Samorząd terytorialny

cd.

dr Artur Grzesik

Katedra Przedsiębiorczości, Zarządzania i

Ekoinnowacyjności PRz

Mienie gminy



Mieniem gminy jest własność i inne prawa majątkowe należące

do gmin i ich związków oraz mienie innych gminnych osób
prawnych.



Ustawa z 8 marca 1990r. wymienia sposoby nabycia mienia
gminnego w art.44 w 6 punktach.



Podmioty mienia gminnego samodzielnie decydują o

przeznaczeniu i sposobie wykorzystywania składników

majątkowych, przy zachowaniu wymogów zawartych w

odrębnych przepisach prawa i w samej ustawie z 8 marca 1990r.



Ustawa normuje sposób składania oświadczeń woli w imieniu

gminy w zakresie zarządu mieniem oraz ustala, że gmina nie

ponosi odpowiedzialności za zobowiązania innych gminnych

osób prawnych, a one nie ponoszą odpowiedzialności za

zobowiązania gminy.

Mienie powiatu



Mieniem powiatu jest własność i inne prawa majątkowe nabyte przez
powiat lub inne powiatowe osoby prawne.



Innymi powiatowymi osobami prawnymi są samorządowe jednostki

organizacyjne, którym ustawy przyznają taki status, oraz te osoby

prawne, które mogą być tworzone na podstawie odrębnych ustaw

wyłącznie przez powiat.



W stosunkach cywilnoprawnych powiat jest podmiotem praw i

obowiązków, które dotyczą mienia powiatu nie należącego do innych

powiatowych osób prawnych.



Sposoby nabycia mienia przez powiat określają art.47 ustawy o

samorządzie powiatowym oraz rozporządzenia RM, wydawane na

podstawie upoważnienia zawartego w tym artykule.



Wymieniona ustawa normuje sposób składania oświadczeń woli w

sprawach majątkowych w imieniu powiatu oraz nakazuje, aby zarząd i

ochrona mienia powiatu były wykonywane ze szczególną starannością.

Powiat nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania innych

powiatowych osób prawnych, chyba że przepis szczególny stanowi
inaczej.

Mienie samorządu
województwa



Mieniem województwa jest własność i inne prawa majątkowe nabyte

przez województwo lub inne wojewódzkie osoby prawne.



Innymi wojewódzkimi osobami prawnymi są samorządowe jednostki

organizacyjne, którym ustawy przyznają wprost taki status oraz te

osoby prawne, które mogą być na podstawie odrębnych ustaw

wyłącznie przez województwo.



Województwo jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i

obowiązków, które dotyczą mienia województwa nie należącego do

innych wojewódzkich osób prawnych.



Ustawa o samorządzie wojewódzkim reguluje sposoby nabycia mienia

województwa oraz przekazywanie województwu mienia Skarbu

Państwa oraz mienia Skarbu Państwa będącego we władaniu

państwowych osób prawnych, służącego realizacji zadań województwa

oraz składanie oświadczeń woli w imieniu województwa. Wojewódzkie

osoby prawne samodzielnie decydują- w granicach ustaw- o sposobie

wykonywania należących do nich praw majątkowych.

Samorząd terytorialny
(gospodarka finansowa j.s.t.).



Uregulowania prawne dotyczące gospodarki finansowej

jednostek samorządu terytorialnego znalazły się:



w ustawie z 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym



w ustawach z 5 czerwca 1998r. o samorządzie powiatowym i o

samorządzie województwa

Do wszystkich jednostek samorządu terytorialnego można

stwierdzić że:

-

prowadzą samodzielną gospodarkę finansową,

-

podstawą tej gospodarki jest budżet, który ustawy o samorządzie

powiatowym i województwa nazywają planem finansowym,

-

budżet uchwalany jest przez organ stanowiący i kontrolny danej

jednostki,

-

nadzór w zakresie spraw finansowych w odniesieniu do wszystkich

jednostek samorządu terytorialnego sprawuje regionalna izba
obrachunkowa.

Do wszystkich jednostek samorządu terytorialnego maja

zastosowanie przepisy ustawy z 26 listopada 1998r. o finansach
publicznych.

Samorządowe Kolegia
Odwoławcze.



Samorządowe kolegium odwoławcze jest organem wyższego stopnia w

rozumieniu przepisów k.p.a i ustawy z 29 sierpnia 1997r. – Ordynacja
podatkowa, w indywidualnych sprawach z zakresu administracji

publicznej należących do właściwych jednostek samorządu

terytorialnego, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej.



W szczególności kolegium jest organem właściwym do rozpatrywania

odwołań od decyzji, zażaleń na postanowienia, żądań wznowienia

postępowania i stwierdzenie nieważności decyzji.



W sprawach należących do zadań organów samorządowych

województwa właściwe jest kolegium mające siedzibę w mieście

będącym siedzibą władz samorządowych. Kolegia są państwowymi

jednostkami budżetowymi.



Organami kolegium są zgromadzenia ogólne kolegium i prezesa

kolegium. W skład kolegium wchodzą prezes, wiceprezes i pozostali

członkowie. Liczbę członków kolegium określa zgromadzenie ogólne
kolegium na wniosek prezesa.

Samorządowe kolegia
odwoławcze- organizacja



Członkostwo w kolegium ma charakter etatowy lub
pozaetatowy.



Kadencja prezesa kolegium trwa 6 lat licząc od dnia

powołania. Członka kolegium powołuje Prezes RM,

na wniosek prezesa kolegium, zgłoszony po

uzyskaniu opinii zgromadzenia ogólnego kolegium.



Członkostwa w kolegium nie można łączyć z

mandatem posła lub senatora, mandatem radnego

lub członkostwem w organie wykonawczym

jednostki samorządu terytorialnego, członkostwem
w kolegium regionalnej izby obrachunkowej oraz

zatrudnieniem w urzędzie gminy, starostwie oraz

urzędzie marszałkowskim.

Samorządowe kolegia
odwoławcze- organizacja



Kolegium orzeka w składzie 3 osobowym, chyba ze przepisy

szczególne stanowią inaczej. Składowi orzekającemu

przewodniczy prezes lub etatowy członek kolegium.



Orzeczenia kolegium zapadają po przeprowadzeniu rozprawy lub

na posiedzeniu niejawnym i są w formie decyzji albo

postanowienia. Orzeczenia kolegium zapadają większością

głosów;



Wykonując swoje zadania kolegium stosuje przepisy

postępowania administracyjnego oraz ordynacji podatkowej

uwzględniając przepisy ustawy o samorządowych kolegiach

odwoławczych.



Kolegium w pełnym składzie może wystąpić do NSA z pytaniem

prawnym, od odpowiedzi na które zależy rozstrzygnięcie sprawy.

Uchwała NSA zapada w składzie 5 sędziów i wiąże w danej

sprawie. Właściwości kolegiów ograniczają się wyłącznie do

spraw indywidualnych z zakresu administracji samorządu

terytorialnego; spełniają w tym zakresie funkcje orzeczniczą.

Samorząd terytorialny (związki
porozumienia i stowarzyszenia j.s.t.).



W celu realizacji zadań publicznych wspólnoty samorządowej

wykraczających poza daną jednostkę samorządu terytorialnego

samorząd może podejmować współdziałanie z innymi podmiotami.



To współdziałanie może odbywać się w formach prawa publicznego

(współdziałanie może być realizowane przez tworzenie związków i

porozumień komunalnych, jak i stowarzyszeń na podstawie prawa o
stowarzyszeniach), jak i prywatnego.



Ustawa o samorządzie gminnym zawiera przepisy o związkach i

porozumieniach międzygminnych oraz o stowarzyszeniach gmin;

również ustawa o samorządzie powiatowym reguluje zagadnienie

związków, stowarzyszeń i porozumień powiatów.



Ustawa o samorządzie województwa w art.18 pkt.18 stanowi, że do

wyłącznej właściwości sejmiku województwa należy podejmowanie

uchwał w sprawie tworzenia stowarzyszeń, fundacji oraz ich

rozwiązywanie, a także przystępowanie do nich i występowanie z nich.



Ustawa nie zawiera regulacji dotyczącej tworzenia, organizacji i zasad

funkcjonowania stowarzyszeń.

Gmina (związki, porozumienia i
stowarzyszenia międzygminne).



Ustawa z 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym wyróżnia:



związki międzygminne



porozumienia międzygminne.

W celu wspólnego wykonywania zadań publicznych gminy mogą tworzyć

związki międzygminne. Rady zainteresowanych podejmują uchwały o

utworzeniu związku.

Prawa i obowiązki gmin uczestniczących w związku międzygminnym,

związane z wykonywaniem zadań przekazywanych związkowi,

przechodzą na związek z dniem ogłoszenia statutu.

Utworzenie związku wymaga przyjęcia jego statutu przez rady

zainteresowanych gmin. Związek nabywa osobowość prawną po

zarejestrowaniu, z data ogłoszenia statutu w trybie i na zasadach
ustalonych przez Prezesa RM.

Po nowelizacji z 2001r. ustawy o samorządzie gminnym rejestr związków

międzygminnych prowadzi minister do spraw administracji publicznej.

Związek wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną

odpowiedzialność.

Związki, Porozumienia i
Stowarzyszenia Międzygminne

Organem stanowiącym i kontrolnym związku jest zgromadzenie

związku, organem wykonawczym – zarząd związku.

W skład zgromadzenia związku wchodzą wójtowie i burmistrzowie

gmin uczestniczących w związku. za zgodą rady gmina może

być reprezentowana w zgromadzeniu związku przez innego

członka organu gminy.

Statut związku może przyznawać nie którym gminom więcej niż

jeden głos w zgromadzeniu.

Uchwały zgromadzenia są podejmowane bezwzględną większością

głosów statutowej liczby członków zgromadzenia.

Zarząd związku jest powoływany i odwoływany przez zgromadzenia

związku spośród jego członków.



Gminy mogą zawierać porozumienia międzygminne

w sprawie powierzenia jednej z nich określonych

przez nie zadań publicznych.



Gmina wykonująca zadania publiczne objęte

porozumieniem przejmuje prawa i obowiązki

pozostałych gmin, związane z powierzonymi jej
zadaniami.



Gminy powierzające swoje zadania mają obowiązek

udział w kosztach realizacji powierzonego zadania.

Takie powierzenie zadań ma charakter

porozumienia. Przedmiotem porozumienia może być

tylko przekazanie zadań publicznych.

Stowarzyszenia gmin



Stowarzyszenia gmin

o których mówi art.84 ustawy o

samorządzie gminnym.



Te stowarzyszenia mają status stowarzyszeń w rozumieniu
ustawy z 7 kwietnia 1989r.

– Prawo o stowarzyszeniach. Ustawa

przewiduje wielość form organizacyjno-prawnych.



Ustawa nie przewiduje ogólnopolskiej reprezentacji gmin. Mimo

to 28 września 1990r. w Poznaniu powołano Krajowy Sejmik

Samorządu Terytorialnego, który ma stanowić ogólnokrajową
reprezentacje gmin.



Obecnie obowiązująca ustawa z 26 listopada 1998r. o

dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999-

2001 stanowi, że gdy w ustawie jest mowa o reprezentacji

jednostek samorządu terytorialnego to rozumieć przez to należy

stronę samorządową Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu
terytorialnego

Powiat (związki, porozumienia i
stowarzyszenia powiatów).



W celu wspólnego wykonywania zadań publicznych, w tym wydawania
decyzji w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej,

powiaty mogą tworzyć związki z innymi powiatami.



W sprawach utworzenia związku, przystąpienia do niego lub

wystąpienia ze związku decydują rady zainteresowanych powiatów, w

formie uchwał.



Związek wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną

odpowiedzialność. Związek ma osobowość prawną, którą nabywa po

zarejestrowaniu, z dniem ogłoszenia statutu związku. Z tym dniem

prawa i obowiązki powiatów uczestniczących w związku, związane z

wykonywaniem zadań przekazywanych związkowi, przechodzą na

związek.



Utworzenie związku wymaga przyjęcia statutu związku przez rady

zainteresowanych powiatów bezwzględną większością głosów

ustawowego składu rady powiatu. Związki powiatów podlegają

rejestracji w rejestrze związków prowadzonym przez ministra

właściwego do spraw administracji.



Na decyzje o odmowie wpisania do rejestru przysługuje skarga do

sądu administracyjnego.

Organy związku

Organami związku są

1)

zgromadzenie związku – organ stanowiący i
kontrolny,

2)

zarząd związku – organ wykonawczy.

W skład zgromadzenia wchodzi po 2 reprezentantów

powiatów uczestniczących w związku.

Uchwały zgromadzenia podejmowane są bezwzględną

większością głosów statutowej liczby członków
zgromadzenia.

Powiaty mogą zawierać porozumienia w sprawie powierzenia

jednemu z nich prowadzenia zadań publicznych.

W zakresie nie uregulowanym treścią porozumienia do porozumień

stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące związków powiatów.

Miasto na prawach powiatu może tworzyć związki i zawierać

porozumienia z gminami i wojewodą.

Powiaty mogą tworzyć stowarzyszenia nie tylko z innymi powiatami

ale również z gminami i województwami. Do stowarzyszeń tych

stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z 7 kwietnia 1989r. –

Prawo o stowarzyszeniach, dla założenia stowarzyszenia

wymaganych jest co najmniej 3 założycieli.

Nadzór nad
samorządem terytorialnym.



Jednostkom samorządu terytorialnego Konstytucja gwarantuje

samodzielność podlegającą na ochronie sądowej.



Samodzielność tych jednostek nie zwalnia ich od przestrzegania prawa.

Konstytucja w art.171 zawiera podstawowe reguły odnoszące się do

nadzoru nad samorządem terytorialnym.



Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu

widzenia legalności. W myśl Konstytucji „organami nadzoru nad

działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes RM i
wojewodowie,



W zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe”.

Według art.171 ust.3 „Sejm, na wniosek Prezesa RM, może rozwiązać

organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco

narusza Konstytucje lub ustawy”.

W tym przypadku Konstytucja wskazuje nie tylko organ nadzoru ale

również środek nadzoru. Ustawy zwykłe uzależniają zastosowanie tego

środka nadzoru od „powtarzającego się naruszania przez radę gminy
Konstytucji lub ustaw.

Nadzór nad samorządem
terytorialnym cd.



Nowelizacja trzech ustaw samorządowych z 11 kwietnia 2001r.

ujednolica ich regulację dzięki czemu obecnie możliwe jest

łączne przedstawienie nadzoru nad samorządem terytorialnym,

zwłaszcza nad samorządem gminnym i powiatowym.



Pewne odrębności występują w odniesieniu do samorządu

województwa. W rozdziałach o nadzorze zawartych w ustawach

o samorządzie gminnym i powiatowym znalazły się przepisy

stanowiące o tym, że każdy, czyj interes prawny został

naruszony uchwałą podjętą przez organ gminy lub powiatu może

domagać się usunięcia naruszenia, a po bezskutecznym

wezwaniu do usunięcia naruszenia wnieść skargę na uchwałę do

sądu administracyjnego.

Postępowanie sądowe



Ustawa o samorządzie województwa stanowi że każdy czyj

interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone przepisami
prawa miejscowego, wydanymi w sprawie z zakresu administracji

publicznej, może po bezskutecznym wezwaniu organu

samorządu województwa do usunięcia naruszenia zaskarżyć

przepis do sądu administracyjnego.



Skarg nie można zaliczyć do środków nadzoru, a tym samym do

instytucji nadzoru. Stanowią one instytucję ochrony każdego

podmiotu przed nielegalnym działaniem samorządu
terytorialnego.



Podmioty nadzorowane mogą na podstawie ustaw

samorządowych wnosić skargi do sadu administracyjnego na

rozstrzygnięcie nadzorcze. Sąd administracyjny nie sprawuje

funkcji nadzoru, lecz funkcję kontroli legalności działań organu
nadzoru.

Nadzór nad samorządem
terytorialnym (przedmiot).



Nadzór jest sprawowany nad działalnością gminną,
działalnością powiatu i działalnością samorządu
województwa. Ustawy samorządowe nie rozróżniają
przedmiotu nadzoru na nadzór nad działalnością
gminną w zakresie zadań własnych samorządu i
zadań zleconych z zakresu administracji rządowej.
Konstytucja ustala, że działalność samorządu
terytorialnego w ogóle podlega nadzorowi, nie
różnicuje tej działalności oraz określa tylko jedno
kryterium nadzoru, tj. legalność.

Nadzór nad samorządem
terytorialnym (zakres podmiotowy).



Nadzór wykonują:



Prezes RM, wojewodowie



regionalne izby obrachunkowe.



Kompetencje nadzorcze przysługują również Sejmowi w ograniczonym
zakresie.



O kompetencjach nadzorczych regionalnych izb obrachunkowych

stanowi ustawa z 7 października 1992r. o regionalnych izbach

obrachunkowych. Funkcje nadzoru nad samorządem terytorialnym

sprawują głównie organy administracji rządowej. Jedynie w przypadku

regionalnych izb obrachunkowych uwzględnia się czynniki społeczne.



Przepisy ustaw samorządowych o nadzorze odnoszą się w zasadzie

do organów jednostek samorządu terytorialnego i ich działalności.

Jednakże organy nadzoru mają prawo żądania informacji i danych

dotyczących odpowiednio organizacji i funkcjonowania gminy, powiatu

bądź województwa, niezbędnych do wykonywania przysługujących im

uprawnień nadzorczych. Nad jednostkami pomocniczymi nadzór

powinien być sprawowany na podstawie statutu gminy bądź innych

podmiotów gminnych.

Nadzór nad samorządem
terytorialnym (środki nadzoru).



Środki nadzoru decydują o intensywności nadzoru. Ustawy mogą

przewidywać mniej lub bardziej intensywne środki nadzoru. Przepisy

ustaw samorządowych stanowią, że organy nadzoru mogą

wkraczać w działalność gminną, powiatu i województwa tylko w

przypadkach określonych ustawami i w sposób określony ustawami.

Gdy środek nadzoru przybiera formę „rozstrzygnięcia” (różnego

rodzaju akty prawne, które podejmują organy nadzoru) to służy

skarga do sądu administracyjnego. W ramach nadzoru można

wyróżnić środki kontroli, które mają dostarczać organom nadzoru

informacji o działaniu nadzorowanych organów oraz środki

korygujące działalność nielegalną. Gdy chodzi o środki kontroli, to

należy do nich zaliczyć prawo organów nadzoru do żądania

niezbędnych informacji i danych dotyczących organizacji i

funkcjonowania gminy, powiatu lub województwa. Jedną z form

nadzoru może być zatwierdzenie, uzgodnienie lub zaopiniowanie

przez inny organ rozstrzygnięcia jednostki samorządu

terytorialnego, które powinno nastąpić nie później niż w ciągu 14 dni

od dnia doręczenia rozstrzygnięcia lub jego projektu.



Kontrola uchwał organów jednostek samorządu terytorialnego

może prowadzić do stwierdzenia, że kontrolowana uchwała

jest zgodna z prawem; w takim przypadku nie stosuje się

żadnego środka nadzoru.



W razie stwierdzenia naruszenia prawa organ nadzoru musi

dokonać oceny, czy naruszenie prawa jest istotne czy
nieistotne.



Istotne naruszenie prawa powoduje zastosowanie dotkliwego

represyjnego środka nadzoru, jakim jest stwierdzenie

nieważności uchwały.



Przepisy ustaw samorządowych stanowią, że uchwały

jednostek samorządu terytorialnego sprzeczne z prawem są

nieważne. Nie każda sprzeczność uchwały z prawem pociąga

za sobą stwierdzenie nieważności uchwały, chodzi bowiem

tylko o taką sprzeczność, która stanowi istotne naruszenie
prawa. Ocena czy w konkretnym przypadku naruszenie prawa

jest istotne czy nie należy do organu nadzoru.



Wszczynając postępowanie w sprawie stwierdzenia

nieważności uchwały lub w toku tego postępowania organ

nadzoru może wstrzymać wykonanie uchwały.



Orzeczenie o stwierdzenie nieważności uchwały organu

jednostki samorządu terytorialnego ma charakter

deklaratoryjny i działa ex tunc.



W przypadku nieistotnego naruszenia prawa organ nadzoru

nie stwierdza nieważności uchwały, lecz wskazuje organowi,

który taką uchwałę wydał, ze uchwała została wydana z
naruszeniem prawa.



Do drastycznych, represyjnych środków nadzoru należy

zaliczyć: -zawieszenie organów jednostki samorządu

terytorialnego i ustanowienie zarządu komisarycznego; -

rozwiązanie zarządu: gminy, powiatu lub województwa; -

rozwiązanie rady gminy, rady powiatu bądź sejmiku

województwa; - zarządzenie zastępcze.

Kontrola (pojęcie).



Kontrolą jest obserwowanie, ustalanie czy wykrywanie stanu

faktycznego, porównywanie rzeczywistości z zamierzeniami,

występowanie przeciwko zjawiskom niekorzystnym i sygnalizowanie

właściwym jednostkom o dokonanych spostrzeżeniach, bez

decydowanie jednak o zmianie kierunku działania jednostki
kontrolowanej.



Kontrola polega na:

-

ustaleniu istniejącego stanu rzeczy,

-

ustaleniu jak być powinno,

-

zestawieniu tego, co istnieje z tym, co być powinno, co przewidują

odpowiednie wzorce czy normy postępowania i sformułowania na tej

podstawie różnic między tym, co istnieje a tym jak być powinno, w

przypadku istnienia różnicy między stanem rzeczywistym a stanem

pożądanym, na ustaleniu przyczyn tej różnicy i sformułowaniu zleceń w

celu usunięcia niepożądanych zjawisk. Kontrola określana bywa też

przy pomocy innych terminów, takich jak inspekcja, lustracja, rewizja i

wizytacja, w zależności od swoistych form, w jakich jest wykonywana.



Inspekcja

jest kontrolą wykonywaną poprzez bezpośrednią

obserwację zachowania się badanej jednostki i porównania tego
zachowania z odpowiednimi wzorcami zachowania poprawnego.



Lustracja

jest kontrolą skierowana nie na zachowanie się

podmiotu, lecz zwykle na określony przedmiot, na jego

rzeczywisty stan, jego cechy w porównaniu z odpowiednimi

wzorcami określającymi stan pożądany.



Rewizję łączy się z reguły z kontrolą w dziedzinie finansów,

polegającą na bezpośredniej konfrontacji stanu faktycznego

środków finansowych i innych składników majątkowych jednostki

kontrolowanej z odpowiednią dokumentacją i na ocenie

prawidłowości dysponowania tymi składnikami.



Wizytacją nazywamy kontrole mającą na celu bezpośredni wgląd

w działalność jednostki kontrolowanej w jej całokształcie. Swoista
forma kontroli

rozpatrywanie sprawozdań jednostki

kontrolowanej.

Kontrola (zadania).



Ze względu na różnorodność działalności administracji konieczne jest istnienie

pewnego sytemu instytucji kontrolnych i zróżnicowanie form kontroli.

Poszczególne instytucje muszą być wzajemnie do siebie dostosowane i

powiązane.



Rolę kontroli w administracji można określić jako wtórną. Pierwotna jest bowiem

bezpośrednia działalność administracji publicznej. Zadaniem kontroli jest

zapobieganie błędom w działaniu administracji. Wtórna rola kontroli musi być

dostosowana do pierwotnej działalności administracji publicznej.



System kontroli musi wykrywać błędy, określać jakie sytuacje rodzą błędy i

zapewniać zapobieganie powstawaniu błędów. Kontrola administracji jest

niezbędna. Przy kształtowaniu systemu kontroli trzeba ustalić, jakimi środkami

będą się posługiwać instytucje kontrolne, w jaki sposób ma być przeprowadzana

kontrola i jak często, i w jakim zakresie jednostki organizacyjne mają być
kontrolowane. Zakres kontroli jest uwarunkowany jej celem.



Kontrola nigdy nie może objąć całego procesu administrowania. Zawsze

dotyczy jego fragmentu, fragmentu wskazanego przez obywatela bądź też

fragmentu wybranego przez aparat kontrolny. Znaczna część czynności

administracyjnych pozostaje jednak poza sferą bezpośredniego zainteresowania

organu kontrolującego, nie pozostaje jednak poza wpływem oddziaływania
kontrolnego.

Kontrola a nadzór



Nadzór jest pojęciem szerszym niż kontrola. Nadzór
obejmuje zawsze kontrolę, natomiast wykonywanie
kontroli nie musi się łączyć z prawem stosowania
środków nadzorczych.



O nadzorze mówi się wówczas, gdy w grę wchodzi
prawo wydawania poleceń, wiążących dyrektyw co
do zmiany kierunków działania.



Nadzór nie ogranicza się do obserwacji i ustaleń

stanu faktycznego (jak kontrola), ale łączy się z
możliwością stosowania środków nadzoru.

Kontrola (rodzaje).



Można dokonać różnych podziałów kontroli w
zależności od przyjętych kryteriów
klasyfikacyjnych. Kryteria te mogą się opierać
na elementach ustrojowych (usytuowanie
organów kontroli w aparacie państwowym)
bądź na elementach treści kontroli (tj. punktu
widzenia, z którego przeprowadzana jest
obserwacja organu działającego).

Rodzaje kontroli



Z punktu widzenia zakresu kontroli można wyróżnić

kontrolę: a) zupełną (nieograniczoną)- obejmuje

całość działania kontrolowanej jednostki. Objęcie

kontrolą całości działania oznacza objęcie tą

kontrolą zarówno całego zakresu kompetencji

kontrolowanego organu, jak również objęcie kontrolą

działania kontrolowanego organu ze wszystkich

możliwych stron: od strony przestrzegania

przepisów prawa, gospodarności, celowości,

rzetelności itd.;



ograniczoną.

Rodzaje kontroli

Inne rozróżnienie kontroli uzyskuje się stosując kryterium etapu działania, w który

wkraczać może organ kontrolny. Odpowiednio do etapu wkraczania organu

kontrolnego mówimy o kontroli:

a)

wstępnej- polega na możliwości badania samych zamierzeń podjęcia

określonego działania przez organ kontrolowany. Organ kontrolowany ma

obowiązek przedstawienia organowi kontrolującemu do wglądu dokumentacji

działania jeszcze przed jego rozpoczęciem, obowiązek zawiadamiania organu

kontrolnego o zamiarze podjęcia działania. Taka kontrola komplikuje tok

administrowania, opóźnia działanie administracji do czasu przeprowadzenia

kontroli zamierzeń przez organ kontrolujący, zmniejsza odpowiedzialność

organu administracyjnego za efekty jego działania, gdyż odpowiedzialność za

podjęte działania rozdziela między organ kontrolujący a organ kontrolowany;

b)

faktycznej-

ma szersze zastosowanie i to zarówno, gdy chodzi o kontrolę

wykonywaną przez nadrzędne organy administracyjne tego samego resortu, jak
specjalne organy kontroli. Kontrola ta jest wykonywana w czasie trwania

działania; jest kontrolą towarzyszącą procesowi działania. Kontrolę faktyczną

wykonują dość liczne organy, nie spełniające funkcji nadzoru wobec podmiotu
kontrolowanego;

c)

następnej- jest najbardziej typową, najczęściej spotykaną i najbardziej

efektywną formą kontroli. Kontrola ta koncentruje się na etapach działania, które

zostały już zakończone. Wnioski z tej kontroli dotyczą zakończonych działań. Na

podstawie wyników kontroli organ kontrolny może zająć stanowisko co do

organu kontrolowanego na przyszłość, z tym jednak zastrzeżeniem, że sytuacja

faktyczna w przyszłości kształtuje się na ogół inaczej niż w przypadku będącym
przedmiotem poprzedniej kontroli.

Kontrola inny podział



Uwzględniając kryterium usytuowania organu kontrolującego względem

organu kontrolowanego rozróżnić można kontrolę wewnętrzną i

zewnętrzną. Określenie kontroli jako wewnętrznej lub zewnętrznej ma

charakter względny, gdyż ten sam organ może być traktowany jako

organ jednej lub drugiej kontroli, w zależności od struktury

organizacyjnej obejmującej organ kontroli i jednostkę kontrolowaną,

którą czynimy przedmiotem obserwacji.



Każda kontrola wykonywana przez organ strukturalnie nie włączony do

systemu administracji publicznej, a skierowany na jej działalność, jest

kontrolą zewnętrzną. Do takich kontroli zaliczyć należy kontrolę NIK,

kontrolę sądową, parlamentarną, Rzecznika Praw Obywatelskich,

Generalnego Inspektora Danych Osobowych i Państwowej Inspekcji

Pracy. Istnienie organów niezawiśle orzekających o prawie jest
najskuteczniejsze ze znanych gwarancji zapobiegania naruszeniu
prawa przez organy administracji publicznej.



Kontrola może być przeprowadzana z urzędu, jak i na wniosek, w

wyniku żądania z zewnątrz. Kontrola podejmowana z urzędu ma na

celu przede wszystkim ochronę interesu społecznego, publicznego, zaś
kontrola podejmowana na wniosek

– przede wszystkim ochronie

interesu indywidualnego, prawa podmiotowego jednostki.

Kontrola
(cechy poprawnej kontroli).

1.

Kontrola powinna być bezstronna. Ocena kontrolowanej działalności powinna

być w pełni obiektywna. Bezstronność kontroli jest wtedy zapewniona, gdy

organ kontrolujący nie jest powiązany z jednostka kontrolowaną stosunkiem

nadzoru, gdy nie ponosi za jej działalność odpowiedzialności. Bezstronność

kontroli uzyskuje się przez nie obciążenie organu kontrolującego

odpowiedzialnością za działalność jednostek kontrolowanych, uniezależnienie

jednostek kontrolujących od administracji.

2.

Kontrola powinna być fachowa. Fachowość należy rozumieć jako zdolność

oceny działalności jednostki kontrolowanej z określonego punktu widzenia.

Kontroler powinien być wybitnym znawcą badanej działalności administracji,

znawcą zagadnień, które ma oceniać. Musi znać dobrze kryteria, którymi ma się

posługiwać przy wykonywaniu kontroli, powinien zakresem wiedzy i

doświadczenia przewyższać tych, których działalność ma kontrolować.

3.

Kontrola powinna być efektywna. Jej zadaniem jest ocena prawidłowości

działania adm., ujawnienie w tym działaniu błędów i wad, wskazanie źródeł ich

powstawania. Efektywność kontroli oznacza więc należyte wykorzystanie

wyników kontroli dla poprawy działalności adm. W efektywności można zwrócić

uwagę również na: możliwie najniższe nakłady przeznaczone na kontrolę

(oszczędność), możliwie najlepsze wyniki kontroli (skuteczność), możliwie

najlepszy stosunek między nakładami a wynikami (można to określić jako

efektywność kontroli). Produktywność- kontrola, która przy ograniczeniu

nakładów osiąga jak najlepsze wyniki.

Kontrola
(system kontroli adm. publicznej).



Kontrola administracji publicznej nie ogranicza się do prawnie

uregulowanych form, dochodzi jeszcze społeczna działalność

kontrolna, nie zamknięta w ramy instytucji prawnych.



Taką kontrolą jest kontrola sprawowana przez opinię publiczną.

Istotną role w tym zakresie spełniają środki masowego przekazu,

które w sposób istotny wpływają na kształtowanie się opinii
publicznej o poczynaniach administracji.



Znaczenie opinii publicznej jako instytucji kontroli działalności

administracji jest tym większe, im bardziej demokratyczny jest

ustrój państwa, im wyższy poziom kultury społeczeństwa i im

większa jest aktywność społeczna obywateli.

Kontrola parlamentarna.



W państwie demokratycznym parlament wykonuje również zadania

kontrolne wobec władzy wykonawczej.



Rząd odpowiada przed parlamentem za swoja działalność; jest to

odpowiedzialność polityczna.



Parlament można określić jako organ kontroli politycznej. Według art.95

ust.2 Konstytucji Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością RM w

zakresie określonym przepisami Konstytucji i ustaw.



Sejm na swoich posiedzeniach plenarnych sprawuje kontrole tylko w
sprawach o zasadniczym znaczeniu i w ograniczonych przypadkach.

Dzieje się to zwłaszcza w czasie debaty nad projektem ustawy

budżetowej, a więc przed jej uchwaleniem, a następnie w czasie

dokonywania oceny sprawozdania z wykonania ustawy budżetowej

wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa.



Po zapoznaniu się z przedkładanymi przez NIK materiałami- analizą

wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej oraz z opinią

w przedmiocie absolutorium dla RM Sejm podejmuje uchwałę o
udzieleniu lub odmowie udzielenia RM absolutorium. Konstytucja

przewiduje, że Sejm może wyrazić RM lub poszczególnym ministrom

wotum nieufności.

Kontrola parlamentarna cd.



W szerszym zakresie kontrolę administracji sprawują komisje sejmowe.

Zgodnie z regulaminem Sejmu komisje rozpatrują sprawozdania i

informacje ministrów oraz kierowników naczelnych organów

administracji państwowej, a także kierowników innych urzędów i

instytucji państwowych, analizują działalność poszczególnych działów

administracji i gospodarki państwowej oraz rozpatrują sprawy związane

z wprowadzeniem w życie i wykonywaniem ustaw i uchwał Sejmu, a

także z realizacja uchwalonych przez siebie dezyderatów.



Na żądanie prezydium komisji ministrowie, a także kierownicy innych

urzędów i instytucji państwowych są obowiązani przedstawić

sprawozdania i udzielać informacji oraz uczestniczyć w posiedzeniach

komisji, na których rozpatrywane są sprawy dotyczące ich zakresu

działania.



Poszczególni posłowie maja prawo podejmować interwencje w

organach administracji rządowej i samorządu terytorialnego,

przedsiębiorstwach i zakładach państwowych oraz organizacjach

społecznych, a także w niepaństwowych jednostkach organizacyjnych

dla załatwienia spraw, które wnoszą we własnym imieniu wyborcy lub

wyborców, jak również zaznajamiać się z tokiem ich rozpatrywania.

Kontrola Państwa (NIK).



Obowiązuje ustawa z 23 grudnia 1994r o Najwyższej Izbie

Kontroli. Konstytucja z 1997r. poświęca NIK 6 artykułów (art.202-

207). W art.202 Konstytucja określa NIK jako naczelny organ

kontroli państwowej, w skutek tego NIK zajmuje naczelne

miejsce w systemie organów kontroli państwowej. Organy

kontroli, rewizji, inspekcji działające w administracji rządowej i

samorządzie terytorialnym mają obowiązek współpracy z NIK.

Konstytucja przewiduje powiązanie NIK z Sejmem, stanowiąc, że

„NIK podlega Sejmowi”. Z tego tytułu wynikają obowiązki NIK

ustalone w art.204 Konstytucji oraz określone w ustawie o NIK.

Konstytucja ustaliła, że NIK działa na zasadach kolegialności.

NIK kontroluje

działalność:



organów administracji rządowej,



NBP,



państwowych osób prawnych



innych państwowych jednostek organizacyjnych

z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości i

rzetelności.

Jest to podstawowe zadanie NIK; wykonywanie tej kontroli jest

stałym obowiązkiem NIK.

Jest to kontrola prowadzona w najszerszym zakresie. NIK może

kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego,

samorządowych osób prawnych i innych samorządowych

jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności,

gospodarności i rzetelności. NIK nie może co do tych jednostek

prowadzić kontroli z punktu widzenia celowości



NIK może również kontrolować działalność innych jednostek

organizacyjnych i podmiotów gospodarczych, ale tylko w

zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki

państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań

finansowych na rzecz państwa.



Co do tych jednostek kontrola może być prowadzona z punktu

widzenia legalności i gospodarności.



NIK kontroluje wykonywanie budżetu, gospodarkę finansową i

majątkową działalności jednostek wymienionych w art.4 ust.2

ustawy, a na zlecenie Sejmu w pełnym zakresie.



Na zlecenie Sejmu lub na wniosek Prezydenta RP NIK

przeprowadza kontrolę działalności Kancelarii Prezydenta, a na
wniosek Senatu- Kancelarii Senatu.



Z punktu widzenia przedmiotowego

NIK, kontrolując podmioty wymienione w

art.4 ust. ustawy, bada w szczególności wykonanie budżetu państwa i realizację

ustaw i innych aktów prawnych w zakresie działalności finansowej,
gospodarczej i organizacyjno-administracyjnej.



NIK wykonuje swoje zadania na podstawie okresowych planów pracy, które

przedkłada Sejmowi, z tym że może też przeprowadzać kontrole doraźne. NIK

przeprowadza kontrole na zlecenie Sejmu lub jego organów, na wniosek

Prezydenta RP i Prezesa RM oraz z własnej inicjatywy. O wynikach kontroli
przeprowadzonych na wniosek Prezydenta RP i Prezesa RM NIK informuje te
organy, podobnie jak i o wynikach kontroli przeprowadzonych na zlecenie

Sejmu oraz o wynikach innych ważnych kontroli.



Delegatury NIK przedkładają wojewodom informacje o wynikach ważniejszych

kontroli dotyczących działalności terenowych organów administracji rządowej, a

wojewodom i organom stanowiącym jednostek samorządu terytorialnego-

informacje o wynikach ważniejszych kontroli dotyczących działalności

samorządu terytorialnego. Prezes NIK podaje do wiadomości publicznej, po

przedłożeniu Sejmowi, analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki

pieniężnej oraz sprawozdanie z działalności NIK.

Kontrola Państwowa NIK
(organizacja).



Najwyższą Izbą Kontroli kieruje Prezes NIK, powoływany przez

Sejm bezwzględną większością głosów za zgodą Senatu.



Kadencja Prezesa NIK trwa 6 lat, licząc od dnia złożenia

przysięgi.



Ta sama osoba nie może być powoływana na stanowisko

Prezesa więcej niż na dwie kolejne kadencje.



Prezes NIK nie może należeć do partii politycznej, zajmować

innego stanowiska z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły

wyższej, wykonywać innych zajęć zawodowych ani prowadzić

działalności publicznej, nie dającej się pogodzić z godnością jego

urzędu.

Sejm odwołuje Prezesa NIK,
jeżeli

a)

zrzekł się on tego stanowiska,

b)

Sejm uznał że stał się on trwale niezdolny do
pełnienia obowiązków na skutek choroby,

c)

gdy został skazany prawomocnym wyrokiem sądu
za popełnienie przestępstwa,

d)

Trybunał Stanu orzekł w stosunku do niego zakaz
zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia
funkcji związanych ze szczególną
odpowiedzialnością w organach państwowych

Najwyższa Izba Kontroli



Prezes NIK korzysta z immunitetu.



Prezes NIK bierze udział w posiedzeniach Sejmu oraz ma prawo

uczestniczyć w posiedzeniach RM.



Wiceprezesów NIK w liczbie od 2-4, powołuje i odwołuje

Marszałek Sejmu na wniosek Prezesa NIK.



Za zgoda Marszałka Sejmu Prezes NIK powołuje i odwołuje
dyrektora generalnego NIK.

Najważniejsze kompetencje w myśl ustawy przysługują Kolegium

NIK.

W skład Kolegium NIK wchodzą: Prezes NIK jako przewodniczący,

wiceprezesi i dyrektor generalny oraz 14 członków. Na wniosek

Prezesa NIK Marszałek Sejmu powołuje na członków Kolegium 7
przedstawicieli nauk prawnych lub ekonomicznych oraz 7

dyrektorów jednostek organizacyjnych NIK lub doradców

Prezesa NIK. Członkowie Kolegium NIK są w sprawowaniu

swych funkcji niezawiśli. Ich kadencja trwa 3 lata.

Najwyższa Izba Kontroli cd.

Marszałek Sejmu na wniosek Prezesa NIK może odwołać członka

Kolegium NIK.

Kolegium NIK zatwierdza analizę wykonania budżetu państwa i założeń

polityki pieniężnej oraz sprawozdanie z działalności NIK za rok ubiegły.

Kolegium NIK uchwala m.in. opinię w sprawie absolutorium dla RM,

projekt statutu NIK i okresowe plany pracy NIK oraz opiniuje programy

kontroli i informacje o wynikach szczególnie ważnych kontroli oraz inne
sprawy wniesione przez Prezesa NIK lub przedstawione przez co

najmniej 1/3 członków Kolegium.

Jednostkami organizacyjnymi NIK są departamenty i delegatury. Statut

NIK nadany na wniosek Prezesa NIK uchwałą Prezydium Sejmu z 29

sierpnia 1995r. określa, że istnieje 13 departamentów, wykonujących

zadania w zakresie postępowania kontrolnego, 7 departamentów

wykonujących zadania w zakresie organizacji i obsługi oraz 17

delegatur NIK mających siedzibę w miastach wojewódzkich z okresu do

maja 1975r. Na czele departamentów i delegatur NIK stoją dyrektorzy
mianowani przez Prezesa NIK.

Kontrola Państwowa NIK
(postępowanie kontrolne).



Celem postępowania kontrolnego jest ustalenie stanu faktycznego w zakresie działalności jednostek

poddanych kontroli, rzetelne jego udokumentowanie i dokonanie oceny kontrolowanej działalności

według tych kryteriów.



Dla realizacji tych celów kierownicy jednostek kontrolowanych mają obowiązek przedkładać na żądanie

NIK wszelkie dokumenty i materiały do przygotowania i przeprowadzenia kontroli, z zachowaniem

przepisów o tajemnicy ustawowo chronionej.



Upoważnieni przedstawiciele NIK mają prawo do swobodnego wstępu do obiektów i pomieszczeń

jednostek kontrolowanych, wgląd do wszelkich dokumentów związanych z działalnością jednostek

kontrolowanych, pobierania oraz zabezpieczania dokumentów i innych materiałów dowodowych, z

zachowaniem przepisów o tajemnicy ustawowo chronionej, przeprowadzenie oględzin obiektów,

składników majątkowych i przebiegu określonych czynności, wzywania i przesłuchiwania świadków,

żądania od pracowników jednostek kontrolowanych udzielenia ustnych i pisemnych wyjaśnień,

zasięgania w związku z przeprowadzoną kontrolą informacji w jednostkach nie kontrolowanych oraz

żądania wyjaśnień od pracowników tych jednostek , korzystania z pomocy biegłych i specjalistów oraz

zwoływania narad z pracownikami jednostek kontrolowanych, a także uczestniczenia w posiedzeniach

kierownictwa i kolegiów oraz naradach organów administracji rządowej samorządu terytorialnego.



Wyniki przeprowadzonej kontroli przedstawiane są w protokole kontroli, podpisywane przez kontrolera i

kierownika jednostki kontrolowanej. Kierownik jednostki kontrolowanej może odmówić podpisania

protokołu i złożyć pisemne wyjaśnienie tej odmowy. Jednakże odmowa podpisania protokołu nie stanowi

przeszkody do podpisania protokołu przez kontrolera i realizacji ustaleń kontroli. NIK przekazuje

kierownikowi jednostki kontrolowanej, a w razie potrzeby także kierownikowi jednostki nadrzędnej oraz

właściwym organom państwowym lub samorządowy, wystąpienia pokontrolne. Kierownik jednostki

kontrolowanej lub organ, któremu przekazano wystąpienie pokontrolne, jest obowiązany, w terminie

określonym w wystąpieniu, nie krótszym niż 14 dni, poinformować NIK o sposobie wykorzystania uwag i

wykonania wniosków oraz podjętych działaniach lub przyczynach nie podjęcia tych działań. W razie

uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa lub wykroczenia NIK zawiadamia organ powołany

do ścigania przestępstw lub wykroczeń oraz informuje o tym kierownika jednostki kontrolowanej lub

kierownika jednostki nadrzędnej i właściwy organ państwowy lub samorządowy.

Państwowa Inspekcja Pracy



Do organów podległych Sejmowi należy państwowa Inspekcja Pracy (PIP),

działająca na podstawie ustawy z 6 marca 1981r. o Państwowej Inspekcji Pracy.



PIP tworzą Główny Inspektor Pracy i okręgowe inspektoraty pracy oraz

działający w ramach terytorialnej właściwości okręgowych inspektoratów pracy-
inspektorzy pracy.



Okręgowy inspektorat pracy obejmuje zakresem swojej właściwości terytorialnej

obszar jednego województwa. Siedziby okręgowych inspektoratów pracy ustala

Główny Inspektor Pracy. Ponadto działa Rada Ochrony Pracy jako organ

nadzoru nad warunkami pracy i działalnością PIP.



PIP kieruje Główny Inspektor Pracy, powoływany i odwoływany przez Marszałka

Sejmu po zasięgnięciu opinii Rady Ochrony Pracy. Zastępców Głównego

Inspektora Pracy powołuje i odwołuje Marszałek Sejmu na wniosek Głównego

Inspektora Pracy. Okręgowych Inspektorów pracy powołuje i odwołuje Główny

Inspektor Pracy. PIP powołana jest do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa

pracy. w szczególności zasad i przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

PIP zakres



Do zakresu PIP należy kontrola i nadzór przestrzegania przez

zakłady pracy prawa pracy, w szczególności przepisów zasad i

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony pracy kobiet,

zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych, kontrola

przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przy

projektowaniu budowy, przebudowy i modernizacji zakładów

pracy oraz stanowiących ich wyposażenie maszyn i innych

urządzeń technicznych oraz technologii, analizowanie przyczyn

wypadków przy pracy i chorób zawodowych, kontrola stosowania

środków zapobiegających tym wypadkom i chorobom oraz udział

w badaniu okoliczności wypadków przy pracy.

PIP zakres



PIP opiniuje projekty aktów prawnych z zakresu prawa pracy

oraz inicjuje prace legislacyjne w tej dziedzinie, jak również

przedsięwzięcia oraz prace badawcze w dziedzinie

przestrzegania prawa pracy. Nadzorem i kontrolą PIP są objęte

wszystkie zakłady pracy.



Pracownicy PIP wykonujący i nadzorujący czynności kontrolne

uprawnieni są do przeprowadzania bez uprzedzenia kontroli

przestrzegania przez zakłady pracy przepisów pracy o każdej

porze dnia i nocy. Do inspektora pracy należy ściganie

wykroczeń związanych z wykonywaniem pracy zarobkowej, a

także innych wykroczeń, gdy ustawa tak stanowi. Nadzór nad
PIP sprawuje Rada Ochrony Pracy.

Generalny Inspektor Ochrony
Danych Osobowych.



Generalny Inspektor Danych Osobowych jest
organem do spraw ochrony danych osobowych.

Organ ten działa na podstawie ustawy z 29 sierpnia

1997r. o ochronie danych osobowych, która weszła

w życie z dniem 30 kwietnia 1998r. Generalnego

Inspektora, którym może być tylko obywatel polski,

wyróżniający się wysokim autorytetem moralnym,

posiadającym wyższe wykształcenie prawnicze oraz

odpowiednie doświadczenia zawodowe, powołuje i

odwołuje Sejm za zgodą Senatu, na 4 letnią

kadencję. Ta sama osoba nie może być

Generalnym Inspektorem więcej niż przez 2
kadencje.

Generalny Inspektor Ochrony
Danych Osobowych.



Generalny Inspektor w zakresie wykonywania swoich zadań

podlega tylko ustawie. Nie może zajmować innego stanowiska, z

wyjątkiem profesora szkoły wyższej, ani wykonywać innych zajęć

zawodowych; nie może należeć do partii politycznej, związku

zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej

się pogodzić z godnością jego urzędu. Korzysta z immunitetu.



Generalny Inspektor składa Sejmowi, raz w roku, sprawozdanie

ze swojej działalności wraz z wnioskami wynikającymi ze stanu

przestrzegania przepisów o ochronie danych osobowych. Swoje
zadania Generalny Inspektor wykonuje przy pomocy Biura
Generalnego Inspektora Danych Osobowych.



Według art.51 Konstytucji nikt nie może być obowiązany inaczej

niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących

jego osoby. Władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i

udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w

demokratycznym państwie prawnym.

Do zadań Generalnego

Inspektora należy m.in.:

-

kontrola zgodności przetwarzania danych z

przepisami o ochronie danych osobowych,

-wydawanie decyzji i rozpatrywanie skarg w

sprawach wykonania przepisów o ochronie
danych osobowych

-

prowadzenia rejestru zbiorów danych oraz

udzielanie informacji o zarejestrowanych
zbiorach.



Generalny Inspektor i upoważnieni przez niego inspektorzy mają

prawo dokonywać czynności kontrolnych w miejscach

zlokalizowania zarejestrowanych zbiorów danych, jak i żądać

złożenia wyjaśnienia i przesłuchiwać osoby, żądać okazania

dokumentów i wszelkich danych mających bezpośredni związek

z problematyką kontroli oraz udostępniania do kontroli urządzeń,

nośników oraz systemów informatycznych służących do
przetwarzania danych.



W razie stwierdzenia naruszenia przepisów o ochronie danych
osobowych Generalny Inspektor nakazuje, w drodze decyzji

administracyjnej, przywrócenie stanu zgodnego z prawem. W

przypadku wydania takiej decyzji strona ma prawo zwrócić się do
Generalnego Inspektora z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie

sprawy. Na decyzję Generalnego Inspektora wydaną po

ponownym rozpatrzeniu sprawy stronie służy skarga do NSA.

Rzecznik Praw Obywatelskich



powoływany jest przez Sejm za zgodą

Senatu na 5 lat. Nie może zajmować innego
stanowiska, należeć do partii politycznej,
związku zawodowego ani prowadzić
działalności publicznej nie dającej się
pogodzić z funkcją RPO z wyjątkiem
profesora szkoły wyższej.



Wniosek o powołanie RPO może zgłosić
Marszałek Sejmu lub grupa 35 posłów.

Rzecznik Praw Obywatelskich



RPO w swej działalności jest niezawisły, niezależny od innych organów

państwowych, odpowiada tylko przed Sejmem i tylko za zgodą Sejmu

może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej.



RPO co rocznie składa sprawozdanie ze swej działalności Sejmowi i

Senatowi i sprawozdanie to jest podawane do publicznej wiadomości.



Działalność RPO polega przede wszystkim na ochronie praw i wolności
obywateli, badaniu przestrzegania i realizacji tych praw oraz

podejmowaniu spraw do postępowania wyjaśniającego, ewentualnie

kierowanie do właściwych organów w szczególności do organów

nadzoru, prokuratury, kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej.

O zlecenie przeprowadzenie kontroli przez NIK dla zbadania określonej

sprawy RPO zwraca się do Sejmu. RPO może występować do

właściwych organów z wnioskiem o podjęcie inicjatywy ustawodawczej

bądź wydanie lub zmiany innych aktów prawnych dot. Praw i wolności

obywateli. Może występować do TK z wnioskiem o stwierdzenie

zgodności aktu ustawodawczego z Konstytucją. Wykonuje swoje

zadania przy pomocy biura RPO i może powołać od 1 do 3 zastępców

oraz za zgodą Sejmu swoich pełnomocników terenowych.

Kontrola Sądowa (Sądownictwo
administracyjne).



Kontrola sądowa jest tradycyjną formą

zagwarantowania zgodnego z prawem działania
administracji w jej stosunkach z obywatelami. W

toku rozwoju historycznego ukształtowały się różne

typy kontroli nad administracją:

-

kontrola wykonywana wyłącznie przez powołane w

tym celu sądownictwo administracyjne

– sądownictwo wyodrębnione,
-

kontrola wykonywana przez sądy powszechne,

-

typ mieszamy kontroli wykonywanej w części przez

sądy powszechne, a w części przez specjalistyczne

sądownictwo administracyjne.

Sądownictwo administracyjne polega na orzekaniu o legalności aktów

administracyjnych przez organy o charakterze sądowym. Organ sądowy

kontroluje powstały akt administracyjny z punktu widzenia jego zgodności z

prawem i orzeka o jego ważności z tego właśnie punktu widzenia.

Kontrola polega na możności skasowania aktu, a nie na zastąpieniu aktu wadliwego

nowym aktem. Kontrola sądów administracyjnych przybiera w zasadzie jedynie

formę kontroli następnej.

Sądownictwo administracyjne sprawujące kontrolę legalności aktów

administracyjnych jest najczęściej sądownictwem kasacyjnym. Sąd orzeka czy

akt administracyjny jest ważny, czy nie. Gdy są stwierdzi, że akt jest nieważny,

to wówczas sam nowego aktu nie wydaje, lecz jedynie znosi akt organu

kontrolowanego, który z kolei wydaje akt nowy.

Sądownictwo administracyjne można określić jako kontrole polegającą na orzekaniu

o legalności aktów administracyjnych, przeprowadzaną przez organy o

charakterze sądowym. Ustawodawca może przyznać sądom administracyjnym

także prawo kontroli celowości aktów administracyjnych, ale wówczas organ

sądowy w tym zakresie spełnia funkcję administracji.

Kontrola Sądowa (rodzaje
systemów sądownictwa adm.).



1. System klauzuli generalnej i system enumeracji: -system klauzuli generalnej polega na

tym, ze wszystkie akty administracyjne, bądź wszystkie akty administracyjne określonego

rodzaju, podlegają kontroli sądu administracyjnego. Jednak prawie w każdym

ustawodawstwie znajdujemy wyjątki od klauzuli generalnej, dlatego system klauzuli

generalnej często łączy się z negatywną klauzulą enumeracyjną (wyliczającą akty

administracyjne wyłączone spod kontroli sądu administracyjnego); -system enumeracji

charakteryzuje się tym, że kontroli sądu administracyjnego poddane są jedynie akty

wyraźnie wyliczone w ustawie, cała zaś reszta nie jest poddana tej kontroli. 2. system
ochrony prawa podmiotowego i system ochrony prawa przedmiotowego: -system ochrony

prawa podmiotowego polega na tym, że sąd administracyjny działa tylko na wniosek

osoby, której prawo podmiotowe zostało przez akt administracyjny naruszone. W tym

systemie prawo wniesienia skargi ogranicza się tylko do pewnego kręgu osób

posiadających legitymację skargową. Skarga przysługuje stronie dopiero, gdy akt jej
dotyczy; -

system ochrony prawa przedmiotowego skargę można wnosić nie tylko na

nielegalny akt administracyjny, lecz także na nielegalne rozporządzenie, którego legalność

sąd może również skontrolować i w wyniku przeprowadzonej kontroli może rozporządzenie

uchylić. Sąd może wkraczać z urzędu albo z czyjejkolwiek inicjatywy, a kontroli sądowej

poddane są również akty o charakterze generalnym.

NSA (organizacja).



NSA podjął działalność z dniem 1 września 1980r. NSA

oraz inne sądy administracyjne sprawują, w zakresie

określonym w ustawie, kontrolę działalności administracji
publicznej.



Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z

ustawami uchwał samorządu terytorialnego i aktów

normatywnych terenowych organów administracji

rządowej. Według art.1 ustawy o NSA sąd ten sprawuje

„wymiar sprawiedliwości przez sądową kontrolę
wykonywania administracji publicznej, na zasadach

określonych w niniejszej ustawie”. Sąd ten działa w

Warszawie i w ośrodkach zamiejscowych tworzonych dla

jednego lub kilku województw.

NSA cd.



Prezydent RP, w drodze rozporządzenia z 28 września 1995r. ustalił

strukturę organizacyjną i regulamin działania NSA. Zaś po

zaciągnięciu opinii Ministra Sprawiedliwości Prezydent RP- w

drodze rozporządzenia- tworzy i znosi ośrodki zamiejscowe NSA,

określa ich siedziby oraz właściwość miejscową i rzeczową.



Obecnie materie te reguluje rozporządzenie Prezydenta RP z 24

listopada 1998r. Rozporządzenie to utrzymało ośrodki zamiejscowe
w liczbie 10.



NSA dzieli się na izby, przy czym sędzia może być członkiem tylko

jednej izby. Rozporządzenie z 28 września 1995r. ustaliło, że NSA

dzieli się na Izbę Finansową i Izbę Ogólnoadministracyjną. NSA w

Warszawie oraz 7 ośrodków zamiejscowych, spośród 10, dzieli się

na wydziały orzecznicze, tworzone na podstawie kryteriów
rzeczowo-problemowych.

NSA (organizacja).



W NSA w Warszawie działa Biuro Prezydialne i Biuro

Orzecznictwa.



W skład NSA wchodzą: prezes, wiceprezesi, prezesi

izb, prezesi ośrodków zamiejscowych oraz sędziowie.



Sędziów NSA powołuje Prezydent RP na wniosek

Krajowej Rady Sądownictwa. Prezesa NSA powołuje

Prezydent RP na sześcioletnią kadencję spośród

kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenia

Ogólne NSA. Konstytucja wprowadziła kadencyjność

stanowiska Prezesa NSA. Wiceprezesów NSA powołuje

i odwołuje Prezydent RP spośród sędziów tego sądu, za

zgodą Zgromadzenia Ogólnego Sędziów NSA.



Prezesów izb i ośrodków zamiejscowych, dyrektorów

biur i przewodniczących wydziałów powołuje i odwołuje

Prezes NSA za zgodą Kolegium tego sądu. W NSA

działają: Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu, które

posiada kompetencje decydujące i opiniodawcze oraz

Kolegium Sądu, organ o mniejszym niż Zgromadzenie

Ogólne składzie osobowym, jako organ opiniodawczy i

doradczy, a w przypadkach określonych przepisami

prawa jako organ decydujący. Nadzór judykacyjny nad

działalnością NSA sprawuje Sąd Najwyższy poprzez

rozpoznawanie rewizji nadzwyczajnych od orzeczeń

tego sądu. O działalności NSA i sprawach wynikających

z tej działalności Prezes NSA informuje Prezydenta RP i

Krajową Radę Sądownictwa.

NSA (zakres kontroli).



Według art.16 ust.1 ustawy o NSA sąd ten orzeka w sprawach skarg na: 1)

decyzje administracyjne, 2) postanowienia wydawane w postępowaniu

administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a

także rozstrzygające sprawę co do istoty, 3) postanowienia wydawane w

postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie, 4)

inne niż określone w punkcie 1-3 akty lub czynności z zakresu administracji

publicznej dotyczące przyznania, stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub

obowiązku wynikającego z przepisów prawa, 5) uchwały jednostek samorządu

terytorialnego oraz akty organów administracji rządowej stanowiące przepisy

prawa miejscowego, 6) uchwały jednostek samorządu terytorialnego i ich

związków, inne niż określone w pkt.5, podejmowane w sprawach z zakresu

administracji publicznej, 7) akty nadzoru nad działalnością organów jednostek

samorządu terytorialnego.



NSA orzeka także w sprawach, w których przepisy ustaw szczególnych

przewidują sądową kontrole. Ponadto NSA rozpoznaje skargi na bezczynność

organów administracji publicznej. NSA rozstrzyga spory o właściwość między

organami samorządu terytorialnego a terenowymi organami administracji

rządowej oraz udziela odpowiedzi na pytania prawne przedstawione do

rozstrzygnięcia przez samorządowe kolegia odwoławcze.

Kontrola Sądowa (Sądy
ubezpieczeń społecznych).



Od decyzji ZUS przysługuje odwołanie do właściwego sądu

ubezpieczeń społecznych w terminie miesiąca od doręczenia decyzji

według zasad określonych w kodeksie postępowania cywilnego.

Odwołanie wnosi się na piśmie do jednostki organizacyjnej Zakładu,

która wydała decyzję, lub do protokołu sporządzonego przez tę

jednostkę.



Jeżeli odwołanie nie zostało w całości lub w części uwzględnione,

Zakład przekazuje niezwłocznie, nie później niż w terminie 14 dni od

wniesienia odwołania, sprawę do sądu wraz z uzasadnieniem. Sąd

ubezpieczeń społecznych rozpatruje sprawy, w których wniesiono

odwołanie od decyzji organów rentowych, według przepisów kodeksu

postępowania cywilnego normujących postępowanie w sprawach z

zakresu ubezpieczeń społecznych. Po rozpatrzeniu sprawy sąd oddala

odwołanie jeżeli nie ma podstawy do jego uwzględnienia. W razie

uwzględnienia odwołania sąd zmienia zaskarżoną decyzję w całości lub

w części i orzeka co do istoty sprawy. Sąd ubezpieczeń społecznych

może wydawać orzeczenia reformatoryjne.

Kontrola Sądowa

(Sąd antymonopolowy).



Przepisy ustaw: z 10 kwietnia 1997r.- Prawo energetyczne, z 27 czerwca 1997r.
o transporcie kolejowym, z 21 lipca 2000r.- Prawo telekomunikacyjne, z 15

grudnia 2000r. o ochronie konkurencji i konsumentów przewidują właściwość

Sądu Okręgowego w Warszawie- sądu antymonopolowego w sprawach

odwołań od decyzji i zażaleń na postanowienia Prezesów Urzędów: Regulacji
Energetyki; Transportu Kolejowego; Regulacji Telekomunikacji; oraz Ochrony

Konkurencji i Konsumentów.



Wymienieni prezesi są centralnymi organami administracji rządowej,

wydającymi decyzje w zakresie spraw zaliczonych do ich kompetencji. Sąd

antymonopolowy, rozpoznając odwołanie od decyzji i zażalenie na

postanowienie wymienionych organów, stosuje przepisy kodeksu postępowania

cywilnego działu IVa tytułu księgi pierwszej w sprawach z zakresu: ochrony

konkurencji (rozdział 2), regulacji energetyki (rozdział 4), regulacji

telekomunikacji (rozdział 5) oraz regulacji transportu kolejowego (rozdział 6).

Sąd antymonopolowy oddala odwołanie, jeżeli nie ma podstaw do jego

uwzględnienia. W razie uwzględnienia odwołania sąd zaskarżoną decyzje albo

uchyla albo zmienia w całości lub w części orzeka co do istoty sprawy.



Od wyroku sądu antymonopolowego przysługuje kasacja do Sądu

Najwyższego. Sprawy najpierw należą do właściwości organów administracji, a

decyzje tych organów staja się prawomocne, o ile nie zostaną zaskarżone do

sądu. W przypadku wniesienia odwołania sąd rozpatruje daną sprawę i w

wyniku tego rozpatrzenia albo odwołanie oddala, co powoduje, iż decyzja

administracyjna staje się prawomocna, albo decyzję uchyla i orzeka o istocie
sprawy.

Kontrola Sądowa (Sądy
powszechne i SN).



Sądy powszechne rozpatrują niektóre sprawy związane z działalnością administracji publicznej. Sąd ten
na podstawie ustaw orzeka w sprawach:-

prawo o aktach stanu cywilnego w sprawach o unieważnienie,

sprostowanie oraz ustalenie treści aktu stanu cywilnego orzeka sąd w postępowaniu nieprocesowym na

wniosek osoby zainteresowanej, prokuratora lub kierownika urzędu stanu cywilnego. W związku z

postępowaniem egzekucyjnym w administracji dopuszcza się wnoszenie dwóch rodzajów powództw do

sądu powszechnego. Według art.38 prawa wodnego strona niezadowolona z decyzji organu

administracji publicznej o odszkodowaniu oraz o rozgraniczeniu gruntów pokrytych wodami

powierzchniowymi z gruntami przyległymi do tych wód może dochodzić swych roszczeń przed sądem. W

przypadku wydania przez sąd orzeczenia rozstrzygającego o roszczeniu, decyzja administracyjna traci

moc w części objętej orzeczeniem sądu. Kodeks postępowania administracyjnego przewiduje, że strona

może dochodzić odszkodowania przed sądem powszechnym, gdy poniosła szkodę w wyniku uchylenia

decyzji w związku ze wznowieniem postępowania, stwierdzeniem nieważności decyzji bądź z powodu

uchylenia lub zmiany decyzji. Na podstawie ustawy o radiofonii i telewizji od decyzji Przewodniczącego

KRRiT służy odwołanie do Sądu Okręgowego w Warszawie- sądu gospodarczego. Sądy powszechne

rozpatrują też skargi i protesty, o których stanowi ustawa z 12 kwietnia 2001r. Ordynacja wyborcza do
Sejmu RP i do Senatu RP, czy ustawa z 16 lipca 1998r.-

Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów

i sejmików województw. Ustawa o wyborze Prezydenta RP przewiduje, że Sąd Najwyższy oraz sądy

powszechne rozpatrują skargi w sprawach wymienionych w tej ustawie. Według ustawy „SN w składzie

całej Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych na podstawie sprawozdania z wyborów

przedstawionego przez Państwową Komisje Wyborczą oraz rozpoznaniu protestów rozstrzyga o

ważności wyboru Prezydenta RP”. Ordynacja wyborcza do Sejmu i do Senatu z 2001r. stanowi, że SN w

składzie całej Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie sprawozdania z

wyborów przedstawionego przez Państwową Komisje Wyborczą oraz opinii i wydanych w wyniku

rozpoznania protestów, rozstrzyga o ważności wyboru posła lub senatora, przeciwko któremu wniesiono

protest. Rozstrzygnięcie to podejmuje SN w formie uchwały, która ogłasza się w Dzienniku Ustaw RP.

Kontrola Sądowa (TK



Obecnie Trybunałowi Konstytucyjnemu poświęcone są art.188-197
Konstytucji oraz ustawa z 1 sierpnia 1997r. o TK. Konstytucja

poszerzyła kompetencje TK o prawo orzekania o zgodności z

Konstytucją umów międzynarodowych, wprowadziła powszechną

skargę konstytucyjną. Trybunał uzyskał prawo rozstrzygania sporów

kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami

państwa. Orzeczenia TK mają moc powszechnie obowiązującą i są

ostateczne. Orzeczenia TK o niezgodności z Konstytucją, umowa

międzynarodową lub ustawą, aktu normatywnego, na podstawie

którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna
decyzja administracyjna lub rozstrzygniecie w innych sprawach,

stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub

innego rozstrzygnięcia na zasadach określonych w przepisach dla

danego postępowania. TK informuje Sejm i Senat o istotnych

problemach wynikających z działalności orzecznictwa Trybunału. TK

przedstawia innym właściwym organom stanowiącym prawo uwagi o

stwierdzonych uchybieniach i lukach w prawie, których usunięcie jest

niezbędne dla zachowania spójności systemu prawnego RP.

Kontrola resortowa



.

Kontrolą resortową, jest kontrola wykonywana w ramach struktury

organizacyjnej resortu, wówczas gdy organ kontrolujący, jak i podmiot

kontrolowany podporządkowane są temu samemu naczelnemu lub

centralnemu organowi administracji rządowej. Kontrola resortowa jest

przede wszystkim przejawem zachodzącego pomiędzy podmiotami,

pozostającymi w zależności od siebie, stosunku nadzoru. Organ

nadrzędny odpowiada za działalność organu podporządkowanego. W

obrębie każdej jednostki organizacyjnej przełożony powinien

kontrolować pracę podległych pracowników i sam podlega kontroli ze

strony swego przełożonego. Kontrola resortowa realizowana jest w

sposób bezpośredni przez pracowników poszczególnych komórek

organizacyjnych organu nadrzędnego nad jednostką kontrolowaną albo

też jest wykonywana przez specjalne komórki organizacyjne. W myśl
art.39 ust3 ustawy z 8 sierpnia 1996r. o organizacji i trybie pracy RM

oraz o zakresie działania ministrów w każdym ministerstwie tworzy się

m.in. komórkę organizacyjną, biuro, wydział lub wyodrębnione

stanowiska do spraw kontroli, skarg i wniosków.

Kontrola instancyjna.



Kontrola instancyjna jest najczęściej szczególną formą
wykonywania kontroli resortowej. Kontrola ta jest instytucja

procedury administracyjnej. Wiąże się ona często z

wykonywaniem funkcji nadzoru, ponieważ organ kontrolujący ma

prawo do zmiany rozstrzygnięcia organu niższego stopnia.

Kontrola instancyjna wiąże się zawsze z pewnym

podporządkowaniem organu niższego organowi wyższego

stopnia; jest jedną z najlepszych form kontroli. Pewnym

niedostatkiem tej kontroli jest jej niepełny obiektywizm w ocenie,

ponieważ organ kontrolujący z reguły jest współodpowiedzialny

za wyniki działania organu kontrolowanego. Kontrola instancyjna

wymaga uzupełnienia różnymi formami kontroli niezawisłej, a

zwłaszcza kontrolą sądową. Dla zwiększenia bezstronności

kontroli instancyjnej powołuje się dla niektórych kategorii spraw

specjalne organy odwoławcze, z reguły organy kolegialne z

udziałem czynnika obywatelskiego.

Kontrola międzyresortowa.



Zadania administracji publicznej są tak rozległe, iż w niektórych dziedzinach nie mogą być zamknięte w ramach jednego

resortu.. W systemie organizacji administracji rządowej istnieją organy, które- będąc podporządkowanymi jednemu,

określonemu naczelnemu organowi administracji rządowej- sprawują kontrolna działalność podmiotów usytuowanych także

poza strukturą danego resortu. Wśród tego typu kontroli występują inspekcje specjalne. Inspekcje te charakteryzują się tym,

że ich zadaniem jest czuwanie nad realizacją określonego odcinka zadań administracji rządowej w sferze działania różnych

resortów. Inspekcje specjalne można podzielić na dwie grupy: I. Inspekcje specjalne o pełnym zakresie międzyresortowym:
1. Kontrola skarbowa-

organami są Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej oraz inspektorzy kontroli skarbowej. Kontroli

Skarbowej podlegają wszystkie podmioty zobowiązane do świadczeń na rzecz Skarbu Państwa; 2. Inspekcja Sanitarna-

organami są Główny Inspektor Sanitarny, wojewódzki inspektor i inspektorzy powiatowi, którzy kierują stacjami sanitarno-

epidemiologicznymi.;3. Inspekcja Ochrony Środowiska- Jest to organ kontroli przestrzegania przepisów o ochronie

środowiska oraz badania stanu środowiska, który zadania wykonuje poprzez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska,

wojewodę przy pomocy wojewódzkiego inspektora oraz pewne uprawnienia przysługują sejmikowi wojewódzkiemu, radzie

powiatu, staroście, wójtowi i burmistrzowi; 4. Inspekcja Handlowa- powołana do ochrony interesów i praw konsumentów oraz

interesów gospodarczych państwa. Jej zadania wykonują Główny Inspektor Inspekcji Handlowej, wojewoda przy pomocy

wojewódzkiego inspektora inspekcji handlowej oraz organy jednostek samorządu terytorialnego. II. Inspekcje specjalne o

ograniczonym zakresie międzyresortowym: 1. Inspekcja Ochrony Roślin; 2. Inspekcja Nasienna; 3. Inspekcja

Farmaceutyczna; 4. Inspekcja Weterynaryjna; 5. Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno; 6. Inspekcja Celna. 7.

Ustawa z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych przyznała bardzo liczne i istotne kompetencje

kontrolne Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych. Urząd Nadzoru Ubezpieczeń Zdrowotnych jest powołany do sprawowani

nadzoru nad działalnością Kas Chorych, a także świadczeniodawców w zakresie realizacji umów z Kasami Chorych oraz

instytucji ubezpieczenia społecznego w zakresie realizacji powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Urząd Nadzoru nad

Funduszami Emerytalnymi powołany jest do ochrony interesów członków funduszu oraz uczestników pracowniczych

programów emerytalnych. Kontrole międzyresortową sprawują organy administracji rządowej wyposażone w kompetencje w

tym zakresie: Główny Urząd Statystyczny kontroluje legalność, terminowość i rzetelność sprawozdawczości statystycznej; z

dniem 1 stycznia 2001r. utworzono organ regulacyjny w zakresie działalności telekomunikacji i gospodarki

częstotliwościowej oraz kontroli spełniania wymagań dotyczących kompatybilności elektromagnetycznej. Organem tym jest

Prezes Urzędu Regulacji Telekomunikacji. Do inspekcji specjalnych można zaliczyć nadzór i kontrole przestrzegania

przepisów o dozorze technicznym oraz przepisów i zasad z zakresu bezpieczeństwa techniki, dotyczących urządzeń

technicznych wykonywane przez Urząd Dozoru Technicznego.

Kontrola prokuratorska



.

Funkcję Prokuratora Generalnego Sprawuje Minister Sprawiedliwości, a prokuratura

włączona jest do resortu sprawiedliwości. Zadaniem prokuratury jest strzeżenie

praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw. Strzeżenie praworządności w

działaniach administracji publicznej prokuratura wykonuje przez podejmowanie środków

przewidzianych prawem, zmierzających do prawidłowego i jednolitego stosowania prawa w

postępowaniu sądowym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia oraz innych

postępowaniach, przez zaskarżanie do sądu decyzji administracyjnych niezgodnych z

prawem oraz udziału w postępowaniu sądowym w sprawach zgodności z prawem takich

decyzji, jak i przez opiniowanie projektów aktów normatywnych. Prokurator Generalny

może występować do TK z wnioskiem o stwierdzenie zgodności ustawy i umowy

międzynarodowej z Konstytucją albo zgodności przepisów prawa wydanych przez

centralne organy państwowe z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i

ustawami. Jeżeli uchwała samorządu terytorialnego albo rozporządzenie wojewody są

niezgodne z prawem, prokurator zwraca się do organu, który je wydał, o ich zmianę lub

uchylenie albo kieruje wniosek o ich uchylenie do właściwego organu nadzoru. W

przypadku uchwał jednostek samorządu terytorialnego prokurator może też wystąpić z

wnioskiem o uchylenie do sądu administracyjnego. Prokuratura może zaskarżyć również

akty prawa miejscowego stanowione przez wojewodę oraz organy niezespolonej

administracji rządowej.

Regionalna Izba Obrachunkowa



Ustawy o samorządzie: gminnym, powiatowym i o samorządzie

województwa stanowią, ze organami nadzoru nad działalnością tych

samorządów w zakresie spraw finansowych są regionalne izby
obrachunkowe (RIO).



Istnieje 16 regionalnych izb obrachunkowych RIO, zasięg terytorialny każdej

izby obejmuje jedno województwo. 16 RIO ma swoje zespoły zamiejscowe,

w ogólnej licznie 35, które mają siedziby w dawnych miastach

wojewódzkich z okresu końca 1998r.



W szczególności izby sprawują nadzór nad działalnością jednostek

samorządu terytorialnego w zakresie spraw finansowych oraz dokonują

kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych następujących

podmiotów: jednostek samorządu terytorialnego, związków

międzygminnych, stowarzyszeń gmin oraz stowarzyszeń gmin i powiatów,

związków powiatów, stowarzyszeń powiatów, samorządowych jednostek

organizacyjnych w tym samorządowych osób prawnych, innych podmiotów

w zakresie wykorzystywania przez nie dotacji przyznawanych z budżetów

jednostek samorządu terytorialnego.

RIO cd.



Izby kontrolują gospodarkę finansową na podstawie kryterium

zgodności z prawem i zgodności dokumentacji ze stanem

faktycznym. Kontrola dokonywana jest także z uwzględnieniem

kryterium celowości, rzetelności i gospodarności.



Izby przeprowadzają co najmniej raz na 4 lata kompleksową

kontrolę gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego.

Izby kontrolują pod względem rachunkowym i formalnym kwartalne

sprawozdania z wykonywania budżetów jednostek samorządu

terytorialnego oraz wnioski o przyznanie części rekompensującej

subwencji ogólnej.



Izby badają uchwały podjęte przez organy jednostek samorządu

terytorialnego w zakresie spraw finansowych, w tym również

zawierające oceny wykonania budżetu przez zarządy jednostek

samorządu terytorialnego. W przypadku nie uchwalenia budżetu

przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego do dnia

31 marca roku budżetowego, izba ustal budżet tej jednostki w

terminie do końca kwietnia roku budżetowego.

RIO cd

Do zadań izby należy wydawanie opinii. Izby prowadzą działalność

informacyjną i szkoleniową w zakresie objętym nadzorem i kontrolą.

Organami izby są: a) kolegium izby, b) komisja orzekająca w sprawach

o naruszenie dyscypliny budżetowej.

Kolegium izby składa się z przewodniczącego, którym jest prezes izby

oraz członków powoływanych przez Prezesa RM spośród

kandydatów przedstawionych przez kolegium izby w trybie

określonym w rozporządzeniu Prezesa RM.

Członkowie kolegium w zakresie realizacji zadań nadzorczych i funkcji

kontrolnych są niezawiśli i podlegają tylko ustawom. Prezesa izby

powołuje i odwołuje Prezes RM, po zasięgnięciu opinii kolegium

izby. W każdej RIO tworzy się dwa wydziały: kontroli gospodarki

finansowej; informacji, analiz i szkoleń.; Nadzór nad działalnością
regionalnych izb obrachunkowych sprawuje Prezes RM, na

podstawie kryterium zgodności z prawem.

Kontrola społeczna.



Oprócz kontroli adm. istnieje forma kontroli sprawowana bezpośrednio

przez obywateli i ich organizacje oraz przez środki masowego

przekazu. Każdy ma prawo składania skarg do organów państwowych i

organów samorządowych. Skargi można składać w interesie własnym,

innych osób, a także interesie społecznym. Przedmiotem skargi może

być zaniedbanie lub nienależyte wykonanie zadań przez właściwe

organy albo przez ich pracowników, naruszenie praworządności lub

słusznych interesów obywateli, a także przewlekanie załatwiania spraw.

Organami rozpatrującymi skargi są organy nadrzędne nad organami,

których skarga dotyczy. Istotną role w zakresie kontroli adm. mają

środki masowego przekazu a zwłaszcza prasa. Organy państwowe,

przedsiębiorstwa państwowe oraz inne państwowe jednostki

organizacyjne mają obowiązek udzielania prasie rzetelnych informacji

związanych z ich działalnością. Odmowa może nastąpić jedynie ze

względu na ochronę tajemnicy państwowej i służbowej oraz tajemnicy

chronionej ustawą. Prasa i inne środki masowego przekazu ujawniają i

krytykują negatywne zjawiska życia społecznego i gospodarczego, w

ten sposób sprawują kontrole społeczną.