647

Nr 11–12

WIADOMOŚCI LEKARSKIE 2004, LVII, 11–12

Danuta Waszkiel

DIETA – ISTOTNY CZYNNIK W ETIOLOGII EROZJI ZĘBÓW

Z Zakładu Stomatologii Dziecięcej Akademii Medycznej w Białymstoku

Przeprowadzono badania ankietowe 120 osób ogólnie zdrowych, obu płci, w wieku 18–30 lat. Badanych podzielono na dwie jednakowe

pod względem liczebności grupy. Do pierwszej zakwalifikowano osoby z erozjami szkliwa, do drugiej osoby bez erozji. Oceniono wpływ
częstotliwości spożywania soków owocowych, jabłek i owoców cytrusowych, coca-coli, napojów gazowanych i jogurtu na występowanie
nadżerek. Analiza wyników wykazała statystycznie potwierdzony związek między sposobem odżywiania a występowaniem erozji szkliwa.
[Wiad Lek 2004; 57(11–12): 647–652]

Słowa kluczowe: erozje szkliwa, dieta.

W wieloprzyczynowej etiologii erozji zębów istotną

rolę odgrywają czynniki dietetyczne. Konsumpcja kwaś-
nych pokarmów prowadzi do demineralizacji i rozpusz-
czenia kryształów hydroksyapatytów szkliwa, czego
efektem może być poważna destrukcja zębów. Jej po-
stęp zależy od siły uszkadzającej czynników erozyjnych,
z których na szczególną uwagę zasługują: niskie pH, ni-
ski poziom jonów wapnia i fosforanów, wysokie wła-
ściwości chelatujące oraz czas i częstość narażenia na
ich działanie [1].

O właściwościach erozyjnych pożywienia decydują

zawarte w nim kwasy, dostarczane do jamy ustnej głów-
nie wraz z owocami, sokami owocowymi i napojami
musującymi [2,3,4,5]. Szczególnie silne odwapniające dzia-
łanie przypisuje się owocom i sokom cytrusowym, które
zawierają w dużym stężeniu kwas cytrynowy, odpowie-
dzialny za rozpuszczenie pryzmatów szkliwnych.
Z przeprowadzonych przez Grafa [6] badań nad zawarto-
ścią kwasu cytrynowego w owocach wynika, że występu-
je on w stężeniu 7,1–9,2% w cytrynach, 4,2–5,0% w grejp-
frutach i 1,3–2,6% w pomarańczach. Kwasy są bez-
sprzecznie decydującym czynnikiem wywołującym ero-
zje, nie można jednak pominąć roli powstających cytry-
nianów wapnia. W eksperymencie na zwierzętach wy-
kazano, że tworzą one na drodze chelacji kompleksy
z wapniem. Działanie chelacyjne cytrynianu wapnia naj-
bardziej nasilone jest przy kwasowości 6,0–7,0 pH [5].

W świetle przytoczonych danych, istotną sprawą

wydaje się ocena częstotliwości spożywania wybranych
produktów żywnościowych, z uwzględnieniem związa-
nych z nim zagrożeń dla szkliwa zębów. W celu ustale-
nia relacji między występowaniem nadżerek szkliwa
a dietą przeprowadzono badania ankietowe dotyczące
dietetycznych zachowań pacjentów.

MATERIAŁ I METODY

Badanych poproszono o wypełnienie ankiety obej-

mującej dane personalne oraz dane dotyczące zachowań

dietetycznych i ogólnego stanu zdrowia (załącznik 1).
Podstawą oceny zachowań dietetycznych były odpowie-
dzi na pytania odnoszące się do częstotliwości spoży-
wania wybranych produktów, które można wiązać
z odwapniającym działaniem na twarde tkanki zębów.
W części oceniającej stan zdrowia uwzględniono dane
pozwalające na wyeliminowanie osób z chorobami ogól-
nymi mogącymi predysponować do powstawania nad-
żerek szkliwa. Szczególną uwagę zwrócono na wystę-
powanie dolegliwości żołądkowych (chroniczne wymio-
ty, zarzucanie treści pokarmowej, kwaśne odbijanie) oraz
innych chorób wymagających długotrwałego przyjmo-
wania leków.

Przeprowadzone badania umożliwiły wyselekcjono-

wanie 120 osób ogólnie zdrowych (60 kobiet i 60 męż-
czyzn), w wieku 18–30 lat. Zależnie od obecności przy-
szyjkowych erozyjnych ubytków twardych tkanek zę-
bów, badanych podzielono na dwie 60-osobowe grupy:
I – z erozjami zębów (grupa badana) oraz II – bez erozji
(grupa kontrolna).

Uzyskane informacje zostały zakodowane i poddane

analizie statystycznej przy użyciu testów Manna-Whit-
neya i Fishera.

WYNIKI

Wyniki badań ankietowych dotyczące konsumpcji

wybranych produktów żywnościowych przez osoby
z erozjami i bez erozji zębów ilustrują ryciny 1–5 oraz
tabela I. Analiza częstotliwości spożywania soków z owo-
ców cytrusowych (ryc. 1) wykazała, że 36,7% bada-
nych z erozjami zębów konsumowało je kilka razy dzien-
nie, zaś 20,0% kilka razy w tygodniu. Odwrotne relacje
obserwowano w grupie kontrolnej, w której najwięcej
osób (48,3%) piło soki owocowe kilka razy w tygodniu,
a jedynie 5,0% kilka razy dziennie. Jeden raz dziennie
soki owocowe spożywało po 25,0% badanych z obu
grup. Zbliżone wyniki dotyczyły konsumpcji owoców
cytrusowych i jabłek (ryc. 2) oraz napojów gazowa-

648

Nr 11–12

D. Waszkiel

nych (ryc. 3). Owoce cytrusowe i jabłka z dużą często-
tliwością (kilka razy dziennie) spożywało 68,3% bada-
nych z erozjami, czyli kilkakrotnie więcej niż w grupie
bez erozji (21,7%). Rzadsze spożywanie owoców pre-
ferowało więcej osób z grupy kontrolnej (kilka razy
tygodniowo – 25,0%; jeden raz w tygodniu – 51,7%)
niż z grupy badanej (analogicznie 8,3% i 20,0%). Napoje
gazowane w grupie badanej sporadycznie piło 13,3%,
jeden raz dziennie 21,7% i kilka razy dziennie 18,3%
osób, podczas gdy w grupie kontrolnej odpowiednio
41,7%, 13,3% i 5,0%. Podobne spostrzeżenia dotyczą
jogurtu, którego wielokrotne spożycie w ciągu dnia po-
dało 13,3% osób z grupy badanej i zaledwie 1,7% z gru-
py kontrolnej (ryc. 4). Przedstawione dane sugerują ist-
nienie związku, potwierdzonego analizą statystyczną,
między konsumpcją jabłek i owoców cytrusowych, so-
ków cytrusowych i napojów gazowanych a występo-
waniem erozji szkliwa. Coca-cola w badanej przez nas

populacji nie stanowiła istotnego zagrożenia dla uzębie-
nia ankietowanych, bowiem zdecydowana większość
badanych osób piła ją zaledwie kilka razy w tygodniu
(ryc. 5).

DYSKUSJA

Każdorazowe spożycie kwaśnych pokarmów pro-

wadzi do obniżenia pH śliny wynikającego ze spadku
koncentracji trzeciorzędowych fosforanów w jej roztwo-
rze. Ślina staje się zatem roztworem nienasyconym
w składniki apatytów, co powoduje przechodzenie wap-
nia i fosforanów z substancji zębów do śliny i w efekcie
prowadzi do erozji szkliwa [7]. W związku z tym uważa
się obecnie, że o powstawaniu erozji szkliwa decyduje
nie ilość, ale częstość spożywania kwasów. Jednorazo-
we wypicie nawet dużej ilości soku nie działa szkodli-
wie, ponieważ zawarty w nim kwas zostanie w krótkim

Tabela I. Częstotliwość spożywania wybranych produktów przez osoby z erozjami (grupa
badana) i bez erozji zębowych (grupa kontrolna)

Częstotliwość spożycia: mała – kilka razy tygodniowo, średnia – 1 raz dziennie, duża – kilka
razy dziennie.

649

Nr 11–12

przypadków zaawansowanych erozji szkliwa, których
etiologia bezsprzecznie jest związana z konsumpcją
owoców cytrusowych, soku cytrynowego i soku po-
marańczowego. Szczególnie niepokoją wyniki badań
Ashera i Reada [10], którzy opisali nadżerki szkliwa
o podłożu dietetycznym u młodych pacjentów (9–15
lat). Autorzy ci zwracają też uwagę na szczególną wraż-
liwość szkliwa nowowyrżniętych zębów na częsty kon-
takt z kwasem cytrynowym i dość szybką destrukcję.
Korony młodych zębów, chociaż w pełni ukształtowa-
ne morfologicznie, są niekompletne krystalograficznie,
a ich szkliwo zbudowane jest z nielicznych kryształów
hydroksyapatytu połączonych substancją międzypry-
zmatyczną. Środowisko jamy ustnej umożliwia dojrze-
wanie zębów poprzez dyfundowanie ze śliny do szkli-
wa jonów wapniowych, fosforowych, magnezowych,
fluorowych, czego efektem jest zwiększenie ilości hy-
droksyapatytu i zwapnienie substancji międzypryzma-
tycznej. Procesy te nie są jednak błyskawiczne, lecz po-
wolne i długotrwałe. Powierzchnia dojrzałych zębów
wykazuje wyższą twardość i ograniczoną przepuszczal-
ność, dzięki czemu jest odporniejsza na działanie czyn-
ników zewnętrznych [13,14].

Ryc. 1. Częstotliwość spożycia soków owocowych przez osoby
z erozjami i bez erozji szkliwa.

Ryc. 2. Częstotliwość spożycia jabłek i owoców cytrusowych
przez osoby z erozjami i bez erozji szkliwa.

Ryc. 3. Częstotliwość spożycia napojów gazowanych przez oso-
by z erozjami i bez erozji szkliwa.

Ryc. 4. Częstotliwość spożycia jogurtu przez osoby z erozjami
i bez erozji szkliwa.

Ryc. 5. Częstotliwość spożycia coca-coli przez osoby z erozja-
mi i bez erozji szkliwa.

czasie zneutralizowany przez ślinę [8]. Za erozyjne
uszkodzenia szkliwa odpowiada zwłaszcza kwas cytry-
nowy, który wywołuje większą demineralizację niż inne
kwasy owocowe [3,9]. Spostrzeżenie to potwierdzają
publikacje [4,10,11,12] wskazujące na związek między
występowaniem erozji szkliwa a zachowaniami diete-
tycznymi badanych. Przytoczone prace zawierają opisy

Dieta a erozja szkliwa

650

Nr 11–12

D. Waszkiel

Erozja szkliwa u młodych pacjentów może mieć

związek z konsumpcją napojów o niskim pH [5,11,21].
Problem ten zainteresował Levine’a [4], który ocenił
spożycie kwaśnych napojów i uczulił na związane z tym
niebezpieczeństwo utraty twardych tkanek zębów. Jego
badania wskazują na intensywny wzrost sprzedaży tych
napojów w Anglii (z 2,8 biliona litrów w 1970 r. do 5,3
bilionów litrów w 1984). Badania Rugg-Gunna i wsp.
[15] potwierdzają, że głównymi konsumentami napo-
jów o niskim odczynie pH są dzieci i młodzież do 15
roku życia – przypada na nich 65% sprzedaży. Niestety,
brak danych na temat dynamiki konsumpcji napojów
o niskim pH w naszym kraju w ciągu ostatnich lat. Ist-
nieją natomiast dane umożliwiające ocenę spożycia owo-
ców i ich przetworów w latach 1988 i 1996 [16]. Wska-
zują one na wzrost przeciętnego miesięcznego spożycia
tych produktów z 3,12 kg na osobę w 1988 r. do 3,76
kg w 1996 r. Zanotowano również wzrost spożycia
owoców cytrusowych i innych owoców południowych
[17]. W 1996 r. stanowiły one 20% łącznego spożycia
owoców i ich przetworów wobec 10% w 1988 r.

Wyniki uzyskane w niniejszej pracy potwierdzają

występowanie związku między częstotliwością kon-
sumpcji produktów o działaniu odwapniającym na twar-
de tkanki zębów a pojawieniem się erozji szkliwa.
Wszystkie oceniane produkty częściej były spożywane
przez osoby z erozjami zębowymi, przy czym ponad
połowa w tej grupie badanych zjadała kilka jabłek lub
owoców cytrusowych w ciągu dnia, a nieco mniej piło
kilka razy dziennie soki owocowe lub napoje gazowane.

Eksperymenty, jakim poddano usunięte zęby ludzkie

[18] i bydlęce [19], wykazały, że pod wpływem kwa-
sów zawartych w napojach następują zmiany mikrotwar-
dości, a tym samym mineralizacji szkliwa. Czyste, wy-
polerowane powierzchnie próbek szkliwa, potraktowa-
ne sokiem owocowym cechował spadek twardości
o 28–40% w stosunku do wartości wyjściowych [19].
Obserwacje te potwierdzają badania Lissa [20] przepro-
wadzone in vitro, wskazujące na demineralizujące dzia-
łanie soku owocowego, wywołujące widoczne w elek-
tronowym mikroskopie skaningowym uszkodzenia po-
wierzchownej warstwy szkliwa. Zaznaczyć jednak na-
leży, że w badaniach in vivo (na zębach żywych) ten
sam autor [20] nie zaobserwował morfologicznych zmian
na powierzchni szkliwa po zadziałaniu soku owocowe-
go. Rezultaty uzyskane przez Lissa świadczą o ochron-
nym działaniu nabytej błonki nazębnej, powstałej ze skład-
ników organicznych śliny i znajdują potwierdzenie
w badaniach innych autorów [3,21].

Wyniki badań doświadczalnych [22] i klinicznych

[5] wykazały, że obok kwasów owocowych za erozyj-
ne zmiany szkliwa może również odpowiadać coca-cola.
W kontrolowanym eksperymencie z udziałem studen-
tów [5] stwierdzono – stosując metodę replik – że po
miesiącu codziennego spożywania 540 g soku grejpfru-

towego lub 340 g soku pomarańczowego bądź coca-
-coli pojawiły się mikroskopowe zmiany w szkliwie. Zda-
niem niektórych autorów, potencjał erozyjny zawartego
w coca-coli kwasu fosforowego jest jednak znacznie
niższy niż kwasu jabłkowego [2] bądź cytrynowego [3].
Z niniejszego badania wynika, że ankietowani sporadycz-
nie spożywali coca-colę, zatem nie należy dopatrywać
się u nich korelacji między piciem coca-coli a występo-
waniem erozji szkliwa.

Sukcesywny wzrost spożycia kwaśnych napojów

motywuje do podjęcia działań mających na celu elimina-
cję ich demineralizującego wpływu na twarde tkanki
zębów. Wyniki eksperymentów doświadczalnych [22]
przeprowadzonych na szczurach wskazują, iż istnieją
możliwości obniżenia właściwości erozyjnych napojów
poprzez modyfikację ich składu. Shabat i wsp. [22]
stwierdzili spadek frekwencji erozji szkliwa u szczurów
pojonych coca-colą z dodatkiem związków fluoru. Po-
dobne rezultaty uzyskali Reussner i wsp. [23], którzy
oceniali właściwości erozyjne kwaśnych napojów z do-
datkiem monofosforanu sodu. Dodatek związków flu-
oru i fosforanów nie zabezpiecza jednak przed erozjami
szkliwa, lecz tylko w znacznym stopniu redukuje ich
powstawanie.

Rozpatrując możliwości erozyjnego działania poży-

wienia na szkliwo zębów nie sposób pominąć wpływu
kwaśnych produktów mlecznych. Z badań Meurmana
i wsp. [9] wynika, że zarówno soki owocowe, kwaśne
napoje, jak i kwaśne produkty mleczne miały niskie pH,
utrzymujące się po ich konsumpcji dłużej niż po spoży-
ciu innych produktów. Wydaje się jednak, że produkty
mleczne, takie jak jogurt czy zsiadłe mleko, nie mają
szkodliwego miejscowego wpływu na zęby. Wysoka kon-
centracja wapnia i fosforanów w mleku przeciwdziała
rozpuszczaniu szkliwa zębów [9,24]. Badania autorki
wykazały, że jogurt konsumowało około 70% wszyst-
kich ankietowanych; z grupy tej jedynie 7 osób z ero-
zjami szkliwa zjadało go kilka razy dziennie. Przy tak małej
częstotliwości spożycia nie można wnioskować o nega-
tywnym wpływie produktu na twarde tkanki zębów.

Propagowany przez środki masowego przekazu

zdrowy styl życia zakłada walkę z nadwagą poprzez
regularne ćwiczenia gimnastyczne i dietę z dużą ilością
owoców i warzyw. Z medycznego punktu widzenia po-
stępowanie takie jest pożądane, owoce i warzywa za-
wierają bowiem witaminy i mikroelementy potrzebne do
prawidłowego funkcjonowania organizmu. Człowiek nie
jest w stanie syntetyzować kwasu askorbinowego, ko-
nieczne jest więc jego dostarczenie wraz z pożywieniem.
Witamina C jest niezbędna do syntezy kolagenu i zwią-
zanej z tym prawidłowej czynności osteoblastów (two-
rzenie kości), odontoblastów (tworzenie zębiny) oraz
tkanki łącznej, ułatwia też katabolizm cholesterolu, od-
grywa ponadto istotną rolę w tworzeniu przeciwciał
decydujących o odporności organizmu na infekcje, a także

651

Nr 11–12

Dieta a erozja szkliwa

jest reduktorem chroniącym struktury komórkowe przed
oksydacją [25]. Owoce, warzywa i ich przetwory, w tym
w dużej mierze soki, są bogatym źródłem witaminy C.
Dzienne zapotrzebowanie na tę witaminę odpowiadające
60 mg kwasu askorbinowego pokrywa spożycie 150 ml
soku cytrynowego, pomarańczowego lub grejpfrutowe-
go [26]. Konsumpcja soków owocowych jest zatem po-
żyteczna, jednak ich spożywanie w nadmiarze, z dużą czę-
stotliwością należy uznać za szkodliwe dla zębów.

Przytoczone publikacje i rezultaty badań własnych

pozwalają stwierdzić, że spożywanie kwaśnych pokar-
mów w dużych ilościach może stanowić poważne za-
grożenie dla twardych tkanek zębów – zaobserwowano
to głównie u osób dbających o zdrowie i kondycję fi-
zyczną. Całkowite wyeliminowanie z diety produktów
o niskim pH jest jednak niekorzystne ze względu na za-
wartość w nich substancji niezbędnych do prawidłowe-
go funkcjonowania organizmu. Fundacja „Promocja
zdrowia” wręcz zaleca Polakom częstsze (minimum

5 razy dziennie) i w większych ilościach spożywanie
warzyw i owoców. Doświadczenia innych krajów wy-
kazały, że programy zwiększenia konsumpcji warzyw
i owoców są, obok zwalczania palenia tytoniu, najsku-
teczniejszymi sposobami zmniejszenia zachorowań
i umieralności na schorzenia przewlekłe, zwłaszcza no-
wotwory i choroby układu krążenia. Mając na wzglę-
dzie te zalecenia żywieniowe, trzeba podjąć szeroko za-
krojoną akcję oświatową informującą pacjentów o zasa-
dach postępowania, mających na celu ochronę zębów
przed działaniem kwasów.

WNIOSKI

1. Erozyjne uszkodzenie szkliwa zębów należy łączyć

z częstym spożywaniem pokarmów o niskim pH.

2. Konsumpcja jabłek i owoców cytrusowych, soków

owocowych i napojów gazowanych sprzyja powsta-
waniu erozji zębowych.

A N K I E T A

Imiê i nazwisko ...............................................................................................
Wiek .............Adres .......................................................................................
Zawód............................................ Œrodowisko .............................................

1.

Zawodowy kontakt z parami kwasów
Nie

Tak

Jaki ? .......................................................

2.

Od¿ywianie

Tak

Nie

Czêstoœæ

a) soki owocowe

....................

b) Coca Cola

....................

c) napoje gazowane

....................

d) kwaœne pokarmy

....................

– owoce (jakie?).........................................

....................

– jogurt

....................

– cukierki owocowe (ssanie)

....................

– ocet

....................

2.

Leki: ..............................................................................................................
– witamina C

....................

– aspiryna

....................

– preparaty ¿elaza

....................

3.

SuchoϾ

4.

Choroby uk³adu pokarmowego: .......................................................................
– kwaœne odbijanie

....................

– wymioty

....................

Załącznik 1.

652

Nr 11–12

D. Waszkiel

Piśmiennictwo

[1] Meurman JH, Cate JM. Pathogenesis and modyfying factors of dental erosion. Eur J Oral Sci 1996; 104: 199–206. [2] Grenby TH, Phillips A, Desai T,

Mistry M. Laboratory studies of the dental properties of soft drinks. Br J Nutr 1989; 62: 451–464. [3] Meurman JH, Frank RM. Progression and surface
ultrastructure of in vivo caused erosive lesions in human and bovine enamel. Caries Res 1994; 25; 81–87. [4] Levine RS. Fruit juice erosion – an increasing danger?
J Dent 1973; 2: 85–88. [5] Schweizer-Hirt CM, Schmidt R, Imfeld T, Lutz F, Mühlmann HR. Erosion und Abrasion des Schmelzes. Eine experimentelle Studia.
Schweiz Mschr Zahnheilk 1978; 88: 497–529. [6] Graf F. Über die Entkalkung des Zahnfleisches durch Fruchtsäuren und Tafelgetränke. Schweiz Mschr Zahnheilk
1953; 1: 3–32. [7] LeGeros RZ. Chemical and crystallographic evants in the caries process. J Dent Res 1990; 69 (Spec Iss): 567–574. [8] Hickel R.
Schmelzschäden durch Säuereeinwirkung. Zahnärztl Mitteilungen 1989; 79: 1298–1305. [9] Meurman JH, Rytömaa I, Kari K, Laakso T, Murtomaa H. Salivary
pH and glucose after consuming various beverages, including sugar-containing drinks. Caries Res 1987; 21: 353–359. [10] Asher C, Read MJ. Early enamel
erosion in children associated with the excessive consumption of citric acid. Br Dent J 1987; 162: 384–387.

[11] Kaczmarek U, Wodniak J, Sołtan E, Wilk-Sieczak B, Sommer-Szelepin E. Nawyki dietetyczne i higieniczne dzieci z erozjami zębów. Przegl Stomatol

Wieku Rozw 2001; 33: 22–25. [12] Mueninghoff LA, Johnson MH. Erosion: a case caused by unusual diet. J Am Dent Assoc 1982; 104: 51–52. [13] Gelhard TB,
Cate JM, Arends J. Rehardening of artificial enamel lesions in vivo. Caries Res 1979; 13: 80–83. [14] Jendresen MD, Glantz PO, Baier RE, Eick JD.
Microtopography and clinical adhesiveness of an acid etched tooth surface. Acta Odontol Scand 1981; 39: 47–53. [15] Rugg-Gunn AJ, Hackett AF, Appleton DR,
Jenkins GN, Eastoe JE. Relationship between dietary habits and caries increment assessed over two years in 405 English adolescent school children. Arch Oral
Biol 1984; 29: 983–992. [16] Szponar L, Rychlik E, Kozłowska-Wojciechowska M, Bezpiańska-Ogłęcka A, Anioka J. Jakość zdrowotna żywności, sposób
żywienia, edukacja żywieniowa – ważne problemy zdrowia publicznego w Polsce. Żywn Żyw a Zdr 1998; 7: 23–33. [17] Niedziałek Z, Sekuła W, Figurska K, Maciejak A.
Wahania sezonowe w spożyciu żywności w warunkach gospodarki rynkowej. Żyw Człow 1998; 25: 47–60. [18] Fosse G, Rosengren B, Skaale S, Leknes K, Wulff
L. An in vivo method for microhardness measurements on human teeth. Scand J Dent 1986; 94: 27–37. [19] Attin T, Hilgers RD, Hellwig E. Beinflussung des
erosionsbedingten Oberflächenhärteverlusts von Zahnschmelz durch Fluorid. Dtsch Zahnärztl Z 1997; 52: 241–245. [20] Liss J. Untersuchungen über das
Verhalten der Schmelzoberfläche beim von Genuß sauren Früchten. Dtsch Zahnärztl Z 1966; 21: 1134–1139.

[21] Zahradnik RT, Moreno EC, Burke EJ. Effect of salivary pellicle on enamel subsurface demineralization in vitro. J Dent Res 1976; 55: 664–670. [22]

Shabat E, Anaise J, Westreich V, Gedalia I. Erosion and fluoride content in molar sufraces of rats that drank a cola beverage with and without fluoride. J Dent
Res 1975; 54: 426. [23] Reussner GH, Coccodrilli G, Thiessen R. Effects of phosphates in acid-containing beverages on tooth erosion. J Dent Res 1975; 54: 365–
–370. [24] Lussi A, Jäggi T, Schärer S. The influence of different factors on in vitro enamel erosion. Caries Res 1993; 27: 387–393. [25] Belitz HD, Grosch W.
Vitamine. W: Lehrbuch der Lebensmittelchemie. Springer Verlag. Berlin, Heidelberg 1987, 323–338. [26] Touyz ZG, Glassman RM. Citrus, acid and teeth. J Dent
Ass S Afr 1981; 36: 195–201.

Adres autorki: Danuta Waszkiel, Zakład Stomatologii Dziecięcej AM, ul. Waszyngtona 15A, 15-297 Białystok, tel./fax [phone]

D. Waszkiel

DIET AS AN IMPORTANT FACTOR IN THE ETIOLOGY OF DENTAL EROSIONS

Summary

A questionnaire study was carried out on 120 healthy subjects of both sexes. The age of the examined population was between 18–30

years. The subjects were divided into 2 groups comprising the same number of participants. The first and second group consisted of patients
with and without enamel erosions respectively. The consumption of food like fruit juice, apples, citrus fruit, coca-cola, fizzy drinks and
yoghurt and its influence on the frequency of enamel erosions were estimate. The analysis of the obtained results pointed to an existing
relationship between diet and the existence of enamel erosions.

Key words: enamel erosions, diet.