Makroekonomia

Makroekonomia - związki między podmiotami w gospodarce jako całości

Obszary zainteresowań:

1. Wzrost gospodarczy (wskaźniki, koniunktura)

2. Inflacja

3. Bezrobocie

4. Polityka gospodarcza

Systemy

gospodarcze

Kierowane (Kuba, Korea Pół.) Samoregulujące się (wolny rynek)

-bezpośrednia ingerencja państwa

-regulują niezależne wskaźniki gospodarcze

-środki finansowe “nisko” zgromadzone

W praktyce dzisiaj - systemy mieszane z aktywną rolą państwa ograniczoną głównie do przeciw działania -

rynek głównie

System gospodarczy:

1. Sfera realna - zasoby materialne kraju

2. Sfera regulacyjna - składniki niematerialne produkcji, podziału i konsumpcji (sfery - Jonasz Kornai)

3. Działalność materialna i niematerialna - inwestycje, oszczędności, konsumpcja, proces wytworzenia,

wielkość i struktura zatrudnienia

Systemy tworzy się po to aby zwiększać GNP, ich funkcjonowanie zależny od polityków należących do

różnych szkół.

Szkoła klasyczna (XVIII-XIX w.):

1. Gospodarka sama dochodzi do równowagi (w długim okresie czasu ceny i płace są bardzo elastyczne).

Produkcja w długim okresie czasu znajdzie się na etapie potencjalnym. Jeśli jest bezrobocie - spadek płac

- obniżenie kosztów - większe zatrudnienie - spadek cen - większy popyt - równowaga.

2. Istnieje tylko bezrobocie naturalne - rynek pracy w stanie równowagi.

3. Rząd nie powinien ingerować w gospodarkę - jest tylko “stróżem nocnym”.

4. Brak uwagi dla zjawisk mikroekonomicznych

Szkoła neoklasyczna (1871-1936):

1. Uwaga poświęcona mikroekonomii.

2. Teoria równowag cząstkowych.

3. Analiza konkurencji doskonałej i niedoskonałej

4. ‘29-’33 - Wielki kryzys - monopole i ich dyktando cenowe, szybki rozwój spółek, zmiana warunków

konkurencji, płace i ceny mniej elastyczne - wolne reakcje popytu, długie utrzymywanie się bezrobocia.

5. Brak ingerencji państwa w gospodarkę.

Szkoła Keynes’a (‘36-’70) dziś - post- i neokensizm:

1. Inna ocena makroekonomii - narzędzia oddziaływania.

2. Rozważa tylko czas krótki - odrzuca elastyczność cen i płac, permanentny stan równowagi, nie

konkurencyjna gospodarka, bezrobocie rzeczywiste, za mały popyt.

3. Produkcja jest określana przez globalny popyt, który ma charakter autonomiczny (niezależny od

dochodu).

4. W gospodarce występują efekty mnożnikowe - odpowiedź na łączny popyt - produkcja zależy wyłącznie od

popytu.

5. Zmiany ilości pieniądza wpływają na kształtowanie się wielkości produkcji.

6. Występuje bezrobocie przymusowe (krótki okres czasu).

7. Istnieje możliwość wykorzystania polityki fiskalnej (dochodowej) i monetarnej uregulować popyt do

zwiększonej wielkości produkcji.

8. Wprowadzenie zasiłków dla bezrobotnych.

9. Załamanie się w 70’ - stagflacja (inflacja + stagnacja) i slumpflacja (inflacja i spadek). Krytyka: za mało o

teorii inflacji ograniczył się do nacisku na czynniki popytowe (do inflacji może dojść nie tylko przy

zwiększonym popycie), niedostatecznie uwzględnił politykę pieniężną (podporządkował ją budżetowej),

rozbudowa sektora publicznego (deficyt budżetowy). W połowie 80’-tych zaczęto wracać do Keynesa -

post - i neokensiści.

Szkoła monetarystów:

1. W połowie 70’ teoria ilościowa - w długim okresie czasu przy innych warunkach nie zmienionych zmiana

ilości pieniądza w gospodarce prowadzi wyłącznie do zmiany cen - pieniądz ma w gospodarce tylko

znaczenie neutralne tzn. dychotomia klasyczna = zmiana ilości pieniądza wywołują tylko zmiany

nominalne.

2. Ceny i płace są w miarę elastyczne, gospodarka sama się reguluje.

3. Państwo nie powinno interweniować, jeśli już to od strony podaży - instrumenty monetarne.

4. Rozważają czas krótki, ale i długi - wówczas rynek pracy jest w równowadze (są jednostki nie chcące

pracować).

5. OK jeśli wiadomo ile będzie pieniądza, obecnie nie można utrzymać określonego poziomu podaży

pieniądza i nie jest możliwe określenie idealnej podaży pieniądza.

Szkoła podaży:

1. Należy wykorzystywać narzędzia polityki fiskalnej aby pobudzić podaż

2. Za niską produkcje odpowiadają zniechęcające podatki dochodowe - Laffer pokazał zależność między

podatkiem a wpływem do budżetu.

3. Tylko długi okres czasu.

Szkoła racjonalnych oczekiwań:

1. Dotyczy makroekonomii i przyjmuje, że uczestnicy rynku formułują swoje oczekiwania na podstawie

wielkości i w oparciu o politykę jaką lansuje dany kraj. Weryfikują poglądy w oparciu o wiedzę zyskaną na

rynku.

2. Należy przekazywać rzetelne informacje o sytuacji gospodarczej kraju - nie można zmieniać polityki w

krótkim okresie czasu.

Neokensiści:

1. W gospodarce występuje stan permanentnej nierównowagi.

2. W krótkim okresie czasu występuje mała elastyczność cen i płac, ale jeśli już to do góry.

3. Należy zwrócić uwagę na niestabilność sektora prywatnego.

4. Proces dochodzenia gospodarki do równowagi jest bardzo długi, w krótkim okresie czasu mogą

występować duże szoki np. bezrobocie.

5. Neutralność pieniądza w krótkim okresie czasu.

6. W krótkim okresie czasu jest możliwa wymienialność między bezrobociem a inflacją.

7. W krótkim okresie czasu państwo musi przeciwdziałać kryzysom poprzez politykę fiskalną (podatki i

wydatki).

8. Polityka pieniężna (fiskalna) oddziaływuje głównie na popyt.

Postkensiści:

1. Głównie opiera się na polityce fiskalnej.

2. Zachęcają do inwestycji.

3. Im wyższy udział sektora państwowego w gospodarce tym wyższa skuteczność polityki skali

makroekonomicznej.

4. Podkreślają rolę państwa w podziale dochodu narodowego.

5. Często nie podaż pieniądza determinuje popyt, ale odwrotnie.

6. Państwo ma nieograniczoną kontrolę podaży pieniądza.

7. Wprowadzanie ostrej polityki pieniężnej przez Bank Centralny ogranicza popyt, a jeśli ceny są lepkie

prowadzi to do recesji.

8. Główna rola banku sprowadza się do podtrzymywania stabilności rynków finansowych.

Nowa szkoła klasyczna w makroekonomii (R. Lucas - noblista):

1. Gospodarka natychmiast się równoważy - doskonała elastyczność ceni płac.

2. Oparta na racjonalnych założeniach polityka państwa - jasność w jakim okresie czasu jest prowadzona.

3. Ingerencja państwowa jest zbędna i niewłaściwa.

Dziś zgodność w dwóch rzeczach:

1. Obniżenie podatków pobudza inflację.

2. Ograniczanie cen i płac źle wpływa przy walce z inflacją.

Szkoły

Makroekon

o-miczne

Źródła

niestabilności

w gospodarce

Oczekiwan

ia

Podmiotów

Gosp.

Dostosowania Pojęcie

równowagi

Dominujące

normy

czasowe

Rola polityki

dochodowej

ceny

Rynek

Ortodoksyj

ni kensiści

Zmiany

wydatków

autonomiczny

ch

Adaptacyj

ne

stałe Stałe Gospodarka

jest

zawsze poniżej

poziomu

potencjalnego

(monopole i

bezrobocie

przymusowe)

Krótki okres Zwiększanie

dochodu

podmiotów

Ortodoksyj

ni

monetaryśc

i

Fluktuacje

(zakłócenia)

rynku

pieniądza

Adaptacyj

ne

Elast

yczn

e

Do

równowa

gi

W długim (nawet

w krótkim)

opróżnianie rynku

po stałej cenie

ustalonej

Długi okres

(ale nie

odrzucają

krótkiego)

W długim

okresie zakłóca,

w krótkim - bez

znaczenia

Nowi

klasycy

Fluktuacje

(zakłócenia)

rynku

pieniądza

Racjonalne Supe

r

giętk

.

Mocno

reaguje

Rynek sam

dochodzi przy

naturalnej stopie

bezrobocia

Długi czas w

ekonomii

Bez znaczenia

lub przeszkadza

Realny cykl

koniunktura

lny

Zmiana

technologii

(zwykle

wzrost

podaży)

Racjonalne Supe

r

giętk

.

Mocne

działania

Rynek sam

dochodzi przy

naturalnej stopie

bezrobocia

Czas długi Bez

znaczenia

lub przeszkadza

Neokensiści Wstrząsy

popytowe

Racjonalne Stały Powoli

dochodzi

do

równowa

gi

Równowaga może

być z niewielką

stopą bezrobocia

Przeważnie

krótki

Przeważnie

negatywna

Austryjacka Zakłócenia

gospodarki

pieniężnej

Rozsądne Giętk

i

Bardzo

mocny

Tendencja

gospodarki w

kierunku

równowagi

Czas krótki i

długi

Szkodliwa

Wydatki autonomiczne:
• są to wydatki nie związane z dochodem

• np. zakupy na święta

• inwestycje

• wielkość eksportu

• wydatki państwowe

Bezrobocie naturalne: - ci, którzy nie chcą pracować

Bezrobocie przymusowe: - ci, którzy nie mogą znaleźć pracy

Stan koniunkturalny gospodarki określają:

• produkt narodowy brutto, netto

• produkt krajowy brutto, netto

• dochód narodowy

• stopa bezrobocia i inflacji

Produkt narodowy brutto (GNP, PKB):
• jest to pieniężny wyraz wartości rynkowej (bieżącej) wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych w

danej gospodarce w określonym czasie (zwykle rok)

• strumień (wartość rynkowa produkcji wymaga ciągłej obserwacji)

• mierzony jest za pomocą cen bieżących (łącznie z inflacją)

• przez obywateli danego państwa jest wytwarzany niezależnie, gdzie jest zainwestowany majątek

• liczą się dobra finalne - trafiające do ostatecznych użytkowników (liczy się tylko raz)

• jedna z lepszych miar

• wady GNP: brak inflacji (patrz deflator), należy uwzględnić zmiany ludności, nie oddaje rzeczywistego

majątku kraju

Trzy metody liczenia GNP:

1. Suma wydatków podmiotów gospodarczych (gospodarstw domowych, przedsiębiorstw i państwa)

2. Suma całkowitych dochodów (płace i zyski)

3. Suma wielkości produkcji wytwarzanej w różnych gałęziach - poprzez wartość dodaną aby uniknąć

wielokrotnego liczenia tej samej wartości (przychody - koszty)

Wynik z tych metod jest tożsamy, ale nie musi być ten sam.

Deflator: - wyraża koszt nabycia dóbr i usług finalnych do kosztu nabycia w roku bazowym, mierzy stopę

inflacji

nominalny GNP

Deflator =

realny GNP (wyrażony w cenach stałych

GNP per capita (na mieszkańca): - mierzy dochody mieszkańców.

W GNP jest zawarta amortyzacja - restytucja majątku.

Produkt narodowy netto (NNP, PNN):
• NNP=GNP - amortyzacja

• odzwierciedla rzeczywistą wartość produkcji

• względnie dobry wskaźnik, ale częściej stosuje się GDP

Produkt krajowy brutto (GDP, PKB):

• uwzględnia lokalizację czynników wytwórczych - mierzy produkcję na terenie danego kraju

• nie obejmuje wartości netto, które tworzą obywatele poza granicami

Popyt globalny:

• inwestycje

• wydatki gospodarstw domowych

• inne wydatki konsumpcyjne

Wskaźnik dobrobytu ekonomicznego netto (DEN, ang. NET) – próba włączenia do PNB działalności

nierynkowych efekty zewnętrzne, działalność nierynkowa gospodarstw domowych, czas wolny, “szara strefa”

– trudne do precyzyjnego oszacowania.

Sposób liczenia PKB:

Od strony wydatków

Od strony przychodów

• eksport netto (eksport - import)

• zmiana stanu zapasów na cele inwestycyjne

• konsumpcja

• inwestycje

• wydatki państwa

• czynsze

• zyski - zyski niepodzielone spółek akcyjnych

• dochodu z pracy na własny rachunek

• wynagrodzenia i płace – transfery

PKB w cenach czynników produkcji = PKB w cenach rynkowych - Podatki pośrednie + Subsydia

PKB = PNB – dochody netto z tytułu własności za granicą

PNN = PKB – amortyzacja

DN = PNN – podatki pośrednie

Wydatki mieszkaniowe - jedyne inwestycje gospodarstw domowych

Determinanty:

-popytowa (Keynes) - popyt decyduje o podaży (produkcji)

-podażowa (Say) - podaż podaje popyt

S

p

= (Y + V + F + N - T) - C

S

p

- oszczędności prywatne Y - dochód

V - dochody z czynników produkcji i płatności transferowych z zagranicy

S

p

= Y

D

- C

F - transfery z sektora państwowego do prywatnego

N - odsetki od

długu państwowego

T

-

podatki

C

-

konsumpcja

S

r

= -NX - V

Y

D

- dochód rozporządzalny

NX

-

eksport

netto

I

-

inwestycje

S

g

= T - F - N - G

S

r

- oszczędności reszty świata

S

g

- oszczędności państwa

G - wydatki państwa na konsumpcje

I = S = S

p

+ S

g

+ S

r

Y (PKB) = C + I + G + X

Wydatki PKB = C + I = DN

DN = C + S

DN - dochód narodowy

z tego: I = S

S

g

= -(M + B) -zmiana ilości pieniądza (M) i zmiana ilości obligacji (B) są równe oszczędnościom rządowym

S

p

= I + M + B - jw. tylko obligacje w rękach prywatnych

Wartość dodana: przyrost wartości danego dobra w wyniku procesu produkcji

Rozporządzalne dochody osobiste są to dochody po korekcie o podatki bezpośrednie i płatności

transferowe – od nich zależą wydatki i oszczędności gospodarstw domowych.

e

d

T

G

I

C

Y

T

B

S

C

Y

−

+

+

=

+

−

+

=

B

–

płatności transferowe, T

d

– podatki bezpośrednie, T

e

– podatki pośrednie

Produkcja potencjalna: produkcja jaką wytworzyła by gospodarka, gdyby wszystkie czynniki produkcji

zostały w pełni wykorzystane.

Krańcowa skłonność do konsumpcji wyraża jaką część dodatkowego dochodu rozporządzalnego

gospodarstwa domowe przeznaczyłyby na konsumpcję.

Popyt inwestycyjny: oznacza planowane przez przedsiębiorstwa powiększenie zasobów kapitału trwałego i

stanu zapasów.

Równowaga krótkookresowa występuje wtedy gdy produkcja rzeczywista jest równa popytowi

globalnemu.

Mnożnik stosunek zmiany produkcji do powodującej ją zmiany wydatków autonomicznych.

Model krótkookresowy wg Keynesa:

wydatki C

+

I

C

I

a

Y

I - inwestycje mają charakter autonomiczny

a - popyt autonomiczny

C = a + bY

gdzie b - krańcowa skłonność do konsumpcji (b = dC/dY) - tg kąta pomiędzy C a Y

b + s =1

gdzie s - krańcowa skłonność do oszczędzania (s = dS/dY)

wyd.

S

I

Y

Y - równowaga

W = C + I = a+ bY + I = Y

a + bY + I = Y

to:

Y

a

I

b

=

+

−

1

wydatki

45

o

C + I

C + I’

Y

- efekt mnożnikowy

∆

∆

Y

b

I

=

−

1

1

Paradoks zapobiegliwości: - gdy gospodarstwa domowe chcą zaoszczędzić więcej, rosną inwestycje,

rośnie produkcja, rosną dochody gospodarstw domowych - gdy rosną dochody, rosną wydatki - gdy

gospodarstwa domowe chcą zaoszczędzić więcej, więcej wydają !

(zmiana oszczędności zmienia Y równowagi, ale w dalszym ciągu I = S)

Polityka fiskalna (budżetowa) – polityka w zakresie wydatków państwa i podatków.

Polityka stabilizacyjna – działania państwa zmierzające do utrzymania wielkości produkcji blisko poziomu

zapewniającego pełne wykorzystanie czynników wytwórczych (pełne zatrudnienie).

Deficyt budżetowy = G – NT (nadwyżka wydatków państwa nad dochodami).

Dług publiczny(narodowy) – suma pożyczek pozostałych do spłacenia państwu.

)

1

(

t

Y

tY

Y

NT

Y

Y

D

−

=

−

=

−

=

dlatego

)

1

(

'

t

b

b

−

=

- wprowadzenie lub zwiększenie podatku

zmniejsza nachylenie AD

Mnożnik zrównoważonego budżetu – mechanizm polegający na tym, że wzrostowi wydatków państwa,

któremu towarzyszy taki sam wzrost podatków, powoduje zwiększenie produkcji.

mnożnik =

)

1

(

1

1

t

b

−

−

wydatki

państwa,

NT – podatki netto jako dochody państwa

podatki netto

G = const

dochód, produkcja

S + NT = G + I – z ruchu okrężnego, czyli S – I = G –NT - wzrost wydatków państwa (G) prowadzi do

zwiększenia produkcji zapewniającej równowagę, również wpływy podatkowe (NT) wzrastają; mimo tego

deficyt wzrasta (ew. nadwyżka maleje) ponieważ I jest niezależne od Y, wzrośnie tylko S przy wzroście I –

lewa strona równania wzrośnie czyli musi wzrosnąć również prawa – deficyt.

(przy danym poziomie G wzrost podatków prowadzi do zmniejszenia Y i deficytu budżetowego)

Automatyczny stabilizator – mechanizm zmniejszający podatność PNB na wstrząsy (podatek dochodowy,

podatek od wartości dodanej – VAT, zasiłki dla bezrobotnych, rolę automatycznego stabilizatora gospodarki

spełnia też import).

NX = X – Z - bilans handlowy (eksport netto) = eksport – import

Z – import zależy od dochodu

X, Z

X – eksport jest autonomiczny

Y

NX

Y

NX

mnożnik gospodarki otwartej =

m

t

b

+

−

−

)

1

(

1

1

warunek równowagi dla gospodarki otwartej -

X

G

I

Z

NT

S

+

+

=

+

+

Odpływy (lewa strona) z ruchu okrężnego są równe dopływom (prawa strona).

Rynki finansowe i zagregowany (globalny) popyt - model IS - LM - stopy procentowe i produkcja

w krótkim okresie czasu

Inwestycje są endogeniczne i są ujemnie skorelowane ze stopą procentową.

I

e

dR

= −

, gdzie I - inwestycje, R - stopa procentowa, e i d stałe

I

d

I

R

=

−∆

∆

- nachylenie prostej

d - wskazuje o ile zmniejszą się inwestycje gdy R wzrośnie

o 1 punkt procentowy

R (%)

R - realna, uśredniona (z wielu stóp procentowych) stopa procentowa.

Stopa procentowa jest także ujemnie powiązana z eksportem netto:

X

g

mY

nR

= −

−

, gdzie n wskazuje o ile zmniejszy się eksport gdy R wzrośnie o 1 punkt procentowy, m -

krańcowa skłonność do importu, g - stała wielkość (eksport - autonomiczny?)

Zmienne

endogeniczne:

Zmienne egzogeniczne:

Zmienna ustalona z

góry:

Y – dochód

C – konsumpcja

I – inwestycje

X – eksport netto

R – stopa procentowa

G – zakupy rządowe

M – podaż pieniądza (ilość pieniądza

w obiegu)

P - poziom cen

Y

C

I

G

X

C

a

b

t Y

I

e

dR

X

g

mY

nR

M

kY

hR P

= + + +

= +

−

= −

= −

−

=

−

⎧

⎨

⎪

⎪⎪

⎩

⎪

⎪

⎪

(

)

(

)

1

kolejno: tożsamość dochodu, funkcje konsumpcji, inwestycji, eksportu netto i

popytu na pieniądz

k i h określają jak zmiany Y i R wpływają na popyt na pieniądz

Krzywa IS przedstawia zależności między R a Y, gdy spełniony jest powyższy układ równań (bez popytu na

pieniądz) oznacza to zbilansowanie wydatków (I=S).

R (%)

krzywa (?) IS ma nachylenie ujemne ponieważ, gdy R rośnie spadają I i X

(czyli także Y)

IS’’

IS IS’

PKB (Y)

Przesunięcie się w prawo IS - wzrost wydatków państwa, w lewo zmniejszenie się wydatków państwa.

Mnożnik:

∆

∆

Y

b

t

m

G

=

−

− +

1

1

1

(

)

Działanie stóp procentowych na zmianę PKB:

wydatki 45

o

- stara linia wydatków

- nowa linia wydatków

∑

=

+

=

0

)

1

(

n

n

n

n

NPV

r

P

W

E

PKB

(

)

(

)

d

n

b

t

m

R

+

−

− +

1

1

∆

Krzywa LM przedstawia wszystkie zależności R i Y przy spełnionym równaniu popytu na pieniądz (podaż jest

równa popytowi - M=L, gdzie L oznacza płynność więc i popyt) - równowaga na rynku pieniężnym.

R (%)

LM’’ LM

LM’

- krzywa (?) LM ma nachylenie dodatnie, wzrost podaży pieniądza

przesuwa LM w prawo -

LM’ (także wzrost Y) , a spadek podaży pieniądza w lewo - LM’’ (także

wzrost P lub R).

∆M

k

PKB (Y)

M

kY

nR P

to

M

P

kY

nR

=

−

=

−

(

)

pieniądz realny

Jeżeli jest stały poziom pieniądza nominalnego i stały poziom cen (brak inflacji) - to podaż pieniądza

realnego jest stała, czyli:

kY - nR = const co oznacza że jeżeli wzrośnie Y musi wzrosnąć R :

∆

∆

kY

nR

=

.

R (%) D’ D M

- D - popyt na pieniądz, M - podaż pieniądza (krótkim okresie czasu sztywna)

zasoby pieniądza

Nachylenie IS:
Ogólny wzór dochodu:

Y

a

e

g

G

b

t

m Y

d

n R

= + + + +

− −

−

+

[ (

)

]

(

)

1

z tego:

R

a

e

g

G

d

n

b

t

m

d

n

Y

=

+ + +

+

−

−

− +
+

1

1

(

)

współczynnik przy Y oznacza nachylenie krzywej IS

Nachylenie LM:

R

k

h

Y

M

hP

=

−

współczynnik przy Y oznacza nachylenie krzywej LM

1

1

−

− +
+

b

t

m

d

n

k

h

(

)

nachylenie IS

nachylenie LM

R (%)

IS

LM

- w tym punkcie jest spełniony cały układ równań tzn. jest równowaga na rynku

pieniężnym i

zbilansowanie wydatków

PKB (Y)

Polityka fiskalna i pieniężna państwa:

Decydujące znaczenie ma wrażliwość inwestycji, eksportu netto i popytu na pieniądz na stopy procentowe.

Polityka fiskalna jest tym skuteczniejsza przy danych nachyleniach IS i LM, im mnożnik wydatków jest

większy.

1. Polityka fiskalna jest skuteczna, gdy przy względnie dużym wzroście stóp procentowych następuje

niewielka zmiana inwestycji i eksportu netto - IS jest stroma lub LM płaska. Polityka fiskalna jest

natomiast nieskuteczna, gdy nieduży wzrost stóp znaczenie zmniejsza popyt inwestycyjny i eksport netto

(IS płaska lub LM stroma).

2. Polityka pieniężna jest skuteczna, gdy przy względnie niedużej obniżce stóp procentowych następuje

wzrost inwestycji i eksportu netto - IS jest płaska lub LM stroma. Polityka fiskalna jest natomiast

nieskuteczna, gdy duża obniżka stóp nieznacznie zwiększa popyt inwestycyjny i eksport netto (IS stroma

lub LM płaska).

Określoną wielkość dochodu osiąga się przy zastosowaniu:
• Łagodnej polityki fiskalnej (wysokie G) i restrykcyjnej polityki pieniężnej (wyższa R) - wyższa stopa

procentowa, niższy udział sektora prywatnego w dochodzie i wydatkach, większe podatki.

• Łagodnej polityki pieniężnej (niższa R) i restrykcyjnej polityki fiskalnej (niskie G) - niższa stopa

procentowa, wyższy udział sektora prywatnego w dochodzie i wydatkach., mniejsze podatki.

Zagregowany (globalny) popyt: - zapotrzebowanie na PKB przy różnych poziomach cen (przy

zbilansowanych wydatkach i równości popytu i podaży pieniądza).

Zarządzanie popytem polega na wykorzystaniu polityki pieniężnej i fiskalnej w celu stabilizacji dochodu na

przeciętnie wysokim poziomie.

P

G

I

C

AD

+

+

=

AD AD’

PKB (Y)

Wzrost AD do AD’ może być wywołany: zwiększeniem podaży pieniądza przy stałym poziomie cen lub

zwiększeniem zakupów rządowych.

System bankowy i pieniądz:

Pieniądz - pewien powszechnie akceptowany towar, który jest środkiem wymiany (dokonywanie płatności

lub wywiązywanie się ze zobowiązań).

Barter (wymiana bezpieniężna) - jedne dobra wymieniane są na inne.

Funkcje pieniądza:

1. Środek wymiany.

2. Jednostka rozrachunkowa.

3. Środek tezauryzacji.

4. Miernik odroczonych płatności.

Rodzaje pieniądza:

1. Towarowy (np. złoto).

2. Symboliczny - prawny środek płatniczy.

3. Bezgotówkowy (żyrowy, wkładowy, ang. IOU).

Depozyt (wkład) - suma przechowywana.

Rezerwy - suma pozwalająca dokonać natychmiastowych wypłat wkładów na żądanie .

Stopa rezerw - stosunek rezerw do wkładów (im większa stopa rezerw tym mniejsze ryzyko, ale i mniejszy

zysk).

Panika finansowa - samospełniająca się prognoza w związku z utratą zaufania.

Podaż pieniądza - całkowita wartość zasobów pieniądza w obiegu, pełniącego rolę środka wymiany.

Banki komercyjne - pośrednicy finansowi, którym państwo udzieliło licencji na działalność - udzielanie

kredytów i przyjmowanie depozytów (w tym wkłady, w których ciężar mogą być wystawiane czeki).

System clearingowy - ogół porozumień na mocy których wzajemne zobowiązania i należności banków

rozlicza się przez zastawienie wszystkich transakcji dokonanych w danym okresie i dokonanie spłaty tylko

zobowiązań netto powstałych w rozliczeniach między bankowych.

Płynność - szybkość i pewność z jaką daną pozycje aktywów może być zamieniona na pieniądz w dowolnym

momencie. Najwyższą płynność ma zatem sam pieniądz (gotówka).

Baza monetarna (zasób pieniądza wielkiej mocy) - łączna ilość pieniądz (bilonu i banknotów) w

bankach i obiegu pozabankowym.

Mnożnik kreacji pieniądza - mówi o zmianie zasobu pieniądza (podaży) wywołanej przez wzrost bazy

monetarnej o jednostkę. Jest tym wyższy wraz z podażą im niższa jest stopa rezerw banków.

Podaż pieniądza = mnożnik kreacji pieniądza x baza monetarna

Szeroka baza monetarna (M0) - gotówka w bankach i rezerwy banku centralnego = gotówka w obiegu

pozabankowym + hurtowe wkłady na żądanie = M1

M1+ wkłady terminowe i certyfikaty depozytowe sektora prywatnego = M3

M3 + wkłady i udziały sektora prywatnego w towarzystwach budowlanych - gotówka, wkłady i certyfikaty

depozytowe banków w posiadaniu towarzystw budowlanych = M4.

Gotówka w obiegu + detaliczne wkłady na żądanie + wkłady detaliczne i udziały w towarzystwach

budowlanych = M2.

Gotówka w obiegu - wkłady w bankach (detaliczne i hurtowe) - wkłady i udziały w towarzystwach

budowlanych = Podaż pieniądza

Quasi-pieniądz - aktywa, które są łatwo zbywalne i są środkiem przechowywania wartości.

H

c

c

c

D

c

D

C

M

D

c

c

R

C

H

D

c

C

D

c

R

b

p

p

p

p

b

p

b

+

+

=

+

=

+

=

+

=

+

=

=

=

1

)

1

(

1

)

(

gdzie R – rezerwy, c

b

– stopa rezerw, C – gotówka w obiegu, c

p

– gotówka do wkładów, D –wkłady, H – baza

monetarna

M

R

R

−

1

- zwiększenie się skali kreacji przez system clearingowy (R – stopa rezerw, M – wkład)

( M + (1-R)M = wkłady)

(gotówka + kredyty = pasywa (wkłady))

Stopa rezerw obowiązkowych – minimalna stopa rezerw banku komercyjnego na mocy decyzji banku

centralnego.

Stopa dyskontowa – stopa procentowa pożyczek udzielanych przez bank centralny bankom komercyjnym.

Operacje otwartego rynku – operacje banku centralnego zmieniające wielkość bazy monetarnej (kupno /

sprzedaż papierów wartościowych na otwartym rynku).

Ostatnia instancje kredytowa – instytucja zdolna udzielić pożyczek bankom i innym instytucjom finansowym

w sytuacjach gdy panika zagraża całemu systemowi finansowemu (Bank Centralny).

Potrzeby kredytowe sektora publicznego (PPSP) = deficyt sektora publicznego = deficyt budżetu

centralnego + deficyt budżetów terenowych + deficyt gałęzi znacjonalizowanych.

Motywy trzymania pieniądza:

• Transakcyjny (środek transakcji - brak synchronizacji w czasie wpływów i wydatków)

• Niepewności (trzymanie pieniędzy na nieprzewidziane wypadki)

• Portfelowy (niższy zysk, ale bezpieczeństwo!)

Planowane zasoby pieniądza:

MC, MB

MB

MC

Realne

zasoby

pieniądza – popyt na pieniądz

MC – krańcowy koszt trzymanie pieniędzy w gotówce (suma odsetek); zależy od stopy procentowej.

MB – krańcowa korzyść z trzymanie pieniędzy w gotówce; zależy od realnych zasobów pieniądza (zależność

ujemna) i od dochodu realnego (w ujęciu nominalnym zależy od poziomu cen).

Równowaga na rynku pieniądza występuje wówczas, gdy wielkość zapotrzebowania na realne zasoby

pieniądza jest równa wielkości zaoferowanej (popyt realny = podaży realnej; podaż realna =

P

M

M – podaż

nominalna pieniądza, P – poziom cen).

R LL

L

o

Realne zasoby pieniądza

LL – popyt na pieniądz (zależy od dochodu, zależność dodatnia)

L

o

– realna podaż pieniądza – regulowana przez Bank Centralny

D

D

o

o

B

L

W

B

L

+

=

=

+

L

D

– realny zasób pieniądza, B

D

– realny zasób obligacji, B

o

– podaż obligacji, L

o

– podaż pieniądza, W -

wielkość majątku

o

D

D

o

L

L

B

B

−

=

−

- nadwyżka popytu na pieniądz (prawa strona) musi być zrównoważona przez nadwyżkę

podaży obligacji (lewa strona) – aby ludzie nie utrzymywali większego majątku od tego który sami posiadają.

Prawo Goodharta mówi o tym, że próba uregulowania przez Bank Centralny bądź opodatkowania jednego

kanału działalności bankowej powoduje przeniesienie interesów do innego kanały, który nie podlega regulacji

lub nie jest opodatkowany .

Bank centralny może:

• ustalić wielkość podaży pieniądza i zaakceptować stopę procentową w warunkach równowagi wynikającą

z równania popytu na pieniądz.

• ustalić wysokość stopy procentowej i zaakceptować wielkość podaży pieniądza w warunkach równowagi

wynikającą z równania popytu na pieniądz.

Efekt majątkowy (bogactwa) polega na przesunięciu funkcji konsumpcji w górę (w dół) pod wpływem

wzrostu (spadku) zasobów majątkowych gospodarstw domowych i zwiększenia (spadku) wydatków na

każdym poziomie rozporządzalnych dochodów osobistych.

Efekt majątkowy i koszty kredytów konsumpcyjnych mają wpływ na autonomiczny popyt.

Teorie popytu konsumpcyjnego;
• dochodu permanentnego = dochód w długim czasie, i tylko w przypadku jego zmiany zmienia się

konsumpcja – krótkotrwałe zmiany dochodu nie zmieniają konsumpcji.

• cyklu życia – dochód zmienia się w cyklu życia (w młodości niski rośnie do emerytury, spada i utrzymuje

się na stałym poziomie), konsumpcja zależy od dochodu w długim okresie czasu.

Mechanizm transmisyjny – wzrost podaży pieniądza i obniżenie stopy procentowej pobudza popyt globalny.

Ricardiańska równowaga: większy deficyt państwa zostanie zrekompensowany przez wzrost oszczędności

sektora prywatnego (bo wydatki nie zmienią się, a obniżenie podatków zwiększy dochód rozporządzalny).

)

(

)

(

I

S

T

G

X

Z

−

+

−

=

−

Popyt inwestycyjny:

R

II

Popyt

inwestycyjny

(dotyczy

również inwestycji w zapasy)

Wypieranie: polega na ograniczeniu wielkości popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego pod wpływem

wzrostu wydatków państwa, które powodują wzrost AD i R.

AD

45

o

AD’

AD’’

AD

Y

Y Y’’ Y’

Zwiększenie G prowadzi do zmiany z AD do AD’, wyższy Y’ prowadzi do wzrostu LL, co powoduje wzrost R, a

to obniża C – AD’ spada do AD’’ (wzrost G wypiera C poprzez wzrost R).