1

ZAJĘCIA 5 – DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO I WOLONTARIAT

Informacje ogólne
Działalnością pożytku publicznego jest działalność społecznie użyteczna, prowadzona przez organizacje
pozarządowe w sferze zadań publicznych określonych w ustawie (art. 3 Ustawy).
Podstawa prawna: Ustawa z 24.04.2003 o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (dalej „Ustawa”)

Analizując cytowaną wyżej definicję działalności pożytku publicznego można wskazać cztery elementy:
1. działalność społecznie użyteczna (podobnie jak art. 1 ustawy o fundacjach: Fundacja może być ustanowiona

dla realizacji zgodnych z podstawowymi interesami Rzeczypospolitej P. celów społecznie lub gospodarczo
użytecznych, w szczególności...) – to taka działalność, której nie można uznać za wyłącznie gospodarczo
użyteczną. To taka działalność, która jest przydatna z punktu widzenia interesu ogólniejszego niż tylko
partykularny (własny) interes założycieli danej organizacji lub członków jej organów, lub jej członków

2. organizacja pozarządowa (zdefiniowane w art. 3 ust. 2 Ustawy) – to w rozumieniu Ustawy osoby prawne

lub jednostki organizacyjne (a zatem wykluczone są osoby fizyczne lub spółki cywilne), niedziałające w celu
osiągnięcia zysku. Organizacją pozarządową nie jest, co do zasady, przedsiębiorca – czyli podmiot
wykonujący we własnym imieniu działalność gospodarczą. Przepisów Ustawy nie stosuje się m.in. (pełna
lista w art. 3 ust. 4 Ustawy) do partii politycznych, związków zawodowych, samorządów zawodowych,
fundacji utworzonych przez partie polityczne.

3. zadania publiczne – termin wielokrotnie wskazywany w Konstytucji RP (m.in. w art. 15 ust. 2, 16 ust. 2,

163, 166) – to zadania, które zgodnie z zasadą pomocniczości oraz zasadą legalizmu (art. 7 Konstytucji),
zostały ustawowo określone jako zadania władz publicznych

4. sfera zadań publicznych – jest zdefiniowana w art. 4 Ustawy, obejmuje m.in. zadania z zakresu pomocy

społecznej, działalności charytatywnej, ochrony zdrowia, nauki, turystyki, obronności i wiele innych.

Relacje między organami administracji publicznej a organizacjami pozarządowymi
Zgodnie z art. 5 Ustawy, organy administracji publicznej prowadzą działalność w sferze zadań publicznych we
współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3, prowadzącymi,
odpowiednio do terytorialnego zakresu działania organów administracji publicznej, działalność pożytku
publicznego w zakresie odpowiadającym zadaniom tych organów. Innymi słowy – przy wykonywaniu zadań
publicznych, organy administracji publicznej mają obowiązek współpracować przy wykonywaniu tych zadań z
organizacjami pozarządowymi.

Przez organ administracji publicznej należy rozumieć organ władzy publicznej w zakresie, w jakim został
powołany do wykonywania zadań administracji publicznej, a więc w szczególności: ministra, kierownika urzędu
centralnego, wojewodę, organ gminy, powiatu i województwa.
Współpraca może odbywać się m.in. w następujących formach (Ustawa wymienia przykładową, a nie wyczerpującą listę):

1) zlecania organizacjom pozarządowym realizacji zadań publicznych na zasadach określonych w ustawie;

2) wzajemnego informowania się o planowanych kierunkach działalności;

3) konsultowania z organizacjami pozarządowymi projektów aktów normatywnych w dziedzinach dot.

działalności statutowej tych organizacji;

4) konsultowania projektów aktów normatywnych dotyczących sfery zadań publicznych z radami

działalności pożytku publicznego, w przypadku ich utworzenia przez właściwe jednostki samorządu
terytorialnego;

5) tworzenia wspólnych zespołów o charakterze doradczym i inicjatywnym, złożonych z przedstawicieli

organizacji pozarzadowymi oraz przedstawicieli właściwych organów administracji publicznej;

Ustawa wskazuje (art. 5 ust. 3), że współpraca ma odbywać się na zasadach: pomocniczości, suwerenności stron,
partnerstwa, efektywności, uczciwej konkurencji i jawności.
Co ciekawe, zgodnie z art. 5a, organ stanowiący (czyli rada gminy, rada powiatu, sejmik województwa) jednostki
samorządu teryt. uchwala (czyli ma obowiązek uchwalić), po konsultacjach z organizacjami pozarządowymi, roczny
program współpracy z organizacjami pozarządowymi. Roczny program współpracy jest uchwalany do dnia 30 listopada
roku poprzedzającego okres obowiązywania programu. Jest oczywiste, że w ramach programu mają być m.in. wskazane
środki przeznaczone na realizację programu. Program może być przyjęty na okres od roku do nawet 5 lat.
Zgodnie z art. 11 Ustawy, organy administracji publicznej w realizacji zadań publicznych (1) wspierają realizację
tych zadań przez organizacje pozarządowe, prowadzące działalność statutową w danej dziedzinie, a także (2)
powierzają w sferze zadań publicznych realizację zadań publicznych organizacjom pozarządowym, prowadzącym
działalność statutową w danej dziedzinie.

2

Wspieranie i powierzanie ma odbywać się, zgodnie z art. 11 ust. 2 Ustawy, co do zasady po przeprowadzeniu
otwartego konkursu ofert.
Umowa, która zostaje zawarta między organem administracji publicznej i organizacją pozarządową, może być
zawarta na czas realizacji zadania lub na czas określony, nie dłuższy niż 5 lat.
Pojęcie działalności pożytku publicznego
Zgodnie z art. 6 Ustawy, działalność pożytku publicznego nie jest co do zasady (wyjątek w art. 9 ust. 1 Ustawy),
działalnością gospodarczą w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, i może być
prowadzona jako działalność (1) nieodpłatna lub jako działalność (2) odpłatna.

[nieodpłatna] Zgodnie z art. 7, działalnością nieodpłatną pożytku publicznego jest działalność prowadzona
przez organizacje poż. publ. w sferze zadań publicznych, za które nie pobierają one wynagrodzenia.

[odpłatna]

Zgodnie z art. 8 Ustawy, działalnością odpłatną pożytku publicznego jest działalność prowadzona

przez organizacje poż. publ. w sferze zadań publicznych, za które pobierają one wynagrodzenie, albo sprzedaż
towarów lub usług wytworzonych lub świadczonych przez osoby bezpośrednio korzystające z działalności
pożytku publicznego, w szczególności w zakresie rehabilitacji oraz przystosowania do pracy zawodowej osób
niepełnosprawnych oraz reintegracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, a
także sprzedaż przedmiotów darowizny. Ustawa wskazuje, że przychód z działalności odpłatnej pożytku
publicznego służy wyłącznie prowadzeniu działalności pożytku publicznego.
Organizacja pożytku publicznego
Organizacje pozarządowe lub inne podmioty prowadzące działalność pożytku publicznego uzyskują status
organizacji pożytku publicznego z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego, po spełnieniu łącznie
wymagań określonych w art. 20 i 21 Ustawy. Te najważniejsze wymagania to:
1. prowadzi działalność pożytku publicznego na rzecz ogółu społeczności, lub określonej grupy podmiotów,

pod warunkiem że grupa ta jest wyodrębniona ze względu na szczególnie trudną sytuację życiową lub
materialną w stosunku do społeczeństwa;

2. może prowadzić działalność gospodarczą wyłącznie jako dodatkową w stosunku do działalności pożytku

publicznego;

3. nadwyżkę przychodów nad kosztami przeznacza na działalność, o której mowa w pkt 1;

4. ma statutowy kolegialny organ kontroli lub nadzoru, odrębny od organu zarządzającego i niepodlegający mu w

zakresie wykonywania kontroli wewnętrznej lub nadzoru (organ ten musi spełniać wymagania wskazane w Ustawie),

5. członkowie organu zarządzającego nie byli skazani prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne

ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe;

Organizacja pozarządowa może uzyskać status organizacji pożytku publicznego (tzw. OPP) pod warunkiem, że
prowadzi działalność nieprzerwanie co najmniej dwa lata.
Organizacja pozarządowa uzyskuje status organizacji pożytku publicznego z chwilą wpisania do Krajowego
Rejestru Sądowego informacji o spełnieniu wymagań, o których mowa w art. 20 Ustawy.

Zgodnie z art. 23 Ustawy, organizacja pożytku publicznego sporządza roczne sprawozdanie merytoryczne ze
swojej działalności.

Przywileje organizacji pożytku publicznego:

Zgodnie z art. 24 Ustawy, organizacji pożytku publicznego przysługuje zwolnienie (w odniesieniu do
prowadzonej przez nią działalności pożytku publicznego) od:

podatku dochodowego od osób prawnych,

podatku od nieruchomości,

podatku od czynności cywilnoprawnych,

opłaty skarbowej,

opłat sądowych

Organizacja pożytku publicznego może, na zasadach określonych w odrębnych przepisach, nabywać na
szczególnych warunkach prawo użytkowania nieruchomości będących własnością Skarbu Państwa lub jednostki
samorządu terytorialnego.
Co bardzo istotne, zgodnie z art. 27 Ustawy, podatnik podatku dochodowego od osób fizycznych może przekazać
1 % podatku na rzecz wybranej przez siebie organizacji pożytku publicznego. Otrzymane przez organizację
pożytku publicznego środki finansowe pochodzące z 1 % podatku dochodowego od osób fizycznych mogą być
wykorzystane wyłącznie na prowadzenie działalności pożytku publicznego.