MOTYWATOR 3

PODAJ DEFINICJĘ POJĘĆ:

UWAGA to system odpowiedzialny za selekcję informacji i zapobieganie negatywnym skutkom
przeładowania systemu poznawczego przez nadmiar danych.
ŚWIADOMOŚĆ to zdawanie sobie przez podmiot sprawy z treści własnych procesów
psychicznych, np. z tego, co jest przedmiotem spostrzegania, myślenia lub doznań emocjonalnych.
SELEKCJA ŻRÓDŁA INFORMACJI – kiedy, gdzie i w jaki sposób odbywa się proces wyboru
bodźców ważnych (sygnały) ze względu na przyjętą zasadę selekcji, przy jednoczesnym
odrzuceniu informacji nieważnych (szum) i zakłócających (dystraktory).
EFEKT PRZYJĘCIA TOWARZYSKIEGO - to zdolność naszego umysłu do odcięcia się
od zmysłowego postrzegania niektórych bodźców i nastawienie poznawcze na konkretne sygnały.
Przykładowo podczas przyjęcia na którym panuje szum informacyjny związany z tym, że wszyscy
dookoła nas pochłonięci są konwersacją jesteśmy w stanie skupić się na rozmowie z konkretną
osobą i nie rozpraszać się innymi sygnałami które do nas docierają. Jednocześnie, na ważne dla
nas sygnały – jak na przykład dźwięk naszego imienia – reagujemy błyskawicznie – wyłapując
je z tła.
DYCHOTYCZNA PREZENTACJA BODŹCÓW – technika eksperymentalna polegająca na
jednoczesnym prezentowaniu dwóch różnych komunikatów akustycznych osobno o każdego
ucha.
METODA PODĄŻANIA – badani mieli nie zapamiętywać „oficjalnego” przekazu, tylko wiernie go
powtórzyć. Przekazem był jeden z dwóch różnych komunikatów.
PRZESZUKIWANIE POLA PERCEPCYJNEGO – dokonuje się zgodnie z mechanizmem
automatycznego kodowania cech i selektywnej integracji właściwości poszukiwanego obiektu
w postać, będącą sumą czy złożeniem tych charakterystyk.

•

Proste – obiekty zdefiniowane przez pojedynczą cechę

•

Koniunkcyjne – obiekty zdefiniowane przez koniunkcję cech

CECHY PRIORYTETOWE – muszą być wystarczająco wyraziste percepcyjnie. Zaliczają się
do nich ruch i położenie przestrzenne, a także (warunkowo) kolor i głębia.
PRZEDŁUŻONA KONCENTRACJA UWAGI – umożliwia monitorowanie otoczenia przez dłuższy
czas w poszukiwaniu bodźców określonego typu. Czujność uwagi podlega wielu ograniczeniom,
zazwyczaj związanym z postępującym w czasie wyczerpaniem czy niskim poziomem aktywacji
systemu poznawczego.
TEST ZEGARA – polega na percepcyjnej kontroli dużej tarczy zegarowej. Sygnałem, który
powinien być rozpoznany przez badanego jest pojawiający się od czasu do czasu „podwójny” krok
wskazówki. Poziom wykonania zadania ocenia się na podstawie analizy liczby prawidłowych
rozpoznań w trakcie całego, dwugodzinnego okresu kontroli tarczy zegara przez osobę badaną.
PODZIELNOŚĆ UWAGI – możliwość jej koncentracji na dwóch lub większej liczbie informacji.
PARADYGMAT ZADAŃ JEDNOCZESNYCH – polega na podążaniu jednocześnie za dwoma
przekazami, prezentowanymi badanym do różnych kanałów sensorycznych.
TECHNIKA „OD ŁATWEGO DO TRUDNEGO” - badani wykonują zadanie priorytetowe
o wzrastającym poziomie trudności przy jednoczesnym wykonywaniu zadań „doładowujących”.
Wzrost trudności zadania priorytetowego powoduje konieczność inwestowania coraz to nowych

dodatkowych zasobów, których ilość może się wyczerpać, zwłaszcza, gdy część z nich musi zostać
przeznaczona na wykonanie zadania doładowującego. Można wyznaczyć taki punkt, powyżej
którego wykonanie zadania stanie się niemożliwe. Im wyżej jest on położony, tym większa jest
podzielność uwagi.
PRZERZUTNOŚĆ UWAGI – zdolność uwagi do przełączania się miedzy dwoma zadaniami,
„obsługiwanymi” przez niezależne procesy przetwarzania informacji. Przerzutność uwagi oznacza
konieczność zahamowania jednego procesu poznawczego i uruchomienia procesu
alternatywnego.
PARADYGMAT PRZEŁĄCZANIA SIĘ MIĘDZY ZADANIAMI – wykonując zadania mieszane,
koszty związane z koniecznością przełączania uwagi między zadaniami są większe niż
w przypadku zadań jednorodnych.
WSKAŹNIK d' – zdolność decydenta do odróżniania sygnałów od szumu.

d' = Z

NIE

– Z

TAK

WSKAŹNIK BETA –wskaźnik przyjętej przez osobę badaną strategii, można go wyliczyć
z empirycznie stwierdzonej proporcji trafień i fałszywych alarmów.

β=

p

TAK

p

NIE

KOSZTY REZYDUALNE – w teoriach przerzutności to ujawniające się pomimo wszystko koszty
przerzutności nie podlegające redukcji.
RSI (response-stimulus interval) - przerwa między zadaniami, konieczna do zredukowania
kosztów przerzutności ponieważ obejmuje czas między poprzednią reakcją a bodźcem
sygnalizującym nowe zadanie. Długość tej przerwy zależy od rodzaju zadań, między którymi
uwaga się przełącza.
BODZIEC PODPROGOWY (SUBLIMINALNY) – stymulacja, która jest wystarczająco silna, aby
pobudzić organy sensoryczne, ale zbyt słaba, aby ją można było świadomie zauważyć. Bodziec
podprogowy działa więc powyżej absolutnego progu percepcji, ale poniżej progu świadomości.
Technicznie rzecz biorąc, podprogowy charakter stymulacji najczęściej uzyskuje się przez
drastyczne skrócenie czasu jej trwania (nawet do kilku ms).
POPRZEDZANIE (PRIMING) – jest techniką eksperymentalną, polegającą na badaniu wpływu
bodźca prezentowanego wcześniej (prymy) na przetwarzanie bodźca docelowego, pojawiającego
się później.Pryma i bodziec docelowy muszą być powiązane sensorycznie lub semantycznie.

WYMIEŃ:
PIĘĆ ASPEKTÓW (FUNKCJI) UWAGI:

1. Selekcja źródła informacji
2. Przeszukiwanie pola percepcyjnego
3. Przedłużona koncentracja uwagi
4. Podzielność uwagi
5. Przerzutność uwagi

DWIE CECHY PRIORYTETOWE:
ruch i położenie przestrzenne

NAZWY TECHNIK/PARADYGMATÓW DO BADANIA KOLEJNYCH PIĘCIU ASPEKTÓW
UWAGI:

1. Dychotyczna prezentacja bodźców i metoda podążania
2. Badanie przeszukiwania pola wzrokowego
3. Badanie przedłużonej koncentracji uwagi
4. Badanie podzielności uwagi i kontroli czynności jednoczesnych
5. Badanie przerzutności uwagi

TEORIE SELEKCJI ŹRÓDŁA INFORMACJI

1. Teoria filtra - zasada sensoryczna lub inaczej zasada „wszystko albo nic” (Donald

Broatbent)

2. Zasada semantyczna – model osłabiacza (Treisman)
3. Model elastycznego filtru (Johnston)

TRZY POZIOMY PRZETWARZANIA INFORMACJI (za: Craik i Locknart)

1. poziom płytki (sensoryczny)
2. poziom głębszy (semantyczna identyfikacja)
3. poziom najgłębszy (treści semantycznie związane)

CECHY TESTÓW CIAGLEGO WYKONANIA:

1. długi czas trwania (nawet do 2-3 godzin)
2. niskie prawdopodobieństwo pojawienia się sygnału (od 0,03 do 0,10)
3. wykorzystanie stosunkowo płytkiej zasady selekcji informacji w trakcie analizy bodźców.

NAZWY REAKCJI OBSERWATORA (przykłady)

•

reakcja typu trafienie

•

prawidłowe odrzucenie

•

fałszywy alarm

•

błąd ominięcia

PODAJ NAZWĘ I AUTORA

MODEL PRZESZUKIWANIA POLA PERCEPCYJNEGO – Dwufazowy równoległo-szeregowy
model Treismana (1993, 1998)

TEORIA PRZEDŁUŻONEJ KONCENTRACJI – Teoria detekcji sygnałów (Green, Swets, 1966)

4 TYPY REAKCJI OBSERWATORA – Teoria detekcji sygnałów (Green, Swets, 1966)

DWIE TEORIE PODZIELNOŚCI UWAGI – Teoria zasobów uwagi (Kahneman, 1973); Teoria
modułów Allporta (1980)

TEORIA PRZERZUTNOŚCI – Hipoteza przełącznika (Nęcka, 1994)