1

WYKŁAD nr 4 DERMATOLOGIA 08.11.2007

prof. dr hab. n.med. Ligia Brzezińska-Wcisło

DERMATOZY ZAKAŹNE NARZĄDÓW PŁCIOWYCH

1.

zakażenia wirusowe:

opryszczka narządów płciowych HSV2

kłykciny kończyste HPV6 – HPV11 (condylomta acuminata)

Bowenoid papulosis ( wywołane przez HPV16, który może być przyczyną raka szyjki macicy u partnerek seksualnych )

mięczak zakaźny (moluscum contagiosum)

2.

zakażenia grzybicze i drożdżakowate:

grzybica obrębna pachwin

drożdżakowate zapalenie sromu, pochwy, żołędzi

3.

zakażenia bakteryjne:

łupież rumieniowaty (erytrasma)

- czerwonoceglasta fluorescencja
- lokalizacja: pachwiny, doły pachowe
- leczenie: erytromycyna

ropne zapalenie mieszków włosowych

wyprzenia

4.

zakażenia pasożytnicze:

świerzb

wszawica łonowa

DERMATOZY NIEZAKAŹNE NARZĄDÓW PŁCIOWYCH

1.

wyprysk kontaktowy:

- alergiczny
- toksyczny lub z podrażnienia

2.

rumień trwały (erythema fixum)

3.

liszaj twardzinowy i zanikowy (LSA)

4.

zapalenie żołędzi plazmatyczno-komórkowe Zoona

5.

choroba Reitera; obejmuje: urethritis

arthritis
coniunctivitis
stomatitis
zmiany skórne
6.

zmiany przednowotworowe i nowotworowe:

- rogowacenie białe (leukoplakia)
- choroba Bowena
- erytroplazja Queyrata
- rak kolczystokomórkowy sromu
- rak kolczystokomórkowy żołędzi
- choroba Pageta

7.

bielactwo (witiligo)

8.

łuszczyca

9.

zespół Stevens-Johnsona

10.

liszaj płaski (lichen planus)

ZESPOŁY PARANEOPLASTYCZNE

1.

Związane zawsze w 100% z npl narządów wewnętrznych:

o

ACANTHOSIS NIGRICANS i jego odmiany kliniczne

o

OBJAW LESER – TRELAT

o

ACROKERATOSIS BAZEX

o

HYPERTRICHOSIS LANUGINOSA ACQUISITA

2.

Towarzyszące npl narządowym prawie zawsze:

o

PEMPHIGUS PARANEOPLASTICUS

o

ERYTHEMA GYRATUM REPENS GAMMEL

o

ERYTHEMA NECROLYTICUM MIGRANS

o

XANTOGRANULOMA NECROBIOTICUM

o

XANTHOMATALOSIS PLANA GENERALISATA

2

3.

Towarzyszące npl narządowym tylko w części przypadków:

o

PYODERMA GANGRAENOSUM

o

SYNDROME SWEET

o

PEMPHIGOID BULLOSUM

o

THROMBOPHLEBITIS SUPERFICIALIS MIGRANS

o

ICHTYOSIS ACQUISITA

o

ERYTHRODERMIA

o

MUCINOSIS FOLLICULARIS

o

FLUSHING SYNDROME

o

DERMATOMYOSITIS

4.

Rzadko towarzyszące nowotworom:

o

ZOSTER GENERALISATUS

o

PRURITUS

o

PANNCULITIS RECURRENS FEBRILLIS NONSUPPURATIVA CHRISTIAN-WEBER

o

ERYTHEMA ANNULARE CENTRIFUGUM

ACANTHOSIS NIGRICANS:

1.

Postać łagodna:

 występuje w przebiegu:

-

cukrzycy

-

niewydolności kory nadnerczy

-

endoktynopatii

-

zespołu Steina-Leventhala

-

otyłości

 po zastosowaniu leków:

-

sterydów

-

doustnych środków antykoncepcyjnych

-

kwasu nikotynowego w wysokich dawkach

2.

postać złośliwa:

 gwałtownie postępujący przebieg
 obecny świąd
 oprócz skóry zajęte są także błony śluzowe
 wzrost hiperkeratozy
 towarzyszy następującym npl:

- żołądka
- jelita grubego
- pęcherzyka żółciowego
- gruczołu piersiowego

3.

Odmiany:

PAPILLOMATOSIS FLORIDA CUTIS VERRUCIFORMIS
( 10% związane z npl złośliwymi układu pokarmowego i płuc )
TIPE PALM SYNDROME
( rak płuca, nerki, gruczołu krokowego, pęcherza moczowego )

OBJAW LESER-TRELAT:

 Związek z npl tak jak w acanthosis nigricans ( żołądek, płuca, gruczoł sutkowy )

ACROKERATOSIS BAZEX:

 Towarzyszy npl:

górnych dróg oddechowych

języka

jamy ustnej

płuc

przełyku

okrężnicy

3

HYPERTRICHOSIS LANUGINOSA ACQUISITA:

 Lokalizacja zmian: głowa, twarz, małżowiny uszne
 Raki:

najczęściej przerzutowe

jelita grubego

trzustki

płuc

mięsak Ewinga

PEMPHIGUS PARANEOPLASTICUS:

npl układu krwiotwórczego

przewlekła białaczka limfatyczna

guz Castelmana

grasiczak

adenocarcinoma (płuc, oskrzeli)

ERYTHEMA GYRATUM REPENS GAMMEL:

Nowotwory:

płuc

gruczołu piersiowego

przewodu pokarmowego

pęcherza moczowego

gruczołu krokowego

szyjki macicy

szpiczak

ERYTHEMA NECROLYTICUM MIGRANS:

 zmiany rumieniowo- obrzękowe, pęcherze i nadżerki
 z tendencją do ustępowania z pozostawieniem przebarwienia
 dodatkowo: zapalenie języka, kącików ust, brzegów powiek, łysienie
 nabyty zespół związany z nowotworem wywodzącym się z komórek alfa wysp trzustki, produkujących glukagon
 w badaniach laboratoryjnych: wysoki poziom glukagonu w surowicy, insulinooprna cukrzyca, anemia
 lokalizacja: okolice wyprzeniowe, okołoustne, okolice narządów płciowych
 towarzyszy: glucagoma (90%), rak jelita grubego, choroby trzustki

XANTHOGRANULOMA NECROLYTICUM:

 W przebiegu złośliwych rozrostów układu krwiotwórczego:

szpiczak

choroba Hodgina

inne gammapatie

ZMIANY SKÓRNE W CUKRZYCY:

 nadmierne owłosienie (broda, pępek, plecy)
 zaburzenia w wydzielaniu potu ( wzrost suchości skóry, często towarzyszy śpiączce cukrzycowej)
 świąd uogólniony
 świąd ograniczony
 zakażenia bakteryjne, grzybicze i drożdżakowate
 zmiany na błonach śluzowych ( wzrost pragnienia, suchość jamy ustnej, słodki smak w ustach, spadek powonienia,

skłonność do zajadów, duża próchnica zębów, przyleganie zębów do błon śluzowych)

 związane z uszkodzeniem układu naczyniowego

rumień cukrzycowy ( najczęściej na czole, podeszwach)

zmiany pęcherzowe

obrzęk stwardniały skóry

zmiany naczyniowe, np. plamica

stwardnienie skóry rąk

obumieranie tłuszczowe

ziarniniak obrączkowaty

owrzodzenia troficzne

4

ŚWIĄD SKÓRY:

 Czynniki egzogenne:

ciepło/zimno

promieniowanie UV

wibracje

drażnienie drobnymi cząstkami, np. włókna szklanego

chemiczne, np. niektóre leki

biologiczne ( świerzb, ukłucia owadów, kontakt z niektórymi roślinami )

 Czynniki endogenne:

kwasy żółciowe

metabolity kwasu arachidonowego

 wyróżniamy 2 postaci: pruritus cum materia ( ze zmianami na skórze) oraz pruritus sine materia ( bez zmian

morfologicznych na skórze )

 może być uogólniony lub miejscowy, napadowy lub stały

PRURITUS CUM MATERIA:

1.

swędzące choroby skóry:

 liszaj przewlekły zwykły
 wyprysk
 pokrzywka
 świerzbiączka guzkowa
 atopowe zapalenie skóry

2.

Choroby pasożytnicze, infekcyjne, zakażenie HIV:

 zakażenia grzybicze, bakteryjne, drożdżakowate
 zakażenia pasożytnicze: świerzb, wszawica

3. Złośliwe rozrosty układu limfoidalnego:

 Chłoniaki
 Zespół Sezary’ego
 Mycosis fungoides

3.

Inne choroby skóry:

 choroba Fox-Fordaisa ( u psychopatycznych kobiet, wykwity guzkowe i grudkowe pod pachami i w pachwinach z

napadowym świądem)

 liszaj twardzinowy i zanikowy
 opryszczka narządów płciowych

PRURITUS SINE MATERIA:

1. Stany fizjologiczne:

 ciąża
 starość

2. Czynniki jatrogenne:

 morfina
 kodeina
 ciepło/zimno

3. Choroby układu nerwowego:

 zaburzenia psychiczne
 agresja
 schizofrenia
 paranoje

5

4.

Nowotwory i choroby układowe:

 płuc
 przewodu pokarmowego
 gruczołu krokowego
 ziarnica złośliwa

5.

Pasożyty przewodu pokarmowego i choroby infekcyjne:

 tasiemczyca
 glistnica
 HIV
 kiła

6.

Niektóre choroby narządów wewnętrznych:

 mocznica
 cukrzyca
 dna moczanowa
 nadczynność/niedoczynność tarczycy

SEMIOTYKA DERMATOLOGICZNA W WYBRANYCH CHOROBACH NARZĄDU RUCHU:

1.

PSORIASIS ARTHROPATICA:

 przewlekłe zapalenie stawów u 5-12% chorych na łuszczycę
 występuje 2-3 razy częściej u K
 rozpoczyna się między 20-30 r.z.
 ma powolny przebieg i okresy nawrotów
 objawy skórne często występują wcześniej (kilka lat) niż objawy stawowe
 zmiany w postaci grudek łuszczycowych występujących na całej skórze w postaci rozlanej, częściej łuszczyca

krostkowa, ale może być tylko łuszcyca zwykła

 zmiany paznokciowe – objaw plamy olejowej
 zmiany łuszczycowe pojawiają się równolegle z nasileniem dolegliwości stawowych

Wynik typowego badania serologicznego na obecność czynnika reumatoidalnego i przeciwciał przeciwjądrowych jest (-)

Postacie kliniczne:

zapalenie stawów międzypaliczkowych dalszych

symetryczne zapalenie wielostawowe przypominające RZS, bez czynnika reumatoidalnego

asymetryczne zapalenie skąpostawowe (oligoarthritis), najczęściej kolanowych lub innych dużych stawów

zapalenie stawów kręgosłupa

okaleczające zapalenie stawów (arthritis mentilans) występuje rzadko (5%), ale ma ciężki przebieg, towarzyszą temu

nasilone zmiany skórne

bezobjawowa postać ŁZS (zmiany tylko w RTG)

‘utajona’ uogólniona osteopatia

2.

REUMATOIDALNE ZAPALENIE STAWÓW ( RZS):

 choroba przewlekła, postępująca, zapalna, która dotyczy głównie stawów, prowadząc do ich uszkodzenia
 może przebiegać z zajęciem innych tkanek i narządów – choroba układowa
 jest to wielonarządowa autoimmunologiczna choroba tkanki łącznej
 zmiany skórne nie są patognomiczne, ale mogą ułatwić rozpoznanie i zaawansowanie choroby
 skóra delikatna, cienka, bywa brązowa lub ciemnoczerwona w obrębie dłoni i stóp

Guzki reumatoidalne:

klasyczna skórna manifestacja RZS

lokalizują się najczęściej w miejscach ucisku

występują u chorych ze średnimi lub wysokimi mianami czynnika reumatoidalnego

zmiany podskórne, twarde, kopulaste, niebolesne, od kilku mm do 5 cm

duże zmiany mogą ulegać rozpadowi z wytworzeniem owrzodzenia

ruchome względem podłoża, skóra nad nimi nie jest zmieniona

6

ZESPÓŁ FELTY’EGO:

 Cechuje się:
1.

granulocytopenią

2.

splenomegalią

3.

obecnością opornych na leczenie owrzodzeń podudzi

 zaburzenia odpowiedzi immunologicznej ( większa skłonność do infekcji bakteryjnych)
 mogą towarzyszyć owrzodzenia okolicy odbytu i narządów płciowych

CHOROBA REUMATYCZNA:

 objawy skórne występują u ok. 10% chorych:
- erythema annulare ( u dzieci > 14r.ż.)
- guzki okołostawowe
 zmiany na skórze całego ciała z wyjątkiem twarzy
 są to plamy rumieniowe, czasem sine, okrągłe lub owalne, aktywne na obwodzie
 zmiany mają charakter nawrotowy
 niektórzy uważają ten objaw za wczesny objaw zapalenia wsierdzia
 masywny wysiew guzków wskazuje na ciężki przebieg choroby
 guzki bolesne, w grupach
 może być osutka plamisto-grudkowa, pokrzywka, rumień wielopostaciowy wysiękowy, wybroczyny

ZMIANY SKÓRNE PO NLPZ:

 rumień wysiękowy wielopostaciowy
 zespół Stevens-Johsona
 rumień trwały
 rumień guzowaty
 rumień obrączkowaty odśrodkowy
 pęcherzyca
 pseudo – SLE

REASUMUJĄC SKÓRA PACJENTÓW REUMATOIDALNYCH JEST:

delikatna, chłodna

wykazuje objawy zanikowe (szczególnie dłoni i stóp)

ścieńczała, miękka, wygładzona, łuszcząca się, czasami przebarwiona

bardzo często nadmierna potliwość, szczególnie rąk

płytki paznokci na ogół ścieńczałe, łamliwe i przeważnie podłużnie prążkowane oraz często zmiany w postaci białawych

plam ; niekiedy ulegają zgrubieniu i mogą się zakrzywiać haczykowato, zaczerwienione, może współwystępować zespół
ż

ółtych paznokci