ELEMENTY FARMAKODYNAMIKI !!!!!!! KOLEJNY SPRAWDZIAN!!

Farmakodynamika – to dział farmakologii zajmujący się poznawaniem zmian
zachodzących w organizmie pod wpływem leków oraz określeniem
mechanizmów ich dzialania.

Molekularne teorie działania lekow

Receptor – struktura obecna w błonie komórkowej, mająca zdolność do:
–

specyficznego rozpoznawania stymulacji o naturze fizykochemicznej

–

wywoływania bezpośrednio lub za pośrednictwem innych struktur reakcji

na stymulację.
Przekazywanie sygnałów chemicznych

Są 4 typy sygnalizacji chemicznej

1.

Autokrynna – zachodzi na poziomie jednej komórki. Komórka może

„rozmawiać”sama ze sobą. Wysyłanie informacji dla samej
siebie( autoreceptory)
2.

Parakrynna – zachodzi na poziomie komórek sąsiadujących.

3.

Endokrynna – działa na wielkie obszary i odległości. Sygnały

przekazywane są wolniej. Działa za pomoca hormonów. Hormony uwalniane do
krwi są za jej pośrednictwem dostarczane do narządów, gdzie działają
pobudzając odpowiednie receptory.
4.

Neuronalna – służy do bardzo szybkiego i ściśle zlokalizowanego

przekazywania sygnałów.

Leki a sygnalizacja

Leki dzieki swojej strukturze mogą oddziaływać na receptory jako egzogenne
ligandy modyfikując ich aktywnośc.

Ligand to związek (lek) łączący się z receptorem

Powinowactwo – to zdolnośc wiązania leku(ligandu) z receptorem

Aktywność wewnętrzna - to zdolność do aktywacji receptora przez lek(ligand)

Rodzaje mechanizmów działania

1.

mechanizm fizykochemiczny – dotyczy leków, które mimo że nie łączą

się z okreslonymi miejscami w komórce lub tkance to wywierają działanie
farmakologiczne zmiana przepuszczalności błony komórkowej. Zmiana ładunku
elektrycznego komórki nerwowej. Obniżenie napięcia powierzchniowego.
Środki neutralizujące kwas solny żołądkowy.

2.

Mechanizm biochemiczny - hamowanie aktywności enzymów

- fizostygmina – acetylocholinersteroza – powoduje spadek ciśnienia
śródgałkowego, nasila perystaltykę jelit i wywołuje skurcz mięśni gładkich
niektórych narządów
- inhibitory MAO – inhibitory monoaminooksydazy grupa związków
stosowanych w leczeniu depresji i nadciśnienia tętniczego.
- inhibitory konwertazy angiotensyny -grupa leków stosowanych przy
nadciśnieniu tętniczym,niewydolności serca, cukrzycy , chorobie
niedokrwiennej serca przykład kaptopril
3.

Mechanizm receptorowy – leki łączące się z receptorem na powierzchni

komórki prowadza do zmiany procesów metabolicznych wpływających na
poszczególne tkanki i narządy.


Receptor – to swoiste miejsca wiązania leku z komórką, zazwyczaj na jej
powierzchni, czasem wewnątrz cytoplazmy, które pośredniczą w działaniu leku.
Receptory to miejsca wiązania naturalnych, endogennych przekaźników:
acetylocholiny, adrenaliny, noradrenaliny, dopaminy, serotoniny

Podział receptorów

1.

Jonotropowe – regulują działanie kanałów jonowych. Związane z

przewodnictwem nerwowym. Kanał jonowy to rodzaj cylindrycznego białka, ma
on zdolność do kontrolowanego przepuszczania jonów zgodnie z ich gradientem
stężeń przez błony biologiczne wszystkich żywych komórek. Sa one obecne we
wszystkich błonach każdej żywej komórki.
Typy receptorów jonotropowych
- nikotynowe (N) nikotyna cytyzyna
- GABA

a

– benzodiazepiny diazepam

- NMDA rodzaj receptora dla glutaminianu
- serotoninowy (5-HT

3

) pośrednicza w działaniu serotoniny

2.

Metabotropowe (7tm, receptory związane z białkiem G meskalina

Zbudowane są z 3 części
- zewnątrzkomórkowej – która jest właściwym receptorem dla ligandy
- transmembranalnej, która zbudowana jest z siedmiu helis
-wewnątrzkomórkowej, która jest aktywatorem białka G
Po przyłączeniu ligandu zewnątrzkomórkowego zmienia się konformacja części
wewnątrzkomórkowej, do której może przyłączyć się podjednostka białka G. W
efekcie białko G zostaje zaktywowane i może dalej przekazywać sygnał danego
szlaku fizjologicznego ( synteza wtórnych przekaźników CAMP. IP3, DAG

Typy przekaźników metabotoropowych
-receptor α
- receptor β
- receptor muskarynowy
- receptor histaminowy

INTERAKCJE LEKÓW

Współczesne problemy farmakoterapii
–

leczenie kilkoma lekami jednocześnie

–

wzrost liczby leków w sprzedaży bezpośredniej

–

wzrost liczby suplementów diety

–

samoleczenie

To wszystko powoduje, że powstają interakcje

Interakcja - to wpływ jednego leku na skład, losy w organizmie i na działanie
drugiego leku. Interakcje mogą być pozytywne i negatywne

Wykorzystanie interakcji – znajomość interakcji lekow ma bardzo duże
znaczenie kliniczne. Pozwala bowiem uniknąć z jednej strony niepożądanych
następstw działania leków a z drugiej strony interakcje mogą być z
powodzeniem wykorzystane w celach leczniczych

Rodzaje interakcji leków

1.

Farmaceutyczne – podanie→rozpad postaci farmaceutycznej, uwolnienie

substancji czynnej
2.

Farmakodynamiczne – miejsce działania (receptory)→efekt

farmaceutyczny→skuteczność działania→efekt toksyczny.
Koergizm – wzajemne modyfikowanie działania farmakologicznego przez
równocześnie zastosowane leki na poziomie receptora i efektora (tkanki,
narządu). Modyfikacja aktywności receptorów przez lek.
Modyfikacja aktywności receptora może mieć charakter:
a) Agonizmu – agonista to ligand(lek) posiadający zdolnośc do aktywacji
receptora (aktywator), posiadający powinowactwo i aktywność wewnętrzną.
b)Antagonizmu – antagonista to ligand (lek) posiadający zdolność do
blokowania receptora(bloker), posiadający powinowactwo
Antagonizm to przeciwstawne, różnokierunkowe działanie leków prowadzące
do osłabienia lub całkowitego zahamowania ich działania. Wyróżniamy:
* antagonizm kompetencyjny(konkurencyjny) to konkurencja o dostęp do
receptora agonisty i antagonisty. Wygrywa ten, który ma wyższą aktywność
wewnętrzną

agonista antagonista
acetylocholina – atropina
morfina – nalokson
acetylocholina – tubokurazyna
histamina – klemastyna
* antagonizm niekompetencyjny( niekonkurencyjny) – to działanie
przeciwne leków o różnych punktach miejsca działania. Dzieli się na
•

antagonizm allosteryczny – zmiana konfiguracji przestrzennej receptora

i wtórnie zmiana jego zdolności powinowactwa i reagowania z agonistą
•

antagonizm czynnościowy – przeciwstawne działanie leków na

czynności danego efektora w wyniku działania na różne receptory tego samego
narządu.
•

Antagonizm fizjologiczny – przeciwne działanie leków na czynności

organizmu w wyniku działania na różne receptory w różnych narządach.
•

Antagonizm chemiczny - to reakcja chemiczna dwóch leków ze sobą np.

doksycylina i jony wapnia
c) Synergizmu – to zgodne, jednokierunkowe działanie leków prowadzące do
wzmożenia działania. Wyróżniamy:
•

synergizm addycyjny – działanie dwóch lub więcej leków podanych

razem jest równe sumie działania poszczególnych składników. Przykład
adrenalina+noradrenalina= działanie pobudzające układ krążenia;
fizostygmina+prostygnina=pobudzające mięśnie prążkowane
•

synergizm hiperaddycyjny(potencjalizacja) – działanie leków

podanych razem jest większe niż suma działania poszczególnych składników.
Przykład
alkohol etylowy+barbiturany= wzmacnia działanie uspokajające, nasenne
Chlorpromazyna+heksobarbital=dzialanie nasenne
sole wapnia+glikozydy nasercowe= wzmacnia działanie kardiotoniczne
Kodeina+paracetamol=wzmacnia działanie przeciwbólowe
1.

Farmakokinetyczny – wchłanianie, metabolizm, biotransformacja,

wydalanie, na etapie LADME . Dotyczy wpływu jednego leku na procesy
farmakokinetyczne drugiego leku czyli jego:
- wchłanianie
-wiązanie z białkiem
- transport przez błony biologicznej
- biotransormację
- wydalanie.

DAWKOWANIE

Efekt terapeutyczny – zależy od stężenia leku we krwi i tkankach

Leki można stosować w dawkach
–

jednorazowych (pro dosi)

–

dobowych (pro die)

Na sposób dawkowania ma wpływ
–

wiek

–

masa ciała

–

stan zdrowia organizmu (wątroba, nerki)

–

ciąża

–

podstawowa przemiana materii

Typy dawek Sprawdzian!!!!!

1.

dawka minimalna (dosis minimalis) – to najniższa dawka leku

wywołująca efekt terapeutyczny
2.

dawka maksymalna ( dosim maximalis) – to największa dawka która

może być stosowana leczniczo
3.

dawka lecznica ( dosis therapeutica) – to najczęściej stosowana dawka

danego leku, która nie wywołuje jeszcze objawów toksycznych
4.

dawka toksyczna (dosis toxica) – to najmniejsza dawka powodująca

porażenie ważnych dla życia organizmu ośrodków życiowych
5.

dawka śmiertelna ( dosis letalis) – to najmniejsza dawka leku, która

poraża ważne dla życia czynności organizmu powodując śmierć
6.

dawka uderzeniowa i podtrzymująca – dawki stosowane w

antybiotykoterapii

Sposób wyrażania dawek
–

gramy (g)

–

miligramy (mg)

–

mililitry (ml)

–

jednostki biologiczne (j.m)

Dawkowanie u dzieci - jest odmienne niż u dorosłych ze względu na
–

niski metabolizm leków (wątroba) hepatocyty( wieloboczna komórkas

tanowiąca podstawowy element strukturalny miąższu wątroby tworzy 80% tego
narządu. Biorą udział w metabolizmie białek, lipidów, weglowodanów,
żelaza ,witamin,procesie detoksykacji, produkcji żółci.
–

Niewykształcony system usuwania leków (nerki)

–

większa wrażliwość tkanki na leki

Dawkowanie u osób starszych – odmienne ze względu na
–

zwolniony metabolizm

–

zmiany miażdżycowe naczyń krwionośnych

–

polipragmazja(możliwe liczne interakcje) związane z przyjmowaniem

większej ilości różnych leków




Działania niepożądane -działania uboczne
To szkodliwe, niezamierzone skutki działania leku, obserwowane w dawkach,
które służą zapobieganiu, diagnozie, leczeniu lub modyfikacji czynności
fizjologicznych (dawka lecznicza)
–

są charakterystyczne dla danego leku

–

ich wystąpienie nie musi nastąpić

Czynniki sprzyjające wystąpieniu działań niepożądanych
•

cechy leku

- właściwości fizykochemiczne
- właściwości farmakokinetyczne
- właściwości farmakodynamiczne
•

cechy osobnicze

- fizjologiczne takie jak wiek, płeć, masa ciała, uwarunkowania genetyczne,
ciąża, wysiłek fizyczny, sposób odżywiania
- patologiczne – choroby współistniejące, uczulenie na leki, stosowanie
używek(alkohol, tytoń), szkodliwy wpływ środowiska

Rodzaje działań toksycznych
1.

działanie hepatoksyczne – wątroba

2.

działanie nefrotoksyczne – nerki

3.

działanie kardiotoksyczne – serce

4.

działanie ototoksyczne – na uszy

5.

działanie teratogenne – kończyny zaburzenie rozwoju, twarzoczaszka,

zaburzenie rozwoju embrionalnego
6.

działanie karcynogenne – znowotworzenie

Klasyfikacja FDA leków stosowanych w ciąży kat A, B, C, D, X

FARMAKOTERAPIA ZAKAŻEŃ BAKTERYJNYCH

Drobnoustroje – to grupa definiowana jako ogół organizmów
jednokomórkowych

Bakterie dzielimy na:

a)

gram – dodatnie (barwią na fioletowo) ziarnkowce, gronkowce

Gronkowce- Staphylococcus aureus(złocisty)

Staphylococcus epidemialidis ( naskórkowy)

Staphylococcus saphrophiticus ( saprofityczny niebezpieczny dla
kobiet w ciąży powoduje zakażenie dróg moczowych

•

Paciorkowce – Streptococcus pyogenes (ropny angina)

•

Streptococcus pneumoniae (pneumokok zapalenie płuc)

Steptococcus agalacticae (ukł. Pokarmowy. Pochwa)

Enterococcus spp ( w kale, zakażenie ukł. Moczowego,

posocznica)

Corynebacterium spp – błonica

Bacillus spp

Clostridium ( laseczki beztlenowe zakarzenie ran)

a)

gram ujemne – rodzina pałeczek Enterobacteriaceae

•

Escherichia spp – pałeczka okrężnicy

•

Klebsiella spp – pałeczka zapalenia płuc

•

Proteus spp – zakażenie układu moczowego

•

Serratia spp – krwawa atakuje przy niskiej odporności zakażenia szpitalne

•

Salmonella – zatrucia pokarmowe

•

Shigella spp – zatrucia pokarmowe czerwonka

Pałeczki niefermentujące

•

Pseudomonas spp. - zakażenie ran pałeczka ropy błękitnej

•

Acinetobacter spp – zakażenia szpitalne

•

Burkholderia spp - zakażenia szpitalne sepsa

•

Stenotrophomonas spp – u chorych z obniżoną odpornością aids

przeszczep

•

Neiseria – powoduje rzeżączkę

Zakażenie – to wniknięcie i namnożenie się drobnoustrojów w organizmie
gospodarza (bakterie, grzyby, wirusy) z widocznym skutkiem (objawowe) lub
bez (bezobjawowe)

Typy zakażeń

1.

Skóry i tkanki podskórnej (rany) po uwzględnieniu stanu

klinicznego

2.

Dróg oddechowych rozważa się podanie leku

3.

Układu moczowo-płciowego przeciwdrobnoustrojowego

4.

Układu nerwowego (antybiotyku lub

chemioterapeutyku)

5.

Krwi

6.

Oka

Antybiotyki

Chemioterapeutyki

Neutralne

Półsyntetyki

Syntetyczne

Syntetyczne

Metabolity
drobnoustrojów

Naturalny produkt
wyjściowy- pochodne
uzyskane droga
chemicznej
modyfikacji

Syntetyczne
odtworzenie struktury

Preparaty
nieposiadające
naturalnego wzorca w
przyrodzie

Penicylina benzylowa,
Glikopeptydy,
Aminoglikozydy,
Makrolidy,
Deptomycyna

Półsynt. Penicyliny,
Cefalosporyny,
Amonoglikozydy,
Dolbawecyna,
Marolidy, Ketolidy

Aztreonom,
Chloramfenikol

Linezolid,
Fluorochinolany,
Sylfonamidy,
Trimetoprim