1.Właściwości czterech jug i kryteria ich odróżniania

Kości do gry: krīta (skr.: "doskonały", "zupełny") oznacza stronę z czterema kropkami, podczas
gdy kali ("zły los"; "przegrany rzut") odnosi się do strony z jedną kropką.

Ilość cnoty w poszczególnych okresach. Następowanie kolejnych okresów wiąże się z
ubywaniem cnoty, tak iż w epoce kali zostaje już tylko jedna czwarta z pierwotnej cnoty.

Długość trwania.

Krita

: 4800 lat; Kolory Wisznu:

Biały

Treta

: 3600;

Czerwony

Dvapara

: 2400;

Żółty

Kali

: 1200.

Czarny

Łącznie otrzymujemy wielki okres zwany Mahajuga = 12 000 lat.
Jeden rok w Mahajudze to 360 zwykłych lat, o taką liczbę należy zatem pomnożyć każdą z jug.
Każda z jug według ludzkiej miary liczbowej obejmuje zatem następujące przedziały czasowe:
Krīta: 1 728 000 lat (4800 x 360)
Treta: 1 296 000 lat (3600 x 360)
Dvapara: 864 000 lat (2400x 360)
Kali: 432 000 lat (1200 x 360)
Według ludzkiej miary liczbowej mahajuga wynosi więc 4 320 000 lat.

Pojedyncza mahajuga stanowi jedną tysiączną dnia Brahmy. Jeden dzień życia boga wynosi więc
tysiąc mahajug, czyli 4 320 000 000 lat. Okres ten – równy dniowi życia boga – zwany jest kalpą.

Trzeba naturalnie umieć operować powyższymi danymi liczbowymi, ważne jest tutaj jednak
przede wszystkim specyficzne użycie metafory organicznej do spekulacji apokaliptycznych,
mianowicie: istnienie świata jako procesy zachodzące w ciele boga.

2.Charakterystyka pierwszych trzech jug. Zmiana w treta-judze w odniesieniu do okresu
wcześniejszego (wyodrębnienie się płci; ludzie zaczynają budować domy i pojawia się własność
prywatna; kolor Wisznu zmienia się z białego w czerwony). Dvapara: chciwość i niemoralność
(wątek zrozumiały w świetle tradycyjnego indyjskiego przekonania o wyłonieniu się zakazów w
epoce Kali). Wisznu przyjmuje żółty kolor.

3.Epoka Kali: "Wszystko pojawia się w odwrotnym porządku. Deszcz pada o niewłaściwej porze
roku, naturalny proces wzrostu ulega zakłóceniu. Klimat staje się surowy, wieją wiatry, strumienie i
rzeki wysychają. (...) Ofiary i ceremonie nie są już dłużej odprawiane. W społeczeństwie, podobnie
jak w przyrodzie, wszystko uległo odwróceniu. Najniższa kasta, siudrowie, występuje bezwstydnie
przeciwko najwyższej, tj. przeciwko braminom. Ci ostatni z kolei szydzą z Wed, prowadzą
grubiańskie rozmowy i uprawiają nierząd, który jest wbrew naturze." -461.

4.Sugestia odnośnie wtórnego charakteru spekulacji o 4 kolorach boga- wtórnego względem
poprzedzającego go trójpodziału na kolory trzech stanów społecznych: kapłanów (bramini),
wojowników (kszatrijów), rolników (wajśjów). - 462.

5.Opis końcowych wydarzeń z naciskiem na zmartwychwstanie umarłych. (zwł. wg Bundahiszn)-
466-7. Próba ognia, w której "Sprawiedliwy będzie czuł się tak, jakby szedł przez ciepłe mleko,
lecz bezbożnik będzie odczuwał, że idzie przez płynny metal."

6.Panteistyczny charakter apokalipsy irańskiej-na czym polega?

7.Wątki historyczne w apokalipsie irańskiej – s. 466.

8.Zasadnicza różnica między dwoma apokalipsami. s. 468: "Ukształtowany dualizm obecny w
religii irańskiej sprawia, iż bieg świata jawi się jako pełen napięcia dramat, który ukazuje walkę
dobra ze złem. (...) idea walki dobra ze złem nigdy nie mogła pojawić się na terenach indyjskich,
jako że zgodnie z naukami indyjskimi zło należy do własnej istoty boga. Cykliczne powtarzanie,
które opanowało myśl indyjską, zostaje zastąpione przez rozważanie historii, która dostrzega
zbliżający się koniec obecnego świata."

9.Idee wspólne apokalipsie irańskiej i izraelickiej (473-4):
-istnienie świata jako historia podzielna na okresy;
-koniec historii poprzedzony zmartwychwstaniem umarłych;
-Sąd ostateczny
-ustanowienie władzy boga na ziemi/życie wieczne dla sprawiedliwych- por. irańska idea odnowy,
Fraszkart.

10.Rozwój apokalipsy żydowskiej. Z jednej strony starożytny schemat następujących po sobie
okresów szczęścia i nieszczęścia zostaje tu zastąpiony przez rozziew pomiędzy obecną przyszłą
epoką. Z drugiej strony jednak, wstąpienie pomazańca JHWH na tron dotyka jedynie Izraela –
pogląd zgodny z etnocentrycznym charakterem wczesnej religii żydowskiej.

Jak pisze Widengren: "Sąd JHWH nad ludem Izraela nie zawiera boskiego aktu sądu nad całą
ludzkością jako taką, widzianą jako element eschatologicznego dramatu zamykającego rozwój
świata." - 474-5. Ten stan rzeczy ulega zmianie dopiero w epoce hellenistycznej, teraz chodzi
bowiem o ten świat i tamten świat: "Perspektywa nie ogranicza się już dłużej do Izraela, lecz
ma charakter kosmiczny." Por. Słowa Mary Boyce: "Zaratusztrianizm jest najstarszą objawioną
religią o doktrynie ogarniającej cały świat."

11.Irański i żydowski zbawiciel. Brak cykliczności w drugim wypadku. Pojawia się natomiast jeden
zbawiciel pod koniec obecnego eonu. Jest nim, co ciekawe, człowiek, barenasza (aramejski zwrot
tłumaczony na pl jako "Syn człowieczy"):
"Tak jak praczłowiek odradza się w Zaratusztrze i jego mitycznych synach, tak też w apokaliptyce
żydowskiej "człowiek" manifestuje się w ziemskim mesjaszu, sakralnym królu z plemienia
Dawida (...)."-476
Ten ostatni rys apokalipsy żydowskiej stanowi kolejny wkład – obok wyobrażenia okresów historii
oraz kosmologicznego charakteru apokalipsy – koncepcji irańskich.

12.Reminiscencje irańskie w apokalipsie chrześcijańskiej: Związanie "Smoka, tego węża
starodawnego, którym jest diabłę i szatan." (Ap20,1) oraz jego późniejszy upadek. Por. Irański
motyw Ażdahaka, którego trzyma się związanego na górze Demawand po to, by go wypuścić na
końcu czasów.- 478

13.Przejście od panteizmu do koncepcji dualistycznych. Rozumowanie zdaje się przebiegać w
dwóch krokach:
A.Różnorodność jest postrzegana jako tożsama z jednem i stąd też jako istniejąca.
B.Różnorodność, która w rzeczywistości jest jednem, de facto należy uznać za pozór. Ten drugi
krok wykonuje Śankara, lecz także i Eckhart piszący w Kazaniach, że "Czas zagradza drogę ku
światłu." Wspomnieć o ewidentnie gnostyckich wątkach w twórczości Eckharta w związku z jego
koncepcją niestworzonej iskry [vünkelin] zamieszkującej w człowieku.

14.Konsekwencją opisanej ewolucji myślenia jest powstanie pierwszych koncepcji
soteriologicznych bazujących na idei wyzwolenia.

15.Kluczowa figura/obraz stosowany w indyjskich tekstach w związku z wyzwoleniem.

16.Droga do nieba w zaratusztrianizmie. Teksty opisujące drogę duszy (manah) do nieba, gdzie jest
ona witana przez Vohu Manaha siedzącego na tronie. - 486

17.Pesymistyczny pogląd na świat w religii irańskiej; przeciwieństwo znane już z Upaniszadów,
tyle że wyrażone w ostrzejszej formie.
Por. 487: "Koncepcja wyzwolenia duszy z demonicznego świata nie charakteryzuje religii założonej
przez Zaratusztrę (...)."*
Pesymistyczny pogląd na świat jest charakterystyczny dla herezji zurwańskiej głoszącej, że
"Zurwan zrodził bliźniaków Ormuzda i Arymana, z których ostatni jest mocą zła, panem
teraźniejszego świata oraz obecnie panującej epoki świata. Teksty nie pozostawiają wątpliwości co
do tego, iż stworzenie Arymana charakteryzuje się ciemnością i śmiercią."
*W tekstach zaratusztriańskich dualizm dobro-zło nie łączy się z przeciwstawieniem tego, co
niebiańskie temu, co ziemskie, tak by to, co niebiańskie miało być dobrem, zaś to, co ziemskie –
złem. Charakterystyczne jest natomiast dla zaratusztrianizmu samego Zaratusztry, iż
przeciwieństwo dobro-zło nakłada się na przeciwieństwa życie-nieżycie, światło-ciemność"-488.

18.Dwa typy gnozy.

19.Znaczenie terminów technicznych

szaty

( część wyższego ja, która jest w niebie

) i

daena

(wyższe

ja

, do którego powraca w końcu zbawiana dusza) wymiennie stosowanych w myśli gnostyckiej

20.Charakterystyka zbawiciela w gnozie irańskiej. Zaznaczyć bardzo charakterystyczny motyw
zbawianego zbawcy: Negatywna strona relacji zbawcy z tymi, których musi on zbawić: Zbawiciel
jako suma wszystkich duchów skrępowanych więzami materii musi sam zostać zbawiony.
Do tego aspektu odnosi się określenie zbawcy jako Człowieka, czy też Praczłowieka: "(..) wszyscy
ludzie zawierają się jako części w bóstwie, które dzięki temu postrzegane jest jako Wielki
Człowiek."

21.Zaratusztriańskie źródło manichejskiej koncepcji Praczłowieka i posłańca (por. 504: "Mani,
apostoł światła, otrzymał zatem stare, irańskie określenie używane w stosunku do osoby
Zbawiciela")- Gajomart i Zaratusztra jako jego inkarnacja. Tu trzeba także podkreślić tytuł Posłańca
stosowany w odniesieniu do Proroka i jego pierwszej inkarnacji, którą jest Saoszjant Astwatereta
(s.502)

22.Wyjątkowość relacji Maniego z jego duchowym, bliźniaczym ja. Cecha odróżniająca Maniego
od zwykłych ludzi w kontekście szczególnej relacji proroka z jego niebiańskim ja: Mani staje się
posłańcem dzieki temu, że jego niebiańskie ja bliźniacze schodzi w dół łącząc się z nim w
objawieniu, które przynosi mu ono od bóstwa. (...) W wielu systemach gnostyckich nieustannie
powraca wzorzec, w którym objawienie dokonuje się za pośrednictwem niebiańskiej istoty –
właściwie wyższego ja ziemskiego posłańca, dzięki czemu staje się on jednością z owym
niebiańskim ja. 504
Analogiczna relacja posłańca z jego niebiańskim ja w przypadku islamu: "O Mahomecie, ty jesteś
posłańcem Allaha, ja zaś jestem Gabriel!" Kiedy zatem wysłannik niebios [Gabriel-JB]schodzi do
ziemskiego objawiciela [Mahometa-JB], ten [Mahomet-JB] staje się "zesłańcem" lub też
"posłańcem" w dosłownym tego słowa znaczeniu.-505
To samo pytanie, tylko inaczej zadane: nazywanie Jezusa apostołem w najstarszych tekstach
chrześcijańskich.-506

23.(Podobnie jak dokładnie ustalone są terminy oznaczające postać zbawiciela, tak też i
działalność zbawienia jest opisywana za pomocą określonych, nieustannie powracających
wyrażeń)Wyrażenia stosowane w związku z działalnością zbawczą. Jeśli chodzi o gnozę, sprawa

wydaje się oczywista już po pierwszej lekturze

Pieśni o perle

, co jednak z Islamem?