blizejprzedszkola.pl

58

n

auczyciele

P

iszą

katarzyna ziętal, beata Guzik

Grupa mieszana w przedszkolu swoją strukturą przypomina
rodzinę i stwarza bardziej naturalne i korzystne warunki
do rozwoju dzieci niż grupa jednorodna wiekowo.
Zapewnia bogatą i różnorodną stymulację,
wymusza kontakty społeczne,
uczy komunikacji na wielu poziomach.

Galimatias

czyli grupa mieszana

K

ształtowanie postawy dziecka jako członka zbiorowości

przedszkolnej nie ogranicza się tylko do kontaktów z ró-

wieśnikami, lecz dotyczy także komunikacji z młodszy-

mi i starszymi kolegami oraz osobami dorosłymi. Dlatego coraz

częściej można zaobserwować tworzenie w przedszkolach grup

mieszanych, skupiających dzieci w różnym wieku. Przebywa-

nie dziecka w takiej grupie wpływa korzystnie na jego rozwój.

Zróżnicowane ze względu na wiek dzieci dostarczają sobie wza-

jemnie szerokiego wachlarza doświadczeń emocjonalnych, spo-

łecznych i intelektualnych. Grupa swoją strukturą przypomina

rodzinę oraz stwarza bardziej naturalne i korzystne warunki do

rozwoju niż grupa jednorodna pod względem wieku. W grupie

mieszanej dzieci otrzymują bogatą i różnorodną stymulację, na-

silają się kontakty społeczne, dzieci wypracowują sobie różne

sposoby komunikowania się z kolegami.

Zalety grupy mieszanej

W

iele lat pracy w grupie mieszanej pozwoliło nam na zaob-

serwowanie jej pozytywnych aspektów i zalet prowadze-

nia takiej grupy. Przebywanie w grupie mieszanej ma znaczący

wpływ na rozwój społeczny dziecka. Zajmując coraz to inną po-

zycję społeczną, dziecko staje się osobą bardziej odpowiedzialną,

kompetentną, czuje się potrzebne, przez co wzrasta jego poczucie

wartości i odpowiedzialności. Dziecko przebywa w naturalnym

środowisku, zróżnicowanym, lecz rzeczywistym, najbardziej

odpowiednim dla jego rozwoju. Tak jak w naturalnym środowi-

sku nie uczy się tylko od równolatków, ale także od młodszych

i starszych dzieci. Plusem jest możliwość pobyt w jednej grupie

rodzeństwa. W sposób naturalny i samoistny przedszkolaki uczą

się postaw tolerancji, partnerstwa i współżycia w społeczeństwie.

Naturalne jest zaangażowanie i opiekuńczość dzieci starszych

nad młodszymi oraz możliwość prezentowania przed nimi bo-

gatych doświadczeń. Dzieci młodsze nie czują się osamotnione,

wiedzą, że mogą liczyć nie tylko na nauczycielkę, ale także na

starszych kolegów, którzy pomogą i doradzą. Grupa zróżnico-

wana wiekowo ułatwia indywidualizację oddziaływań wycho-

wawczych, nie tylko ze względu na wiek, ale także możliwości

rozwojowe poszczególnych dzieci. Można w niej uwzględnić

wszelkie niedostatki bez wytykania ich i zwracania na nie uwagi.

Wspólne dla dzieci w różnym wieku zajęcia, zabawy czy wywią-

zywanie się ze swoich obowiązków, jak np. dyżury, powoduje, że

przedszkolaki nawiązują serdeczne, przyjazne, pełne zrozumie-

nia kontakty zarówno pomiędzy sobą, jak i nauczycielką, zbliżają

się do siebie i kształtują postawy prospołeczne.

Sala dla dzieci w różnym wieku

S

ala przeznaczona dla grupy mieszanej pod względem wie-

ku wymaga odpowiedniego przygotowania. Jej wyposażenie

powinno być dostosowane zarówno dla dzieci młodszych, jak

i starszych. Należy ustawić stoliki niższe dla maluchów i wyż-

sze dla starszaków, odpowiednie dla nich krzesełka, przygoto-

wać zabawki i pomoce dydaktyczne przystosowane do wieku

całej grupy. Półeczki, szafki i szuflady przeznaczone na zabawki

i indywidualne rzeczy dzieci powinny być na takiej wysokości,

aby każdy przedszkolak bez problemu potrafił po nie sięgnąć.

Także tablice ścienne, przeznaczone do demonstracji ilustracji

i innych środków dydaktycznych muszą być zawieszone na od-

powiedniej wysokości. Podział sali dotyczy także wydzielenia

miejsc dla przebiegu cichej zabawy jednej grupy, kiedy druga

grupa pracuje pod kierunkiem nauczyciela.

Wspólna zabawa

D

zieci od początku powinny być uczone, które zabawki są

dla nich odpowiednie i którymi mogą się bawić. Dobrze

jest dokonać podziału zabawek odpowiednio do wieku, pozo-

stawiając jednak dużą liczbę zabawek wspólnych. Przedszkolaki

powinny taki podział respektować. Młodsze dzieci zrozumieją,

że niektóre zabawki i pomoce dydaktyczne nie są przeznaczone

dla nich. Ponieważ jednak interesują się tymi zabawkami, trzeba

nauczyć starsze dzieci, aby uwzględniały przy organizowaniu

swoich zabaw to zainteresowanie. Wspólne zabawy są bardzo

dobrym sposobem uspołeczniania dzieci i wytwarzania się wię-

zi uczuciowej między nimi. Starsze uczą się traktować małych

kolegów serdecznie, cierpliwie i odnosić się z wyrozumiałością

do ich braku sprawności czy wiadomości. Maluchy cieszą się ze

wspólnych zabaw, okazują wdzięczność za okazaną pomoc i za-

interesowanie, podczas tych zabaw wiele się uczą.

blizejprzedszkola.pl

59

n

auczyciele

P

iszą

B

liżej

P

rzedszkola



.89 luty 009

Podział obowiązków

W

grupie mieszanej istnieje wyraźny podział obowiązków

i wymagań stawianych dzieciom młodszym i starszym.

Dzieci powinny to zrozumieć i akceptować. Podział obowiąz-

ków dotyczy różnych przejawów życia codziennego – samoob-

sługi, prac porządkowych, zajęciach i zabawach, wzajemnym

pomaganiu sobie, sprawowaniu dyżurów.



samoobsługa

– o ile 5-6 latki są prawie całkowicie samodziel-

ne w zakresie czynności samoobsługowych, to dzieci 3-4 letnie

wymagają jeszcze pomocy w tym zakresie. Warto uczyć starsze

dzieci, aby pomagały młodszym kolegom. Ważne jest jednak,

by uświadomić starszakom, że należy pomagać, a to nie znaczy

wyręczać. Pomoc musi dotyczyć tylko tych czynności, których

maluchy naprawdę nie umieją wykonać same. Jeżeli będą wy-

ręczane, nauczą się, że mogą korzystać z ciągłej pomocy i nie

będą próbować samodzielnie działać. Nauczycielka zawsze po-

winna jasno określić zakres czynności, które powinny wykony-

wać dzieci starsze, pomagając młodszym i wyjaśnić sposób ich

realizacji. W miarę osiągania przez maluchy wyższego poziomu

sprawności i zdobywania różnych umiejętności, pomoc starsza-

ków należy stopniowo ograniczać.



Prace porządkowe

– wymagania stawiane dzieciom w róż-

nym wieku muszą być zróżnicowane odpowiednio do ich moż-

liwości. Wiadomo, że dzieci starsze mają już więcej doświadczeń

z życia zespołowego, a ich wyższy poziom rozwoju umysłowego

pozwoli na lepsze zrozumienie stawianych im wymagań i po-

dawanych wyjaśnień. Wiedzą doskonale, dlaczego należy dbać

o porządek (co nie znaczy, że zawsze tego przestrzegają). Wyma-

gania wobec starszaków są większe i bardziej stanowcze wobec

przestrzegania ustalonych zasad i reguł. Dzieciom powinno się

także tłumaczyć, że tego, czego starszakom czasem nie chce się

zrobić, maluchy po prostu zrobić nie potrafią. Dlatego ważne jest

zachęcanie starszków do pomagania młodszym kolegom w za-

kresie wykonywania prac porządkowych.



Dyżury

– podział czynności w grupie mieszanej powinien

dotyczyć jakości i zakresu wykonywanych dyżurów. Można po-

wierzać je nie tylko dzieciom starszym, młodsze również chętnie

podejmują się takiego obowiązku. Na początku roku szkolnego

należy wyjaśnić dzieciom, na czym polegają dyżury, jaki jest za-

kres obowiązków dyżurnego w poszczególnej dziedzinie i jak

należy reagować na polecenia osób dyżurujących. W naszej gru-

pie od kilku lat istnieje sprawdzony system dyżurów. Dyżurnych

wybieramy raz na tydzień, po dwie osoby do każdego dyżuru.

Dzieci wiedzą, że dyżurnymi od zajęć i stolików mogą zostać tyl-

ko 5-6 latki, natomiast dyżurnymi od łazienek, szatni, zabawek,

klocków i książek może zostać dziecko 4-letnie razem ze starszym

kolegą. Jeżeli dyżurnym chce zostać 3-latek, zostaje przydzielony

na jeden dzień do jednej z par (dla malucha dyżur kilkudniowy

jest za dużym wyzwaniem). Poza tymi dyżurami istnieją także

dyżury nad dziećmi, uczęszczającymi do przedszkola pierwszy

rok. Trwają one około 2-3 miesiące, do czasu zaadaptowania się w

grupie nowego przedszkolaka oraz zrozumienia przez niego re-

guł i zasad, obowiązujących w przedszkolu. Każde nowe dziecko

otrzymuje swojego opiekuna – starszaka, który tłumaczy i poma-

ga koledze w różnych sytuacjach życia codziennego. Takie roz-

wiązanie ma wiele zalet zarówno dla dzieci, jak i nauczycielki.

Organizacja zajęć

O

rganizacja zajęć w grupie dzieci w różnym wieku jest trud-

niejsza niż w grupie jednolitej, ze względu na konieczność

prowadzenia pracy na kilku poziomach. Zajęcia są różnicowane

ze względu na rodzaj, treść i czas. Ważne jest staranne dobieranie

treści ze względu na wiek, możliwości i indywidualny poziom

rozwoju dzieci. Metody i formy pracy muszą być starannie dobra-

ne, a bogaty dobór środków wizualnych powinien uatrakcyjniać

zajęcia. Niektóre zajęcia i czynności możemy prowadzić z całą

grupą, różnicując tylko zadania, np. na zajęciach plastycznych za-

daniem dla dzieci młodszych będzie wykonanie pracy na temat

dowolny, a dla starszych – na temat określony przez nauczyciela.

Można także różnicować techniki – maluchy mogą rysować kred-

kami, a starsze wykonać kolaż z różnorodnych materiałów. Inny

przykład – praca z ilustracją – zadaniem dzieci młodszych może

być policzenie postaci i określenie ich wyglądu, a starszych – uło-

żenie opowiadania, związanego z treścią ilustracji.
Niektóre zajęcia są organizowane w ten sposób, że w pierwszej

części (ok. 10-15 minut) biorą udział wszystkie dzieci. Mogą wy-

słuchać krótkiego opowiadania, rozwiązać zagadki dostosowane

indywidualnie do ich poziomu rozwoju i wiedzy (czasem młod-

sze dziecko radzi sobie z zadaniem lepiej niż dziecko starsze), na-

uczyć się słów piosenki, przeliczać w małym zakresie. Następnie

maluchy przechodzą do kącików cichej zabawy lub do drugiej sali

pod opieką pani woźnej lub stażystki. Cicha zabawa w tej samej

sali ma tą zaletę, że młodsze dzieci mogą przysłuchiwać się i przy-

glądać zajęciu, a dzięki temu przyswajać wiedzę i nowe umiejęt-

ności w zakresie wybranym przez siebie. W poprzednim roku

szkolnym, dzięki takiej organizacji zajęć wszystkie nasze 5-latki

i niektóre 4-latki poprawnie wskazywały i nazywały cyfry, więk-

szość 5-latków znała litery, a niektóre z nich łączyły je w wyrazy

i zdania. Niektóre zajęcia prowadzimy całkiem oddzielnie, z pod-

zespołem dzieci młodszych i starszych. Ważne jest, aby w każdym

planie tygodniowym ujmować treści, przeznaczone dla:



zarówno dzieci starszych, jak i młodszych, tak aby mogły

uczestniczyć przez pewien czas w tym samym zajęciu,

np. to samo opowiadanie, piosenka, przeliczanie, które

dla starszaków będzie później rozwinięte i utrudnione;



tylko dla dzieci starszych, które można zrealizować pod-

czas cichej zabawy lub wyjścia maluchów do drugiej sali,

a także w rankach i popołudniach;



tylko dla dzieci młodszych, realizowane podczas cichej

zabawy starszych dzieci lub w rankach i popołudniach.

Niektóre zadania maluchy mogą także wykonać, przeby-

wając w drugiej sali, pod opieką woźnej lub stażystki.

Pamiętajmy, że rozwój dziecka nie zawsze jest adekwatny do

jego wieku, a różnice indywidualne bywają czasem dość znacz-

ne. Dlatego prowadząc zajęcia z dziećmi w różnym wieku nie

należy sztywno trzymać się podziału wiekowego, lecz trzeba

brać pod uwagę ogólny rozwój dziecka i w uzasadnionych przy-

padkach przenosić je z jednej podgrupy do drugiej.

kataRzyna ziętal, bEata Guzik

Przedszkole Publiczne Nr 8 w Opolu

Bibliografia:

Metodyka wychowania w przedszkolu, red. I.Dudzińska, WSiP, Warszawa, 1976.

www.dzieci.org.pl, www.przedszkole.pl, www.przedszkolak.pl, www.ko.rzeszow.pl

■

Nauczycielka zawsze powinna

jasno określić zakres czynności,

które powinny wykonywać

dzieci starsze, pomagając młodszym

i wyjaśnić sposób ich realizacji.