Monitorowanie klimatu akustycznego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
i NAUKI

Ilona Żeber-Dzikowska

Monitorowanie klimatu akustycznego
311[24].Z3.04

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Małgorzata Łukaszewska
mgr inż. Małgorzata Matuszewska

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Katarzyna Maćkowska

Konsultacja:
dr hab Barbara Baraniak

Korekta:
mgr inż. Teresa Sagan

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[24].Z3.04.
Monitorowanie klimatu akustycznego zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu technik ochrony środowiska.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Cel i zasady monitorowania hałasu i drgań

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów 14

4.2. Lokalizacja punktów pomiarowych

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające 17
4.2.3. Ćwiczenia 18
4.2.4. Sprawdzian postępów 19

4.3. Organizacja monitoringu hałasu i drgań

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające 22
4.3.3. Ćwiczenia 23
4.3.4. Sprawdzian postępów 23

4.4. Monitoring hałasu przemysłowego i komunikacyjnego

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające 28
4.4.3. Ćwiczenia 29
4.4.4. Sprawdzian postępów 31

4.5. Aparatura do pomiarów poziomu hałasu i drgań

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające 35
4.5.3. Ćwiczenia 35
4.5.4. Sprawdzian postępów 36

4.6. Klimat akustyczny

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające 39
4.6.3. Ćwiczenia 39
4.6.4. Sprawdzian postępów 40

4.7. Zmiany w środowisku spowodowane hałasem i drganiami

4.7.1. Materiał nauczania

4.7.2. Pytania sprawdzające 42
4.7.3. Ćwiczenia 43
4.7.4. Sprawdzian postępów 43

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu monitorowania klimatu

akustycznego. Na początku zapoznasz się z wymaganiami dotyczącymi wiadomości
i umiejętności jakimi powinieneś dysponować przed rozpoczęciem nauki w ramach
powyższej jednostki modułowej. Następnie poznasz przyjęte cele kształcenia, które
powinieneś opanować podczas całego toku nauki. Wiadomości teoretyczne zawarte
w materiale nauczania, zostaną poparte umiejętnościami praktycznymi, które zdobędziesz
wykonując proponowane ćwiczenia. Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczeń sprawdzisz
swoje wiadomości odpowiadając na konkretne pytania, które zostały zamieszczone po części
zawierającej materiał nauczania. Odpowiadając poprawnie na pytania możesz przystąpić do
przeprowadzenia proponowanych ćwiczeń. Po wykonaniu ćwiczeń ponownie sprawdzisz
swoje wiadomości i nabyte umiejętności rozwiązując zadania składające się na sprawdzian
postępów. Jeżeli osiągnięte przez Ciebie wyniki będą zadawalające, to zaliczysz jednostkę
modułową

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

– określać zasady powstawania i emisji fal akustycznych,
– charakteryzować elementy klimatu akustycznego,
– określać źródła oraz rodzaje hałasu i drgań,
– lokalizować punkty pomiarowe,
– określać zakres i częstotliwość pomiarów hałasu i drgań,
– dobierać metody i techniki pomiaru poziomu hałasu i drgań,
– organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, przepisami

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska,

– posługiwać się aparaturą do pomiaru natężenia hałasu i drgań,
– oznaczać parametry określające poziom hałasu i drgań,
– opracowywać i interpretować wyniki pomiarów,
– określać wpływ klimatu akustycznego na środowisko,
– korzystać z aktów prawnych, norm oraz innych źródeł informacji,
– stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązujące podczas badania klimatu

akustycznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

– określić cel i zasady monitoringu klimatu akustycznego,
– zidentyfikować źródła hałasu i drgań na obszarze objętym monitoringiem,
– zlokalizować punkty pomiarowe monitoringu hałasu i drgań,
– zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, bezpieczeństwa

i higieny pracy oraz przepisami przeciwpożarowymi,

– posłużyć się aparaturą pomiarową do badania hałasu i drgań,
– zbadać poziom hałasu komunikacyjnego i przemysłowego w punktach sieci pomiarowej,
– zmierzyć częstotliwość drgań i wibracji urządzeń mechanicznych,
– zinterpretować wyniki pomiarów hałasu i drgań,
– ocenić skutki oddziaływania hałasu i drgań na środowisko,
– zastosować techniki komputerowe do sporządzania raportów o stanie środowiska,
– przewidzieć zmiany w środowisku zachodzące pod wpływem hałasu i drgań.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Cel i zasady monitorowania hałasu i drgań

4.1.1. Materiał nauczania

Hałas

Dla oceny stopnia narażenia w określonym punkcie przestrzeni niezależnie od liczby

źródeł i ich rodzaju wykonane powinny być pomiary wielkości charakteryzujących
zagrożenie hałasem. Zasady wykonywania pomiaru hałasu w miejscu przebywania ludzi
podają przepisy i normy międzynarodowe w tym również normy polskie, jak np.:
– PN–N–01307:1994 (Hałas – Dopuszczalne wartości hałasu w środowisku pracy.

Wymagania dotyczące wykonywania pomiarów),

– PN–87/B–02156 (Akustyka budowlana. Metody pomiaru poziomu dźwięku

A w budynkach),

– PN–ISO 1999:2000 (Akustyka – Wyznaczanie ekspozycji zawodowej na hałas

i szacowanie uszkodzenia słuchu wywołanego hałasem)

Pomiary te dokonuje się metodą monitoringu. Pojęcie monitoringu należy w tym

przypadku rozumieć jako pewien system obserwacji ciągłych lub – częściej – cyklicznych,
związany ze sprawdzeniem w jakim stopniu projektowana inwestycja wpływa negatywnie lub
pozytywnie na środowisko.

Projekt monitoringu powinien stanowić immanentną część Oceny Oddziaływania na

Środowisko (OOŚ), która jest metodą oceny ekologicznych skutków nowych inwestycji,
rozbudowy lub modernizacji istniejących obiektów, hałasu a także oceny projektów nowych
aktów prawnych, programów gospodarczych, nowych technologii. Wprowadzona została
w Stanach Zjednoczonych w latach siedemdziesiątych XX w., stopniowo rozwinęła się
w osobną dyscyplinę naukową i stała obowiązkową procedurą postępowania w wielu krajach.
Ma duże znaczenie dla ochrony środowiska, przewidując bowiem przyszły wpływ na
środowisko, pozwala uniknąć oddziaływań szkodliwych. W Polsce została wprowadzona
w 1990 zarządzeniem Ministerstwa Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa
w sprawie inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi oraz
warunków, jakim powinna odpowiadać sporządzona przez rzeczoznawców ocena
oddziaływania inwestycji i obiektów budowlanych na środowisko.

Monitoring hałasu jest konieczny najczęściej dla:

– nowo projektowanych inwestycji drogowych (w szczególności autostrad),
– inwestycji modernizacyjnych dotyczących tras drogowych i kolejowych.

Szczegółowy zakres i zasady realizacji monitoringu hałasu w otoczeniu szlaków

komunikacyjnych wynikają z konkretnego, lokalnego celu, dla którego badania takie są
uruchamiane. Z tego powodu nie ma możliwości pełnego sformalizowania wytycznych
projektowania. Można natomiast wytypować najistotniejsze cele, dla których monitoringowe
badania hałasu powinny być zaprojektowane i przeprowadzone. Do celów takich należeć będą
przede wszystkim:
– kontrola zmian klimatu akustycznego w otoczeniu rozpatrywanej inwestycji,
– kontrola zmian klimatu akustycznego w otoczeniu tras komunikacyjnych powiązanych

funkcjonalnie z daną inwestycją,

– weryfikacja szerokości obszaru ograniczonego użytkowania,
– weryfikacja skuteczności zastosowania środków ochrony przed hałasem, w szczególności

ekranów akustycznych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– identyfikacja potrzeb w zakresie dodatkowego zastosowania ochrony przed hałasem, nie

przewidywanej w projekcie inwestycji.

W zależności od zastosowanej aparatury, a także od informacji, które mają dostarczyć

przeprowadzone badania, metody pomiarów hałasu dzielimy na trzy grupy:

1. Pomiary orientacyjne, które przeprowadza się w celu uzyskania informacji wstępnych,

przy użyciu znormalizowanych przyrządów pomiarowych, bez stosowania obliczeń przy
użyciu, np. mierników poziomu dźwięku klasy 1 i 2 z filtrami oktawowymi. Dla hałasów
ustalonych (nie zmieniających się w czasie) określa się poziom dźwięku A i widmo
hałasu przy użyciu filtrów oktawowych. Dla hałasów nie ustalonych (zmiennych
w czasie) określa się maksymalne i minimalne wartości poziomu dźwięku A.

2. Pomiary kontrolne przeprowadza się w celu uzyskania dokładniejszych danych

o hałasie. Do pomiarów tego rodzaju powinny być zastosowane precyzyjne mierniki
poziomu dźwięku z filtrami pasmowymi, mierniki określające równoważny poziom
dźwięku oraz przyrządy rejestrujące.

3. Pomiary specjalne przeprowadza się w szczególnych przypadkach, w celu określenia

parametrów akustycznych w zakresie częstotliwości infradźwiękowych
i ultradźwiękowych, a oceny hałasu impulsowego przy zastosowaniu specjalnych
przyrządów i metod pomiarowych.

Pomiary hałasu w miejscach przebywania ludzi wykonuje się:

– na stanowiskach pracy w halach przemysłowych, wewnątrz środków transportu,
– w pomieszczeniach przeznaczonych do przebywania ludzi w budynkach mieszkalnych,

zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej,

– w pomieszczeniach technicznych budynków mieszkalnych,
– w miejscach wypoczynku itp.

Żaden mieszkaniec Unii Europejskiej nie powinien być narażony na hałas o poziomie

zagrażającym zdrowiu lub jakości życia. Poziomy ekspozycji na hałas L

Aeq

w porze nocnej:

ekspozycja populacji na hałas o poziomie powyżej 65 dB powinna zostać zlikwidowana; pod
żadnym pozorem nie wolno dopuścić do ekspozycji na hałas o poziomie powyżej 85 dB –
DYREKTYWA 2002/49/WE.

Dopuszczalny poziom hałasu w terenie zabudowanym w porze dziennej wynosi 60 dB (od
6.00 do 22.00); w porze nocnej – 50 dB.

Tabela 1. Dopuszczalny poziom hałasu wyrażony równoważnym poziomem dźwięku A w dB

Dopuszczalny poziom hałasu wyrażony równoważnym poziomem dźwięku A w dB* –

(czerwony kolor ozn. poziom graniczny** hałasu)

drogi lub linie kolejowe –

źródło hałasu

pozostałe obiekty i grupy źródeł

hałasu

Lp. Przeznaczenie terenu

pora dnia –

przedział

czasu

odniesienia

równy 16

godzinom

pora nocy –

przedział

czasu

odniesienia

równy 8

godzinom

pora dnia –

przedział czasu

odniesienia

równy 8

najmniej

korzystnym

godzinom dnia

pora nocy –

przedział czasu

odniesienia

równy 1

najmniej

korzystnej

godzinie nocy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

a. obszary A ochrony

uzdrowiskowej

b. Tereny szpitali poza

miastem

a. Tereny

wypoczynkowo-

-rekreacyjne poza

miastem

–

b. Tereny zabudowy

mieszkaniowej
jednorodzinnej

c. Tereny zabudowy

związanej ze stałym

lub wielogodzinnym

pobytem dzieci

i młodzieży

d. Tereny domów

opieki

e. Tereny szpitali

w miastach

a. Tereny zabudowy

mieszkaniowej
wielorodzinnej

i zamieszkania

zbiorowego

b. Tereny zabudowy

mieszkaniowej
jednorodzinnej

z usługami

rzemieślniczymi

c. Tereny zabudowy

zagrodowej

a. Tereny w strefie

śródmiejskiej miast

powyżej 100 tys.

mieszkańców ze

zwartą zabudową

mieszkaniową

i koncentracją

obiektów

administracyjnych,

handlowych

i usługowych

(*) z wyłączeniem hałasu powodowanego przez linie elektroenergetyczne oraz starty,
lądowania i przeloty statków powietrznych.

Źródło: http://huby.seo.pl/08_halas/81_normy_halasu.htm#Normy%20hałasu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Z punktu widzenia kolejności i zakresu podejmowanych działań w celu ograniczenia

hałasu istotne jest wyznaczenie tzw. wartości granicznych hałasu (Rozporządzenie Ministra
Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 r. w sprawie wartości progowych poziomów hałasu –
Dz. U. 2002 nr 8 poz. 81). Przekroczenie wskazanych w rozporządzeniu poziomów hałasu
powoduje zaliczenie obszaru do kategorii terenu zagrożonego hałasem.
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 października 2002 r. w sprawie
szczegółowych wymagań, jakim powinien odpowiadać program ochrony środowiska przed
hałasem – (Dz. U. Nr 179, poz.1498 z dnia 29 października 2002 r.) – kolejność realizacji
zadań programu na terenach mieszkaniowych następuje z uwzględnieniem wskaźnika
charakteryzującego wielkość przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu i liczbę
mieszkańców na terenie, ustalanego w sposób następujący: „Kolejność realizacji zadań
programu na terenach mieszkaniowych (...) ustala się, zaczynając od terenów o najwyższej
wartości wskaźnika M do terenów o wartości wskaźnika M najniższej”. Punktem wyjścia do
ustalenia kolejności realizacji inwestycji jest tzw. współczynnik M, obliczany wg
następującego wzoru:

M = 0,1 m (10

0,1DL

- 1)

gdzie:M – wartość wskaźnika,

DL – wielkość przekroczenia dopuszczalnego poziomuhałasu dB,
m – liczba mieszkańców na terenie o przekroczonym poziomie dopuszczalnym.

Stawki kar za przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu określa obwieszczenie

Ministra Środowiska z dnia 28 października 2002 r. (M.P. Nr 54, poz. 743). Ich wysokość
uzależnia od tego, czy do przekroczenia doszło w dzień czy w nocy, a także od wielkości
nadwyżki decybeli. Płaci się za każdy dB przekroczenia.

Tabela 2. Stawki kar za przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu

przekroczenie (przedział)

dzień

noc

1 – 5 dB

8,36 zł 10,45

zł

5 – 10 dB

14,63 zł 17,76

zł

10 – 15 dB

20,90 zł 25,08

zł

powyżej 15 dB

31,35 zł 37,62

zł

Źródło: http://huby.seo.pl/08_halas/81_normy_halasu.htm#Normy%20hałasu

Najbardziej skutecznym środkiem na wyciszenie hałasu komunikacyjnego jest

wyprowadzenie ruchu poza miasto. Wybudowanie obwodnicy ma znacznie zmniejszyć hałas.
Jest także mniej kosztowny sposób – wystarczy zmniejszyć prędkość. Przyspieszenie o każde
10 kilometrów powoduje zwiększenie hałasu aż o sto procent.

Nadmierny hałas, zanieczyszczenie powietrza, spowodowane przebudową arterii

komunikacyjnej w wyniku intensywnego ruchu ulicznego, naruszają dobra osobiste
okolicznych mieszkańców. Jednakże nie mogą oni żądać zaniechania tych naruszeń, jeśli
przebudowa podjęta została w ramach obowiązującego porządku prawnego. Tak uznał Sąd
Najwyższy w wyroku z dnia 19 maja 2004 r., który zapadł po rekordowo długim oczekiwaniu
na rozstrzygnięcie. Była to prawdopodobnie najstarsza sprawa w SN – 18 lat. (Sprawa sygn.
I Cr 304/88).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Normy hałasu wewnątrz pomieszczeń mieszkalnych

Poziom hałasu mierzony jest nie tylko na ulicach, ale także w domach. Podstawą prawną

określającą ochronę przed hałasem i drganiami jest Rozporządzenie Ministra Infrastruktury
z 12 kwietnia 2002 w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki
i ich usytuowanie (Dz. U Nr 75, poz. 690 z 2002 r.) oraz polska norma PN 87/B–02151/02.
§ 323. 1. Budynek i urządzenia z nim związane powinny być zaprojektowane i wykonane
w taki sposób, aby poziom hałasu, na który będą narażeni użytkownicy lub ludzie znajdujący
się w ich sąsiedztwie, nie stanowił zagrożenia dla ich zdrowia, a także umożliwiał im pracę,
odpoczynek i sen w zadowalających warunkach.
§ 325. 1. Budynki mieszkalne, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej należy
sytuować w miejscach najmniej narażonych na występowanie hałasu i drgań, a jeżeli one
występują i poziomy ich przekraczają wartości dopuszczalne, określone w przepisach
o ochronie przed hałasem i drganiami, należy stosować skuteczne zabezpieczenia.
§ 326. 1. Poziom hałasu oraz drgań przenikających do pomieszczeń w budynkach
mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej, z wyłączeniem
budynków, dla których jest konieczne spełnienie szczególnych wymagań ochrony przed
hałasem, nie może przekraczać wartości dopuszczalnych, określonych w Polskich Normach
dotyczących ochrony przed hałasem pomieszczeń w budynkach oraz oceny wpływu drgań na
ludzi w budynkach.

Hałas w pomieszczeniach mieszkalnych nie powinien przekroczyć 40 dB w ciągu dnia.

W nocy musi być mniejszy o 10 dB. Niestety, nie prowadzi się stałych badań natężenia
dźwięku w domach. Sanepid wykonuje je tylko wtedy, gdy wpłynie skarga od mieszkańców.
Wyniki pomiarów dają podstawę do podjęcia działań ograniczających hałas w mieszkaniu,
np. do żądania od właściciela budynku wymiany stolarki okiennej.

Tabela 3. Dopuszczalny poziom hałasu w pomieszczeniach zamkniętych

Dopuszczalny poziom hałasu w pomieszczeniach zamkniętych
wynikający z PN

dzień (dB)

noc (dB)

Pomieszczenia mieszkalne

Kuchnie i pomieszczenia
sanitarne

45 40

Pokoje w hotelach II kat.
i niższych

45 35

Pokoje chorych w szpitalach

Restauracje 50

Sklepy

Źródło: http://huby.seo.pl/08_halas/81_normy_halasu.htm#Normy%20hałasu

Odrębnym zagadnieniem jest tzw. hałas pogłosowy. Hałas pogłosowy jest wynikiem

docierania do ucha tego samego dźwięku z różnych stron. Dźwięki te są opóźnione w czasie,
przez co słyszymy je kilkakrotnie. Przy opóźnieniach czasowych wynoszących 0,5 sekundy
lub mniej człowiek ma problem z rozróżnieniem dźwięków, co odbierane jest jako szum
zakłócający.

Hałas pogłosowy, jako jeden z elementów składowych pogorszenia warunków

akustycznych, wymieniony został w Dokumencie interpretacyjnym do Dyrektywy
89/106/EEC dotyczącej wyrobów budowlanych, Wymaganie Podstawowe nr 5 „Ochrona

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przed hałasem”. W polskich przepisach budowlanych brakuje zdefiniowanych wymagań
w zakresie ochrony przed hałasem pogłosowym.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie pomiary należy wykonać w celu określenia stopnia narażenia hałasem?
2. Co należy rozumieć pod pojęciem monitoringu?
3. Co to jest OOŚ?
4. Kto i kiedy wprowadził OOŚ?
5. W jakich sytuacjach należy prowadzić monitoringowe badanie hałasu?
6. Czym należy kierować się określając zasady realizacji monitoringu hałasu?
7. Jakie są cele monitoringowego badania hałasu?
8. Na jakie grupy można podzielić metody pomiaru hałasu?
9. Gdzie dokonuje się pomiarów hałasu biorąc pod uwagę jego niekorzystne oddziaływanie

na człowieka?

10. Jaki jest dopuszczalny poziom hałasu w terenie zabudowanym w porze dziennej i nocnej?
11. Co to jest hałas pogłosowy?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ hierarchię pojęć i wyjaśnij ich znaczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeczytać określenia w ramce,
2) zastanowić się i zapisać je w odpowiedniej kolejności od najbardziej ogólnego do

szczegółowego

Pomiary specjalne, OOŚ, pomiary orientacyjne, pomiary kontrolne, monitoring,
3) podać kolejno wyjaśnienia wpisanych powyżej pojęć.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– dostępna literatura z poradnika ucznia

Ćwiczenie 2

Na podstawie aktów prawnych określ jakie powinny być zasady wykonywania pomiaru

hałasu w miejscu przebywania ludzi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeczytać udostępnione akty prawne (dyrektywy, rozporządzenia Ministra Środowiska)

oraz dokumentację techniczną.

2) przedstawić w kolejności, biorąc pod uwagę ich ważność, informacje odnoszące się do

oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– dostępna literatura z poradnika ucznia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– Wybrane akty prawne (dostępne w internecie pod podanymi linkami):

– nowa polityka hałasowa UE i jej realizacja formalna. Dyrektywa 2002/49/WE
(http://huby.seo.pl/akty_prawne/program_implementacji.pdf)
– prawo o dostępie do informacji o środowisku – w oparciu o Dyrektywę PE i RU

nr 2003/4/WE z 28.01.2003 r.

(http://huby.seo.pl/akty_prawne/o_dostepie_do_inf_o_srod.PDF)
– prawo o opłatach za informacje o środowisku
http://huby.seo.pl/akty_prawne/o_oplatach_za_inf_o_srodowisku.pdf
– w sprawie stawek opłat za udostępnianie informacji o środowisku
http://huby.seo.pl/akty_prawne/oplaty_za_inf_o_srodowisku.PDF
– wzór wykazu danych o środowisku
http://huby.seo.pl/akty_prawne/wzor_wykazu_danych_o_srodowisku.PDF
– normy poziomu hałasu w środowisku
http://huby.seo.pl/akty_prawne/normy_halasu.pdf
– wartości progowe poziomów hałasu zmiana ustawy Dz.U. z 2004 r. Nr 178, poz.

1841.

http://huby.seo.pl/akty_prawne/wartosci_graniczne_halasu.pdf
– stawki kar za przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu
http://huby.seo.pl/akty_prawne/kary_za_przekroczenie_halasu.pdf
– szczegółowe wymagania, jakim powinien odpowiadać program ochrony środowiska

przed hałasem

http://www.mos.gov.pl/1akty_prawne/rozporzadzenia_ms/02.179.1498.shtml
– w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na

środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem
przedsięwzięć do sporządzania raportu o oddziaływaniu na środowisko

http://huby.seo.pl/akty_prawne/wykaz_przedsiewziec_oddzialywujacych_na_srodow.pdf
– prawo ochrony środowiska
http://huby.seo.pl/akty_prawne/o_ochronie_srodowiska.pdf
– rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych
http://huby.seo.pl/akty_prawne/normy_pola_elektromagnetycznego.pdf
– prawo budowlane
http://huby.seo.pl/akty_prawne/prawo_budowlane.pdf
– rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać

budynki i ich usytuowanie

http://huby.seo.pl/akty_prawne/prawo_budowlane.pdf
– www.sejm.gov.pl

Ćwiczenie 3

Przedstaw w postaci wykresu dopuszczalny poziom hałasu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z tabelą w powyższym tekście,
2) sporządzić wykres, który będzie dotyczył ograniczenia hałasu dla różnych terenów

w porze dnia w odniesieniu równym 16 godzinom biorąc za źródło linie kolejowe,

3) dokonać interpretacji wykresu zapisując ostateczny wniosek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

– tabela określająca dopuszczalny poziom hałasu wyrażony równoważnym poziomem

dźwięku zamieszczona w materiale nauczania – poradniku ucznia,

– notes, linijka, ołówek.

Ćwiczenie 4

Przedstaw w postaci diagramu jaki jest poziom hałasu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z tabelą w powyższym tekście,
2) sporządzić diagram, na podstawie norm dotyczących hałasu wyrażonego równoważnym

poziomem dźwięku A w dB. przedstawiając miejsca o najniższym i najwyższym poziomie
granicznym hałasu w porze nocnej w przedziale czasu równym 8 godzinom,

3) dokonać interpretacji diagramu zapisując ostateczny wniosek.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– tabela określająca dopuszczalny poziom hałasu wyrażony równoważnym poziomem

dźwięku zamieszczona w materiale nauczania – poradniku ucznia,

– notes, cyrkiel, ołówek.

Ćwiczenie 5

Określ stawki kar za przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu .

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z tabelą w powyższym tekście dotyczącą stawek kar za przekroczenie hałasu,
2) wynotować wysokość stawek kar za przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu które

określa obwieszczenie Ministra Środowiska,

3) ustalić od czego zależy wysokość kar.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tabela określająca stawki kar za przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu
zamieszczona w materiale nauczania – poradniku ucznia.

−

notes.

Ćwiczenie 6

Przedstaw dopuszczalny poziom hałasu w pomieszczeniach zamkniętych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z tabelą w powyższym tekście dotyczącą stawek kar za przekroczenie

poziomu hałasu w pomieszczeniach zamkniętych,

2) wskazać w jakiego typu pomieszczeniach zamkniętych w porze nocnej dopuszczalny

poziom hałasu jest najmniejszy, a w których największy,

3) zinterpretować od czego zależą powyższe normy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

– tabela określająca dopuszczalny poziom hałasu w pomieszczeniach zamkniętych w porze

nocnej i dziennej wynikający z PN (materiał nauczania – poradnik ucznia).

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

TAK NIE

1. zdefiniować pojęcie – monitoring?

2. zdefiniować pojęcie – OOŚ?

3. omówić pomiary orientacyjne?

4. omówić pomiary kontrolne?

5. omówić pomiary specjalne?

6. wymienić rodzaje monitoringu?

7. wymienić najczęstsze sytuacje, w których monitoring jest

konieczny?

8. wymienić najistotniejsze cele, dla których monitorowanie

hałasu powinno być zaprojektowane i prowadzone?

9. wymienić grupy metod pomiarów?

10. wymienić miejsca przebywania ludzi, w których dokonuje

się pomiary?

11. opisać co rozumiesz pod pojęciem monitoringu?

12. omówić historię i znaczenie OOŚ?

13. omówić z czego wynika szczegółowy zakres, zasady oraz

cel konkretnego badania?

14. określić na czym polega różnica w pomiarach

orientacyjnych, kontrolnych i specjalnych?

15. uzasadnić cel dokonywania pomiarów w miejscach

przebywania ludzi?

16. posługiwać się aktami prawnymi, normami dotyczącymi

hałasu i drgań?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Lokalizacja punktów pomiarowych

4.2.1. Materiał nauczania

Procedura ogólna lokalizacji punktów pomiarowych
Kontrola emisji hałasu

Wykonując pomiary emisji hałasu ze źródeł komunikacyjnych należy przy lokalizacji

punktów pomiarowych kierować się – w zależności od celu pomiarów – ogólnymi zasadami.
Należy przy tym przyjąć, iż pomiary emisji hałasu wykonuje się w celu monitorowania
zmienności parametrów akustycznych źródła, nie analizując wpływu tego źródła na obiekty
chronione (imisja).
1. Emisję hałasu z powierzchniowych lub liniowych źródeł określa się w punkcie

pomiarowym zlokalizowanym na linii rozgraniczającej obiekt, np. na granicy pasa
drogowego lub terenu własności kolejowej.

2. Punkt pomiarowy emisji lokalizuje się na wysokości 1,2 m ± 0,1 m. Jeżeli na linii

rozgraniczającej znajdują się przeszkody na drodze rozprzestrzeniania się dźwięku (mur,
płot, budynek itp.) punkt pomiarowy lokalizowany jest na wysokości minimum 0,5 m nad
tą przeszkodą.

3. W wielu przypadkach do oceny emisji hałasu z danego obiektu nie wystarczy pomiar

w jednym punkcie. Poniżej przedstawiono zasady wyznaczania nie tylko parametrów
przestrzennych punktu pomiarowego, ale także ich liczby, dla wybranych najbardziej
typowych źródeł liniowych:

– Dla dróg poza miastem, niezabudowanych, emisję hałasu z jej obszaru określa się

standardowo w punkcie oddalonym o 10 m od skrajnego pasa ruchu; dla linii kolejowych
punkt ten w miarę możliwości oddala się do 25 m.

– Przyjmuje się zasadę, iż jeden punkt charakteryzuje emisję z danego jednorodnego pod

względem akustycznym odcinka drogi, przy czym ta jednorodność dotyczy nie tylko
parametrów ruchu i arterii (linii kolejowej), lecz jednocześnie najbliższego otoczenia.

– Jeżeli droga biegnie po nasypie, estakadzie itp. i pozwalają na to warunki, punkt

pomiarowy emisji hałasu lokalizowany jest także zgodnie z wymienionymi zasadami,
przy czym wysokość punktu pomiarowego liczona jest w stosunku do wysokości jezdni
(nawierzchni torowej).

– Dla dróg (linii kolejowej) przebiegających w wykopie podstawowy punkt pomiarowy

emisji lokalizowany jest w wykopie, w odległości 1 m od krawędzi jezdni na wysokości
1,2 m ± 0,1. Jednocześnie przeprowadza się także pomiary w drugim punkcie kontrolnym
zlokalizowanym w odległości 1 m od krawędzi wykopu na wysokości 1,2 m ± 0,1 m.

– Przy pomiarach hałasu emitowanego z obszaru wielopoziomowych skrzyżowań

drogowych (i/lub kolejowych) liczba punktów pomiarowych zależy od typu węzła,
natężenia ruchu oraz wielkości podobszaru; pomiary powinny być wykonane w punktach
charakterystycznych, znajdujących się w odległości 10 m od krawężnika jezdni, na
wysokości 1,2 m ± 0,1 m na wszystkich wlotach i wylotach dróg głównych oraz w
połowie dróg łącznikowych.

Kontrola imisji hałasu

Badania hałasu na terenach wymagających ochrony przeciwdźwiękowej lub przy

obiektach chronionych (np. budynkach mieszkalnych) nazywane jest badaniami imisji
hałasu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. W przypadku kontroli imisji na terenie chronionym punkt pomiarowy jest lokalizowany

na wysokości 1,2 m ± 0,1 m nad powierzchnią terenu. W przypadkach skomplikowanego
ukształtowania lub zagospodarowania terenu (np. teren pagórkowaty itp.) lokalizacja
punktów pomiarowych dla kontroli imisji musi być rozpatrywana indywidualnie.

2. Wyróżnia się następujące przypadki lokalizacji punktu pomiarowego w sąsiedztwie zabu-

dowy wymagającej ochrony przed hałasem:

Przypadek 1:

Między obszarem źródła hałasu a zabudową wymagającą ochrony przed hałasem

znajdują się naturalne lub sztuczne przeszkody na drodze rozchodzenia się dźwięku (ekrany
akustyczne lub elementy ekranujące). W takim przypadku na elewacji zwróconej w kierunku
źródła określa się taką wysokość, na której poziom dźwięku jest najwyższy. Procedura
postępowania jest następująca:

a) jeżeli cała interesująca nas ściana budynku znajduje się w obszarze cienia akustycznego

to punkt pomiarowy lokalizuje się na najwyższej, mieszkalnej kondygnacji budynku
(1,5 m od elewacji),

b) wyższa część badanej powierzchni budynku znajduje się w obszarze tzw. półcienia

akustycznego – patrz rys. nr 1). Punkt pomiarowy lokalizuje się przy elewacji na
wysokości najniższej kondygnacji objętej „półcieniem” akustycznym,

c) wyższa część budynku znajduje się poza obszarem cienia akustycznego. Punkt

pomiarowy lokalizowany jest na najniższej kondygnacji tej części budynku, która
znajduje się poza obszarem cienia akustycznego.

Rys. 1. Zasada powstawania cienia i tzw. półcienia akustycznego
Źródło: Kraszewski M., Kucharski R., Kurpiewski A., Metody pomiaru hałasu zewnętrzengo w środowisku,
PIOŚ Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa 1996

Przypadek 2:

Układ geometryczny „źródło–zabudowa” stanowi typowy przykład „ulicy–wąwozu”.

Przypadek ten jest typowy dla wąskich ulic lub linii kolejowych przebiegających przez tereny
zurbanizowane.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ustalenie lokalizacji punktu pomiaru hałasu przebiega w takim przypadku 2–etapowo:
– na każdej kondygnacji budynku (w odległości 1,5 m od elewacji) prowadzi się wstępne,

orientacyjne badania poziomu ekspozycyjnego lub krótkotrwałego co 3–5 min poziomu
równoważnego (dla hałasu ciągłego w czasie),

– na podstawie wyników pomiarów określa się wysokość punktu pomiarowego dla badań

zasadniczych; odpowiada ona kondygnacji, na której zmierzony orientacyjnie poziom
dźwięku był maksymalny.

Przypadek 3:

Przypadek ten obejmuje wszystkie sytuacje, gdy zabudowa jest jednostronna. W celu

ustalenia lokalizacji punktu pomiarowego hałasu od strony zabudowy przeprowadza się
analogiczny tok postępowania, jak opisano to dla przypadku 2. Natomiast po przeciwnej
stronie (brak zabudowy), punkt pomiarowy lokalizowany jest na wysokości 1,2 m ± 0,1 m.

Procedura lokalizacji punktów pomiarowych przy określaniu zasięgu hałasu
1. Zasięg hałasu określa się wtedy, gdy poziom hałasu emitowanego z danego źródła

osiągnie wskazaną wartość (np. 50 dB dla nocy i 60 dB dla dnia lub inne określone
wartości).

2. Pomiary mające na celu określenie zasięgu hałasu składają się z pomiarów emisji i imisji.

Omówione zostaną natomiast zagadnienia specyficzne w tego typu pomiarach.

3. W celu wyznaczenia zasięgu hałasu niezbędne jest przeprowadzenie pomiarów w tzw.

przekrojach pomiarowych. W każdym przekroju pomiary powinny być wykonane
jednocześnie w co najmniej dwóch punktach pomiarowych. Jeden z tych punktów
znajduje się w każdym przypadku w stałej (zawsze tej samej) odległości od źródła,
natomiast drugi z punktów (lub ich większa liczba) – w odległości żądanej.

4. Liczba punktów pomiarowych w danym przekroju wynika z celu pomiarów, np. potrzeby

rozpoznania zjawisk akustycznych w danym rejonie. W celu przygotowywania planu
akustycznego zaleca się wykonanie badań w co najmniej 3 punktach przekroju.

5. Należy przestrzegać zasady, iż pomiary hałasu w danym przekroju wykonuje się

w punktach coraz dalej położonych od źródła aż do momentu, gdy zmierzona wartość
równoważnego poziomu dźwięku będzie niższa od wartości wyznaczającej zasięg.

6. Zaleca się, by przy wyznaczaniu lokalizacji punktów pomiarowych w danym przekroju

stosować za każdym razem podwojenie odległości (jeżeli pozwolą na to warunki
terenowe).

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń:
1. Co rozumiesz pod pojęciem emisji hałasu?
2. Co rozumiesz pod pojęciem imisji hałasu?
3. Na jakiej wysokości nad ziemią należy ustawiać punkty pomiarowe jeżeli na drodze od

źródła hałasu nie występują żadne przeszkody terenowe?

4. W jakiej odległości w terenie płaskim i niezabudowanym od szlaku komunikacyjnego

(transport samochodowy i kolejowy) należy dokonywać pomiarów hałasu?

5. Jak należy lokalizować punkty pomiarowe dla dróg i linii kolejowych przebiegających

w wykopie?

6. Co rozumiesz pod pojęciem „cienia” i „półcienia akustycznego”?
7. W jakiej odległości od elewacji budynków należy ustawiać punkty pomiarowe badając

imisję hałasu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przedstaw graficznie części budynku szkoły narażone na działanie hałasu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) naszkicować schematycznie budynek swojej szkoły wraz z „ekranami akustycznymi”,
2) określić powierzchnie elewacji znajdujące się w obszarze cienia, półcienia akustycznego

i poza nim.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– dostępna literatura z poradnika ucznia,
– notes, ołówek.

Ćwiczenie 2

Przedstaw graficznie części budynku mieszkalnego narażone na działanie hałasu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) naszkicować schematycznie dom, w którym mieszkasz wraz z „ekranami akustycznymi”,
2) określić powierzchnie elewacji znajdujące się w obszarze cienia, półcienia akustycznego

i poza nim.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– dostępna literatura z poradnika ucznia,
– notes, ołówek.

Ćwiczenie 3

Omów przypadki lokalizacji punktu pomiarowego w sąsiedztwie zabudowy wymagającej

ochrony przed hałasem

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) na terenie miejscowości, w której mieszkasz (uczysz się) wskazać trzy przykładowe

miejsca spełniające warunki przypadków lokalizacji punktów pomiarowych
w sąsiedztwie zabudowy wymagającej ochrony przed hałasem

2) określić, który przypadek Twoim zdaniem jest najbardziej i najmniej uciążliwy dla

mieszkańców omawianych budynków.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– dostępna literatura z poradnika ucznia,
– notes, ołówek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

TAK NIE

1. zdefiniować pojęcie – punkt pomiarowy?

2. zdefiniować pojęcie – emisja hałasu?

3. zdefiniować pojęcie – imisja hałasu?

4. zdefiniować pojęcie – cień akustyczny?

5. zdefiniować pojęcie – półcień akustyczny?

6. wymienić odległości, w których należy ustawiać punkty

pomiarowe badając emisję hałasu na szlakach komunikacji
samochodowej i kolejowej?

7. wymienić przeszkody rozprzestrzeniania się dźwięku?

8. wymienić przypadki różnej zabudowy, dla której należy

określić imisję hałasu?

9. określić różnicę między emisją i imisją hałasu?

10. wskazać miejsca dla punktów pomiarowych określając

hałas spowodowany transportem samochodowym
i kolejowym?

11. ustalić punkty pomiarowe dla dróg i linii kolejowych

przebiegających w wykopie?

12. odróżnić część elewacji znajdującej się w cieniu

akustycznym od części znajdującej się w półcieniu
akustycznym?

13. na terenie miejscowości, w której mieszkasz (uczysz się)

przyporządkować każde miejsce do konkretnego
przypadku lokalizacji punktów pomiarowych
w sąsiedztwie zabudowy wymagającej ochrony przed
hałasem?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Organizacja monitoringu hałasu i drgań

4.3.1. Materiał nauczania

Skuteczna realizacja ochrony środowiska przed hałasem w ramach eksploatacji

istniejących obiektów, ich modernizacji, bądź realizacji nowych inwestycji na danym terenie
wymaga prawidłowego rozpoznania diagnostycznego występujących tam zagrożeń
akustycznych. Monitoring hałasu jako rozwiązanie okresowej lub stałej kontroli klimatu
akustycznego, oparte na uznanych procedurach badawczych odgrywa w tym zakresie
szczególną rolę. Uzyskiwane dane z systemu monitoringu akustycznego środowiska
umożliwiają bowiem:
– rozpoznanie stanu zagrożeń akustycznych środowiska spowodowanych przez

poszczególne obiekty znajdujące się na jego terenie;

– weryfikację zgodności danych dostarczonych przez użytkowników środowiska

z ustawowymi wymogami.
Coraz powszechniejsza świadomość szkodliwości hałasu dla zdrowia, jego dużej

uciążliwości utrudniającej zarówno pracę jak i wypoczynek wymusza rozwój metod
monitorujących stan klimatu akustycznego, dla pełnego poznania stopnia uciążliwości hałasu
dla mieszkańców. W

konsekwencji prowadzi do opracowania właściwych decyzji

korygujących istniejący niekorzystny akustyczny stan środowiska.

Systemy monitorowania charakteryzują się zróżnicowanymi właściwościami

funkcjonalnymi w zależności od przewidywanych dla nich zadań. W praktyce monitorowanie
stanu akustycznego środowiska prowadzone jest w oparciu o rozwiązania właściwe:
– systemom monitorującym stacjonarnym,
– systemom monitorującym niestacjonarnym.

Wychodząc naprzeciw wymaganiom w rozwiązywaniu problemów akustycznych,

z którymi mamy do czynienia oraz dla pełniejszego zrozumienia zjawisk akustycznych
zachodzących na badanym terenie, uruchamia się system ciągłego monitorowania hałasu.
Wybór lokalizacji stacji pomiarowej ciągłego monitorowania hałasu uwarunkowany jest
między innymi:
– potrzebą rozpoznania klimatu akustycznego w pobliżu najbardziej obciążonych arterii

komunikacyjnych;

– możliwością umieszczenia aparatury pomiarowej w klimatyzowanym pomieszczeniu

stacji monitoringu powietrza.
Głównym źródłem hałasu jest najczęściej komunikacja samochodowa. W miejscu

lokalizacji stacji można umieścić na przykład kontener pomiarowy aparatury do monitoringu
hałasu. Wewnątrz kontenera powinny panować optymalne warunki temperaturowe
i wilgotnościowe dla działającej tam aparatury kontrolno-pomiarowej (pełna klimatyzacja).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 2. Kontener pomiarowy
Źródło: Praca zb pod red. Turzańskiego K.P., Batko W., Stan zagrożenia hałasem na terenie miasta Krakowa.
Biblioteka Monitoringu Środowiska, Kraków 1998

Rys. 3. Sonda do pomiarów akustycznych wraz z czujnikami do pomiarów warunków atmosferycznych
Źródło: Praca zb pod red. Turzańskiego K.P., Batko W., Stan zagrożenia hałasem na terenie miasta Krakowa.
Biblioteka Monitoringu Środowiska, Kraków 1998

Wybrany wariant osprzętu aparaturowego systemu monitoringu hałasu może stanowić

sonda mikrofonowa na kontenerze pomiarowym, w pobliżu ciągu komunikacyjnego.
Pozostałe oprzyrządowanie wrażliwe na warunki atmosferyczne umieszcza się we wnętrzu
kontenera.

System monitorowania hałasu może składać się z następujących elementów:

– sondy mikrofonowej z układem kalibracji;
– cyfrowego układu rejestracji i analizy hałasu;
– oprogramowania;
– systemu transmisji danych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys.4. Przykładowy schemat ideowego rozwiązania systemu monitoringu
Źródło: Praca zb. pod red. Turzańskiego K.P., Batko W., Stan zagrożenia hałasem na terenie miasta Krakowa.
Biblioteka Monitoringu Środowiska, Kraków 1998

Sonda aktywna posiada możliwość pomiarów akustycznych i monitoringu w przestrzeni

otwartej. Spełnia wymogi IEEC 65 i ANSI S 1.4–1983. Posiada przedwzmacniacz,
wewnętrzną kalibrację oraz filtry.

Cyfrowy układ rejestracji powinien się cechować następującymi parametrami:

– zdolnością programowania zewnętrznego,
– odpowiednią dynamiką,
– równoczesnym pomiarem wartości RMS (wartość skuteczna przyspieszenia drgań –

pomiar ciągły) i PEAK (wartość szczytowa przyspieszenia drgań),

– dużą ilością sesji pomiarowych i częstotliwością.

Urządzenie powinno być sterowane przy pomocy komputera, który jednocześnie jest

układem rejestracji i przetwarzania danych.

Dzięki oprogramowaniu możliwy jest ciągły pomiar hałasu, analiza uzyskanych wyników

oraz ich przesyłanie. Raporty mogą być generowane automatycznie lub na żądanie.

Zatem oczekuje się od systemu by zapewniał:

– przeprowadzenia analizy wyników,
– archiwizację wielkości pomiarowych,
– generowanie raportów na życzenie użytkownika za dowolny okres czasu,
– komunikację z sondą dla prowadzenia diagnostyki serwisowej.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń:
1. Co umożliwiają dane uzyskiwane z systemu monitoringu akustycznego środowiska?
2. Jakie rodzaje systemów monitorujących stosuje się w praktyce?
3. Od czego zależy wybór lokalizacji systemu ciągłego monitorowania hałasu?
4. Jakie powinny panować warunki wewnątrz kontenera, w którym znajduje się aparatura

kontrolno-pomiarowa?

5. Z jakich elementów powinien składać się system monitorowania hałasu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. Jakimi parametrami powinien charakteryzować się cyfrowy układ rejestracji i analizy

hałasu?

7. Czego oczekuje się od systemu rejestracji i analizy hałasu?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj wyboru miejsca pomiarów zgodnie z zasadami monitoringu hałasu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wybierać miejsce w Twojej szkole, w którym należałoby według Ciebie przeprowadzić

ciągły monitoring hałasu,

2) uzasadnić opisując swój wybór, uwzględnić przede wszystkim uciążliwość hałasu

w danym miejscu i jego negatywny wpływ na zdrowie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– dostępna literatura z poradnika ucznia,
– notes, ołówek.

Ćwiczenie 2

Załóż sieć pomiarową monitoringu hałasu w twojej szkole

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wybrać miejsca w twojej szkole w których należałoby według ciebie przeprowadzić

ciągły monitoring hałasu,

2) zaprojektować system ciągłego monitoringu do wybranych miejsc,
3) zwrócić uwagę na niezbędne warunki dla urządzeń oraz ich bezpieczeństwo,
4) uwzględnić w projekcie urządzenia dostępne w twojej szkole,
5) omówić z nauczycielem zasadność potrzebnych urządzeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– urządzenia do badań hałasu i przetwarzania danych będące na wyposażeniu pracowni,
– dostępna literatura z poradnika ucznia,
– notes, ołówek.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

TAK NIE

1) zdefiniować pojęcie – system monitorujący stacjonarny?

2) zdefiniować pojęcie – system monitorujący niestacjonarny?

3) wyjaśnić co to jest wartość RMS?

4) wyjaśnić co to jest wartość PEAK?

5) omówić przydatność danych uzyskanych z monitoringu

środowiska?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6) wymienić rodzaje systemów monitorowania w zależności od

przewidywanych dla nich zadań?

7) wymienić czynniki składające się na lokalizowanie stacji

pomiarowej w danym miejscu?

8) wymienić podstawowe elementy wchodzące w skład

przykładowego systemu monitoringu hałasu?

9) omówić cechy jakimi powinien charakteryzować się cyfrowy

układ rejestracji hałasu?

10) omówić czego oczekuje się od systemu monitoringu hałasu?

11) omówić do czego mogą przydać się dane uzyskane

z monitoringu środowiska?

12) określić od czego zależy umiejscowienie stacji pomiarowej

w danym miejscu?

13) wyjaśnić do czego potrzebny jest każdy element wchodzący

w skład systemu monitorowania hałasu?

14) uzasadnić dlaczego cyfrowy układ rejestracji hałasu powinien

charakteryzować się wyżej wymienionymi parametrami?

15) omówić czego oczekuje się od systemu monitorowania hałasu?

16) założyć sieć pomiarową monitoringu hałasu i drgań?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Monitoring hałasu przemysłowego i komunikacyjnego

4.4.1. Materiał nauczania

Hałas drogowy

Hałas drogowy jest dominującym źródłem zakłóceń klimatu akustycznego środowiska

i główną uciążliwością dla mieszkańców miast i ludności zamieszkałej przy ruchliwych
trasach komunikacyjnych. Najważniejszymi czynnikami decydującymi o poziomie hałasu
drogowego są:
– natężenie ruchu pojazdów;
– średnia prędkość strumienia pojazdów;
– procentowy udział pojazdów ciężarowych;
– płynność ruchu;
– rodzaj nawierzchni;
– ukształtowanie terenu, przez który przebiega trasa.

Inną, poważną uciążliwością związaną z ruchem pojazdów, zwłaszcza ciężkich,

w przestrzeni zurbanizowanej, są wibracje i hałasy infradźwiękowe, powodujące pękanie
ścian budynków przyległych do tras komunikacyjnych, drgania szyb oraz inne nieprzyjemne
efekty dźwiękowe. Właśnie te niedogodności codziennego życia są przyczyną coraz to
liczniejszych skarg mieszkańców.

Powszechna świadomość szkodliwości hałasu dla zdrowia ludzkiego, utrudniającego

zarówno pracę, jak i wypoczynek, wymusza monitorowanie klimatu akustycznego, w celu
rozpoznania stopnia i skali zagrożeń. Dokładna znajomość tych zagadnień umożliwia
podejmowanie decyzji korygujących niekorzystny stan akustyczny środowiska. Celem
wykonywanych pomiarów hałasu jest więc określenie warunków panujących w bezpośrednim
sąsiedztwie tras komunikacyjnych i uzyskanie informacji o uciążliwości analizowanych
źródeł dla sąsiednich zamieszkałych terenów.

Prowadzone przez szereg lat badania wykazują nieznaczną poprawę stanu akustycznego

przy głównych trasach komunikacji drogowej, w bezpośrednim sąsiedztwie jezdni.
Jednocześnie obserwuje się pogorszenie warunków akustycznych na pierwszej linii
zabudowy. Coraz lepszy standard pojazdów, wprowadzane ograniczenia prędkości ruchu
wynikające z przepisów o ruchu drogowym, przy jednocześnie stale wzrastającej ilości
pojazdów poruszających się po drogach, nie prowadzą do poprawy warunków akustycznych
na pobliskich terenach zabudowanych. W związku z tym mieszkańcy większych miast oraz
osiedli położonych przy ruchliwych trasach komunikacyjnych nadal przebywają w klimacie
akustycznym przekraczającym dopuszczalne normy.

Ciągle nasilające się natężenie ruchu komunikacyjnego w miastach wpływa na

wydłużenie czasu przejazdu ulicami tranzytowymi, na zwiększenie zanieczyszczenia
spalinami i hałasem oraz na pogorszenie się warunków bezpieczeństwa na skrzyżowaniach
dróg tranzytowych z drogami lokalnymi.

Bardzo ograniczona realizacja inwestycji w zakresie poprawy przepustowości ruchu

tranzytowego powoduje na ulicach większe „korki” w godzinach szczytu. Z każdym rokiem
wzrastają potrzeby budowy nowych obwodnic i sygnalizacji świetlnej oraz modernizacji
istniejących skrzyżowań.

Monitorowanie hałasu komunikacyjnego poszczególnych miast, realizowane cyklicznie

w odstępach kilkuletnich, służyć ma podejmowaniu prac planistycznych, projektowych,
budowlanych prowadzących do skutecznego ograniczenia uciążliwości dla mieszkańców, jak
również wprowadzaniu w tym celu możliwych zmian organizacji ruchu drogowego.

Z badań wynika, że klimat akustyczny większości polskich miast jest dalece

niezadowalający.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ze względu na zwartą i gęstą zabudowę, brak wolnych terenów, oraz duże koszty, trudno

o zastosowanie odpowiednich zabezpieczeń, takich jak budowa ekranów akustycznych,
szerokich pasów zieleni itp., mogących wpłynąć na poprawę warunków akustycznych.
Jednym z możliwych i realizowanych działań jest wprowadzanie ograniczeń wjazdu
pojazdów zarówno osobowych jak i ciężarowych do centralnej części miast, co w pewnym
stopniu poprawia płynność ruchu strumienia pojazdów i tym samym obniża poziom hałasu.
Mając na uwadze znikome możliwości zrealizowania przedsięwzięć, które radykalnie
wpłynęłyby na ograniczenie hałasu należy przypuszczać, że w najbliższym czasie nie nastąpi
zasadnicza poprawa klimatu akustycznego w większości miast.

Hałas kolejowy

Hałas kolejowy jest wynikiem sumowania się hałasu emitowanego przez wiele pociągów

przejeżdżających przez poddany obserwacji odcinek pomiarowy. O jego poziomie na
obszarach znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwie linii kolejowych decydują takie
czynniki jak: natężenie ruchu, ilość pociągów towarowych w ogólnej liczbie składów
pociągów, prędkość pociągów, położenie torów i płynność ruchu pociągów, ukształtowanie
terenu, przez który przebiega linia kolejowa, charakter obudowy linii kolejowej oraz
odległość pierwszej linii zabudowy od skrajnego toru. Hałas kolejowy pochodzi głównie ze
styku kół z szynami. Przewozy towarowe powinny w coraz większym zakresie być
wykonywane nocą, ale brakuje „cichych” pociągów. Prowadzone są badania w zakresie
zmniejszania hałasu z zespołu „koło–szyna”. Jest tu wiele realnych możliwości, zarówno
w zakresie aktywnych metod zwalczania hałasu, jak i metod pasywnych. Ocenia się, że
poziom hałasu może być ograniczony o 75% poprzez realizację projektów „Silent Freight”
i ”Silent Track” oraz zaleceń zespołu roboczego UIC (International Union Of Railways UIC –
międzynarodowa organizacja z siedzibą w Paryżu, zrzeszająca koleje z całego świata, PKP
też do niej należą) pracującego nad zmniejszeniem hałasu emitowanego przez wagony
towarowe.

Hałas przemysłowy

Innym składnikiem hałasu środowiskowego, stwarzającym poważną uciążliwość dla

człowieka jest hałas przemysłowy.

Powstaje on na terenach zakładów, terenach przemysłowych oraz w obiektach

prowadzących różnorodną działalność gospodarczą. Hałas typu przemysłowego posiada
mniejszy zasiąg oddziaływania niż hałas komunikacyjny, a jego wielkość zależy od takich
czynników jak: rodzaj źródeł wytwarzających hałas, ilość źródeł, skuteczność zabezpieczeń
źródeł hałasu oraz zagospodarowanie terenu i odległość budynków mieszkalnych od obiektów
emitujących hałas.

Ten rodzaj hałasu, mimo nieznacznych czasami przekroczeń, jest szczególnie uciążliwy

dla ludności mieszkającej w pobliżu źródeł jego powstawania i jest powodem licznych skarg
mieszkańców.

W ostatnim okresie restrukturyzacji gospodarczej zauważa się lokalizowanie zakładów

i różnego rodzaju obiektów w bliskiej odległości od zabudowy mieszkalnej co powoduje, że
nawet niewielki hałas pochodzący z tych miejsc jest uciążliwy dla otoczenia.

Nadmierna emisja hałasu przemysłowego spowodowana jest usytuowaniem hałaśliwych

urządzeń na zewnątrz budynków produkcyjnych, wykonywaniem hałaśliwych prac poza
budynkiem, słabą izolacją akustyczną ścian i otworów budynków produkcyjnych,
niezadowalającym stanem technicznym urządzeń, głośno hałasującymi otworami
wentylacyjnymi oraz błędami lokalizacyjnymi samych zakładów przemysłowych jak i linii
technologicznych i innych urządzeń na terenie samego zakładu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Obowiązkiem wszystkich jednostek organizacyjnych i osób fizycznych, które

przygotowują, podejmują lub prowadzą działalność mogącą przyczyniać się do powstawania
uciążliwego dla środowiska hałasu, jest zastosowanie takich rozwiązań organizacyjnych,
technicznych lub technologicznych, które zapobiegałyby powstawaniu albo przenikaniu
hałasu do środowiska lub też ograniczałyby go do dopuszczalnego natężenia. Możliwe jest
zastosowanie różnych rozwiązań, jak na przykład:
– odpowiednia lokalizacja obiektu lub zespołu urządzeń powodujących uciążliwość, przy

wykorzystaniu naturalnych barier akustycznych (np. depresje, wzgórza, zalesienia, pasy
zadrzewień),

– stosowanie przerw w zabudowie oraz wprowadzanie elewacji rozpraszającej lub

pochłaniającej fale akustyczne,

– wykorzystanie lub stworzenie odpowiedniego układu zieleni jako ekranu

dźwiękochłonnego,

– dobór mało hałaśliwej technologii, maszyn, urządzeń lub instalacji,
– dobór odpowiedniej konstrukcji budynków,
– hermetyzacja hałaśliwej technologii produkcji przez zastosowanie ekranów

dźwiękochłonnych oraz wykonanie zabezpieczeń przeciwdźwiękowych budynków,

– zastosowanie obudowy dźwiękochłonnej na hałaśliwych maszynach i urządzeniach.

Podsumowanie

Prowadzony monitoring hałasu komunikacyjnego wskazuje, że do terenów

szczególnego zagrożenia tego rodzaju hałasem należą duże miasta oraz obszary przyległe do
tras komunikacyjnych o intensywnym ruchu. Często widoczny jest wyraźny wzrost natężenia
hałasu komunikacyjnego. Jedynie budowa obwodnic wokół miast i zakaz wjazdu transportu
ciężkiego do stref śródmiejskich może wpłynąć na znaczącą poprawę tego stanu. W związku
z nadal powiększającą się ilością samochodów i brakiem skutecznych działań w zakresie
budowy nowych arterii komunikacyjnych lub modernizacji już istniejących, zagrożenie
hałasem komunikacyjnym będzie stale wzrastać. Podstawowym warunkiem poprawy stanu
w tym zakresie jest konsekwentna realizacja przedsięwzięć w kierunku odciążenia obszarów
zurbanizowanych z uciążliwego ruchu tranzytowego pojazdów ciężkich. W rejonach dróg
zlokalizowanych na terenach pozamiejskich najistotniejsze kierunki działań w zakresie
zmniejszenia uciążliwości hałasowej sprowadzają się do:
– odpowiedniego planowania i projektowania przebiegu tras komunikacyjnych,
– dbałości o stan nawierzchni,
– egzekwowania przepisów prawa o ruchu drogowym zarówno w zakresie przestrzegania

dopuszczalnej prędkości jak i odpowiedniego stanu technicznego pojazdów.
Dotychczasowa obserwacja trendów zmian hałasu przemysłowego nie pozwala jeszcze na

ich jednoznaczną ocenę. Nie mniej jednak zauważyć można, że skala zagrożeń hałasem
przemysłowym nieznacznie zmniejszyła się. Wzrasta jednak ilość podmiotów gospodarczych
przekraczających dopuszczalny poziom hałasu w środowisku w stosunku do ogólnej ilości
obiektów poddawanych badaniom. Brak funduszy na odpowiednio skuteczną modernizację
hałasujących urządzeń lub całego zakładu powoduje to, że są jednostki prowadzące
działalność gospodarczą, gdzie przekroczenia dopuszczalnej emisji hałasu na przestrzeni
kilku lat powtarzają się.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 5. Orientacyjny wskaźnik presji hałasu na środowisko – ciemniejszy kolor oznacza większą uciążliwość dla
środowiska
Źródło: Engel Z.: Zagrożenie hałasem w Polsce i jego zwalczanie. Aura nr 11, 2003

W dłuższym okresie pozytywne skutki wynikać będą między innymi z realizowanego

obowiązku sporządzania kompleksowych ocen wpływu na środowisko (w tym na klimat
akustyczny) istniejących i projektowanych obiektów wielokrotnie wiążących się
z koniecznością wyciszenia źródeł nadmiernego hałasu. Ponadto tryb postępowania
administracyjnego dający możliwość wydawania decyzji o karze dla tych obiektów bądź
rodzajów działalności, które emitują ponadnormatywny hałas w znacznym stopniu przyczynia
się do eliminowania zagrożeń.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń:
1. Czy potrafisz wymienić najważniejsze czynniki decydujące o poziomie hałasu

drogowego?

2. Czy potrafisz omówić inne uciążliwości wynikające z ruchu pojazdów, zwłaszcza

ciężkich w przestrzeni zurbanizowanej?

3. Jakie czynniki powodują poprawę sytuacji klimatu akustycznego w pobliżu tras

komunikacji drogowej?

4. Co w dalszym ciągu wpływa niekorzystnie na stan akustyczny w pobliżu dróg?
5. Wymień przyczyny, dla których konieczna jest budowa nowych obwodnic, punktów

sygnalizacji świetlnej, modernizacja skrzyżowań.

6. Wskaż działania mające na celu obniżanie hałasu drogowego.
7. Czy potrafisz opisać czynniki składające się na hałas kolejowy?
8. Co jest bezpośrednio przyczyną hałasu kolejowego?
9. Co jest przyczyną hałasu przemysłowego?
10. Czy potrafisz wymienić działania, które mogłyby zmniejszyć uciążliwość hałasu

przemysłowego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ uciążliwość hałasu wywołanego transportem samochodowym w okolicy Twojej

szkoły.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) obliczyć natężenie ruchu pojazdów w godzinach szczytu i porze nocnej (ilość

przejeżdżających pojazdów w jednostce czasu [h]),

2) określić procentowy udział w ruchu pojazdów ciężarowych i osobowych w godzinach

szczytu i w porze nocnej,

3) sporządzić odpowiednią tabelę dotyczącą powyższych obliczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– dostępna literatura z poradnika ucznia,
– przygotowane wygodne miejsce z dobrą widocznością na jezdnię,
– notes, ołówek.

Ćwiczenie 2

Podaj sposoby obniżania hałasu drogowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zastanowić się nad sposobami i środkami wpływającymi na obniżenie hałasu drogowego,
2) biorąc pod uwagę otoczenie, możliwości zagospodarowania terenu wokół szkoły,

przemyśleć działania i zaprojektować graficznie inwestycje mające na celu obniżenie
hałasu spowodowane ruchem pojazdów,

3) podać propozycje rozwiązań organizacyjnych wspomagających cele wymienione

w pkt. 2.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– dostępna literatura z poradnika ucznia,
– notes, brystol, ołówek, linijka.

Ćwiczenie 3

Wskaż źródła hałasu spowodowanego transportem i przemysłem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) sporządzić mapę najbliższej okolicy (dzielnicy lub miejscowości),
2) zebrać informacje dotyczące źródeł hałasu w najbliższym otoczeniu – zakładów

przemysłowych, arterii komunikacyjnych (drogowych, kolejowych),

3) nanieść na mapę powyższe informacje,
4) sporządzić raport dotyczący monitoringu hałasu komunikacyjnego i przemysłowego,
5) porównać sporządzoną przez siebie mapę z otrzymanymi od nauczyciela mapami terenów

zagrożonych hałasem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

– mapy terenów zagrożonych hałasem,
– mapy stanu akustycznego,
– dostępna literatura z poradnika ucznia,
– notes, ołówek, linijka.

Ćwiczenie 4

Przedstaw sposoby obniżania hałasu przemysłowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) w oparciu o mapę sporządzoną w poprzednim ćwiczeniu (nr 3) zapoznać się

z informacjami dotyczącymi źródeł hałasu w najbliższym otoczeniu m.in. zakładów
przemysłowych,

2) wybrać się do zakładu przemysłowego i przeprowadzić wywiad dotyczący

monitorowania hałasu w tym zakładzie,

3) sporządzić raport monitoringu hałasu przemysłowego,
4) zaplanować rozmieszczenie punktów pomiarowych poziomu hałasu na terenie zakładu

przemysłowego,

5) zaproponować rozwiązania techniczne i organizacyjne mające na celu obniżenie hałasu

w wskazanym przez ciebie zakładzie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– dokumentacja techniczna wybranych urządzeń dostępna w zakładzie,
– instrukcje eksploatacyjne wybranych maszyn i urządzeń przemysłowych,
– dostępna literatura z poradnika ucznia,
– notes, mapa, ołówek, linijka,
– regulaminy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej i ochrony

środowiska.

Ćwiczenie 5

Podaj przyczyny hałasu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) w oparciu o mapę zamieszczoną w rozdziale podzielić województwa na grupy według

stopnia zagrożenia ich hałasem,

2) zastanowić się z czego wynika zagrożenie hałasem danych województw,
3) wymienić co jest przyczyną, dla której hałas w innych województwach nie jest tak

uciążliwy,

4) skonstruować tabelę uwzględniającą stopień zagrożenia poszczególnych województw

hałasem.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– dostępna literatura z poradnika ucznia,
– notes, ołówek, linijka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

TAK NIE

1) zdefiniować pojęcie – hałas drogowy?

2) zdefiniować pojęcie – hałas kolejowy?

3) zdefiniować pojęcie – hałas przemysłowy?

4) wymienić czynniki decydujące o poziomie hałasu

drogowego?

5) wymienić uciążliwości związane z ruchem pojazdów,

zwłaszcza ciężkich w przestrzeni zurbanizowanej?

6) wymienić czynniki decydujące o poziomie hałasu

kolejowego?

7) wymienić czynniki decydujące o poziomie hałasu

przemysłowego?

8) wymienić rozwiązania organizacyjne, techniczne lub

technologiczne ograniczające natężenie hałasu
przemysłowego?

9) wymienić rozwiązania organizacyjne, techniczne lub

technologiczne ograniczające natężenie hałasu
komunikacyjnego?

10) podać rodzaje hałasu?

11) uzasadnić od czego zależy hałas drogowy?

12) omówić skutki ciągle nasilającego się ruchu

komunikacyjnego w miastach?

13) wskazać przyczynę, dla której hałas przemysłowy jest

w ostatnich latach uciążliwy dla otoczenia?

14) posegregować województwa w kolejności od najbardziej

do najmniej zagrożonych hałasem?

15) prawidłowo nanosić dane na mapy?

16) czytać plany, mapy?

17) analizować dokumentację techniczną?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Aparatura do pomiarów poziomu hałasu i drgań

4.5.1. Materiał nauczania

Dokładna znajomość parametrów drgań i hałasu występujących w środowisku pracy

i życia człowieka stanowi podstawę oceny zagrożenia drganiami i hałasem, a także podstawę
wszelkich poczynań mających na celu ochronę środowiska przed tego typu
„zanieczyszczeniami”.

Poznanie parametrów drgań i hałasu (parametrów wibroakustycznych) nastąpić może

w wyniku badań doświadczalnych.

Wyznaczenie fizycznych parametrów sygnału wibroakustycznego na drodze pomiarowej

pozwala określić ich wpływ na cechy psychofizjologiczne człowieka przebywającego
w określonym miejscu środowiska. Z drugiej strony sygnał wibroakustyczny jest bogatym
nośnikiem informacji o stanie technicznym urządzeń i maszyn znajdujących się w zakładach
pracy, mieszkaniach itp. Obydwa te zagadnienia należy traktować łącznie, aczkolwiek sposób
badania jest na ogół odmienny.

W pierwszym przypadku określa się stopień szkodliwości drgań lub hałasu, negatywny

wpływ na organizm, środowisko, maszyny, urządzenia, konstrukcje. Podaje się również
sposoby zabezpieczenia przed tymi skutkami. W drugim zmierzony sygnał jest przedmiotem
specjalnej „obróbki”, na podstawie której podaje się diagnozę o stanie badanego obiektu.
Drgania odznaczają się trzema związanymi między sobą matematycznie wielkościami:
przesunięciem, prędkością i przyspieszeniem.

Obowiązujące akty prawne wymuszają badania poziomu hałasu w otoczeniu obiektów,

mogących negatywnie oddziaływać na klimat akustyczny.

Pomiary te dotyczą głównie poziomu hałasu w zakresie szerokopasmowym związanego z:

– hałasem wydawanym przez zakłady przemysłowe,
– hałasem w pobliżu ciągów komunikacyjnych.

Zalecany do badań hałasu w środowisku zestaw pomiarowy może zawierać:

a) całkująco – uśredniający miernik poziomu dźwięku z krzywą korekcji „A”,
b) miernik ekspozycyjnego poziomu dźwięku, do pomiarów poziomów ekspozycyjnych

pojedynczych zdarzeń akustycznych,

c) miernik poziomu dźwięku z ustawioną krzywą korekcji „A” i stałą czasową „S”,
d) rejestrator danych, próbkujący chwilową wartość poziomu dźwięku, z ustawioną krzywą

korekcji „A” i stałą czasową „F”,

e) analizator rozkładu statystycznego, próbkujący chwilową wartość, jak w d).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 6. Przykładowy zestaw aparaturowy do pomiarów hałasu komunikacyjnego wraz ze sprzętem do
wykonania zalecanych badań towarzyszących (zestaw taki może być także użyty do pomiarów hałasu
przemysłowego) linią przerywaną objęto zakres pozaakustycznych badań „towarzyszących”
Źródło: Kraszewski M., Kucharski R.J., Kurpiewski A.: Metody pomiaru hałasu zewnętrznego w środowisku.
Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska Biblioteka Monitoringu Środowiska. Warszawa 1996

Na załączonych rysunkach pokazano schematycznie zalecane zestawy pomiarowe do

badań i pomiarów hałasu w środowisku. Zestawy te należy traktować jako docelowy wariant
maksimum. Najprostszym wyjściowym zestawem jest:
– odpowiedni miernik poziomu hałasu, całkujący z możliwością zapamiętania wyników

w pamięci nieulotnej,

– zestaw mikrokomputerowy do odczytu w warunkach laboratoryjnych uzyskanych

wyników badań.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 7. Zestawy do dwukanałowych pomiarów hałasu w środowisku, w funkcji odległości i wysokości punktu
pomiarowego
Źródło: Kraszewski M., Kucharski R.J., Kurpiewski A., Metody pomiaru hałasu zewnętrznego w środowisku.
Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska Biblioteka Monitoringu Środowiska. Warszawa 1996.

Zestaw pomiarowy na rysunku 6 jest zestawem najbardziej uniwersalnym; rozwiązanie

pokazane na ilustracji wskazuje na (z uwagi na dobór przyrządów dodatkowych)
przeznaczenie do badań hałasu komunikacyjnego.

Na ilustracji 7 pokazano uniwersalne, wielofunkcyjne zestawy do wszechstronnych

badań hałasu w środowisku. Analogiczny zestaw pomiarowy stanowić powinien cel rozwoju
oprzyrządowania zespołów pomiarowych specjalizujących się w zagadnieniach akustyki
środowiskowej. W drugiej części tej ilustracji pokazano typowy zestaw do rejestracji sygnału
akustycznego w terenie na taśmie magnetycznej (do tego celu niezbędne są specjalne
magnetofony profesjonalne). Następnie tak zarejestrowany sygnał jest dalej analizowany
w warunkach stacjonarnego laboratorium akustycznego. Układy do tego typu analiz mogą być
wykonywane na przykład w oparciu o zestaw pokazany na rys. 6.

Na ilustracji 8 pokazano schematycznie wyposażenie mobilnego laboratorium do

pomiarów hałasu.

Rys. 8. Schemat wyposażenia ruchomego laboratorium do pomiarów hałasu
Źródło: Kraszewski M., Kucharski R.J., Kurpiewski A., Metody pomiaru hałasu zewnętrznego w środowisku.
Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska Biblioteka Monitoringu Środowiska. Warszawa 1996

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co daje nam dokładna znajomość parametrów drgań i hałasu występujących

w środowisku?

2. O czym może nas informować poziom sygnału wibroakustycznego w pobliżu urządzeń

i maszyn?

3. Jakie elementy powinien zawierać zestaw pomiarowy do badań hałasu w środowisku?
4. Opisz budowę najprostszego zestawu pomiarowego.
5. Wymień towarzyszące elementy rejestrujące różne zdarzenia nieakustyczne.

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ stan techniczny urządzeń na podstawie poziomu hałasu jaki emitują.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w literaturze, Internecie przykłady uszkodzeń urządzeń i maszyn, które można

stwierdzić na podstawie ich zbyt głośnej pracy,

2) wynotować interesujące przykłady,
3) zapoznając się z tymi przykładami, ustalić z którymi możesz spotkać się w życiu

codziennym.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

dostępna literatura z poradnika ucznia, inna techniczna literatura, komputer z dostępem
do Internetu,

−

notes, ołówek.

Ćwiczenie 2

Omów budowę i działanie aparatury do pomiaru hałasu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcjami obsługi aparatury pomiarowej,
2) wykonać w kilku wariantach schematy ideowe aparatury przeznaczonej do monitoringu

hałasu pochodzącego z różnych źródeł,

3) opisać przeznaczenie poszczególnych elementów,
4) uwzględnić urządzenia wchodzące w skład aparatury służące do pomiaru zdarzeń

nieakustycznych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− instrukcje obsługi aparatury pomiarowej,

− dostępna literatura z poradnika ucznia,

− notes, mapa, ołówek, linijka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Omów budowę i działanie aparatury do pomiaru poziomu hałasu i drgań.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcjami obsługi aparatury pomiarowej,
2) wykonać w kilku wariantach schematy ideowe aparatury przeznaczonej do monitoringu

hałasu pochodzącego z różnych źródeł,

3) opisać przeznaczenie poszczególnych elementów,
4) uwzględnić urządzenia wchodzące w skład aparatury służące do pomiaru zdarzeń

nieakustycznych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− instrukcje obsługi aparatury pomiarowej,
− dostępna w szkole aparatura do pomiaru hałasu i drgań,

− literatura z poradnika ucznia,

− notes, mapa, ołówek, linijka.

Ćwiczenie 4

Przeprowadź pomiary drgań urządzeń przemysłowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wraz z nauczycielem wybrać się do ustalonego zakładu przemysłowego,
2) zaplanować rozmieszczenie punktów pomiarowych poziomu hałasu na terenie zakładu

przemysłowego,

3) przeprowadzić pod kierunkiem nauczyciela pomiary drgań urządzeń przemysłowych,
4) zapoznać się z dokumentacją techniczną i instrukcjami eksploatacyjnymi wybranych

urządzeń,

5) sporządzić raport z przeprowadzonych pomiarów i wyciągnij wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− instrukcje obsługi aparatury pomiarowej,
− dostępna w szkole aparatura do pomiaru hałasu i drgań,

− instrukcje eksploatacyjne wybranych maszyn i urządzeń przemysłowych,

− dokumentacja techniczna wybranych urządzeń,
− literatura z poradnika ucznia,

− notes, ołówek,

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

TAK NIE

1. zdefiniować pojęcie – sygnał wibroakustyczny?

2. wymienić dwie zasadnicze sprawy, o których informuje nas

sygnał wibroakustyczny?

3. wymienić źródła hałasu, które należy poddać monitoringowi

kierując się aktami prawnymi?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. wymienić elementy zalecanego zestawu pomiarowego do badań

hałasu w środowisku?

5. wymienić zalecany sprzęt towarzyszący (do badań

pozakustycznych)?

6. wymienić elementy najprostszego zestawu do pomiaru hałasu w

środowisku?

7. skompletować aparaturę do pomiaru hałasu i drgań?

8. prawidłowo zamontować aparaturę do pomiaru hałasu i drgań?

9. prawidłowo sformułować wnioski z dokonanych pomiarów?

10. czytać dokumentację techniczną?

11. korzystać z instrukcji obsługi aparatury pomiarowej?

12. analizować instrukcje eksploatacyjne wybranych maszyn

i urządzeń przemysłowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Klimat akustyczny

4.6.1. Materiał nauczania

Stan środowiska ze względu na jego zanieczyszczenie hałasem i wibracjami określa się

jako klimat akustyczny. Jest to zespół zjawisk akustycznych występujących na danym
obszarze, w środowisku zewnętrznym o różnym stopniu antropogenizacji niezależnie od
źródeł, które je wywołują, rozumiany jako wynik różnych grup hałasów i wibracji
komunikacyjnych (drogowych, lotniczych i wodnych), przemysłowych i innych. Hałas
i wibracje to powszechnie występujące zanieczyszczenia środowiska. Ich wpływ na człowieka
jest często bagatelizowany, bo niewiele osób zdaje sobie sprawę z ich znaczenia. Jednakże
według badań ankietowych (Francja 1986) dla przeciętnego człowieka hałas jest niemalże
dziesięciokrotnie bardziej dokuczliwy niż zanieczyszczenie powietrza. Łatwo również
zauważyć, że miejsce wymarzonego odpoczynku najczęściej określamy jako ciche, dając tym
wyraz zmęczeniu organizmu hałasem, który przekracza dopuszczalne normy na ponad 21%
powierzchni naszego kraju (według. „Stan Środowiska w Polsce”).

Hałasem przyjęto określać niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe lub szkodliwe drgania

mechaniczne ośrodka sprężystego, działające za pośrednictwem powietrza na ośrodek słuchu
i inne zmysły oraz elementy organizmu człowieka. Ucho ludzkie słyszy dźwięki w przedziale
częstotliwości 20 – 20 000 Hz, jednak oprócz hałasu w tym zakresie, zwanego hałasem
słyszalnym, wyróżniamy również hałas infradźwiękowy, niesłyszalny lecz odczuwalny,
o częstotliwości poniżej 20 Hz i również niesłyszalny hałas ultradźwiękowy, o częstotliwości
powyżej 20 000 Hz.

Wibracje definiuje się podobnie jak hałas, z tym zastrzeżeniem, że w tym przypadku

drgania przenoszone są przez ciała stałe. Społeczne i zdrowotne skutki oddziaływania hałasu
i wibracji wyrażają się: szkodliwym działaniem tych zanieczyszczeń na zdrowie ludności,
obniżeniem sprawności i chęci działania oraz wydajności pracy, negatywnym wpływem na
możliwość komunikowania się, utrudnianiem odbioru sygnałów optycznych, obniżeniem
sprawności nauczania, powodowaniem lokalnych napięć i kłótni między ludźmi,
zwiększeniem negatywnych uwarunkowań w pracy i komunikacji, powodujących wypadki,
rosnącymi ilościami zachorowań na głuchotę zawodową i chorobę wibracyjną. Hałas
i wibracje powodują pogorszenie jakości środowiska przyrodniczego, a w konsekwencji:
utratę przez środowisko istotnej wartości, jaką jest cisza, zmniejszenie lub utratę wartości
terenów rekreacyjnych lub leczniczych, zmianę zachowań ptaków i innych zwierząt.
Standardy Polskie kryteriów oceny hałasu w środowisku znalazły się w Rozporządzeniu
Ministra Środowiska z dnia 29 lipca 2004 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu
w środowisku (Dz.U. 2004 nr 178 poz. 1841). Są to dopuszczalne wartości poziomów
dźwięku, określone za pomocą wartości równoważnego poziomu dźwięku A dla danego
przedziału odniesienia. Według rozporządzenia, równoważny poziom dźwięku A jest to:
„wartość poziomu ciśnienia akustycznego ciągłego ustalonego dźwięku, skorygowanego
według charakterystyki częstotliwościowej A, która w określonym przedziale czasu
odniesienia jest równa wartości średniej kwadratowej ciśnienia akustycznego analizowanego
dźwięku o zmiennym poziomie w czasie; równoważny poziom dźwięku A określa się
w decybelach [dB]”. Dopuszczalny poziom hałasu w środowisku rozporządzenie określa dla
pory dnia (godziny 6.00–22.00) i dla pory nocy (22.00–6.00)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co nazywamy klimatem akustycznym?
2. Wymień i opisz najczęstsze zanieczyszczenia akustyczne środowiska.
3. Podaj częstotliwości jakie może odebrać ucho ludzkie.
4. Nazwij rodzaje hałasu biorąc pod uwagę częstotliwości (Hz) a)do 20; b) 20 – 20 000; c)

powyżej 20 000.

5. Zdefiniuj termin „wibracje”.
6. Wykaż różnice między pojęciami dźwięki i infradźwięki.

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj pomiarów zgodnie z zasadami monitoringu klimatu akustycznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zaplanować i założyć sieć pomiarową monitoringu:

a) hałasu komunikacyjnego (np. drogowy, kolejowy, lotniczy),
b) hałasu przemysłowego (jeżeli występuje na danym terenie),
c) hałasu osiedlowego,
d) hałasu domowego,

2) przeprowadzić pomiary zgodne z zasadami monitoringu klimatu akustycznego,
3) opracować wyniki pomiarów przy wykorzystaniu technik komputerowych,
4) sporządzić raport z przeprowadzonych pomiarów i wyciągnąć wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– instrukcje obsługi aparatury pomiarowej,
– dostępna w szkole aparatura do pomiaru hałasu i drgań,
– literatura z poradnika ucznia,
– komputer i licencjonowane programy komputerowe,
– notes, mapa, ołówek, linijka.

Ćwiczenie 2

Przeanalizuj i oceń wyniki uzyskane z przeprowadzonych badań dotyczące pomiarów

monitoringu klimatu akustycznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) porównać uzyskane wyniki z dokonanych badań w ćwiczeniu 1 biorąc pod uwagę hałas

komunikacyjny, przemysłowy, osiedlowy, domowy,

2) przeprowadzić analizę i ocenę klimatu akustycznego w oparciu o wyniki badań

wykonanych w ramach monitoringu z raportami o stanie środowiska,

3) przedstawić w formie opisowej i graficznej przewidywane skutki oddziaływania hałasu

na środowisko i zdrowie człowieka,

4) zaproponować w formie posteru czynności profilaktyczne chroniące przed nadmiernym

hałasem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

– raporty o stanie środowiska,
– literatura z poradnika ucznia,
– komputer i licencjonowane programy komputerowe,
– notes, mapa, ołówek, flamastry, kredki, brystol, linijka.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

TAK NIE

1) zdefiniować pojęcie – klimat akustyczny?

2) zdefiniować pojęcie – hałas?

3) zdefiniować pojęcie – infradźwięki?

4) zdefiniować pojęcie – ultradźwięki?

5) zdefiniować pojęcie – wibracje?

6) zdefiniować pojęcie – równoważny poziom dźwięku A?

7) wymienić rodzaje hałas?

8) wymienić zdarzenia akustyczne składające się na klimat

akustyczny?

9) wymienić skutki hałasu i wibracji w środowisku?

10) wymienić różnice miedzy infradźwiękami, ultradźwiękami

i dźwiękami?

11) wskazać w swoim otoczeniu rodzaje hałasu i wibracji

składające się na miejscowy klimat akustyczny?

12) określić źródła infradźwięków?

13) określić źródła ultradźwięków?

14) określić źródła wibracji?

15) na podstawie własnych doświadczeń wymienić negatywne

skutki wywołane hałasem i wibracjami?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Zmiany w środowisku spowodowane hałasem i drganiami

4.7.1. Materiał nauczania

Na ogół naturalne dźwięki przyrody (w potocznym znaczeniu dźwięk to każde

rozpoznawalne przez człowieka pojedyncze wrażenie słuchowe), np. szum drzew czy śpiew
ptaków, nie wywierają na nas szkodliwego wpływu, wręcz przeciwnie, dają poczucie spokoju,
odprężenia i równowagi. W niektórych sanatoriach na Krymie zamiast środków nasennych
odtwarza się nagrania miarowych dźwięków przyrody – szumu deszczu i fal morskich.
Przyroda nie jest niema, rzadko jest jednak hałaśliwa (grzmoty, sztormy, wulkany).

Powstaje pytanie – kiedy dźwięk zaczyna być uważany za hałas? Sprawa oceny jest

zwykle bardzo subiektywna i zależy w znacznym stopniu od tego, czy jest to dźwięk
pożądany, czyli zależy od naszego stosunku do danego dźwięku. I tak, np. dźwięk
startującego odrzutowca może być wspaniałą muzyką w uszach konstruktora, podczas gdy dla
ludzi mieszkających w pobliżu lotniska jest on niesłychanie irytujący. Trzeszcząca podłoga,
porysowana płyta gramofonowa lub kapiący kran mogą irytować nas w równym stopniu jak
hałas uliczny lub wyładowania atmosferyczne.

W życiu człowieka dźwięki mogą mieć znaczenie pozytywne, gdyż są one nośnikiem

informacji: jako jedna z kategorii bodźców wywołują wrażenia akustyczne i stanowią znaki
podstawowego sposobu porozumiewania się, jakim jest mowa. Pożyteczne mogą być również
inne rodzaje drgań, np. wibracje – wykorzystywane do wibrowania betonów, czy wbijania
pali, lub ultradźwięki – stosowane do celów medycznych i przemysłowych.

Z drugiej strony, zdarza się, że w pewnych sytuacjach dźwięki i drgania mogą być

uciążliwe, a w skrajnych przypadkach – nawet bardzo niebezpieczne.

Fale dźwiękowe charakteryzują się określoną długością, częstotliwością (Hz) i poziomem

ciśnienia akustycznego (dB). Dźwięki proste o przebiegu sinusoidalnym występują
w rzeczywistości bardzo rzadko. Natomiast większość dźwięków to złożone drgania
akustyczne. Czułość ucha ludzkiego na wrażenia dźwiękowe jest różna dla różnych
częstotliwości dźwięków. Największą czułością odznacza się ucho w zakresie częstotliwości
800–4000 Hz. Czułość słuchu nie jest stała. Przy niskim poziomie dźwięków jest ona duża,
przy wysokim poziomie zaś mała. Szkodliwość lub uciążliwość hałasu zależy od jego
natężenia, częstotliwości, charakteru zmian w czasie, zawartości składowych niesłyszalnych
oraz długotrwałości działania. Rozróżnia się hałasy:
– ciągłe – o nieznacznych zmianach natężenia w czasie (np. szmer, szum),
– impulsowe – o dużych zmianach natężenia (np. huk, trzask).

Do obiektywnej, lecz skorelowanej z odczuciami subiektywnymi, oceny hałasu

emitowanego przez różne źródła, wykorzystywane są takie wskaźniki jak poziom statystyczny
lub poziom równoważny (ekwiwalentny).
Natężenie dźwięku zależy też od różnych czynników środowiska, np. wilgotności
względnej powietrza, temperatury czy wiatru. Tłumienie dźwięku jest większe przy mniejszej
wilgotności, a więc w niższej temperaturze powietrza. Na przykład w zimie, kiedy wilgotność
względna jest mniejsza, tłumienie dźwięku jest większe. Natomiast w nocy, kiedy wilgotność
względna na ogół wzrasta, dźwięk rozprzestrzenia się na duże odległości.

Wiatr wiejący od strony źródła dźwięku zwiększa zasięg fal dźwiękowych, a zmniejsza

go, jeśli wieje w stronę przeciwną.

Już kilkaset lat temu wiedziano o szkodliwym działaniu hałasu na słuch człowieka.

Świadczą o tym teksty Paracelsusa z 1567 r. i Ramaziniego z 1700 r. Na początku XX w.
wielu lekarzy pisało o narastającym wpływie hałasu na narząd słuchu człowieka.
Stwierdzono, że w szkołach wskutek nadmiernego hałasu 25–41% nauczycieli i uczniów ma
upośledzony słuch. Do takiej sytuacji wśród uczniów szkół średnich i studentów przyczynia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

się również muzyka w dyskotekach (100 –120 dB) i hałas pojazdów z niesprawną instalacją
wydechową (100 –110 dB).

Hałas towarzyszy dzisiaj milionom ludzi wbrew ich woli, nie tylko w fabrykach,

warsztatach czy autobusach, ale nawet w domach mieszkalnych, szpitalach i sanatoriach,
które powinny stanowić oazy ciszy, spokoju i wypoczynku.
Hałas jest przyczyną powszechnej degradacji środowiska. Pogarsza on jego jakość nieraz
do tego stopnia, że znaczne obszary biosfery nie mogą pełnić swej funkcji. Świadczy o tym
fakt, że hałas o ponadnormatywnym poziomie obejmuje ponad 21% terenu naszego kraju. Na
oddziaływanie hałasu jest narażona znaczna część (33%) ludności Polski. Prognozy
przewidują, że jeśli nie zostaną podjęte intensywne działania w kierunku ograniczenia hałasu,
liczby powyższe powiększą się do 24% i 36%.

Gwałtowny rozwój techniki w ostatnim stuleciu spowodował, że człowiek w swym

rozwoju ewolucyjnym nie spotykał się z hałasem w tym stopniu co obecnie i nie zdołał
wytworzyć odpowiedniego mechanizmu obronnego.

Fakt, że ucho ludzkie odbiera bodźce akustyczne nie tylko w dzień, ale także i w nocy,

powoduje, że u mieszkańców miast wrażenia słuchowe dominują nad innymi.

Żaden żywy organizm nie jest obojętny na działanie hałasu. Reaguje nań każda komórka

roślinna, choć odmiennie u poszczególnych rodzin. Na przykład goździki więdną w hałasie,
u zwierząt hodowlanych i dziko żyjących można zaobserwować niski przyrost masy ciała,
zaburzenia w rozrodzie, hałas może również powodować obumieranie zarodków ptasich.

Liczne doświadczenia wskazują, że nagły dźwięk o określonym natężeniu może pobudzić

wzrost, a dźwięk o wysokim brzmieniu może zniszczyć roślinę lub stać się przyczyną jej
choroby. Jedynie dźwięki zbliżone swoją charakterystyką akustyczną do naturalnych
dźwięków w przyrodzie wywierają korzystny wpływ zarówno na komórki roślinne, jak
i zwierzęce.

Hałas oddziałujący ujemnie na organ słuchu człowieka i ośrodkowy układ nerwowy

może nawet spowodować ostry lub przewlekły uraz akustyczny, któremu towarzyszy szereg
reakcji obronnych o charakterze odruchowym.

Drgania mechaniczne pochodzące z różnych źródeł są nie tylko szkodliwe dla ludzi,

zwierząt i roślin. Mogą one spowodować uszkodzenia konstrukcji budynków, hal
fabrycznych, a także samej maszyny, mogą również spowodować zakłócenia procesu
technologicznego, realizowanego przez maszynę. Dotyczy to oczywiście wszystkich maszyn
i urządzeń, w których drgania nie są celowo wprowadzane przez konstruktorów dla realizacji
danego procesu technologicznego, co zachodzi w maszynach wibracyjnych. Drgania
mechaniczne mogą spowodować uszkodzenia konstrukcji nawet w miejscach znacznie
oddalonych od źródła drgań.

W końcu należy przypomnieć, że drgania mechaniczne są źródłem drgań akustycznych.

Drgania mechaniczne (wibracje) są to drgania w ciałach stałych w zakresie od ułamka Hz do
kilkuset kHz. Parametrami charakteryzującymi wibracje są: przyśpieszenie, prędkość
i amplituda. Aby nie dopuścić do szkodliwego działania drgań, należy ograniczyć ich
wartości.

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Czy potrafisz wymienić rodzaje dźwięków, które nie są uciążliwe nie tylko dla Ciebie,

ale również dla Twoich rodziców i dziadków?

2. Czy potrafisz udowodnić podając przykłady, że pojęcie hałasu jest rzeczą względną,

w zależności od oczekiwań człowieka?

3. Czy potrafisz wymienić czynniki atmosferyczne wpływające na propagację dźwięku?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Czy potrafisz podać przykłady negatywnego działania hałasu na rośliny i zwierzęta

żyjące w otoczeniu człowieka?

5. Jakie ujemne skutki może wywołać hałas oraz wibracje w przedmiotach martwych?
6. Co to są drgania mechaniczne?
7. Jakie są parametry charakteryzujące wibracje?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Zaobserwuj

zmiany

środowisku spowodowane hałasem i drganiami.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z treścią art.112–120 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony

środowiska (Dz. U. 2001, nr 62, poz. 627) i odpowiedz na pytanie: czy możliwe jest
prowadzenie dyskoteki do czasu zakończenia prac zapewniających ochronę sąsiadów
przed uciążliwościami powodowanymi przez hałas?

2) zinterpretować powołany przepis i udowodnić, że hałas dyskoteki pogarsza stan

środowiska a w szczególności zagraża życiu lub zdrowiu ludzi.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627

z późn. zm.),

– raporty o stanie środowiska,
– literatura z poradnika ucznia.

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

TAK NIE

1) zdefiniować pojęcie – dźwięk?

2) zdefiniować pojęcie – drgania mechaniczne?

3) zdefiniować pojęcie – hałas i jego rodzaje?

4) wymienić rodzaje dźwięków „przyjaznych”, które towarzyszyły

człowiekowi od zarania dziejów?

5) wymienić dźwięki pochodzenia naturalnego wywołujące

nieprzyjemne doznania, mogące być szkodliwymi?

6) wymienić szkody jakie czyni hałas wśród organizmów żywych

(również człowieka)?

7) wymienić rodzaje uszkodzeń maszyn i konstrukcji powodowane

hałasem i wibracjami?

8) wymienić dźwięki, które są dla jednych osób przyjemne dla

innych uciążliwe?

9) podać przykłady wykorzystania nagrań dźwięków przyrody?

10) wskazać pożyteczne wykorzystanie infradźwięków?

11) wskazać pożyteczne wykorzystanie ultradźwięków?

12) uzasadnić, że kierunek wiatru może wpływać na zasięg fal

dźwiękowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13) wyjaśnić dlaczego człowiek w swym rozwoju ewolucyjnym nie

spotykał się z hałasem w tym stopniu co obecnie i nie zdołał
wytworzyć odpowiedniego mechanizmu obronnego?

14) dostrzec w swoim otoczeniu skutki wibracji?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

A. CZĘŚĆ OGÓLNA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
3. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
4. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

B. CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA
1. Zestaw zadań testowych składa się z:

a) zadań otwartych (zadań krótkiej odpowiedzi, zadań z luką),
b) zadań zamkniętych (zadań wielokrotnego wyboru).

2. Odpowiedzi na zadania typu „krótka odpowiedź” powinny być sformułowane w sposób

zwięzły i konkretny.

3. W zadaniach tzw. „z luką” należy w miejsce kropek wpisać prawidłowe wyrażenie, wzór

lub dokonać opisu (np. rysunku), czyli uzupełnić zdanie w sposób stanowiący logiczną
całość.

4. Zadania typu „wielokrotnego wyboru” mają 4 wersje odpowiedzi, z których tylko jedna

jest prawidłowa. Prawidłową odpowiedź należy zakreślić we właściwym miejscu na
karcie odpowiedzi.

5. W przypadku pomyłki błędną odpowiedź należy zakreślić kółkiem i ponownie zakreślić

odpowiedź prawidłową.

6. Jeżeli udzielenie odpowiedzi na jakieś pytanie sprawia Ci trudność, to opuść je i przejdź

do zadania następnego. Do zadań bez odpowiedzi możesz wrócić później.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Na rozwiązanie testu masz 40 minut
Powodzenia.

Materiały dla ucznia:
– instrukcja,
– zestaw zadań testowych,
– karta odpowiedzi.

I. Zakreśl poprawną odpowiedź:

1. Pojęcie monitoringu należy rozumieć jako:

a) system obserwacji ciągłych lub – częściej – cyklicznych, związany ze sprawdzeniem

w jakim stopniu projektowana inwestycja wpływa negatywnie lub pozytywnie na
środowisko,

b) system obserwacji ciągłych lub – częściej – cyklicznych, związany ze sprawdzeniem

w jakim stopniu projektowana inwestycja wpływa negatywnie na środowisko,

c) system obserwacji mający określić przydatność danego miejsca do projektowanych

inwestycji,

d) system obserwacji ciągłych lub – częściej – cyklicznych, związany ze sprawdzeniem

w jakim stopniu projektowana inwestycja wpływa pozytywnie na środowisko.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. OOŚ to:

a) Oddział Ochrony Środowiska,
b) metoda oceny ekologicznych skutków nowych inwestycji, rozbudowy lub

modernizacji istniejących obiektów, hałasu a także oceny projektów nowych aktów
prawnych, programów gospodarczych, nowych technologii,

c) Ocena Oddziaływania na Środowisko – ocena negatywnego wpływu działań na

środowisko wyrażona w punktach od 0 – 10,

d) Ochrona Obiektów Środowiska wynikająca z Rozporządzenia Ministra Środowiska

z dnia 14 października 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinien
odpowiadać program ochrony środowiska przed hałasem (Dz. U. Nr. 179, poz. 1498).

3. W zależności od zastosowanej aparatury pomiarowej, a także od informacji, które mają

dostarczyć przeprowadzone pomiary, metody pomiarów hałasu dzielimy na trzy grupy:
a)

– względne,
– dokładne,
– bezwzględne,

– wstępne,
– zasadnicze,
– końcowe,

– ogólne,
– właściwe,
– sumujące,

– orientacyjne,
– kontrolne,
– specjalne.

4. Pomiary emisji hałasu wykonuje się w celu:

a) określenia potrzeby instalowania ekranów przeciwdźwiękowych,
b) monitorowania zmienności parametrów akustycznych źródła,
c) wpływu źródła hałasu na okoliczne obiekty,
d) badania szkodliwości hałasu.

5. Punkt pomiarowy emisji lokalizuje się na wysokości:

a) 1,5 m ± 0,2 m,
b) 1,2 m ± 0,1 m,
c) 0,9 m ± 0,5 m,
d) 2,5 m ± 1,2 m.

6. Imisją nazywamy:

a) wpływ źródła hałasu na obiekty chronione,
b) pochłanianie hałasu przez obiekty znajdujące się na drodze dźwięku,
c) odporność obiektów chronionych na hałas,
d) negatywny wpływ hałasu na samo źródło.

7. Wskaż właściwą odpowiedź dotyczącą teoretycznej strefy cienia i półcienia akustycznego:

a) B – cień; C – półcień,
b) C – cień; A – półcień,
c) D – półcień; C – cień,
d) A – półcień; B – cień.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Wybór lokalizacji stacji pomiarowej ciągłego monitorowania hałasu uwarunkowany jest

między innymi:
a)

– potrzebą rozpoznania klimatu akustycznego w pobliżu najbardziej obciążonych

arterii komunikacyjnych,

– możliwością umieszczenia aparatury pomiarowej w klimatyzowanym pomieszczeniu

stacji monitoringu powietrza,

– potrzebą rozpoznania klimatu akustycznego w pobliżu najbardziej obciążonych

arterii komunikacyjnych,

– możliwością umieszczenia aparatury pomiarowej w klimatyzowanym pomieszczeniu

stacji monitoringu powietrza,

– określeniem imisji hałasu w danym punkcie,
– skargami okolicznych mieszkańców dotyczącymi przekraczania norm hałasu,

9. System monitorowania hałasu może składać się z następujących elementów:

– miernika szumów,
– cyfrowego układu rejestracji i analizy szumów,
– oprogramowania,
– systemu transmisji danych,

– sondy mikrofonowej z układem kalibracji,
– cyfrowego układu rejestracji i analizy hałasu,
– oprogramowania,
– systemu transmisji danych,

– sondy mikrofonowej z układem kalibracji,
– bazy danych i radaru,
– oprogramowania,
– systemu transmisji danych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– głośnika wysokotonowego,
– cyfrowego układu rejestracji i analizy hałasu,
– oprogramowania,
– systemu transmisji danych.

10. Cyfrowy układ rejestracji powinien się cechować następującymi parametrami:

– zdolnością programowania zewnętrznego,
– odpowiednią dynamiką,
– równoczesnym pomiarem wartości RMS (wartość skuteczna przyspieszenia drgań –

pomiar ciągły) i PEAK (wartość szczytowa przyspieszenia drgań),

– dużą ilością sesji pomiarowych i częstotliwością,

– zdolnością programowania,
– odpowiednią dynamiką,
– dokładnością pomiaru,
– dużą ilością sesji pomiarowych,

– zdolnością programowania zewnętrznego,
– zgodnością z normami przyjętymi przez UE,
– równoczesnym pomiarem wartości RMS (wartość skuteczna przyspieszenia drgań –

pomiar ciągły) i częstotliwości,

– długim czasem trwania sesji pomiarowych,

– czułością,
– odpornością na warunki atmosferyczne,
– cichą pracą,
– dużą ilością sesji pomiarowych i częstotliwością.

11. Najważniejszymi czynnikami decydującymi o poziomie hałasu drogowego są:

– natężenie ruchu pojazdów,
– średnia prędkość strumienia pojazdów,
– ilość punktów sygnalizacji świetlnej,
– ruch pieszych,
– rodzaj nawierzchni pobocza,
– ukształtowanie terenu, przez który przebiega trasa,

– natężenie ruchu pojazdów,
– maksymalna prędkość pojazdów,
– procentowy udział rowerzystów,
– płynność ruchu,
– rodzaj nawierzchni,
– ukształtowanie terenu, przez który przebiega trasa,

– natężenie ruchu pojazdów,
– średnia prędkość strumienia pojazdów,
– procentowy udział pojazdów ciężarowych,
– płynność ruchu,
– rodzaj nawierzchni,
– ukształtowanie terenu, przez który przebiega trasa,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– natężenie ruchu pojazdów,
– minimalna prędkość strumienia pojazdów,
– procentowy udział pojazdów osobowych z przyczepami,
– płynność ruchu,
– rodzaj nawierzchni,
– ukształtowanie terenu, przez który przebiega trasa.

12. Obowiązujące akty prawne wymuszają badania poziomu hałasu w otoczeniu obiektów,

mogących negatywnie oddziaływać na klimat akustyczny. Pomiary te dotyczą głównie
poziomu hałasu w zakresie szerokopasmowym związanego z:
a)

– hałasem wydawanym przez zakłady przemysłowe,
– hałasem w pobliżu ciągów komunikacyjnych,

– hałasem w pobliżu ciągów komunikacyjnych,
– hałasem w pobliżu dyskotek,

– hałasem w pobliżu szpitali,
– hałasem w pobliżu innych miejsc objętych ochroną przed hałasem,

– hałasem wydawanym przez zakłady przemysłowe,
– hałasem w pobliżu fabryk.

13. Najprostszym wyjściowym zestawem do pomiaru hałasu i drgań jest:

– mikrofon,
– magnetofon,

– zestaw mikrokomputerowy do odczytu w warunkach laboratoryjnych uzyskanych

wyników badań,

– magnetofon,

– odpowiedni miernik poziomu hałasu, całkujący z możliwością zapamiętania

wyników w pamięci nieulotnej,

– oprogramowania,

– odpowiedni miernik poziomu hałasu, całkujący z możliwością zapamiętania

wyników w pamięci nieulotnej,

– zestaw mikrokomputerowy do odczytu w warunkach laboratoryjnych uzyskanych

wyników badań.

14. Klimat akustyczny jest to:

a) zespół zjawisk akustycznych i atmosferycznych występujących na danym obszarze,
b) b)zespół zjawisk akustycznych występujących na danym obszarze, w środowisku

zewnętrznym o różnym stopniu antropogenizacji niezależnie od źródeł, które je
wywołują, rozumiany jako wynik różnych grup hałasów i wibracji: komunikacyjnych
(drogowych, lotniczych i wodnych), przemysłowych i innych,

c) zespół zjawisk akustycznych i meteorologicznych występujących na danym obszarze,

w środowisku niezależnie od źródeł, które je wywołują,

d) zespół zjawisk występujących na danym obszarze, w środowisku zewnętrznym

o różnym stopniu antropogenizacji niezależnie od źródeł które je wywołują.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15. Niesłyszalny hałas infradźwiękowy to dźwięki o częstotliwości:

a) do 10 Hz,
b) od 5 do 35 Hz,
c) do 100 Hz,
d) do 20 Hz.

II. Uzupełnij podane zdania:

16) Zapoznaj się z poniższymi wykresami, które dotyczą hałasu drogowego. Przeanalizuj je,

podaj jaki jest rosnący poziom hałasu drogowego i poziom malejący w dB.

Rosnący poziom hałasu drogowego to…............................................................................,
poziom malejący to .............................................
.....................................................

17) Na podstawie wykresów z zadania 16 podaj, w których latach hałas malał

...........................................................................................................

18) Do najważniejszych źródeł hałasów miejskich zaliczamy: hałas pochodzący ze środków

komunikacyjnych tj. transport wodny, lotniczy, ..............................., .......................... .
Hałas, którego źródłem są obiekty przemysłowe, usługowe oraz hałas pochodzący
z mieszkań czyli .................................... .

19) Na histogramie przedstawiono nasilenie negatywnych odczuć u osób zamieszkałych

w rejonie hałasu ulicznego powyżej 75 dB w zależności od usytuowania pokoju lub
sypialni. Przedstaw w kolejności stopnia uciążliwości dla mieszkańców, skutki wywołane
hałasem i drganiami w pomieszczeniach usytuowanych od ulicy i podwórka. Podaj trzy
przykłady.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Usytuowanie pokoju lub sypialni

1 – brzęczenie szyb, 2 – wrażenie nieprzyjemnego zapachu, 3 – podrażnienie gardła lub oczu,

4 – utrudnienie w oddychaniu, 5 – zakłócenie wypoczynku w domu,

6 –utrudnienia w słuchaniu i oglądaniu RTV, 7 – zakłócenia w porozumiewaniu się,

8 – problemy z zasypianiem, 9 – utrudnienia w nauce i pracy umysłowej,

10 – zakłócenia snu, 11 – irytacja, zdenerwowanie.

Nasilenie negatywnych odczuć u osób zamieszkałych w rejonie hałasu ulicznego powyżej 75 dB,
w zależności od usytuowania pokoju lub sypialni.

Najbardziej uciążliwe skutki wywołane hałasem i drganiami to: ............. ..............................,
............................................., ....................................,
20) Hałas pogłosowy jest wynikiem docierania do ucha tego samego dźwięku z różnych

stron. Dźwięki te są opóźnione ....................., przez co słyszymy ..................... . Przy
opóźnieniach czasowych wynoszących 0,5 sekundy lub mniej człowiek ma problem
z rozróżnieniem dźwięków, co odbierane jest jako ................................ .

21) Badania hałasu na terenach wymagających ochrony przeciwdźwiękowej lub przy

obiektach chronionych (np. budynkach mieszkalnych) nazywane jest badaniami
....................... .

22) Szkodliwość lub uciążliwość hałasu zależy od jego natężenia, częstotliwości, charakteru

zmian w czasie, zawartości składowych niesłyszalnych oraz długotrwałości działania.
Rozróżnia się hałasy:

– ciągłe – ............................................................. (np. szmer, szum),
– impulsowe – ....................................................... (np. huk, trzask).

23) Tłumienie dźwięku jest ................ przy mniejszej wilgotności,
24) Drgania mechaniczne (wibracje) są to drgania w ................. o zakresie od ułamka Hz do

kilkuset kHz. Parametrami charakteryzującymi wibracje są:…………………………… .

III. Udziel odpowiedzi na podane pytania:

25) Jakie znasz przykłady negatywnego działania hałasu na rośliny i zwierzęta żyjące

w otoczeniu człowieka?

26) Jakie ujemne skutki może wywołać hałas oraz wibracje w przedmiotach martwych?
27) Jaka jest różnica między dźwiękami słyszalnymi a ultradźwiękami?
28) Co daje nam dokładna znajomość parametrów drgań i hałasu, o czym może nas

informować poziom sygnału wibroakustycznego w pobliżu urządzeń i maszyn?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29) Jakie czynniki składają się na poziom hałasu kolejowego?
30) Na mapie podano orientacyjny wskaźnik presji hałasu na środowisko – ciemniejszy kolor

oznacza większą uciążliwość dla środowiska. Które województwa są najbardziej
zagrożone hałasem i dlaczego?

31) W zakresie jakich częstotliwości dźwięku ucho ludzkie odznacza się największą

czułością?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko .......................................................................

Monitorowanie klimatu akustycznego

I. Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr zadania

Odpowiedź

Punkty

a b c d

10.

a b c d

11.

a b c d

12.

a b c d

13.

a b c d

14.

a b c d

15.

a b c d

Razem:

II. Uzupełnij podane zdania

16. ............................................................................................................

............................................................................................... / pkt

17. ............................................................................................................

................................................................................................ / pkt

18. ............................................................................................................

................................................................................................ / pkt

19. ............................................................................................................

................................................................................................ / pkt

20. ............................................................................................................

................................................................................................ / pkt

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21. ............................................................................................................

................................................................................................ / pkt

22. ............................................................................................................

................................................................................................ / pkt

23. ............................................................................................................

................................................................................................ / pkt

24. ............................................................................................................

................................................................................................ / pkt

III. Udziel odpowiedzi na podane pytania

25. ............................................................................................................

..................................................................................................................

................................................................................................ / pkt

26. ............................................................................................................

..................................................................................................................

............................................................................................... / pkt.

27. ............................................................................................................

..................................................................................................................

................................................................................................ / pkt

28. ............................................................................................................

..................................................................................................................

................................................................................................ / pkt

29. ............................................................................................................

..................................................................................................................

................................................................................................ / pkt

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30. ............................................................................................................

..................................................................................................................

................................................................................................ / pkt

31. ............................................................................................................

..................................................................................................................

................................................................................................ / pkt

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Chyła A., Kraszewski M., Koszarny Z., Kucharski R.J.: Stan klimatu akustycznego

w Kraju w świetle badań WIOŚ. Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska. Biblioteka
Monitoringu Środowiska, Warszawa 1998

2. Czeskin M.S.: Człowiek i Hałas. PWN, Kraków 1972
3. Engel Z.: Ochrona środowiska przed drganiami i hałasem. Warszawa, PWN 2001
4. Engel Z.: Zagrożenie hałasem w Polsce i jego zwalczanie. Aura nr 11, 2003
5. Kraszewski M., Kucharski R.J., Kurpiewski A.: Metody pomiaru hałasu zewnętrznego

w środowisku. Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska Biblioteka Monitoringu
Środowiska. Warszawa 1996

6. Kucharski R.J., Burak Sz., Chyla A., Danecki R., Piotrowiak P., Szymański Z.: Zasady

prowadzenia przed – i poinwestycyjnego monitoringu hałasu dla tras szybkiego ruchu.
Inspekcja Ochrony Środowiska Biblioteka Monitoringu Środowiska. Warszawa 1999

7. Malecki J., Engel Z., Lipowiczan A., Sadowski J.: Problemy zwalczania hałasu w Polsce

na drodze do integracji Europejskiej. Noise control 95 Proceedings. CIOP, Warszawa
1995

8. Puzyna C.: Zwalczanie hałasu w przemyśle, zasady ogólne. Warszawa WNT 1974
9. Radecki W.: Hałas z dyskoteki. Aura nr 12, 1994
10. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 lipca 2004 r. w sprawie dopuszczalnych

poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. 2004 nr 178 poz. 1841

11. Sadowski J.: Zagadnienia hałasu i wibracji, [w:] Ochrona i kształtowanie środowiska

przyrodniczego (red.) W. Michajłow, K. Zabierowski. Warszawa 1978

12. Turzański K.P., Batko W.: Stan zagrożenia hałasem na terenia miasta Krakowa.

Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, Wojewódzki Inspektorat Ochrony
Środowiska Biblioteka Monitoringu Środowiska. Kraków 1998

13. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. art.112 – 120. Prawo ochrony środowiska

(Dz. U. 2001, Nr 62, poz. 627)

14. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880 z późn.

zm.)

15. Wiąckowski S. K.: Hałas słyszalny, infra i ultradźwięki i ich wpływ na środowisko

i zdrowie człowieka, Konferencja Związków Zawodowych i Budowlanych. Iwonicz
Zdrój, Z. 2, PPB 1979

16. Wiąckowski S. K.: Przyrodnicze podstawy inżynierii środowiska. Stanisław Więckowski,

Kielce 2000

Źródła internetowe:

1. www.ciop.pl
2. http://huby.seo.pl/08_halas/81_normy_halasu.htm#Normy%20hałasu
3. http://huby.seo.pl/akty_prawne/wartosci_graniczne_halasu.pdf
4. www.ekoinfo.pl/?area=zanieczyszczeniasrodowiska&view=tekst&topic=poleelektromag

netyczne&id=81&zone=

5. www.sejm.gov.pl

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Klimat akustyczny II, Odpady środowisko
04 Badanie klimatu akustycznego
08 Swit G i inni Zastosowanie metody emisji akustycznej do monitoringu stanu technicznego wiaduktu d
Monitoring ZM Pierzchala
Monitory
w 3 monitorowanie podróży
KLIMATY ZIEMI
Zmiany klimatu w świecei permskim
Dlaczego klimat się zmienia(1)
Proces wdrazania i monitoringu strategii rozwoju
Elementy klimatu
Szczyt klimatyczny ONZ w Kopenhadze[1]
5 Terapia monitorowana
BHP przy obsludze monitorow ekranowych
1 2 Prędkość fali akustycznej w różnych ośrodkach
Uwarunkowania i charakterystyczne cechy klimatu w Polsce
Monitoring zrwnowaonej turystyki

więcej podobnych podstron