnych, inhibitorów MAO,
neuroleptyków, narkotycznych środków przeciwbó-
lowych, leków przeciwpadaczkowych (fenytoina), na-
sennych oraz przeciwhistaminowych, co wymaga
zmniejszenia ich dawek.

Pochodne benzodiazepiny nasilają wpływ le-

ków przeciwnadciśnieniowych oraz działanie choli-
nolityczne digoksyny i TCA, a hamują oddziaływanie
lewodopy. Cymetydyna, disulfiram, doustne środki
antykoncepcyjne (zawierające estrogeny), izoniazyd,
kwas walproinowy, leki przeciwhistaminowe, ome-
prazol nasilają działanie niektórych benzodiazepin,
z kolei karbamazepina, rifampicyna oraz teofilina
osłabiają ich wpływ.

Mechanizm działania hydroksyzyny (Atarax, Hy-

droxyzyna) prawdopodobnie polega na zahamowaniu
aktywności niektórych podkorowych obszarów ośrod-
kowego układu nerwowego bez hamowania czynności
kory mózgowej. Ze względu na swoje właściwości
przeciwhistaminowe jest ona stosowana także w le-
czeniu świądu na tle alergicznym w dermatozach.

W trakcie stosowania hydroksyzyny może wy-

stąpić przemijająca senność i suchość w ustach. Cza-
sem obserwuje się przemijające nudności, wymioty,
nadmierne pocenie się, obniżenie wartości ciśnienia
tętniczego, ból i zawroty głowy, reakcje nadwrażli-
wości, zatrzymanie moczu, zaparcia, zaburzenia ako-
modacji oka i pogorszenie funkcji poznawczych
u osób w podeszłym wieku.

Oprócz nadwrażliwości przeciwwskazaniami

do stosowania hydroksyzyny są porfiria, jaskra oraz

Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2007, tom 7, nr 4

158

www.psychiatria.med.pl

przerost gruczołu krokowego, a ostrożności wyma-
ga stosowanie u chorych z niewydolnością wątroby
lub nerek. W przypadku długotrwałego stosowania
należy kontrolować układ krwiotwórczy.

Hydroksyzyna nasila działanie leków wpływa-

jących hamująco na ośrodkowy układ nerwowy (leki
narkotyczne, nienarkotyczne leki przeciwbólowe,
nasenne, uspokajające, alkohol) oraz preparatów
przeciwzakrzepowych z grupy kumaryny. Może nasilać
cholinolityczne działanie leków przeciwhistamino-
wych, neuroleptyków i leków przeciwdepresyjnych.
Ze względu na nasilenie działań niepożądanych na-
leży unikać jednoczesnego stosowania hydroksyzy-
ny z inhibitorami MAO i lekami cholinolitycznymi.
Hydroksyzyna osłabia działanie fenytoiny i środków
adrenergicznych podwyższających ciśnienie tętnicze.
W skojarzeniu z teofiliną lub agonistami beta

2

-re-

ceptora zmniejszeniu ulegają niektóre działania nie-
pożądane tych leków (pobudzenie, objawy ze stro-
ny przewodu pokarmowego).

Cyklopirolony (zopiklon, zaleplon, zolpidem)

są niebenzodiazepinowymi lekami nasennymi, nie-
związanymi z tak wysokim ryzykiem uzależnienia przy
dłuższym stosowaniu jak pochodne benzodiazepiny.
Przeciwwskazania do ich stosowania stanowią: nie-
wydolność oddechowa, ciężka postać zespołu bez-
dechu sennego, niewydolność wątroby, miastenia
i oczywiście nadwrażliwość na lek.

Najczęstsze objawy niepożądane wywołane

przez te leki nasenne to suchość w ustach, ból i za-
wroty głowy, uczucie senności, niestrawność, nud-
ności, gorzki smak w ustach (zopiklon) oraz reakcje
alergiczne. Rzadziej występują: drażliwość, agresyw-
ność, splątanie, depresja, zaburzenia świadomości,
niepamięć następcza, omamy, koszmary senne, za-
burzenia koordynacji ruchów.

Cyklopirolonów nie powinno łączyć się z alko-

holem, a stosowanie wraz z innymi lekami działają-
cymi depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy (m.in.
leki przeciwdepresyjne, opioidy, leki przeciwpadacz-
kowe, środki do znieczulenia ogólnego i leki prze-
ciwhistaminowe) wymaga ostrożności. Inhibitory
cytochromu P450 (ketokonazol, warfaryna, cymety-
dyna, erytromycyna) mogą nasilać ich działanie, na-
tomiast induktory cytochromalne (rifampicyna, fe-
nytoina, karbamazepina) osłabiają ich wpływ.

Klometiazol (Heminevrin) może być stosowany

w stanach niepokoju, pobudzenia i splątania oraz
w zaburzeniach snu u osób w podeszłym wieku. Jest
też stosowany w ostrych zespołach abstynencji poal-
koholowej oraz w leczeniu majaczenia alkoholowego.

Najważniejszym przeciwwskazaniem jest ostra

niewydolność oddechowa. Klometiazol należy ostroż-

nie stosować w niewydolności nerek, wątroby oraz
u pacjentów ze skłonnością do uzależnień.

Spośród objawów niepożądanych wywoływa-

nych przez klometiazol najbardziej charakterystycz-
ne są uczucie mrowienia w nosie oraz niedrożność
przewodów nosowych, także wzmożone wydziela-
nie śluzu w drogach oddechowych. Niekiedy poja-
wiają się: ból głowy, rumień i pokrzywka, zaburzenia
żołądkowo-jelitowe, odwracalne podwyższenie stę-
żenia aminotransferaz i bilirubiny we krwi. Stosowa-
nie klometiazolu z propranololem może spowodować
bradykardię; cymetydyna podwyższa jego stężenie we
krwi. Alkohol w połączeniu z klometiazolem może
doprowadzić do śmiertelnej depresji oddechowej,
nawet po krótkotrwałym zastosowaniu.

Buspiron (Mabuson, Spamilan) jest stosowa-

ny w leczeniu stanów lękowych o różnorodnej etio-
logii, niepokoju, wzmożonego napięcia psychiczne-
go z towarzyszącymi objawami somatycznymi i we-
getatywnymi. Jest anksjolitykiem niezwiązanym
z ryzykiem zależności fizycznej ani psychicznej, choć
nie powinno się go odstawiać nagle (ze względu na
ryzyko zawrotów i bólu głowy, rozdrażnienia, sen-
ności i objawów ze strony przewodu pokarmowe-
go). Przeciwwskazania do stosowania buspironu sta-
nowią: niewydolność wątroby i nerek, padaczka, mia-
stenia, jaskra z wąskim kątem przesączania.

Spośród objawów niepożądanych po zastoso-

waniu buspironu można wymienić: zawroty głowy,
nudności, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, suchość
w ustach, bóle głowy, tachykardię, rozdrażnienie,
senność, bezsenność i zmęczenie, osłabienie koncen-
tracji oraz wydłużenie czasu reakcji. Niekiedy mogą
wystąpić niespecyficzne bóle w klatce piersiowej,
nadciśnienie tętnicze bądź niedociśnienie, napady pa-
daczkowe, mlekotok i zaburzenia menstruacji lub
czynności tarczycy, zaburzenia w oddawaniu moczu,
zaburzenia libido oraz zmiany skórne. Buspironu nie
należy stosować łącznie z inhibitorami MAO ze
względu na ryzyko wzrostu ciśnienia.

Leki przeciwpsychotyczne

Lekarze specjalności innych niż psychiatria prze-

pisują leki z grupy neuroleptyków znacznie rzadziej
niż pozostałe środki z grupy leków psychotropowych.
Niemniej kilka z nich stosuje się w przypadku lecze-
nia zaburzeń świadomości typu majaczenia, ostrych
stanów psychotycznych w przebiegu schorzeń so-
matycznych. W niniejszej pracy omówiono jedynie
najważniejsze spośród nich.

W leczeniu zaburzeń świadomości (majaczenia

egzogennego) z objawami psychotycznymi nadal

Joanna Rymaszewska, Leki psychotropowe w schorzeniach somatycznych

www.psychiatria.med.pl

159

preferuje się haloperidol, który działa przeciwpsy-
chotycznie i ma dość silne działanie uspokajające
(często w połączeniu z pochodnymi benzodiazepiny
[16, 17]. Spośród wskazań do jego stosowania wy-
mienia się zaburzenia zachowania — agresję, nad-
mierną ruchliwość i samouszkodzenia (także u osób
upośledzonych umysłowo, z organicznym uszkodze-
niem mózgu). Dodatkową zaletą haloperidolu sta-
nowi jego ogólna dostępność w aptekach szpital-
nych w trzech formach — doustnych tabletek i pły-
nu oraz ampułek do iniekcji domięśniowych. Spo-
śród przeciwwskazań do stosowania haloperidolu
należy wymienić: nadwrażliwość, stany śpiączkowe,
uszkodzenie zwojów podstawy mózgu oraz choro-
bę Parkinsona.

W czasie krótkotrwałego leczenia u 1–2% cho-

rych może wystąpić ostry zespół dyskinetyczny, spo-
radycznie może dojść do rozwoju złośliwego zespo-
łu neuroleptycznego. Mogą wystąpić: niepokój lub
senność, ból lub zawroty głowy, napady padaczko-
we, zaostrzenie objawów psychotycznych, katato-
nia, dezorientacja, obniżenie lub podwyższenie war-
tości ciśnienia tętniczego, tachykardia, zaburzenia
rytmu serca, zaparcia, biegunki, nudności, wymioty,
nadmierne wydzielanie śliny, suchość w ustach, wy-
sypka skórna, zatrzymanie moczu, skurcz głośni lub
oskrzeli. Co ważne, po krótkotrwałym leczeniu za-
burzeń świadomości nie wolno odstawiać leku na-
gle, gdyż grozi to wystąpieniem nudności, wymio-
tów i bezsennością.

Haloperidol może nasilać lub zmniejszać dzia-

łanie preparatów przeciwzakrzepowych, klonidyny,
lewodopy, adrenaliny i innych leków sympatykomi-
metycznych. Równolegle podawane b-adrenolityki
mogą hamować metabolizm haloperidolu. Karbama-
zepina i rifampicyna obniżają stężenie haloperidolu.

Chlorpromazyna (Fenactil) jest stosowana we

wszystkich stanach pobudzenia psychoruchowego,
w tym w psychozach z jakościowymi zaburzeniami
świadomości w przebiegu chorób somatycznych,
w stanach pobudzenia i organicznych zaburzeniach
świadomości u osób w podeszłym wieku. Przeciw-
wskazania do stosowania chlorpromazyny stanowią
stany śpiączkowe i ciężka niewydolność wątroby.
U pacjentów z guzem chromochłonnym i niewydol-
nością zastawki mitralnej często obserwuje się znacz-
ne spadki wartości ciśnienia tętniczego. Spośród
objawów niepożądanych podczas krótkotrwałego le-
czenia chlorpromazyną mogą wystąpić: senność,
upośledzenie koncentracji, zaburzenia akomodacji,
zatrzymanie moczu, zaparcia, hipotonia ortostatycz-
na, tachykardia. Chlorpromazyna zmniejsza efekt
działania doustnych leków przeciwzakrzepowych.

Jednoczesne podawanie jej z propranololem podwyż-
sza stężenie obu leków we krwi. Lek nasila hipoten-
syjne działanie diuretyków tiazydowych, natomiast
osłabia wpływ lewodopy.

Spośród neuroleptyków atypowych (leków

przeciwpsychotycznych II generacji) zarówno risperi-
don, jak i olanzapina mogą być stosowane w lecze-
niu psychotycznych zaburzeń egzogennych. Niemniej
zarówno brak ich przewagi w leczeniu powyższych
stanów nad klasycznymi neuroleptykami, jak i ich
znikoma dostępność na oddziałach niepsychiatrycz-
nych powoduje, że nie są to preferowane leki.
Risperidon (m.in. Lioxam, Mepharis, Rospen, Rispera-
tio, Rispolept, Risset, Ziperid) i olanzapina (Olzapin,
Zalasta, Zolafren, Zyprexa) mogą nasilać działanie
leków przeciwnadciśnieniowych. Oba leki powinny
być stosowane z dużą ostrożnością u chorych, u któ-
rych istnieje duże ryzyko rozwinięcia się hipotensji
(np. odwodnienie, przegrzanie) bądź zachłystowe-
go zapalenia płuc (ryzyko dysfagii). Stosowanie
leków przeciwpsychotycznych II generacji u osób
w starszym wieku wiąże się z ryzykiem mózgowych
incydentów naczyniowych. Olanzapiny nie powinno
się stosować u pacjentów po zawale serca, z niesta-
bilną dławicą piersiową, w przypadku bradykardii
i niskiego ciśnienia tętniczego, w jaskrze z wąskim
kątem przesączania [17].

W ostrych stanach niepokoju i pobudzenia, tak-

że u osób w podeszłym wieku, pomocne może się
okazać podanie promazyny (Promazin, Jelfa) lub
promethazyny (Diphergan). Promazyna działa po-
dobnie jak chloropromazyna, jednak jest od niej
mniej toksyczna. Przeciwwskazania do jej zastoso-
wania stanowią: stany śpiączkowe, ostre zatrucia,
niewydolność wątroby, jaskra z wąskim kątem prze-
sączania, przerost prostaty, niedoczynność tarczycy,
miastenia. Objawy niepożądane, zwłaszcza w krót-
kotrwałym stosowaniu, mają najczęściej łagodny
charakter (senność, zmiany zapalne jamy ustnej, gar-
dła, nosa, niedociśnienie, rzadko tachykardia, stany
skurczowe oskrzeli, napady dychawicy oskrzelowej).
Promazyna wzmaga działanie leków przeciwzakrze-
powych i przeciwpadaczkowych, natomiast jej wpływ
nasilają furosemid, hydrochlorotiazyd i doustne środki
antykoncepcyjne.

Prometazynę należy ostrożnie stosować u pa-

cjentów z niewydolnością wątroby oraz chorobami
układu sercowo-naczyniowego. W czasie jej stoso-
wania mogą się pojawić senność, dezorientacja, za-
burzenia widzenia, zawroty głowy, upośledzenie
koordynacji ruchowej, zmniejszenie sprawności
psychofizycznej, suchość jamy ustnej, rzadko często-
skurcz. Działanie prometazyny nasilają podawane

Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2007, tom 7, nr 4

160

www.psychiatria.med.pl

jednocześnie leki przeciwbólowe, przeciwpadaczko-
we, przeciwhistaminowe, hipotensyjne (todralazyna,
rezerpina) oraz środki antykoncepcyjne. Nie można
stosować prometazyny z neomycyną, streptomycyną,
z powodu ryzyka wystąpienia bezdechu i osłabienia
mięśniowego.

PIŚMIENNICTWO

1. Rzewuska M. (red.). Leczenie zaburzeń psychicznych. Wydaw-

nictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003.

2. Taylor D., Paton C., Kerwin R. Przewodnik psychofarmakote-

rapii. Via Medica, Gdańsk 2005.

3. Madhusoodanan S., Bogunovic O.J., Moise D., Brenner R.,

Markowitz S., Sotelo J. Hyponatraemia associated with psycho-
tropic medications. A review of the literature and spontaneous
reports. Adverse Drug React. Toxicol. Rev. 2002; 21: 17–29.

4. Richelson E. Pharmacokinetic interactions of antidepressants.

J. Clin. Psychiatry 1998; 59 (supl. 10): 22–26.

5. Ciraugulo D.A., Shader R.I., Greenblatt D.J., Creelman W.L. (red.).

Interakcje leków w psychiatrii. Medical Press, Gdańsk 1995.

6. DeBattista C., Schatzberg A.F. Wskazówki dotyczące dawko-

wania i monitorowania terapii lekami psychotropowymi. Psy-
chiatr. po Dypl. 2006; 6: 9–31.

7. Prescorn S.H., Flockhart D. Przewodnik po interakcjach leków

psychotropowych — 2006 rok. Psychiatr. po Dypl. 2006; 5: 19–36.

8. MacGillivray S., Arroll B., Hatcher S. i wsp. Efficacy and tolera-

bility of selective serotonin reuptake inhibitors compared with
tricyclic antidepressants in depression treated in primary care:
systematic review and meta-analysis. Br. Med. J. 2003; 326:
1014–1017.

9. Bazire S. Psychotropic Drug Directory. The professionals’ po-

cket book & aid memoire. Fivepin Publishing, Salisbury 2003.

10. Michalets E.L. Update: clinically significant cytochrome P-450

drug interactions. Pharmacotherapy 1998; 18: 84–112.

11. Nemeroff C.B., DeVane C.L., Pollock B.G. Newer antidepres-

sants and the cytochrome P450 system. Am. J. Psychiatry 1996;
153: 311–320.

12. Sproule B.A., Naranjo C.A., Brenmer K.E., Hassan P.C. Selective

serotonin reuptake inhibitors and CNS drug interactions.
A critical review of the evidence. Clin. Pharmacokinet. 1997;
33: 454–471.

13. Flockhart D.A. Drug interactions and the cytochrome P450 sys-

tem. The role of cytochrome P450 2C19. Clin. Pharmacokinet.
1995; 29 (supl. 1): 45–52.

14. Spina E., Scordo M.G., D’Arrigo C. Metabolic drug interac-

tions with new psychotropic agents. Fundam. Clin. Pharma-
col. 2003; 17: 517–538.

15. Volz H.P. Controlled clinical trials of hypericum extracts in de-

pressed patients — an overview. Pharmacopsychiatry 1997;
30 (supl. 2): 72–76.

16. Rymaszewska J. Zagadnienia i ogólne zasady w psychiatrii kon-

sultacyjnej. Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2007;
7: 1–7.

17. Stahl S.M. Podstawy psychofarmakoterapii. Leki przeciwpsy-

chotyczne i normotymiczne. Via Medica, Gdańsk 2007.