METODOLOGICZNE PROBLEMY HME – SPÓR O METODĘ
Metodologia HME to badania mające ogólnie na celu znalezienie odpowiedzi na pytania: Czym się zająć? Co badać?
Jakim sposobem to badać? HME dokonuje świadomej selekcji materiału pod kątem widzenia kolejnych szczebli w
poznawaniu kategorii i praw ekonomicznych oraz sposobów diagnozy i prognozy zjawisk ekonomicznych. Selekcja
materiału historyczno –teoretycznego musi więc iść w kierunku poznania z czym borykała się ME, dlaczego umiała
rozwiązywać jedne zagadnienia, nie potrafiąc rozpoznać rozwiązać innych, jakie pozostawiła nam wreszcie problemy
badawcze otwarte do dzisiaj. Pojawienie się nauk społecznych, a wśród nich nauk ekonomicznych, stało się możliwe
jednak dopiero wówczas, gdy grunt do badań naukowych został przygotowany przez inne dyscypliny naukowe.
Dociekania nad filozoficznymi aspektami badań ekonomicznych, są więc wstępem do zrozumienia waloru
teoriopoznawczego teorii ekonomicznych, a także do oceny stosowanych przez te teorie metod badań i prezentacji
osiąganych wyników. Uświadomienie sobie jak rodzą się kategorie: prawa ekonomiczne, jaki jest związek analizy
logicznej i historycznej, zrozumienie, w jakim stopniu odkryta możliwość przeobraża się w konieczność, w jaki sposób
nauki ekonomiczne dokonują diagnoz i prognoz, jak więc na podstawie nauk ekonomicznych podejmowane są decyzje
gospodarcze – wszystko to zahacza wyraźnie o problemy teoriopoznawcze i metodologiczne.
MYŚL EKONOMICZNA STAROŻYTNOŚCI I ŚREDNIOWIECZA
Ksenofont: naisał dzieło „Księga o gospodarstwie”. Opisał w nim spostrzeżenia o gospodarstwach rolnych. Podstawowe
założenie: praca niewolników -> trzeba dać im lepsze narzędzia. Popierał dążenie do bogacenia się. Jego rozważania
dotyczą mikroekonomii. Wyznawał podwójną wartość towaru: dla sprzedającego i kupującego (wartość użytkowa).
Napisał również „O dochodach państwowych”.
Platon: bardziej filozof niż ekonomista, ekonomia jako dodatek. Zakładał, że rządzić mogą jednostki przygotowywane od
dziecka. Dzieł spółeczeństwo na 3 klasy: mędrców, żołnierzy, fizoli. Niewolnicy nie wliczali się do społeczeństwa. Był
przeciwnikiem handlu wewnętrzego, pożyczania na %. Popierał wprowadzenie matmy do zastosowania w ekonomii.
Dzielił dobra na: ruchome i nieruchome. Zauważył, że pieniądza używa się w sposób dwojaki: na konsumpcję i
oszczędzanie oraz inwestycje (kapitał). Uwazał, że należy stworzyć pieniądz zdawkowy (niedobór złota i srebra).
Zwolennik własności publicznej.
Arystoteles: popierał dążenie do bogactwa: człowiek musi zdobywać dobra materialne by być szczęśliwym (chociaż etyka
zabraniała bogactwa). Zwolennik własności prywatnej: nikt tak nie zadba jak właściciel. Widział problem w różnicach
zamożności. Pieniądz określał jako środek ustaniowiony przez prawo: uniwersalny miernik wartości, środek wymiany.
Pieniądz nie może być źródłem wytwarzania wartości ani oszczędzania – przeciwnik lichwy.
Tomasz z Akwinu: czytał Arystotelesa. Uważał, że naturalną rzeczą jest, że ludzie są różni -> społeczeństwo musi mieć
układ klasowy. Uważał, że własność prywatna to nie tylko przywilej, ale obowiązek. Własność prywatna jest zajebista,
bo: skłania ludzi do pracowitości, prowadzi do porządku w życiu społecznym. Dobra dzielił na dwie grupy: niezbędne
oraz
luksusowe.
Uznawał dwa rodzaje cen: cenę statyczną (nakład pracy+koszty) oraz cenę dynamiczną (w sytuacjach nienormalnych,
np. podczas wojny). Cena sprawiedliwa=cena statyczna.
DOTRYNA MERKANTYLISTYCZNA
System polityki gospodarczej stosowanej od końca XV do XVIII. Cel: pushowanie wzrostu kraju, przez drive na przemysł
przy zastosowaniu środków przymusu. Wszystko rozbijało się o dodatni bilans handlowy. Wczesna odmiana: bulionizm
– akcent położony na dodatni bilans samych kruszców. Bulionizm bezględnie hamował wywóz pieniądza z kraju.
Późniejsza odmiana (XVII): merkantylizm właściwy: rozwijał się wraz z popularyzacją manufaktur – chodziło już o
osiągnięcie dodatniego bilansu handlowego w rozumieniu współczesnym. Postanowiono odejść od bulionizmu, bo
hamował produkcję i tym samym rozwój.
W celu promowania merkantylizmu w Europie ustanawiano premie wywozowe oraz cła ochronne – kompanie handlowe
korzystału również z tej polityki. Co robiono w celu osiągnięcia dodatniego bilansu handlowego? Cała ideologia
sprowadza się taniej produkcji z nieprzetworzonych surowców i drogiej sprzedaży przemysłowej na rynkach
zagranicznych. Rozwijano więc usilnie produkcję przmysłową. Ponadto: wydłożono czas pracy, korzystano z pracy dzieci,
bo: wysokie płace i krótki czas pracy prowadzą do lenistwa, praca dzieci jest konieczna, żeby oswajać je z trudem.
Idęą merkantylizmu w skrócie była akumulacja kapitału, która mogła przysłużyć się celom wewnętrznym. Merkantylim
stał się więc podstawą ekspansji kolonialnej. Obszar rozwoju: Anglia, Włochy, Francja, Niemcy.
TEORIA PORZĄDKU NATURALNEGO I PRODUKTU CZYSTEGO FIZJOKRATÓW
Szkoła fizjokratów była ideologią na biegunie od merkantylizmu – odrzucała tezy merkantylizmu dotyczące rolnictwa.
Zrodziła się we Francji w XVIII i przerwała max. 20-30 lat. Główny twórca: Franciszek Quesnay. Całość rozważań opierała
się na idei porządku naturalnego oraz produktu czystego (nadwyżki). Podstawowe miejsce w teorii fizjokratów ma
koncepcja pracy produkcyjnej i produktu dodatkowego. Uważali oni, że produkcyjną pracą (tj. tworzącą nową wartość)
jest jedynie praca w rolnictwie, bo tam powstaje tzw. produkt dodatkowy, czyli nadwyżka wytworzonej wartości ponad
koszty produkcji. Produkcyjne są jednak tylko gospodarstwa nowoczesne, typu kapitalistycznego, bo nastawione na
rynek - stosują nowe metody produkcji. Fizjokratyzm zmierzał do gospodarczej przebudowy monarchii i do rekonstrukcji
ustroju feudalnego. Podstawowym dobrem produkcyjnym była ziemia, a rolnictwo to siła w rozwoju społeczeństwa.
Przedstawiciele tego nurtu odrzucali zatem poglądy merkantylistów, jakoby właściwym bogactwem kraju był pieniądz.
Nadrzędną koncepcją fizjokratyzmu była idea porządku naturalnego. Porządek natury stanowiły dla przedstawicieli tego
nurtu własność, wolność oraz poszanowanie pracy. Podstawowym hasłem fizjokratów było hasło leseferyzmu, czyli
wolnej konkurencji, swobody działalności gospodarczej, której istnienie warunkuje działanie praw natury.
W społeczeństwie wyróżniano trzy zasadnicze grupy społeczne:
klasa właścicieli ziemskich – świeccy i duchowni; wydzierżawiają posiadaną ziemię rolnikom dzierżawcom, za co
otrzymują czynsz dzierżawny; Jest to również jedyna grupa, która jest opodatkowana (gdyż jako jedyna otrzymuje
stały, "czysty" zysk)
klasa produkcyjna (rolnictwo) – tylko ona pomnaża wartość produkcji, tworzy produkt czysty;
klasa jałowa (przemysłowcy, rzemieślnicy, kupcy) – nie wytwarza nowej wartości, przynosi jedynie równowartość
zużytych środków konsumpcji.
ADAM SMITH I KLASYCZNY LIBERALIZM EKONOMICZNY; TEORIA WARTOŚCI WYMIENNEJ, CENY NATURALNEJ I
RYNKOWEJ. TEORIA PODZIAŁU
Przedmiotem ekonomii wg A. Smitha jest bogactwo narodu, natomiast jego źródłem jest praca. Fundusz pracy tkwiący
w narodzie w części użytej produkcyjnie dostarcza w ciągu roku określonej sumy przedmiotów służących do
zaspokojenia potrzeb. Ta suma przedmiotów wykorzystywanych do zaspokojenia potrzeb stanowi dochód społeczny.
Bogactwo narodu jest więc dochodem społecznym. Suma rocznej produkcji dóbr stanowi przychód, czyli społeczny
dochód brutto, z którego otrzymuje się dochód netto po potrąceniu wartości tego, co zostało poświęcone do produkcji
tych dóbr. Na dochód społeczny składają się tylko materialne środki zaspokojenia potrzeb. W związku z tym A. Smith
dzielił pracę na produkcyjną i nieprodukcyjną. Zajęcia wytwarzające bezpośrednio materialne środki zaspokojenia
potrzeb są zajęciami produkcyjnymi. Wszystkie zaś inne zajęciami nieprodukcyjnymi.
Teoria produkcji
Wartość produkcji zależy od nakładu ziemi i pracy, są to czynniki pierwotne oraz kapitału (czynnik pochodny). Jednakże
zasadniczym źródłem produktów, a więc bogactwa narodu jest praca.
Praca
Bogactwo narodu zależy od ilości pracy wydatkowanej przez społeczeństwo i od stopnia produkcyjności pracy.
Produkcyjność pracy wzmaga się przez podział pracy. Podział pracy jest jedną z postaci współdziałania, które dzieli się
na współdziałanie proste i złożone. Współdziałanie proste polega na wykonywaniu tego samego zespołu czynności przez
większą ilość ludzi. Współdziałanie złożone to rozbicie procesu wytwórczego na szereg czynności, z których każdą
wykonuje ktoś inny. To współdziałanie złożone jest właśnie podziałem pracy. Podział pracy, czyli specjalizacja umożliwia
stosowanie maszyn i narzędzi i jest głównym sposobem powiększania bogactwa. Podział pracy ma jednak pewne
granice, są nimi: pojemność rynku i wielkość nagromadzonego kapitału.
Drugi czynnik to ziemia
Ziemia wpływa na wielkość dochodu społecznego dzięki swej urodzajności.
Kapitał
Wzrost kapitału jest głównym środkiem powiększania dobrobytu. Kapitał umożliwia większą produkcyjność i podział
pracy. Kapitał powstaje i powiększa się z oszczędności. Smith odróżniał 2 rodzaje kapitału: stały i
obrotowy. Na kapitał stały składają się urządzenia produkcyjne, narzędzia, zdolności i nabyte umiejętności ludzkie. W
skład kapitału obrotowego wchodzą surowce, półprodukty, zapasy gotowych towarów i pieniądze.
Program liberalizmu gospodarczego
Smith uważał, że największą dochodowość jednostce i społeczeństwu daje przedsiębiorstwo indywidualne gdy panuje
wolna konkurencja. Natomiast monopol prowadzi do wyzysku wysokich cen i ograniczenia produkcji. Państwo nie
powinno krępować działalności gospodarczej jednostki i winno znieść wszystkie istniejące ograniczenia. Państwo
powinno również wyzbyć się swoich przedsiębiorstw. Również państwo winno ograniczyć swoje funkcje do wymiaru
sprawiedliwości, obrony kraju, prowadzenia robót publicznych, oraz realizacji wielkich przedsięwzięć przekraczających
możliwości jednostek. Jednakże dopuszcza A. Smith interwencję państwa w życie gospodarcze np. ustanawianie stopy
procentowej, prowadzenie poczty, obowiązkowe nauczanie powszechne, ustanawianie nominałów banknotów. Smith
popierał wolność handlu zagranicznego oraz występował przeciw cłom. Dopuszczał jednak 3 przypadki ceł: cła
represyjne, cła fiskalne na towary nie wytwarzane w kraju a stanowiące przedmiot konsumpcji, cła wyrównawcze na
towary obłożone w kraju podatkiem pośrednim a nie opodatkowane zagranicą.
Znaczenie A. Smitha.
Mimo licznych niejasności i sprzeczności system A. Smitha był pierwszym naukowym systemem ekonomii obejmującym
najważniejsze zagadnienia, które interesują tę naukę. System ten nie był również systemem pełnym i zakończonym. Jego
uzupełnienia podjęli się David Ricardo, Thomas R. Malthus, Jean B. Say, John Stuart Mill.
Teoria wartości
Adam Smith rozróżniał wartość użytkową i wartość wymienną. Wartość użytkowa to znaczeni dobra dla
zaspokojenia potrzeb ludzkich. Pojmował ją obiektywnie jako pożyteczność. Wartość wymienna to stosunek wymienny.
Stosunek ten wyrażony w pieniądzu staje się ceną. Wartość użytkowa jest warunkiem wartości wymiennej, ale na tą
ostatnią nie wpływa. Ceny bieżące czyli rynkowe zmieniają się w skutek popytu i podaży. Obok nich istnieje obiektywna
wielkość nazywana ceną naturalną, stanowiąca podstawę wartości wymiennej, wokół której oscylują ceny bieżące. Ta
wartość naturalna jest ceną przeciętną ustalającą się w długich okresach czasu. Cena naturalna zależy od kosztów
produkcji. Wynika z tego że o cenie naturalnej decydują: praca, ziemia i kapitał. Ostatecznie koszty produkcji sprowadzają
się do sumy wynagrodzeń czynników produkcji, czyli pracy, ziemi i kapitału. W ten sposób cena naturalna równa się
sumie płac renty gruntowej i zysków. Twierdzenie to zostało nazwane dogmatem Smitha. W warunkach wolnej
konkurencji zmierzają do wartości naturalnej, a ta ostatnia równa się kosztom produkcji.
TEORIA PODZIAŁU
W teorii tej A. Smith wskazuje jaką część dochodu narodowego otrzymują poszczególne czynniki produkcji w postaci
swych wynagrodzeń. Smith rozróżniał 3 rodzaje dochodów:
płacę jako dochód robotników z pracy
zyski z kapitału jako dochód przemysłowców, kupców i rentierów
rentę gruntową jako dochód pobierany przez właścicieli ziemskich w postaci czynszu dzierżawnego
D. RICARDO TEORIA WARTOŚCI WYMIENNEJ I PODZIAŁU
Jest podstawą całego systemu teoretycznego Ricardo. Jednoczy ona produkcję i podział. Ricardo przejął od Smitha
kategorię wartości użytkowej i wartości wymiennej. Wartość użytkowa nie może być podstawą wartości wymiennej,
choć jest niezbędnym jej warunkiem. Dobra posiadające użyteczność mogą mieć wartość wymienną wynikającą albo
z rzadkością występowania albo z ilości pracy niezbędnej dla jej wytworzenia. Wartość towaru określa ilość pracy, która
została wydatkowana na jego wytworzenie. Wartość wymienna towarów jest wprostproporcjonalna do ilości pracy
wydatkowanej na ich wytworzenie a odwrotnieproporcjonalna do wydajności pracy. Ta prawidłowość nazywana jest
prawem Ricarda.
Ricardo przyjął dogmat Smitha zgadzając się z nim, że wartość towarów dzieli się na dochody, natomiast nie zgadzał
się ze stanowiskiem Smitha jakoby wartość towarów składała się z dochodów. Wartość to kategoria pierwotna, zaś
dochody – wtórna. Wartość dzieli się na dochody, ale z nich się nie składa. Ricardo przejął również od Smitha podział
kapitału na trwały i obrotowy. Ricardo widział różnicę między pracą żywą i uprzedmiotowioną, podkreślając że wartość
towaru jest określana zarówno przez pracę wydatkowaną bezpośrednio przy wytworzeniu danego towaru jak i przez
pracę wydatkowaną uprzednio, a obecnie występującą w formie uprzedmiotowionej w środkach produkcji.
Ricardowski podział na wartość nowowytworzoną i wartość przeniesioną był dużym krokiem w rozwoju teorii wartości
opartej o pracę. Ricardo podkreślał, że wartość określana jest nie indywidualnym nakładem pracy, ale niezbędnym
czasem pracy. Wartość towarów określana jest przez pracę niezbędną w najgorszych warunkach produkcji.
Ricardo odróżniał wartość od wartości wymiennej. Wartość wymienna jest czymś osobnym, samodzielnym w stosunku
do wartości. Doprowadziło to Ricarda do identyfikowania wartości z ceną. Ricardo odróżniał cenę naturalną i cenę
rynkową na skutek przepływu kapitału i wyrównania się stopy zysków tworzy się cena naturalna, którą Ricardo
utożsamiał z wartością wymienna. Bezpośrednio wokół tej wartości wahają się ceny rynkowe.
Ricardo jako pierwszy odróżnia wartość od wartości wymiennej. Pomimo tego rozróżnienia ma wiele zewnętrznych
związków pomiędzy tymi kategoriami a więc tego że wartość wymienna jest rynkową postacią wartości. W
konsekwencji utożsamia wartość z ceną produkcji i nazywa ją ceną naturalną wokół której krążą ceny rynkowe. Rozwijał
pogląd że w większości przypadków ceny pokrywają się z wartością a w przypadki odchyleń cen od wartości są
wyjątkami.
W rzeczywistości gospodarczej jest na odwrót aniżeli twierdził Ricardo – normą jest odchylanie cen od wartości pod
wpływem warunków rynkowych. Zjawiskiem wyjątkowym jest pokrywanie się cen z wartością.
Wartość wymienna której najwyższą formą jest cena – pieniężne wyrażenie wartości towaru.
Teoria wartości i ceny Ricarda
Ricardo odróżnia wartość użytkową od wartości wymiennej, czyli ceny. Zdaniem Ricarda o wartości wymiennej
towarów
decydują:
– albo rzadkość towarów (ta sytuacja dotyczy tylko nielicznych grup towarów),
Dobra rzadkie – dzieła sztuki, cenne kamienie (o ich cenie decyduje rzadkość)
– albo ilość pracy potrzebnej do wytworzenia towarów (ta sytuacja dotyczy większości grup społecznych)
Ricardo dostrzega, że wielkość wartości wymiennej nie jest stała, lecz zmienia się wraz z postępem technicznym, który
podnosi
wydajność
pracy,
a
obniża
koszty
produkcji.
Formułuje stwierdzenie zwane prawem Ricarda:
Wartość wymienna towarów jest wprost proporcjonalna do nakładów pracy, a odwrotnie proporcjonalna do
wydajności pracy.
Ricardo w odróżnieniu od Smitha konsekwentnie twierdził, że o wartości wymiennej decyduje wartość pracy. Pogląd
ten opiera jednak na niewłaściwym ujęciu kapitału – ujmuje kapitał ahistorycznie utożsamiając go z każdym narzędziem
pracy – nawet kamieniem człowieka pierwotnego.
(w rzeczywistości kapitał jest kategorią historyczną. Pojawił się na pewnym etapie rozwoju społeczeństwa, występuje
w gospodarce towarowo-pieniężnej).
Ricard podobnie jak Smith dzieli kapitał na trwały i obrotowy, przy czym w sposób dokładniejszy wyjaśnia rolę kapitału
w procesie tworzenia wartości towaru, a więc stwierdza, że wartość towaru określana jest zarówno przez pracę
wydatkowaną bezpośrednio na jego wytworzenie jak i wartość kapitału przeniesioną w procesie produkcji na gotowy
produkt albo w jednym cyklu produkcyjnym (kapitał obrotowy) albo w kilkunastu cyklach produkcyjnych (kapitał
trwały).
Ricardo jako pierwszy odróżnia wartość od wartości wymiennej czyli ceny, ale nie dostrzega, że cena jest rynkową
postacią wartości. (Wartość powstaje w produkcji, jest kategorią produkcji i zależy od kosztów produkcji, czyli kosztów
rzeczowych, osobowych i amortyzacji. Gdy produkt wychodzi na rynek staje się towarem. To towar przekształca się w
cenę. O cenie decydują nie tylko koszty produkcji, ale również warunki rynkowe, czyli wahania popytu i podaży oraz
zmiany ilości pieniądza w obiegu).
Zdaniem Ricarda w większości przypadków ceny równają się wartości. Przypadki odchyleń cen od wartości są
zjawiskiem wyjątkowym.
(Pogląd ten nie jest słuszny. W rzeczywistości sytuacja jest odwrotna: normą, zjawiskiem powszechnym jest odchylanie
się cen od wartości pod wpływem warunków rynkowych, a tylko wyjątkowo ceny równają się z wartością gdy popyt
równy jest podaży. W sytuacji gdy popyt jest większy od podaży ceny rosną i stają się wyższe od wartości, natomiast
gdy podaż jest wyższa od popytu to ceny spadają i stają się niższe od wartości).
DYSKUSJA NA TEMAT REALIZACJI PRODUKTU SPOŁECZNEGO: J.B. SAY, J. SISMONDI, T.R. MALTHUS
J.B. SAY
He is well known for Say's Law (or Say's Law of Markets), often summarised as
"Aggregate supply creates its own aggregate demand",
"Supply creates its own demand",
"Supply constitutes its own demand",
"If you build it, they will come",
"Inherent in supply is the wherewithal for its own consumption". (Direct translation from French Traité d'économie
politique.)
The exact phrase "supply creates its own demand" was coined by John Maynard Keynes, who criticized it, but this
characterization is disputed as a misrepresentation by some advocates of Say's law.
different wordings, appear in the work of J. S. Mill (1848) and his father, James Mill (1808). The Scottish classical
economist James Mill restates Say's Law in 1808, writing that "production of commodities creates, and is the one and
universal cause which creates a market for the commodities produced."
In Say's language, "products are paid for with products" (1803: p. 153) or "a glut can take place only when there are too
many means of production applied to one kind of product and not enough to another" (1803: pp. 178–9). Explaining his
point at length, he wrote that:
It is worthwhile to remark that a product is no sooner created than it, from that instant, affords a market for other
products to the full extent of its own value. When the producer has put the finishing hand to his product, he is most
anxious to sell it immediately, lest its value should diminish in his hands. Nor is he less anxious to dispose of the money
he may get for it; for the value of money is also perishable. But the only way of getting rid of money is in the purchase
of some product or other. Thus the mere circumstance of creation of one product immediately opens a vent for other
products. (J.B. Say, 1803: pp. 138–9)
He also wrote, that it is not the abundance of money but the abundance of other products in general that facilitates
sales:
Money performs but a momentary function in this double exchange; and when the transaction is finally closed, it will
always be found, that one kind of commodity has been exchanged for another.
Say's Law may also have been culled from Ecclesiastes 5:11 – "When goods increase, they are increased that eat them:
and what good is there to the owners thereof, saving the beholding of them with their eyes?" (KJV) Say's Law has been
considered by John Kenneth Galbraith as the most distinguished example of the stability of economic ideas, including
when they are wrong.
T.R. MALTHUS
During the 1820s there took place a setpiece intellectual discussion within the proponents of political economy, often
called the "Malthus–Ricardo debate", after the leading figures of Malthus and David Ricardo, a theorist of free trade,
both of whom had written books with the title Principles of Political Economy. Under examination were the nature and
methods of political economy itself, while it was simultaneously under attack from others.
were in the previous decade. In The Nature of Rent (1815) Malthus had dealt with economic rent, a major concept in
classical economics. Ricardo defined a theory of rent in his Principles of Political Economy and Taxation (1817): he
regarded rent as value in excess of real production—something caused by ownership rather than by free trade. Rent
therefore represented a kind of negative money that landlords could pull out of the production of the land, by means
of its scarcity.
Contrary to this concept, Malthus proposed rent to be a kind of economic surplus.
The debate developed over the economic concept of a general glut, and the possibility of failure of Say's Law. Malthus
laid importance on economic development and the persistence of disequilibrium.
depression; Malthus had a supporter in William Blake, in denying that capital accumulation (saving) was always good in
such circumstances, and John Stuart Mill attacked Blake on the fringes of the debate.
Ricardo corresponded with Malthus from 1817 and his Principles. He was drawn into considering political economy in a
less restricted sense, which might be adapted to legislation and its multiple objectives, by the thought of Malthus. In his
own work Principles of Political Economy (1820), and elsewhere, Malthus addressed the tension, amounting to conflict,
he saw between a narrow view of political economy, and the broader moral and political plane.
Leslie Stephen wrote:
If Malthus and Ricardo differed, it was a difference of men who accepted the same first principles. They both professed
to interpret Adam Smith as the true prophet, and represented different shades of opinion rather than diverging sects.
It is now considered that the different purposes seen by Malthus and Ricardo for political economy affected their
technical discussion, and contributed to the lack of compatible definitions.
For example, Jean-Baptiste Say used a
definition of production based on goods and services, and so queried the restriction of Malthus to "goods" alone.
In terms of public policy, Malthus was a supporter of the protectionist Corn Laws from the end of the Napoleonic Wars.
He emerged as the only economist of note to support duties on imported grain.
He changed his mind after 1814. By
encouraging domestic production, Malthus argued, the Corn Laws would guarantee British self-sufficiency in food.
also wished to abolish poor relief for paupers, a lifelong aim.
TEORIA EKONOMICZNA K. MARKSA. MARKSIZM
Marxism is a method of socio-economic analysis and worldview based on a materialist interpretation of historical
development, a dialectical view of social transformation, and an analysis of class-relations and conflict within society.
Marxist methodology informs an economic and sociopolitical enquiry applying to the analysis and critique of the
development of capitalism and the role of class struggle in systemic economic change.
In the mid-to-late 19th century, the intellectual tenets of Marxism were inspired by two German philosophers: Karl
Marx and Friedrich Engels. Marxist analyses and methodologies have influenced multiple political ideologies and social
movements throughout history. Marxism encompasses an economic theory, a sociological theory, a philosophical
method, and a revolutionary view of social change.
There is no single definitive Marxist theory; Marxist analysis has been applied to diverse subjects and has been
misconceived and modified during the course of its development, resulting in numerous and sometimes contradictory
theories that fall under the rubric of Marxism or Marxian analysis.
Marxism builds on a materialist understanding of societal development, taking as its starting point the necessary
economic activities required by human society to provide for its material needs. The form of economic organization
or mode of production is understood to be the basis from which the majority of other social phenomena –
including social relations, political and legal systems, morality and ideology – arise (or at the least by which they are
directly influenced). These social relations form the superstructure, for which the economic system forms the base. As
the forces of production (most notably technology) improve, existing forms of social organization become inefficient
and stifle further progress. These inefficiencies manifest themselves as social contradictions in the form of class
struggle.
According to Marxist analysis, class conflict within capitalism arises due to intensifying contradictions between highly
productive mechanized and socialized production performed by the proletariat, and private ownership and private
appropriation of the surplus product in the form of surplus value (profit) by a small minority of private owners called
the bourgeoisie. As the contradiction becomes apparent to the proletariat, social unrest between the two antagonistic
classes intensifies, culminating in a social revolution. The eventual long-term outcome of this revolution would be the
establishment of socialism - a socioeconomic system based on cooperative ownership of the means of
production, distribution based on one's contribution, and production organized directly for use. Karl Marx hypothesized
that, as the productive forces and technology continued to advance, socialism would eventually give way to
a communist stage of social development. Communism would be a classless, stateless, humane society erected
on common ownershipand the principle of "From each according to his ability, to each according to his needs".
Marxism has developed into different branches and schools of thought. Different schools place a greater emphasis on
certain aspects of Classical Marxism while de-emphasizing or rejecting other aspects of Marxism, sometimes combining
Marxist analysis with non-Marxian concepts. Some variants of Marxism primarily focus on one aspect of Marxism as the
determining force in social development – such as the mode of production, class, power-relationships or property
ownership – while arguing other aspects are less important or current research makes them irrelevant. Despite sharing
similar premises, different schools of Marxism might reach contradictory conclusions from each other.
different Marxian economists have contradictory explanations of economic crisis and different predictions for the
outcome of such crises. Furthermore, different variants of Marxism apply Marxist analysis to study different aspects of
society (e.g. mass culture, economic crises, or feminism).
These theoretical differences have led various socialist and communist parties and political movements to embrace
different political strategies for attaining socialism and advocate different programs and policies from each other. One
example of this is the division between revolutionary socialists and reformists that emerged in the German Social
Democratic Party (SPD) during the early 20th century.
The Marxian analysis begins with an analysis of material conditions, taking at its starting point the necessary economic
activities required by human society to provide for its material needs. The form of economic organization, or mode of
production, is understood to be the basis from which the majority of other social phenomena – including social relations,
political and legal systems, morality and ideology – arise (or at the least by which they are directly influenced). These
social relations base the economic system and the economic system forms the superstructure. As the forces of
production, most notably technology, improve, existing forms of social organization become inefficient and stifle further
progress. As Karl Marx observed: "At a certain stage of development, the material productive forces of society come
into conflict with the existing relations of production or_ this merely expresses the same thing in legal terms_ with the
property relations within the framework of which they have operated hitherto. From forms of development of the
productive forces these relations turn into their fetters. Then begins an era of social revolution."
These inefficiencies manifest themselves as social contradictions in society in the form of class struggle. Under
the capitalist mode of production, this struggle materializes between the minority (the bourgeoisie) who own the means
of production, and the vast majority of the population (the proletariat) who produce goods and services. Taking the idea
that social change occurs because of the struggle between different classes within society who are under contradiction
against each other, leads the Marxist analysis to the conclusion that capitalism exploits and oppresses the proletariat,
which leads to a proletarian revolution.
Capitalism (according to Marxist theory) can no longer sustain the living standards of the population due to its need to
compensate for falling rates of profit by driving down wages, cutting social benefits and pursuing military aggression.
The socialist system would succeed capitalism as humanity's mode of production through workers'revolution. According
to Marxism, especially arising from Crisis theory, Socialism is a historical necessity (but not an inevitability).
In a socialist society private property in the means of production would be superseded by co-operative ownership. A
socialist economy would not base production on the creation of private profits, but would instead base production and
economic activity on the criteria of satisfying human needs – that is, production would be carried out directly for use.
As Engels observed: "Then the capitalist mode of appropriation in which the product enslaves first the producer, and
then appropriator, is replaced by the mode of appropriation of the product that is based upon the nature of the modern
means of production; upon the one hand, direct social appropriation, as means to the maintenance and extension of
production_ on the other, direct individual appropriation, as means of subsistence and of enjoyment."'
REWOLUCJA MARGINALISTYCZNA (JEVONSOWSKA). PRAWA GOSSENA
W drugiej połowie 19 wieku okazało się, że klasyczny system ekonomii niedostatecznie ujmuje i wyjaśnia rzeczywistość
gospodarczą, oraz zawiera w sobie zbyt wiele wewnętrznych sprzeczności, pęknięć. W 1871 roku kilku uczonych
dokonało kolejnego przewrotu naukowego w ekonomii lub inaczej rewolucji naukowej w ekonomii. Ten przewrót
nazwano rewolucją marginalną. Poprzedziło ją jednak powstanie kilku ważnych koncepcji teoretycznych stworzonych
przez tak zwanych prekursorów kierunku subiektywno-marginalnego.
W latach 70 równocześnie w 3 różnych krajach, niezależnie od siebie powstały 3 systemy ekonomiczne dokonujące
zasadniczej przebudowy całości dotychczasowej teorii ekonomii. Twórcami nowych systemów byli:
Anglia: William S. Jevons - szkoła neoklasyczna (anglo-amerykańskiej)
Neoklasyczna anglo-amerykańska szkoła, w ekonomii jedna z trzech szkół metodologicznych w
ramach kierunku subiektywistycznego, powstała w latach 70. XIX w. Jej twórcą był W.S. Jevons, a
najwybitniejszym przedstawicielem A. Marshall.
Zasadniczym przedmiotem zainteresowań tej szkoły była teoria ceny, wyjaśniająca mechanizm równoważenia
popytu i podaży na poszczególnych rynkach (równowaga cząstkowa) jako proces zrównywania się
użyteczności krańcowej, wyznaczającej krzywą popytu i kosztu krańcowego, decydującego o kształcie krzywej
podaży. W badaniach nad popytem neoklasyczna anglo-amerykańska szkoła sformułowała pojęcie
elastyczności popytu, określającej stopień reakcji wielkości popytu na zmianę ceny oraz renty konsumenta.
Badania podaży przyczyniły się do określenia warunku równowagi przedsiębiorstwa, tj. optymalnej
(zapewniającej maksymalny zysk) wielkości produkcji przedsiębiorstwa, wyznaczonej przez punkt przecięcia
się krzywej kosztu krańcowego z krzywą utargu krańcowego. Istotny wkład neoklasyczna anglo-amerykańska
szkoła do rozwoju myśli ekonomicznej oraz zbieżność wielu jej poglądów z pozostałymi dwiema szkołami
(matematyczną szkołą lozańską i psychologiczną szkołą austriacką) spowodowały, że z czasem nazwa szkoła
neoklasyczna została utożsamiona z całym kierunkiem subiektywistycznym.
Austria: Carl Menger - szkoła psychologiczna (austriacka)
Austriacka szkoła w ekonomii, zwana też szkołą psychologiczną, jedna z trzech - obok matematycznej szkoły
lozańskiej i neoklasycznej szkoły anglo-amerykańskiej - szkół subiektywistycznego kierunku poglądów
ekonomicznych. Powstała w latach 70. XIX w., jej twórcą był C. Menger, do wybitniejszych zaś przedstawicieli
należy zaliczyć: F. von Wiesera, E. von Böhma-Bawerka oraz późniejszych kontynuatorów - H. Mayera, L.E. von
Misesa i F.A. von Hayeka.
Do gł. osiągnięć szkoły należy stworzenie i rozwinięcie subiektywistycznej teorii wartości, łączącej wartość
towaru z jego użytecznością, a następnie wykorzystanie tej teorii do wyjaśnienia przebiegu krzywej popytu
indywidualnego i rynkowego. Przedstawiciele szkoły austriackiej byli zwolennikami liberalizmu gospodarczego i
zdecydowanymi przeciwnikami marksistowskich poglądów ekonomicznych, z którymi ostro polemizowali. Na
ziemiach polskich zasady szkoły austriackiej głosił W. Czerkawski.
Szwajcaria: Leon Walras - szkoła matematyczna (lozańska)
Matematyczna szkoła lozańska, szkoła ekonomiczna w ramach kierunku subiektywistycznego. Jej twórcami
byli L. Walras i V. Pareto, profesorowie uniwersytetu w Lozannie. Wybitnymi reprezentantami byli także A.A.
Cournot, E. Barone, F.Y. Edgeworth i F. Divisia.
Największe osiągnięcia matematycznej szkoły lozańskiej przypadły na 2. poł. XIX w. Przedmiotem
zainteresowań przedstawicieli matematycznej szkoły lozańskiej były przede wszystkim teoria równowagi
ogólnej i handlu międzynarodowego, kwestie wyboru konsumenta i producenta (wyjaśniono je przy
pomocy krzywych obojętności), problemy maksymalizacji zysku w przedsiębiorstwach działających w różnych
strukturach rynkowych. Największą zasługą matematycznej szkoły lozańskiej było wprowadzenie metod
matematycznych do teoretycznych rozważań ekonomicznych, co miało zaowocować w przyszłości rozwojem
ekonometrii.
PRAWO GOSSENA:
1. W miarę wzrostu konsumpcji danego dobra użyteczność krańcowa każdej kolejnej jednostki maleje. Prawo to
znane jest także pod nazwą prawa malejącej krańcowej użyteczności.
2. W celu osiągnięcia największej sumy zadowolenia konsument stara się tak podzielić dostępne mu środki, aby
użyteczności krańcowe nabywanych przez niego dóbr były sobie równe. Prawo to znane jest także pod nazwą
prawa wyrównywania użyteczności krańcowych.
ROZWÓJ TEORII GOSPODARKI KONSUMENTA: PRAWA GOSSENA, W.S. JEVONS, A. MARSHALL, V. PARETO, J.R. HICKS
Teoria wyboru konsumenta - sformułowana na polu mikroekonomii teoria, która przy pomocy narzędzi matematycznych
opisuje zachowania indywidualnych konsumentów na rynku oraz wyjaśniania działanie mechanizmu rynkowego w
zakresie dystrybucji dóbr i kształtowania cen; opracowana na gruncie nurtu ekonomii neoklasycznej w pierwszej połowie
XX w.; duży wkład w jej opracowanie mieli m.in. Vilfredo Pareto oraz Francis Edgeworth.
MARSHALL i PARETO WCZEŚNIEJ
Hicks
Hicks's early work as a labour economist culminated in The Theory of Wages (1932, 2nd ed. 1963), still considered
standard in the field. He collaborated with R.G.D. Allen in two seminal papers on value theory published in 1934.
His magnum opus is Value and Capital published in 1939. The book built on ordinal utility and mainstreamed the now-
standard distinction between the substitution effect and the income effect for an individual in demand theory for the
2-good case. It generalised the analysis to the case of one good and a composite good, that is, all other goods. It
aggregated individuals and businesses through demand and supply across the economy. It anticipated the aggregation
problem, most acutely for the stock of capital goods. It introduced general equilibrium theory to an English-speaking
audience, refined the theory for dynamic analysis, and for the first time attempted a rigorous statement of stability
conditions for general equilibrium. In the course of analysis Hicks formalised comparative statics. In the same year, he
also developed the famous "compensation" criterion called Kaldor-Hicks efficiency for welfare comparisons of
alternative public policies or economic states.
Hicks's most familiar contribution in macroeconomics was the Hicks-Hansen IS-LM model,
interpretation of the theory of John Maynard Keynes (see Keynesianism). The model describes the economy as a balance
between three commodities: money, consumption and investment. Hicks himself did not embrace the theory as he
interpreted it; and, in a paper published in 1980, Hicks asserted that it had omitted some crucial components of Keynes's
arguments, especially those related to uncertainty.
TEORIA EQUILIBRIUM: SZKOŁA NEOKLASYCZNA I LOZAŃSKA
WCZEŚNIEJ
INSTYTUCJONALIZM T. VEBLENA. NEOINSTYTUCJONALIZM
Instytucjonalizm
Instytucjonalizm - teoria ekonomiczna głosząca, iż rzeczywistość ekonomiczna może zostać właściwie zinterpretowana
jedynie dzięki rzetelnej analizie statystyczno-empirycznej zmieniającej się struktury istniejących instytucji społecznych,
stworzona na przełomie XIX i XX wieku w
w jego książce "
". Instytucjonaliści optowali za
, twierdząc, że jest on ważnym czynnikiem
ułatwiającym kontrolę nad gospodarką.
Institutional economics focuses on understanding the role of the evolutionary process and the role of institutions in
shaping economic behaviour. Its original focus lay in Thorstein Veblen's instinct-oriented dichotomy between
technology on the one side and the "ceremonial" sphere of society on the other. Its name and core elements trace back
to a 1919 American Economic Review article by Walton H. Hamilton.
Institutional economics emphasizes a broader study of institutions and views markets as a result of the complex
interaction of these various institutions (e.g. individuals, firms, states, social norms). The earlier tradition continues
today as a leadingheterodox approach to economics.
A significant variant is the new institutional economics from the later 20th century, which integrates later developments
of neoclassical economics into the analysis. Law and economics has been a major theme since the publication of
the Legal Foundations of Capitalism by John R. Commons in 1924. Behavioral economics is another hallmark of
institutional economics based on what is known about psychology and cognitive science, rather than simple
assumptions of economic behavior.
Institutional economics focuses on learning, bounded rationality, and evolution (rather than assume stable preferences,
rationality and equilibrium). It was a central part of American economics in the first part of the 20th century, including
such famous but diverse economists as Thorstein Veblen, Wesley Mitchell, and John R. Commons.
institutionalists see Karl Marx as belonging to the institutionalist tradition, because he described capitalism as a
historically-bounded social system; other institutionalist economists disagree with Marx's definition of capitalism,
instead seeing defining features such as markets, money and the private ownership of production as indeed evolving
over time, but as a result of the purposive actions of individuals.
"Traditional" institutionalism [1]
rejects the reduction of institutions to simply tastes, technology, and nature
(see naturalistic fallacy). Tastes, along with expectations of the future, habits, and motivations, not only determine the
nature of institutions but are limited and shaped by them. If people live and work in institutions on a regular basis, it
shapes their world-views. Fundamentally, this traditional institutionalism (and its modern counterpart institutionalist
political economy) emphasizes the legal foundations of an economy (see John R. Commons) and the evolutionary,
habituated, and volitional processes by which institutions are erected and then changed (see John Dewey, Thorstein
Veblen, and Daniel Bromley.)
The vacillations of institutions are necessarily a result of the very incentives created by such institutions, and are
thus endogenous. Emphatically, traditional institutionalism is in many ways a response to the current economic
orthodoxy; its reintroduction in the form of institutionalist political economy is thus an explicit challenge to neoclassical
economics, since it is based on the fundamental premise that neoclassicists oppose: that economics cannot be
separated from the political and social system within which it is embedded.
Some of the authors associated with this school include Robert H. Frank, Warren Samuels, Mark Tool, Geoffrey
Hodgson, Daniel Bromley, Jonathan Nitzan, Shimshon Bichler, Elinor Ostrom, Anne Mayhew, John Kenneth
Galbraith and Gunnar Myrdal, but even the sociologist C. Wright Mills was highly influenced by the institutionalist
approach in his major studies.
New institutional economics (NIE) is an economic perspective that attempts to extend economics by focusing on
the social and legal norms and rules that underlie economic activity and with analysis beyond earlier institutional
economics
NIE has its roots in two articles by Ronald Coase, "The Nature of the Firm" (1937) and "The Problem of Social Cost"
(1960). In the latter, the Coase Theorem (subsequently so termed) maintains that without transaction
costs alternative property rightassignments can equivalently internalize conflicts and externalities. Therefore,
comparative institutional analysis arising from such assignments is required to make recommendations about efficient
internalization of externalities and institutional design, including Law and Economics.
At present NIE analyses are built on a more complex set of methodological principles and criteria. They work within a
modified Neoclassical framework in considering both efficiency and distribution issues, in contrast to "traditional," "old"
or "original"institutional economics, which is critical of mainstream neoclassical economics.
The term 'new institutional economics' was coined by Oliver Williamson in 1975.
Among the many aspects in current NIE analyses are these: organizational arrangements, property rights,
credible commitments, modes of governance, persuasive abilities, social norms, ideological values, decisive
perceptions, gained control, enforcement mechanism, asset specificity, human assets, social capital, asymmetric
information,
strategic
behavior,
surroundinguncertainty,
costs, incentives to collude, hierarchical structures, bargaining strength, etc.
Major scholars associated with the subject include Armen Alchian, Harold Demsetz,
Greif, Yoram Barzel, Claude Menard and four Nobel laureates — Ronald Coase,
A convergence of such researchers resulted in founding the International Society
for New Institutional Economics in 1997.
TEORIA DOBROBYTU. TEORIA NIEDOSKONAŁEJ KONKURENCJI
Ekonomia dobrobytu - teoria ekonomiczna, która stanowiła integralną część klasycznej szkoły ekonomii.
Współcześnie ekonomia dobrobytu welfare economics określona jest jako podstawa polityki społeczno-gospodarczej
państwa, czyli ekonomia normatywna. Zagadnienia rozważane w jej ramach to m.in.: sposób zorganizowania sprawnie
funkcjonującej gospodarki, konstrukcja właściwego systemu podatkowego, metoda optymalnego zróżnicowania
dochodów.
Ekonomia dobrobytu w wymiarze teoretycznym definiuje kryteria wyboru społecznego, a na poziomie praktycznym
stosuje te kryteria do oceny gospodarek opartych na różnych instytucjach (rządzie, rynku) w celu identyfikowania
wyboru najbardziej pożądanego. Nową gałąź wysoce abstrakcyjnej ekonomii dobrobytu, zwaną nową ekonomią
polityczną, teorią wyboru publicznego, stworzyła praca Kennetha Arrowa o paradoksie głosowania.
Zagadnienie ekonomii dobrobytu rozważa również Amartya Sen.
Istnieją dwa fundamentalne twierdzenia ekonomii dobrobytu opisujące związek pomiędzy wolnokonkurencyjnymi
rynkami a efektywnością ekonomiczną w rozumieniu optimum Pareta:
1. Każda gospodarka, w której istnieje konkurencja rynkowa, jest efektywna w rozumieniu Pareta
2. Za pośrednictwem mechanizmu konkurencji rynkowej można - dokonując odpowiedniej zmiany wyjściowego
podziału dochodów - osiągnąć każdą efektywną w rozumieniu Pareta alokację zasobów
TEORIE L. MISESA I F.A. HAYEKA
MISES
Mises wrote and lectured extensively on behalf of classical liberalism.
In his treatise Human Action, Mises
adopted praxeology as a general conceptual foundation of the social sciences and set forth his methodological approach
to economics.
Friends and students of Mises in Europe included Wilhelm Röpke and Alfred Müller-Armack (advisors to German
chancellor Ludwig Erhard), Jacques Rueff (monetary advisor to Charles de Gaulle), Gottfried Haberler (later a professor
at Harvard), Lord Lionel Robbins (of the London School of Economics), and Italian President Luigi Einaudi.
and political theorist F. A. Hayek first came to know Mises while working as Mises's subordinate at a government office
dealing with Austria's post-World War I debt. In 1956, while toasting Mises at a party, Hayek said, "I came to know him
as one of the best educated and informed men I have ever known..."
[9]:219–20
Mises' seminars in Vienna fostered lively discussion among established economists there, and the meetings were also
visited by other important economists who happened to be traveling through Vienna. In New York, at his NYU seminar
and at informal meetings at Mises' apartment, he attracted college and high school students who listened reverentially
while Mises recited carefully prepared lectures from notes.
the course of two decades in New York were Israel Kirzner, Hans Sennholz, Ralph Raico, Leonard Liggio, George
Reisman and Murray Rothbard.
Mises's work also influenced other Americans, including Benjamin Anderson, Leonard
Read, Henry Hazlitt, Max Eastman, legal scholar Sylvester J. Petro, and novelist Ayn Rand. In his years in America, Mises
was surrounded by followers who agreed with his views and did not press him to explain or moderate his positions. He
thus became increasingly isolated. Mises' New York University seminar had little impact on the economics profession,
and among the attendees, only Israel Kirzner has achieved mainstream respectability among economists.
HAYEK
Austriacka teoria cyklu koniunkturalnego – teoria sformułowana przez ekonomistów szkoły austriackiej mająca na celu
wyjaśnienie przyczyn powstawania, dynamikę oraz skutki cykli koniunkturalnych.
Teoria postuluje, że cykle w przeważającej większości tworzone są przez banki centralne w systemach ekonomicznych,
w których funkcjonuje pieniądz fiducjarny. Według "Austriaków", banki powodują sztuczny ruch na rynku dóbr
kapitałowych oraz nadmierne inwestycje w fazie ekspansji kredytowej i inflacyjnej emisji pieniądza. Ruch ten po pewnym
czasie okazuje się pozbawiony zdrowych podstaw ekonomicznych (np. wiele projektów zostaje przeinwestowanych,
kapitał lokowany jest w bardzo ryzykowne przedsięwzięcia czy wręcz spekulację papierami), co powoduje kontrakcję na
rynku i recesję w gospodarce – drugą fazę cyklu koniunkturalnego.
Proponenci teorii podkreślają różne tempo, w którym świeżo wykreowany kapitał trafia na różne rynki w gospodarce i,
w konsekwencji, powoduje zmiany zarówno podczas ekspansji, jak i kontrakcji gospodarki w pewnej kolejności. Tak więc,
z reguły pierwsze w cykl boom, ale też boost, wpadają rynki papierów o wysokiej płynności, np. rynek akcji; efektem
dalszego rozprzestrzeniania się pieniądza są często np. hossa na rynku nieruchomości.
POPYTOWY MODEL DOCHODU NARODOWEGO J.M. KEYNESA. J.M. KEYNES I KEYNESISTOWSKA POLITYKA
EKONOMICZNA
keynesizm, ekon. popytowa teoria dochodu narodowego, w której dominującą rolę odgrywają wydatki inwestycyjne.
W uporządkowany sposób została przedstawiona przez J.M. Keynesa w dziele Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i
pieniądza (1935–36, wydanie polskie 1956). Jej przesłanką jest teza, że opartą na leseferyzmie gospodarkę
kapitalistyczną cechuje trwała tendencja do niepełnego wykorzystania zasobów, zwłaszcza siły roboczej (The End of
Laissez-Faire 1926). Tym samym Keynes dokonał zamachu na utrwaloną wiarę w przyrodzone siły regeneracyjne
mechanizmu rynkowego; jest to tzw. rewolucja keynesowska, która oznacza kres doktryny leseferyzmu i
odrzucenie prawa Saya. Makroekonomiczny model Keynesa opisuje gospodarkę rynkową, która funkcjonuje przy
niepełnym wykorzystaniu zasobów. Analiza jest prowadzona w warunkach elastycznej podaży dóbr przemysłowych, przy
mało giętkich, lepkich cenach (giętkość cen i płac). Odpowiada to współczesnym realiom konkurencji oligopolistycznej.
Założenie lepkości cen jest jednym z fundamentów makroekonomii keynesowskiej.
Główna teza teorii Keynesa zawiera się w twierdzeniu, że gospodarka jest ograniczona przez wielkość popytu, a nie przez
wielkość zasobów. Najważniejszy jest popyt inwestycyjny, gdyż siłą sprawczą uruchamiającą zmiany w wielkości
produktu (dochodu narodowego) są wydatki inwestycyjne, a nie oszczędności. Zamiast tradycyjnie zaczynać analizę od
skłonności społeczeństwa do oszczędzania i następnie ukazywać, w jaki sposób za pośrednictwem stopy procentowej
inwestycje dostosowują się do oszczędności, Keynes przyjął autonomiczny strumień wydatków inwestycyjnych i
pokazywał, jak za pomocą mechanizmu mnożnika inwestycyjnego będą generowane oszczędności potrzebne do
sfinansowania tego poziomu inwestycji. Wydatki inwestycyjne nie są wyznaczane przez oszczędności, ale zależą od
różnorodnych czynników kształtujących decyzje inwestycyjne przedsiębiorców; najogólniej — od przewidywań, tj. od
spodziewanej dochodowości zamierzonych inwestycji, a także od bieżącej stopy procentowej. Ryzyko inwestowania jest
główną siłą ograniczającą decyzje, sprawiającą, że kapitalistyczny inwestor jest ostrożny. Właśnie dlatego Keynes
eksponuje niepełne reinwestowanie oszczędności, jak też — jako jego odpowiednik — niedostatek efektywnego popytu.
Z analizy Keynesa wynikały 3 główne wnioski: bezrobocie nie jest skutkiem dobrowolnych decyzji pracowników; nie jest
też skutkiem braku elastyczności płac nominalnych „w dół”; wydatki rządu mogą zwiększyć zatrudnienie. Wszystko to
przeczyło tezom ortodoksyjnej teorii, w myśl której bezrobocie było spowodowane zbyt wysokimi płacami. Potrzebna
jest więc „widzialna ręka” — interwencja państwa, zachęcająca przedsiębiorców do podejmowania inwestycji i
uzupełniająca prywatne inwestycje inwestycjami publicznymi. Deficyty budżetowe (budżetowy deficyt) mogą być
wykorzystane do zasilania gospodarki dodatkową siłą nabywczą, a więc i do pobudzania produkcji oraz wzrostu
zatrudnienia. To dlatego deficyt budżetowy jest dopuszczalny, a nawet — w pewnych warunkach — pożądany. Keynes
dowiódł, że w gospodarce ograniczonej przez wielkość popytu łączne oszczędności zależą od wydatków inwestycyjnych,
deficytu budżetowego oraz od nadwyżki eksportowej. Jego teoria, zrodzona z bankructwa teorii neoklasycznej, która
nie potrafiła dać sobie rady z poziomem zatrudnienia, przeniosła analizę ekonomiczną z pozbawionych wymiaru czasu,
ryzyka i niepewności stanów równowagi statystycznej bliżej rzeczywistości.
Teorię popytową traktuje się jako pierwszą szkołę racjonalnego myślenia o pośrednich formach oddziaływania państwa
na gospodarkę. Teoria Keynesa wywarła silny wpływ na rozwój ekonomii, a także na politykę gospodarczą w państwach
o rozwiniętej gospodarce rynkowej. W ramach współczesnego keynesizmu wyodrębnia się postkeynesizm i nową
ekonomię keynesistowską (neokeynesizm).
Elżbieta Domańska
TEORIA EKONOMICZNA M. FRIEDMANA. MONETARYZM A KEYNESIZM
Monetaryzm[edytuj]
Monetaryzm – szkoła myśli ekonomicznej zajmująca się badaniem wpływu polityki pieniężnej państwa na dochód
narodowy. W obrębie tego działu ekonomii istnieje szereg rozbieżnościteoretycznych i ideologicznych. Monetarystą
nazywa się w tym sensie każdego ekonomistę zajmującego się tą dziedziną niezależnie od jego poglądów w tej sprawie.
Monetaryzm podkreśla długookresową neutralność pieniądza, brak krótkookresowej neutralności pieniądza, różnicę
pomiędzy realnymi i nominalnymi stopami procentowymi oraz znaczenie podaży pieniądza przy analizie polityki
makroekonomicznej. Głównymi przedstawicielami tego nurtu w ekonomii są Milton Friedman, Anna Schwartz, Karl
Brunner, Allan Meltzer, David Laidler, Michael Parkin i Alan Walters.
W szerszym, i nie do końca poprawnym, sensie monetaryzm to również doktryna ekonomiczna charakteryzująca się
silnym poparciem i wiarą w skuteczność mechanizmów rynkowych i niechęcią do nadmiernej interwencji państwa w
gospodarkę. Monetaryzm ogólnie biorąc jest powrotem do klasycznych, XIX-wiecznych poglądów w tej sprawie (choć
jest on obecnie dużo bardziej subtelny i złożony) stojącym w ostrym konflikcie z inną szkołą ekonomiczną
zwaną keynesizmem. Monetarystą jest w tym sensie zwolennik tej szkoły myślenia ekonomicznego. Monetaryzm w
drugim sensie tego słowa charakteryzuje się silną wiarą w samoregulujące się mechanizmy rynkowe, odrzucaniem tych
form interwencjonizmu państwowego, które wiążą się z dużym wypływem pieniądza z kasy państwa oraz
postulowaniem prowadzenia stałej i przewidywalnej polityki "mocnego" pieniądza i co za tym idzie odrzucanie koncepcji
"naprawiania" gospodarki przez zmiany podstawowych stóp procentowych. Trzeba jednak zauważyć, że nie każdego
zwolennika wolnego rynku można określić jako monetarystę.
Historia współczesnego monetaryzmu[edytuj | edytuj kod]
Monetaryzm jako współczesna szkoła ekonomiczna powstał około roku 1956. Za jego narodziny uważa się
opublikowanie przez Miltona Friedmana tzw. ilościowej teorii pieniądza.
Friedman dowodził, że popyt na pieniądz jest ściśle zależny od kilkunastu zmiennych ekonomicznych i może być na ich
podstawie stosunkowo łatwo obliczony. Stąd, jeśli państwo zwiększy emisję pieniądza ponad tę obliczoną wartość,
spowoduje to szybki nadmiar pieniędzy w bilansach poszczególnych ludzi, który spożytkują oni w większości na
dodatkową konsumpcję. Dodatkowa konsumpcja spowoduje tymczasowy wzrost standardu życia. Na dłuższą metę, ten
chwilowy wzrost standardu nie będzie miał jednak pokrycia w podaży dóbr, która jest zależna tylko od potencjału
wytwórczego, który przez sam fakt emisji pieniądza się nie zmienia. Tymczasowy wzrost spożycia powoduje jednak na
dłuższą metę stały wzrost potrzeb, co pociąga za sobą stały nacisk na wzmożoną podaż pieniądza. W tej sytuacji państwo
albo nadal zwiększa podaż pieniądza wywołując inflację, albo wywołuje niezadowolenie społeczeństwa obcinaniem jego
dochodów. Pogląd ten stał w ostrej sprzeczności z obowiązującym wtedy keynesizmem, który głosił, że „ilość pieniądza
w gospodarce jest sprawą drugorzędną” i że wzrost jego emisji nie powoduje automatycznie wzrostu spożycia.
Wzrost popularności monetaryzmu i spadek popularności keynesizmu wynikał z teoretycznej niemożności wyjaśnienia
przez keynesizm fenomenu jednoczesnej inflacji i wzrostu bezrobocia w wielu krajach, w latach 60. i 70. XX wieku.
Według teorii Keynesa takie zdarzenie nie mogło po prostu mieć miejsca. Teoria Keynesa zakładała tłumienie podaży
dóbr w okresie niskiego bezrobocia i wysokiej inflacji oraz pobudzanie podaży w okresie wysokiego bezrobocia i niskiej
inflacji, nie wyjaśniała jednak co robić w sytuacji jednoczesnej wysokiej inflacji i bezrobocia.
Kolejne wątpliwości co do zasadności keynesizmu wywołała książka Miltona Friedmanna i Anny Schwartz A monetary
History of the United States, 1867-1960, w której porównano efekty rozmaitych polityk monetarnych i ich
długookresowy wpływ na gospodarkę USA. Autorzy dowodzili, że we wszystkich przypadkach kryzysu, które miały
miejsce w USA, inflacja i deflacja były zawsze powodowane polityką monetarną, a nie samym wzrostem lub spadkiem
popytu. Wywołało to długotrwały spór monetarystów z keynesistami na temat tego, czy aktywna polityka monetarna
może w ogóle mieć jakiś pozytywny wpływ na gospodarkę. Spór ten następnie rozwinął się w długofalową dyskusję na
temat efektywności różnych form interwencjonizmu, który w końcu podzielił także samych monetarystów na
zwolenników pełnego zakazu interwencjonizmu i zwolenników niektórych jego form, takich jak polityka
fiskalna (podatkowa), czy administracyjne rozbijanie monopoli. Dyskusja ta trwa wśród ekonomistów praktycznie do
dziś.
W latach 80. keynesizm stracił swoją popularność i rolę wiodącej szkoły ekonomicznej przejął monetaryzm. Monetaryzm
stał się także dobrą teoretyczną podbudową dla przeprowadzanych reform gospodarczych idących w kierunku
zmniejszania interwencjonizmu, prywatyzacji i stabilnej polityki pieniężnej. W USA ideami monetaryzmu motywowane
były przemiany gospodarcze zainicjowane przez Ronalda Reagana, a w Wielkiej Brytanii przez Margaret Thatcher.
Sukcesy tych reform (choć miały też one swoje niepowodzenia) spowodowały wzrost popularności monetaryzmu w
wielu krajach, w tym również w Polsce.
J. A. SCHUMPETER I SCHUMPETEROWSKA TEORIA ROZWOJU GOSPODARCZEGO. SCHUMPETERYZM A KEYNESIZM
Joseph Alois Schumpeter, był uważany przez swojego ucznia Paula Samuelsona za wielkiego showmana. Schumpeter
całe życie prowadził grę intelektualną ze swoim środowiskiem akademickim i opinią publiczną co uwypukliło jego intelekt
i dokonania. Chciał on stale udowadniać, że jest najlepszym ekonomistą na świecie.
W wieku 60 lat przyznał, że marzył o tym aby być najwspanialszym kochankiem Wiednia, najlepszym jeźdźcem Europy i
najwybitniejszym ekonomistom na świecie. Marzył też o tym aby być znawcom sztuki, zrobić karierę polityczną i odnieść
sukces w biznesie.
Schumpeter uważał, że nie można dobrze zrozumieć i uprawiać badań z zakresu teorii ekonomii nie znając jej historii.
HME tworzyła dogodną płaszczyznę, na której Schumpeter mógł połączyć wszystkie swoje zainteresowania tj. filozofie,
socjologię, historię, teorie ekonomiczne, ekonomię stosowaną ( pieniądz, cykle koniunkturalne, finanse publiczne)i
teorię socjalizmu.
„Teoria rozwoju gospodarczego” (1912) wykazał, że wzrost gospodarczy w długim okresie czasu, związany jest ze
strukturą instytucjonalną społeczeństwa. W tej strukturze najważniejszą rolę odgrywa przedsiębiorca, który z własnej
inicjatywy i na własne ryzyko, wprowadza nową technologię i innowacyjne produkty do gospodarki. Inni producenci
naśladują i upowszechniają sprawdzone już metody wytwarzania. Źródło wzrostu gospodarczego tkwi więc w
innowacyjnej działalności przedsiębiorcy, który powinien być dobrze wynagradzany za swoją kreatywną działalność.
Strumień napływających do gospodarki wynalazków dzięki innowacyjności przedsiębiorcy rodzi atmosferę optymizmu
wśród
inwestorów,
która
sprzyja
rozwojowi
wysokiej
koniunktury
w
gospodarce.
Koniunktura
nie
trwa
jednak
wiecznie,
wyczerpuje
się
strumień
wynalazków
i naruszona zostaje ogólna równowaga. Prowadzi to w rezultacie do kryzysu gospodarczego, który
w gospodarce rynkowej jest rodzajem twórczej destrukcji. Kryzys eliminuje bowiem najmniej sprawne przedsiębiorstwa,
niezdolne sprostać wymaganiom rosnącej konkurencji i nie nadążające za ogólnym postępem innowacyjnym.
Kontynuując swoją teorię innowacyjnego, twórczego przedsiębiorcy, doszedł do wniosku, że konkurencja prowadzi
nieuchronnie do powstawania monopoli, które w miarę postępującego rozwoju będą odgrywać coraz większą rolę w
gospodarce. Nastąpi wówczas upadek twórczego przedsiębiorcy, którego zastąpi zbiurokratyzowany zarząd oraz
menedżerowie nieskorzy do podejmowania ryzyka. Większość wielkich korporacji przekształci się wówczas we własność
anonimową, rozproszoną między dużą liczbę akcjonariuszy. Ich przewaga konkurencyjna doprowadzi do
wyeliminowania licznych drobnych przedsiębiorstw. Dobrze płatny menedżer i akcjonariusze nie będą stawać
w obronie prywatnej własności. Robotnicy najemni też nie będą bronić prywatnej własności. W ten sposób zniknie
polityczne poparcie dla prywatnej własności jako ekonomicznej podstawy kapitalizmu. Wady gospodarki kapitalistycznej
ujawnione przez intelektualistów doprowadzą w końcu do radykalizacji ruchu robotniczego i upadku gospodarki
kapitalistycznej.
EKONOMIA EWOLUCYJNA. EKONOMIA BEHAWIORALNA. EKONOMIA EKSPERYMENTALNA
Ekonomia behawioralna jest dziedziną analizy ekonomicznej, która weryfikuje założenia ekonomii neoklasycznej w
oparciu o wyniki badań socjologicznych i psychologicznych
W początkowym okresie rozwoju ekonomia klasyczna zawierała liczne odwołania do psychologii, etyki i moralnościi.
Przykładowo, Adam Smith napisał „Teorię moralnych sentymentów”, ważne dzieło opisujące psychologiczne pryncypia
indywidualnego zachowania, a Jeremy Bentham pisał obszerne teksty na temat psychologicznego podszycia
utylitaryzmu
Ekonomiści zaczęli się oddalać od psychologii podczas rozwoju neoklasycznej ekonomii, jako że starali się przekształcić
tę dyscyplinę w naukę naturalną, używając wyjaśnień zachowania ekonomicznego wywodzących się z przypuszczeń na
temat natury czynników ekonomicznych (tzw. "przewrót paretowski"
). Rozwinięto koncepcję homo oeconomicus i jej
psychologiczny aspekt był zasadniczo racjonalny. Pomimo to, psychologiczne wyjaśnienia nadal dostarczały informacji
wielu ważnym postaciom związanym z ekonomią neoklasyczną, jak Francis Edgeworth,Vilfredo Pareto, Irving
Fisher i John Maynard Keynes.
Pomimo iż psychologia niemalże zniknęła z dyskusji o ekonomii w XX wieku ukazywała się w pracach Francuza Gabriela
Tarde, Amerykanina George Katona i Węgra Laszlo Garai. Modele użyteczności oczekiwanej i zdyskontowanej zaczęły
zyskiwać szeroką akceptację, generując sprawdzalne hipotezy na temat podejmowania decyzji pod wpływem
przypadkowości oraz konsumpcji intertemporalnej. Wkrótce wiele zaobserwowanych i powtarzających się anomalii
zakwestionowało te hipotezy. Co więcej, podczas lat 60-tych psychologia kognitywna zaczęła bardziej naświetlać mózg
jako narzędzie przetwarzania informacji (w przeciwieństwie do modeli behawiorystycznych). Psycholodzy z tej dziedziny,
jak Ward Edwards, Amos Tversky i Daniel Kahneman zaczęli porównywać swoje kognitywne modele podejmowania
decyzji pod wpływem ryzyka i przypadkowości do modeli ekonomicznych racjonalnego zachowania. W psychologii
matematycznej zaobserwować można długotrwałe zainteresowanie tranzytywności preferencji oraz tego jaki rodzaj
miary stanowi użyteczność (Luce, 2000).
Ważna praca w rozwoju ekonomii behawioralnej oraz dziedzin finansowych została napisana przez Kahnemana i
Tverskiego w roku 1979. Praca ta, „Badanie teorii: Analiza decyzji pod wpływem ryzyka” użyła kognitywnych technik
psychologicznych w celu wyjaśnienia wielu udokumentowanych rozbieżności w podejmowaniu decyzji ekonomicznych
w stosunku do teorii neoklasycznej. Jednakże „Teoria Przestępstwa” autorstwa laureata nagrody nobla Gary'ego
Beckera w 1967 była znaczącym dziełem które przyczyniło się do zaangażowania elementów psychologicznych do
podejmowania decyzji ekonomicznych; Becker jednakże nalegał na podtrzymywanie ścisłej spójności preferencji.
Śledząc historię ekonomii behawioralnej powinno się odnieść do teorii Ograniczonej Racjonalności przez Laureata
nagrody Nobla Herberta Simona, który wyjaśnił w niej jak ludzie irracjonalnie mają tendencję do bycia zadowolonymi,
zamiast maksymalizowania użyteczności, jak się powszechnie uważa. Do innych wybitnych prekursorów nowoczesnej
ekonomii behawioralnej należy Maurice Allais, którego „Paradoks Allaisa” reprezentował kluczowe wczesne
kwestionowanie teorii oczekiwanej użyteczności.
Na przestrzeni lat różne inne wpływy psychologiczne zostały wcielone do ekonomii behawioralnej, takie jak nadmierna
pewność siebie, odchylenie przewidywania oraz wpływy ograniczonej uwagi. Do kolejnych kamieni milowych w rozwoju
dziedziny należy licznie uczęszczana i zróżnicowana konferencja na Uniwersytecie w Chicago, specjalna edycja
Kwartalnika Ekonomicznego z 1997 roku („Ku pamięci Amosa Tverskiego”) poświęcona zagadnieniu ekonomii
behawioralnej oraz przyznaniu nagrody Nobla Danielowi Kahnemanowi w roku 2002 za „wcielanie wglądu w badania
psychologiczne do nauk ekonomicznych, szczególnie dotyczących ludzkiego zdania i podejmowania decyzji pod
wpływem niezdecydowania”
Badanie teorii jest przykładem uogólnionej teorii oczekiwanej użyteczności. Pomimo że bierze powszechnie udziału w
dyskusjach z dziedziny ekonomii behawioralnej, uogólniona teoria oczekiwanej użyteczności jest podobnie
motywowana przez zagadnienia niedokładności opisowej teorii oczekiwanej użyteczności.
Ekonomia behawioralna dotyczyła również problemów wyboru intertemporalnego. Czołowym konceptem jest ten o
hiperbolicznej utracie wartości, proponowany przez George'a Ainslie (1975) i rozwinięty przez Davida Laibsona, Teda
O'Donoghue i Matthew Rabin, w którym to wysoka stopa obniżki jest użyta pomiędzy teraźniejszością i niedaleką
przyszłością, a niższa stopa pomiędzy niedaleką i daleką przyszłością. Ten wzór obniżania cen jest dynamicznie niezgodny
(lub czasowo niezgodny), a zatem niezgodny z niektórymi modelami racjonalnego wyboru, skoro stopa obniżki pomiędzy
czasem t i t+l będzie niska o czasie t-l, gdzie t jest niedaleką przyszłością, a wysoka o czasie t gdzie t jest teraźniejszością
a czas t+l niedaleką przyszłością. Częścią dyskusji o hiperbolicznym obniżaniu ceny stała się zwierzęca i ludzka praca nad
teorią melioracji i prawa dopasowania Richarda Herrnsteina. Sugerują one, że zachowanie nie jest oparte na oczekiwanej
użyteczności lecz na poprzednim doświadczeniu wzmocnienia. Inne dziedziny ekonomii behawioralnej reprezentują
mniej kwestionowania neoklasycznej teorii użyteczności, wzbogacając model funkcji użyteczności bez pociągania za
sobą niezgodności preferencji. Duża liczba prac na temat „sprawiedliwości” i „recyprokalnego altruizmu” przez uczonych
takich jak Ernst Fehr, Armin Falk czy Matthew Rabin osłabiła neoklasyczne założenie „idealnego samolubstwa”. Praca ta
szczególnie daje się odnieść do ustalania wysokości płac na rynkach robotniczych. Praca nt. „nieodłącznej motywacji”.
Metodologia[edytuj | edytuj kod]
Początkowo ekonomia behawioralna i teorie finansowe były rozwijane prawie wyłącznie przez eksperymentalne
obserwacje i wyniki sondaży, aczkolwiek w ostatnich czasach dane zaczerpnięte z realnego świata zajęły bardziej
poważną pozycję. Funkcjonalny magnetyczny rezonans jądrowy uzupełnił te starania poprzez jego użytek w określeniu
które obszary mózgu są aktywne podczas różne etapy podejmowania decyzji ekonomicznych. Eksperymenty symulujące
sytuacje rynkowe jak handel na rynku papierów wartościowych oraz aukcje są postrzegane jako szczególnie przydatne
jako że mogą być używane w celu izolacji efektu konkretnego odchylenia na podstawie zachowania; zaobserwowane
zachowanie rynkowe może być wyjaśnione na wiele sposobów, ostrożnie zaprojektowane eksperymenty mogą zawęzić
grono wiarygodnych wyjaśnień. Eksperymenty są zaprojektowane żeby być motywacyjno-kompatybilne, a
zobowiązujące transakcje z wykorzystaniem prawdziwych pieniędzy są „normą”.
Kluczowe obserwacje[edytuj | edytuj kod]
W finansach i ekonomii behawioralnej wyróżniamy trzy główne tematy:
1. Heurystyka: ludzie często podejmują decyzję bazowane na szacunkowych regułach kciuka, a nie na ściśle
racjonalnej analizie. Zobacz także odchylenia kognitywne i ograniczona racjonalność
2. Framing: sposób w jaki problem jest ukazany podejmującemu decyzje będzie miał wpływ na jego działanie
3. Nieefektywność rynkowa: istnieją wyjaśnienia dla zaobserwowanych wyników rynkowych które są
przeciwieństwem racjonalnych oczekiwań i wydajności rynkowej. Zawierają one źle ustalone ceny, irracjonalne
podejmowanie decyzji i anomalie zwrotów. Szczególnie Richard Thaler opisał specyficzne anomalie rynkowe z
perspektywy behawioralnej.
Barberis, Shleifer i Vishny (1998) oraz Daniel, Hirschleifer i Subrahmanyam (1998) zbudowali modele oparte na
ekstrapolacji (widzeniu modeli w losowych sekwencjach) oraz nadmiernej pewności siebie w celu wyjaśnienia
awaryjnych nad- i podreakcji rynkowych, jednak nad źródłem nieprawidłowych reakcji ciągle się debatuje. Te modele
zakładają, że błędy i odchylenia są powiązane ze sobą poprzez czynniki, tak żeby się wzajemnie nie redukowały. Miałoby
to miejsce jeśli duża frakcja czynników patrzyłaby na ten sam sygnał (jak np. porada analityka) lub miała wspólne
odchylenie.
Ogólniej mówiąc, odchylenia kognitywne mogą mieć ogólnie anomalne efekty jeśli ma miejsce społeczne udzielanie się
uczuć (powodując zbiorową euforię lub strach) pomysły, prowadząc do zjawisk takich jak instynkt stadny lub grupowe
myślenie. Finanse behawioralne i ekonomia opiera się tak jak na psychologii społecznej w obrębie dużych grup jak i na
psychologii indywidualnej. W niektórych modelach zachowań niewielka grupa dewiacyjna może mieć istotny wpływ na
poszerzanie rynku (np. Fehr i Schmidt, 1999).
Ekonomia ewolucyjna - terminem tym określa się rozmaite koncepcje ekonomiczne, rozwijane w od początków XX wieku,
które dopuszczały możliwość wyjaśniania procesów gospodarczych przez analogię z procesem ewolucji, zachodzącym
w środowisku przyrodniczym.
Ekonomia ewolucyjna nawiązywała do koncepcji Karola Darwina, Jeana Lamarcka, Herberta Spencera i była skierowana
przeciw metodzie oraz paradygmatowi ekonomii neoklasycznej, w szczególności instytucjonalizmowi. W opozycji do
niej, za przedmiot nauki ekonomii, ekonomia ewolucyjna uznaje poznanie motywów działalności ludzi w procesie
gospodarowania, określenie zasad rozwoju gospodarczego oraz zrozumienie istoty aktywności podmiotów
gospodarczych i mechanizmów kierujących tą aktywnością za pomocą narzędzi nauk przyrodniczych, a nie mechaniki.
Ekonomia ewolucyjna nie izoluje sfery ekonomicznej aktywności ludzi od wpływu innych czynników,
np. psychologicznych, kulturowych, socjologicznych, klimatycznych, politycznych itechnologicznych. Analizuje proces
gospodarczy w jego ruchu,czyli w dążeniu do równowagi nieustannie zakłócanej przez rozmaite czynniki. Podkreśla
ograniczoność wiedzy ludzkiej, co ma wpływ na decyzje jednostki, które nie mogą być optymalne.
Konkurencję pojmuje w kategoriach walki właściwej dla świata przyrody, w której sukces odnosi osobnik bardziej
przystosowany. Innowacje zwiększające stopień przystosowania przedsiębiorstwa (nowa technologia, sposób
organizacji pracy, itd.) wypiera "gorsze" istniejące rozwiązania powodując eliminację przedsiębiorstw, które nie
przyswoiły danej innowacji. Efektem tak przedstawionej naturalnej selekcji przedsiębiorstw jest rozwój gospodarczy.
Ekonomia ewolucyjna ma duże osiągnięcia w zakresie analizy mikroekonomicznej, niewielkie zaś w makroekonomii.
Modelowanie zjawisk ewolucyjnych było do niedawna technicznie niemożliwe, więc pierwsze modele formalne
pozwalających na analizę w skali całej gospodarki, lub przynajmniej jej gałęzi rozwinięto dopiero w latach 80. (Nelson i
Winters).
Niektóre koncepcje ekonomii ewolucyjnej, przede wszystkim uwzględnianie innowacji w tworzonych modelach, zostały
przejęte przez kierunki ekonomii głównego nurtu. Rozmaitość koncepcji stanowi przeszkodę w przekształceniu się
ekonomii ewolucyjnej w szkołę ekonomiczną, posiadającą określony paradygmat.
Ekonomia eksperymentalna - dział ekonomii zajmujący się zastosowaniem metod eksperymentalnych.
Podstawowym narzędziem ekonomii eksperymentalnej jest eksperyment. Eksperymenty mogą być przeprowadzane
zarówno w laboratoriach jak i w terenie, a ich wyniki wykorzystywane są do testowania i lepszego zrozumienia teorii
ekonomicznych. W warunkach laboratoryjnych tworzone jest kontrolowane otoczenie gospodarcze, a uczestnicy są
motywowani do podejmowania realnych decyzji poprzez zapewnienie im odpowiednich bodźców, najczęściej
finansowych. W wyniku przeprowadzanych eksperymentów możliwe jest lepsze zrozumienie sposobów podejmowania
decyzji, indywidualnych zachowań czy warunków zaistnienia kooperacji między uczestnikami.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Opracowanie Zagadnień na egzamin Mikroprocki
opracowane zagadnienia 2011
monopolizacja gospodarki, Opracowane zagadnienia
Opracowanie zagadnień NIK, Bezpieczenstwo Narodowe rok I
temp krytyczna, TRANSPORT PWR, STUDIA, SEMESTR II, FIZYKA, fizyka-wyklad, zagadnienia opracowane, za
socjologia - opracowane zagadnienia(2), Uniwerek
Opracowane zagadnienia na koło z podstaw turystyki, Notatki na koła
opracowane zagadnienia ściąga nowa
chemia fizyczna wykłady, sprawozdania, opracowane zagadnienia do egzaminu Sprawozdanie ćw 7 zależ
Drobnoustroje chorobotwórcze opracowane zagadnienia
Egzamin opracowane zagadnienia 2
Opracowanie zagadnień na prawo handlowe
Podstawy biologicznego rozwoju człowieka opracowane zagadnienia z roku 14 2015
opracowane zagadnienia na egazamin
Opracowane Zagadnienia
Socjologia organizacji socjologia organizacji opracowanie zagadnien
ChMB kolokwium I opracowane zagadnienia by Owca
METODOLOGIA opracowane zagadnienia pdf
więcej podobnych podstron