ROZRÓD

WETERYNARIA W PRAKTYCE

36

www.weterynaria.elamed.pl

LIPIEC-SIERPIEŃ • 4/2008

i prolaktostatyny (prolactin inhibiting factor
– PIF). Rolę PIF spełnia prawdopodob-
nie dopamina wytwarzana w jądrach łu-
kowatych i przekazywana do wyniosło-
ści pośrodkowej podwzgórza. Hamowanie
uwalniania PRL z części gruczołowej przy-
sadki mózgowej do krwioobiegu odbywa
się z udziałem neurotransmitera dopami-
nowego, który powoduje zmianę napię-
cia powierzchniowego specyficznych ko-
mórek, wytwarzających PRL w przednim
płacie przysadki. Wyłączenie dopaminer-
gicznego oddziaływania PIF na przepusz-
czalność błony komórkowej dla prolak-
tyny następuje pod wpływem serotoniny.
Neurotransmiter serotoninergiczny sty-
muluje uwalnianie PRL w powiązaniu
z odruchem ejekcji mleka, wyzwalanym
pod wpływem ssania gruczołów sutko-
wych przez szczenięta, wylizywania skó-
ry własnych gruczołów sutkowych przez
suki z laktomanią czy też prób odciągania
mleka przez właścicieli zwierząt.

O

BJAWY

Objawy ciąży urojonej są łatwo rozpozna-
walne. Do złudzenia przypominają obja-
wy zwiastunowe porodu. Gruczoł sutko-
wy powiększa się, w sutkach widoczna
jest niekiedy samoistnie wypływająca wy-
dzielina mleczna bądź też mlekopodobna.
U suk stwierdza się zwiększenie apetytu,
często dochodzi do przyrostu masy ciała,
pojawia się niepokój motoryczny (nad-
mierna pobudliwość), suka przygotowu-
je gniazdo, matkuje przedmiotom (najczę-
ściej lalkom – fikcyjnym szczeniętom).
Objawem towarzyszącym jest wylizywanie
skóry osiągalnych przez sukę gruczołów
sutkowych, zwłaszcza położonych w oko-
licy pachwinowej. W niektórych przypad-
kach może dojść do stanu zapalnego gru-
czołu sutkowego (wydatne powiększenie
sutków, ich zaczerwienienie, obrzęk i bo-
lesność). Skóra gruczołu sutkowego ule-
ga często zaczerwienieniu, sutki mogą być
tkliwe przy omacywaniu, a pod wpływem
ucisku wycieka z nich mleko lub mleko-
podobna wydzielina. Czasami notowa-
ne są u suki dreszcze, niechęć do opusz-
czania domu, agresja, niekiedy również

Laktomanią (ciąża nerwowa, urojona, pseu-
dociąża) nazywamy pojawienie się fizycz-
nych i psychicznych objawów ciąży, a cza-
sami również i objawów zwiastunowych
porodu u nieciężarnej suki. Z dostępnej
literatury oraz obserwacji własnych wia-
domo, że stwierdza się ją również u kotek,
jednakże z dużo mniejszą częstotliwością
występowania niż u suk (7).

Ciąża urojona występuje zarówno u suk

niedopuszczonych do krycia, jak również
u suk pokrytych bądź inseminowanych,
ale u których nie doszło do rozwoju ciąży.
Zarówno wiek suki, jak i rasa oraz prze-
byte wcześniejsze ciąże nie odgrywają roli
w etiologii laktomanii.

Przyczyny ciąży urojonej u suk nie są

do końca wyjaśnione (8). Wiadomo, że
występuje ona w fazie ciałka żółtego,
zwykle 6-12 tygodni po cieczce, jest zwią-
zana z/i uzależniona od wcześniejszego,
przedłużonego utrzymywania się zwięk-
szonego stężenia progesteronu (1, 3).
Przedłużająca się czynność sekrecyj-
na ciałek żółtych, po przebytej cieczce,
prowadzi do wzrostu stężenia progeste-
ronu we krwi, efektem tego jest proli-
feracja części wydzielniczej i ewolucja
tkanki śródmiąższowej gruczołów sut-
kowych (5). Równocześnie w terminie
przypadającym na rzekomy okres około-
porodowy zaznacza się u suk z ciążą uro-
joną wyraźne obniżenie poziomu proge-
steronu we krwi przy bardzo wyraźnym
wzroście prolaktyny (PRL) uwalnianej
z części gruczołowej przysadki mózgo-
wej (1, 9). Wynika stąd, że w patogenezie
laktomanii główną rolę odgrywa ujem-
na korelacja zachodząca pomiędzy stę-
żeniem progesteronu i prolaktyny w su-
rowicy krwi. Potwierdzeniem tej tezy jest
wystąpienie laktacji u suki po wykona-
nym zabiegu owariohysterektomii w fazie
lutealnej cyklu. Prowadzi to do gwałtow-
nego spadku stężenia progesteronu w su-
rowicy krwi i związanego z nim nagłego
wzrostu stężenia prolaktyny.

Wydzielanie prolaktyny uzależnione jest

od dwóch przeciwstawnych czynników,
wytwarzanych w podwzgórzu: prolakto-
liberyny (prolactin releasing factor – PRF)

dr n. wet. Roman Dąbrowski

Katedra i Klinika Rozrodu Zwierząt Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie

Abstract

Pseudopregnancy is a syndrome that is
observed in non-pregnant bitches char-
acterized by physical and mental signs of
pregnancy sometimes accompanied by
prodromal symptoms of labour. General-
ly, pseudopregnancy occurs in the luteal
phase, what is related to and dependent
on previous, prolonged maintenance
of increased serum levels of progeste-
rone. In some cases, the symptoms of
pseudopregnancy remain undetected
by owners and subside spontaneously.
Pharmacological treatment involves ma-
inly prolactin inhibitors.

Key words

bitches, pseudopregnancy, progestero-
ne, prolactin, prolactin inhibitor

Streszczenie

Ciąża urojona to stan, w którym do-
chodzi do pojawienia się fizycznych
i psychicznych objawów ciąży, a czasa-
mi również i objawów zwiastunowych
porodu u nieciężarnej suki. Zazwyczaj
do wystąpienia ciąży urojonej dochodzi
w fazie ciałka żółtego, co jest związane
z/i uzależnione od wcześniejszego, prze-
dłużonego utrzymywania się zwiększo-
nego stężenia progesteronu w surowicy
krwi. Objawy ciąży urojonej są niekiedy
niezauważone ze strony właściciela i za-
nikają samoistnie. Leczenie farmakolo-
giczne polega głównie na stosowaniu
inhibitorów prolaktyny.

Słowa kluczowe

suki, ciąża urojona, progesteron, pro-
laktyna, inhibitory prolaktyny

Ciąża urojona

u suk

ROZRÓD

WETERYNARIA W PRAKTYCE

37

www.weterynaria.elamed.pl

LIPIEC-SIERPIEŃ • 4/2008

dochodzi do obrzęku sromu. Widoczny
może być skąpy śluzowy, ciągliwy wypływ
z dróg rodnych. Objawom tym może to-
warzyszyć pozorowany poród z parciami
naśladującymi bóle porodowe.

Czasami objawy ciąży urojonej mogą

trwać miesiącami, a nawet latami. Przy-
czyna tego stanu nie jest do końca wyja-
śniona. Prawdopodobnie wynika to z bra-
ku oddziaływań hormonalnych pomiędzy
przysadką/podwzgórzem a jajnikami.
Można również przypuszczać, że samo-
wylizywanie/gryzienie pakietów sutko-
wych przez sukę może również prowadzić
do chronicznej laktomanii. W takim przy-
padku, zalegająca w gruczole sutkowym
wydzielina mleczna ulega zagęszczeniu,
dochodzi do wytrącenia się złogów w ob-
rębie poszczególnych gruczołów, tworze-
nia się ropni, przetok, a w konsekwencji
nawet i nowotworów.

L

ECZENIE

Leczenie ciąży urojonej jest uzależnione
od wyniku badania klinicznego. W przy-
padku niewielkiej laktacji zazwyczaj od-
stępuje się od leczenia farmakologiczne-
go. Wystarczające jest zapewnienie suce
dużej ilości ruchu, ograniczenie wody,
podawania paszy treściwej, zwłaszcza bo-
gatej w białko (zalecana dieta ubogobiał-
kowa). Wskazane jest pilnowanie suki
w celu ograniczenia ssania sutków, co
stanowi bezpośrednią przyczynę wzmo-
żonej produkcji mleka. Zwykle takie dzia-
łanie wystarcza do samoistnego cofnięcia
objawów ciąży urojonej.

W przypadku gdy gruczoły sutkowe

są nabrzmiałe, niekiedy bolesne, moż-
na stosować miejscowo okłady ściągają-
ce, maści ochładzające i przeciwzapalne.
Leczenie miejscowe polega również na
aplikacji jodyny, którą smaruje się skórę
wokół brodawek sutkowych raz dzien-
nie przez okres 5 dni. Objawem ubocz-
nym nadmiernego stosowania jodyny
może być jednak wysuszenie naskórka.
W celu uniknięcia tego zaleca się sma-
rowanie zmienionej chorobowo skóry
czystą wazeliną lekarską bądź maścią
witaminową.

Do leków farmakologicznych stosowa-

nych w leczeniu laktomanii u suk należy
zaliczyć: estrogeny i gestageny, androge-
ny, bromokryptynę, kabergolinę, kwas
acetylosalicylowy oraz leki homeopa-
tyczne (Hormell ad. us vet., RV 15 Lacto).
Z praktycznego punktu widzenia estro-
geny i progestageny nie są zalecane w le-
czeniu ciąży urojonej u suk ze względu na
możliwość wystąpienia powikłań po ich
zastosowaniu (np. ropomacicze, zwyrod-
nienie torbielowate ściany macicy, torbie-
le jajnikowe, uszkodzenie szpiku). Andro-
geny z kolei mogą powodować wirylizację,
przerost łechtaczki, dlatego również nie są
polecane do leczenia laktomanii.

Na podstawie dostępnej literatury oraz

obserwacji własnych wiadomo, że najsku-
teczniejszymi lekami w terapii ciąży urojo-
nej u suk są antagoniści prolaktyny (1, 6).
Do tej grupy leków należą syntetyczne
pochodne alkaloidów sporyszu (agoni-
ści receptorów dopaminergicznych), któ-
rych rola polega na hamowaniu uwalnia-
nia prolaktyny (inhibitory prolaktyny).
Przykładem antagonistów prolaktyny jest
bromokryptyna (2-bromo-α-ergokrypty-
na, preparat Pseudogravin

®

, BRK „Werfft”

austriackiej firmy Werfft-Chemie). Cechą
charakterystyczną bromokryptyny jest jej
szybkie wchłanianie się z przewodu po-
karmowego do krwiobiegu (6). Z organi-
zmu zostaje wydalana prawie całkowicie
z żółcią. Po podaniu doustnym bromo-
kryptyny dochodzi do spadku produk-
cji mleka już w kilka godzin od jej zasto-
sowania. Lek podaje się w dawce 1 tabl.
na 5 kg m.c. przez okres 5-10 dni. Czę-
sto obserwowanym objawem ubocznym
po zastosowaniu BRK są wymioty, które
w efekcie mogą prowadzić do odwodnie-
nia organizmu. W celu ich ograniczenia,
na ok. 30 minut przez podaniem prepara-
tu, zaleca się podanie środków przeciwy-
miotnych (np. atropiny, aviomarinu).

Innym lekiem zaliczanym do inhibi-

torów prolaktyny z grupy syntetycznych
pochodnych alkaloidów sporyszu jest
kabergolina (2). Dostępny na polskim
rynku preparat Galastop

®

(flakony o po-

jemności 7 ml i 15 ml) charakteryzuje się

łatwiejszym sposobem podania w po-
równaniu do BRK. Dawka leku wyno-
si 5 μg/kg m.c., co odpowiada 0,1 ml/kg
m.c. (per os) przez 5-10 dni. Atutem stoso-
wania kabergoliny w leczeniu ciąży uro-
jonej u suk jest jej silne działanie hamu-
jące na wydzielanie prolaktyny. Ponadto
nie stwierdza się efektów ubocznych po
jej podaży.

Do środków obniżających produkcję

mleka zaliczymy również kwas acetylo-
salicylowy. Na podstawie dostępnej lite-
ratury wiadomo, że powszechnie znany
preparat, jakim jest Polopiryna S

®

, był wy-

korzystywany z bardzo dobrymi efektami
do skrócenia laktacji u macior po stosun-
kowo wczesnym odłączeniu prosiąt od
matki. Fakt ten został wykorzystany przez
lekarzy weterynarii w leczeniu laktomanii
u suk. Przeprowadzone badania wykazały,
że kwas acetylosalicylowy (preparat Aspi-
ryn

®

–Bayer, Polopiryna S

®

) podawany

w dawce 250–500 mg/zwierzę wraz z kar-
mą, dwukrotnie w ciągu dnia, powoduje
zmniejszenie laktacji, aż do jej całkowitego
zahamowania. Przy dłuższym stosowaniu
może jednakże prowadzić do owrzodzenia
błony śluzowej żołądka.

Z uwagi na to, że wykazano zależność

regulacyjną pomiędzy prolaktyną a en-
dogennymi opiatami, spośród których
β-endorfina odgrywa główną rolę w sty-
mulacji uwalniania prolaktyny, w lecze-
niu ciąży urojonej można zastosować
również preparat Nalokson

®

(Naloxone

hydrochloridae). Preparat ten, zastosowany
podskórnie w dawce 0,01 mg (0,025 ml/
kg m.c. 2 razy dziennie w ciągu 4-6 dni
powoduje zahamowanie laktacji u więk-
szości suk z ciążą urojoną. Podczas sto-
sowania tego leku nie stwierdza się za-
zwyczaj objawów ubocznych (nudności,
wymioty).

W przypadku zbyt późno podjętej tera-

pii ciąży urojonej niekiedy może dojść do
wystąpienia powikłań. Przykładem może
być ropień gruczołu sutkowego. Objawia
się to bardzo wysoką ciepłotą ciała, bo-
lesnością pakietów mlecznych oraz bra-
kiem apetytu. W takim przypadku nie-
zbędne jest wykonanie zabiegu, który

Widoczny powiększony gruczoł sutkowy u suki i wydostająca się wydzielina mleczna

ROZRÓD

WETERYNARIA W PRAKTYCE

38

www.weterynaria.elamed.pl

LIPIEC-SIERPIEŃ • 4/2008

miałby na celu chirurgiczne opracowa-
nie ropnia. W cięższych przypadkach na-
tomiast chirurgiczne leczenie polega na
usunięciu chorobowo zmienionej tkan-
ki. W obu powyższych sytuacjach zabie-
gi przeprowadza się pod osłoną antybio-
tyków podawanych pozajelitowo.

W systematycznie powtarzających się

ciążach urojonych z tendencją do two-
rzenia się zmian patomorfologicznych
w obrębie gruczołu sutkowego zaleca-
ne jest wykonanie zabiegu operacyjne-
go, który polega na usunięciu jajników
(owariektomii) bądź też jajników i ma-
cicy (owariohysterektomii). Wykona-
nie tego zabiegu zalecane jest zazwyczaj
u suk, które nie są przeznaczone do re-
produkcji. Ważne jest ustalenie w wy-
wiadzie terminu wystąpienia ostatniej
cieczki, co miałoby na celu ogranicze-
nie do minimum możliwości wystąpie-
nia ciąży urojonej po zabiegu (3, 4). ‰

Piśmiennictwo
1. Allen W.E.: Pseudopregnancy in the bitch – the

current view on aetiology and treatment. “Journal
of Small Animal Practice”, 1986, 27, 419-424.

2. Arbeiter K., Brass W., Ballabio R.: Treatment

of pseudopregnancy in the bitch with cabergoline,
an ergoline derivate. “J. Small. Anim. Pract.”,
1988, 29, 781-788.

3. Burrow R., Batchelor D., Cripps P.: Compli-

cations observed and after ovariohysterectomy
of 142 bitches at a veterinary teaching hospital.
“Vet. Rec.”, 2005, 157, 829-833.

4. Gobello C., de la Sota L., Castex G., Ba-

schar H., Goya R.: Diestrus ovariectomy:
A model to study the role of progesteron in the
onset of canine pseudopregnancy. “J. Reprod.
Fertil.”, 2001, 57, 55-60.

5. Gobello C., Concannon P.W., Verstegen J.:

Canine pseudopregnancy: A Review. [W:]
Concannon P.W., England G., Verstegen J.:
Recent Advances in Small Animal reproduction.
Publ. International Veterinary Information Se-
rvice. New York 2001.

6. Janssens L.A.: Treatment of pseudopregnan-

cy with bromocriptine, an ergot alkaloid. “Vet.
Rec.”, 1986, 119, 172-174.

7. Kania B.F.: Fizjologia i farmakoterapia za-

burzeń behawioralnych u psów i kotów. Wyd.
Wieś Jutra, Warszawa 2005.

8. Kania B.F.: Laktomania u suk – patologia i te-

rapia. „Medycyna Wet.”, 2005, 61, 363-368.

9. Okkens A.C., Dieleman S., Kooistra H., Be-

vers M.M.: Plasma concentrations of prolactine
in overly pseudopragnant Afghan hounds and
the effetct of metergoline. “J. Reprod. Fertil.”,
1997, suppl. 51, 295-301.

dr n. wet. Roman Dąbrowski

Katedra i Klinika Rozrodu Zwierząt

Wydziału Medycyny Weterynaryjnej

Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie

20-612 Lublin, ul. Głęboka 30

e-mail: [e-mail]

ogłoszenie bezpłatne

DZIEŃ PRZEDKONGRESOWY

WARSZTATY

Piątek 17 października

13

00

-17

00

DIAGNOSTYKA OBRAZOWA
Prowadzący: dr n.wet. R. Komsta , dr n.wet. W. Atamaniuk
Tematyka:
1. Zmiany łagodne vs. agresywne kości
2. Diagnostyka chorób kręgosłupa
3. Radiografia czaszki – kanalografia, radiografia stawów

żuchwowo-skroniowych, radiografia zatok, otworu
wielkiego, ucha środkowego

4. Choroby stawów – DJD, urazy i zapalenia
5. Prawidłowe ułożenie pacjenta do badania

STOMATOLOGIA
Prowadzący: Brook Niemiec, DVM Dipl AVDC
Tematyka:
1. Projekcje RTG uzębienia psa i kota
2. Cyfrowe techniki obrazowania w stomatologii
3. Dyskusja nad przypadkami klinicznymi

ZWIERZĘTA EGZOTYCZNE
Prowadzący: dr n.wet. Vladimir Jekl, lek. wet. Przemysław
Baran
Tematyka:
1. Endoskopowe badanie zwierząt egzotycznych
2. Prezentacja przypadków klinicznych i dyskusja

nad metodami leczenia

CHIRURGIA
Prowadzący: Tom Scavelli, Dipl ACVS
Tematyka: Najnowsze techniki operacyjne w obrębie stawu

kolanowego psów

GŁÓWNA SESJA

Sobota 18 października
8

00

-9

00

Rejestracja

9

00

-9

30

Otwarcie

9

30

-10

15

Pacjent lekarza weterynaryjnego w codziennym

językowym obcowaniu – prof. Jan Miodek

10

15

-11

00

Diagnostyka USG przewodu pokarmowego,

przełyk – John Mattoon

11

00

-11

30

Przerwa

11

30

-12

15

Diagnostyka USG przewodu pokarmowego,

żołądek – John Mattoon

12

15

-13

00

Diagnostyka obrazowa przewodu pokarmowego,

jelita – John Mattoon

13

00

-14

00

Obiad

14

00

-14

45

Dlaczego diagnostyka RTG jest konieczna

w stomatologii? – Brook Niemiec

14

045

-15

30

Diagnostyka ultrasonograficzna klatki piersiowej,

wprowadzenie – John Mattoon

14

00

-15

30

Zwiększenie wydajności pracowników oraz

kontrola efektywności ekonomicznej ZLZ
– K. Skiba-Aleksiewicz, A. Lisowski – sesja dla
właścicieli ZLZ

15

30

-16

00

Przerwa

16

00

-17

00

Wpływ diagnostyki RTG na przebieg zabiegu

chirurgicznego – Tom Scavelli

17

00

-17

30

Dyskusja

17

45

-18

45

Walne zebranie PSLWMZ

16

00

-18

45

Zwiększenie wydajności pracowników oraz

kontrola efektywności ekonomicznej ZLZ
– K.Skiba-Aleksiewicz, A. Lisowski – sesja dla
właścicieli ZLZ

20

00

Uroczysta

kolacja

SESJA SPECJALISTYCZNA

Niedziela 19 października
9

00

-9

30

Zwiedzanie

wystawy

9

30

-11

00

CHIRURGIA I STOMATOLOGIA
Prowadzący: Tom Scavelli
Tematyka: Wybrane zagadnienia z chirurgii stawów

DERMATOLOGIA
Prowadzący: Jan Declerq
Tematyka: Diagnostyka i terapia ostrych wyłysień u kotów

ONKOLOGIA
Prowadzący: Martin Kessler
Tematyka: Jak dobrze wykonać biopsję?

Postępowanie z mięsakami tkanek miękkich
obwodowych części ciała

DIAGNOSTYKA OBRAZOWA
Prowadzący: John Mattoon
Tematyka: Diagnostyka ultrasonograficzna klatki piersiowej

– część szczegółowa

GASTROENTEROLOGIA
Tematyka: Endoskopia przewodu pokarmowego
11

00

-11

30

Przerwa na kawę

11

30

-13

00

CHIRURGIA I STOMATOLOGIA
Prowadzący: Tom Scavelli oraz zaproszeni goście
Tematyka: Panelowa dyskusja na temat aktualnej sytuacji

i przyszłości protetyki w ortopedii weterynaryjnej

DERMATOLOGIA
Prowadzący: Jan Declerq
Tematyka: Diagnostyka i terapia schorzeń pęcherzowych

u psów

ONKOLOGIA
Prowadzący: Martin Kessler
Tematyka: Techniki chirurgicznego leczenia nowotworów

warg i powiek. Chemioterapia i radioterapia ma-
łych zwierząt – co powinienem o tym wiedzieć?

DIAGNOSTYKA OBRAZOWA
Prowadzący: Brook Niemiec
Tematyka: Interpretacja zdjęć RTG wykonywanych w stoma-

tologii i chirurgii szczękowej.

GASTROENTEROLOGIA
Tematyka: Endoskopia przewodu pokarmowego
13

00

-13

30

Dyskusja

13

30

Zakończenie kongresu

XVI KONGRES POLSKIEGO

STOWARZYSZENIA LEKARZY

WETERYNARII MAŁYCH ZWIERZĄT

17-19 października 2008 r.