Metody zbierania danych

Analiza danych wtórnych (dokumentacji

organizacyjnej, danych statystycznych).
Wywiad.
Obserwacja.
Badanie ankietowe.
Inne:

Badania psychometryczne
FGI – focused group interview

Podstawowe dokumenty organizacyjne

Dokumenty pokazujące kierunek zmian

Inne dokumenty organizacyjne

Korespondencja między pracownikami

organizacji.
Raporty i notatki, w których zawarto ocenę

zrealizowanych zadań.
Projekty decyzji, regulaminów, raportów i innych

dokumentów organizacyjnych.
Decyzje organizacyjne i polecenia służbowe.
Protokoły i notatki z posiedzeń zespołów

funkcjonujących w organizacji.
Lista płac, wyniki oceny okresowej pracowników.

Na co zwracać uwagę przy analizie

dokumentacji organizacyjnej

Kto jest autorem dokumentu?

Kto jest pod nim podpisany?
Czy osoba podpisana pod dokumentem jest jego

autorem?

Czas powstania dokumentu.
Analiza prawdziwości przedstawionych w

dokumencie faktów.

Może być tak, że dokument jest autentyczny, lecz

przedstawia nieprawdziwe informacje.
Trzeba zadać sobie pytanie, dla kogo ten dokument

został stworzony.
Porównać z dokumentami wytworzonymi wcześniej i

później.
Zwracać uwagę na to, czego w dokumencie nie ma.

Analiza danych statystycznych

wytworzonych w przedsiębiorstwie

Mierniki efektywności się zużywają - im

dłużej wykorzystywany jest dany miernik, tym

bardziej się zużywa i mniej informacji niesie.

Pozytywne uczenie się, prowadzące do lepszego

funkcjonowania.
Perwersyjne uczenie się, prowadzące do oszukiwania

mierników.
Selekcja prowadząca do eliminacji słabszych

pracowników/komórek organizacyjnych.
Ukrywanie wyników pomiaru.

Wywiad

Typy: ustrukturalizowany, nieustrukturalizowany,

częściowo ustrukturalizowany.
Metoda podatna na wpływ osobowości przeprowadzającego

wywiady (rozwiązanie: ta sama osoba wszystkie badania

lub randomizacja).
Zapewnij prywatność, anonimowość, wyeliminuj czynniki

rozpraszające uwagę.
Pytaj tylko o kwestie znane rozmówcy.

Czy rozmówca może coś na ten temat wiedzieć?
Czy rozmówca może powiedzieć prawdę?
Czy rozmówca chce powiedzieć prawdę?

Wywiad

Weryfikuj uzyskane dane poprzez porównanie z

innymi wywiadami (testis unus, testis nullus).
Dostosuj język do rozmówcy.
Kontroluj przebieg rozmowy – trzymaj się

ustalonego planu.
Unikaj zniekształceń (bias) – szczególnie wtedy

gdy „wiesz” do czego zmierza rozmówca. Uwaga

na konformizm i społeczny dowód słuszności.
Uważaj na emocje rozmówcy:

Nie warto wywierać presji na rozmówcę.
Doceń, że podzielił się z Tobą informacjami.

Macierz sytuacji wywiadu

Wywiad

postrzegany jako

źródło

nieznaczących

korzyści

Wywiad

wywołuje

irytację

nieważna

Wywiad

postrzegany jako

potencjalne

źródło korzyści

Wywiad

postrzegany jest

jako potencjalne

zagrożenie

ważna

Kwestia

postrzegana

jako…

Pozytywne

Negatywne

Konsekwencje dla respondenta

Obserwacja

Określenie próby – próba „zdarzeniowa” czy

czasowa? Jaka liczebność próby?
Sposób rejestracji: kody typowych zdarzeń,

dziennik badania.
Lokalizacja obserwującego.
Przeprowadzić pilotaż.
Weryfikacja sposobu kodowania poprzez

porównanie z zapisem innej osoby.
Środki techniczne (nagrania video i audio).
Świadomość niskiej reprezentatywności.

Obserwacja przykładowa lista kodów

A≥B – rozmowa A z B, zainicjował A.

A◊B – rozmowa A z B.

√A - pracownik A nieobecny na stanowisku.

A √ - pracownik A wrócił na stanowisku pracy.

» - awaria urządzenia technicznego.

« - niedyspozycja pracownika.

Przykładowy arkusz obserwacji

11:12 – rozpoczęcie obserwacji
11:14 - AL◊BC
11:17 – Klient X zgłasza reklamację. Nie jest zadowolony z

jakości produktu. Sprzedawca WK przekonuje, że produkt

jest dobrej jakości.
11:20 – koniec AL◊BC
11:20 - Klient X staje się agresywny. Sprzedawca WK

staje się agresywny. Klient żąda rozmowy z menedżerem.
11:21 – Sprzedawca WK wychodzi na zaplecze wezwać

menedżera.
11:21 – Sprzedawca AL zastępuje przy kasie WK.
11:23 – Sprzedawca WK i menedżer podchodzą do klienta.

Klient wykrzykuje podniesionym głosem „Więcej nic tutaj

nie kupię”.

Obserwacja zachowań niesprzyjających

wydajnej pracy

Niewłaściwe zachowania wobec innych

pracowników – celem jest spowodowanie psychicznej lub

fizycznej szkody u innych pracowników (zaniedbywanie

sprzętu i wyposażenia, rozsiewanie plotek, przemoc

fizyczna).
Zaniedbywanie obowiązków – zatrudniony przychodzi

do pracy, lecz zajmuje się FB itd. zamiast pracować.
Sabotaż – agresja skierowana przeciwko

przedsiębiorstwu. Trudno uszkodzić abstrakcyjny byt jakim

jest organizacja – dlatego niszczone jest mienie należące

do niej. Świadczy o rozgoryczeniu pracowników.

Konsekwencje ekonomiczne.
Wpływa na postrzeganie przez klientów i kooperantów.

Obserwacja zachowań niesprzyjających

wydajnej pracy

Kradzież – z niektórych badań wynika, że ¾

zatrudnionych przyznaje się do zagarnięcia

mienia należącego do organizacji.
Unikanie pracy – wydłużanie przerw,

spóźnienia, wcześniejsze wyjście z pracy,

wyłudzone zwolnienia lekarskie. Świadczy, że

pracownicy woleliby być gdzie indziej.

Procedura przeprowadzania ankiety

1. Określ obszaru tematycznego ankiety (dyskusja w

grupie).
2. Stwórz pytania ankietowe

Poszukaj istniejących pytań.
Wymyśl własne.

3. Określ kolejność pytań i przygotuj kwestionariusz.
4. Określ sposób kodowania odpowiedzi.
5. Wykonaj pre-test i wprowadź poprawki.
6. Przeprowadź badanie pilotażowe i wprowadź poprawki.
7. Dobierz próbę losową.
8. Przeprowadź ankietę.
9. Opracuj wyniki i wyciągnij wnioski.

Pre-test

Testowanie kwestionariusza na 10-12

współpracownikach (kolegach z pracy,

znajomych) a najlepiej na osobach z badanej

populacji.
Pozwala odkryć podstawowe błędy

całkowicie niezrozumiałe pytania,
zbyt mało miejsca na odpowiedzi,
warianty odpowiedzi podane w nielogicznym porządku.

Jeśli to możliwe, poproś specjalistów o

skrytykowanie ankiety.

Badanie pilotażowe

Badanie przeprowadzone na niewielkiej (20 – 50

osób) próbie losowej z badanej populacji.
Podstawowy problem: dotychczas ankietę

wypełniali i oceniali ludzie podobni do nas.
Badanie pilotażowe pozwala:

Zidentyfikować pytania, które nie dzielą populacji.
Zidentyfikować pytania otwarte, których wyników nie

da się opracować.
Wskazać błędy w kolejności pytań (np. zbyt trudne

pierwsze pytanie).

Jeśli kwestionariusz wymaga wielu zmian, to

należy nowa wersję ponownie przetestować.

Najczęściej stosowane sposoby

administrowania ankietą

Ankieta wypełniana samodzielnie.

Zaleta: tania.
Wada: niski poziom zwrotów.

Ankieta audytoryjna.

Zaleta: tania.
Wad: trudno uzyskać próbę o charakterze losowym.

Ankieta przeprowadzana przez ankietera.

Zalety: wysoki współczynnik zwrotów, mniej pytań

pominiętych.
Wada: wysoki koszt.

Rodzaje pytań ankietowych (Wansink

et al.)

Pytania o zdarzenia i zachowania (Co się

stało? Co zrobiłeś?).

Mogą być zweryfikowane przez zewnętrznego

obserwatora.

Pytania dotyczące stanów psychicznych i

postaw (Jak oceniasz wsparcie ze strony

przełożonego?)

Nie mogą być zweryfikowane przez zewnętrznego

obserwatora.

Pytania dotyczące wiedzy (Ile to jest 2+2?)

Czasem pytania dotyczące wiedzy są ukrytymi

pytaniami o postawy (Jak brzmi misja naszej firmy?)

Budowa pytania o zdarzenia i

zachowania

Problemy z budowaniem pytań o

zdarzenia i zachowania

Problemy z pamięcią – respondent nie będzie w

stanie sobie przypomnieć, ile razy był w

gabinecie przełożonego.
Pytanie może zostać odebrane jako

zagrażające – od odpowiedzi na pytanie będzie

zależeć ocena respondenta przez innych ludzi

(jak również samoocena).

145

Dobór odpowiedniego okresu pytania

Zdarzenie będzie pamiętane, tym dłużej im:

Wyższa nietypowość zdarzenia.
Wyższe koszty.
Wyższe zyski.
Dłużej trwają konsekwencje zdarzenia.

Jeśli zdarzenia mają charakter nieistotny, a ich

liczba w badanym przedziale czasu przekracza

siedem, to respondenci nie liczą zdarzeń, tylko

je szacują.
Wniosek: za długi okres pytania, może

spowodować, że respondenci będą szacować

liczbę zdarzeń, zbyt krótki – żadne zdarzenie

nie będzie miało miejsca.

Problem telescopingu

Telescoping – respondent pamięta, że coś się

zdarzyło ale nie pamięta kiedy. W efekcie podaje

nieprawdziwą odpowiedź na pytanie.

Ile kawy kupiłeś w ciągu ostatniego tygodnia?

Im krótszy okres pytania, tym większe

zniekształcenie wynikające z telescopingu.
Przykładowo, jeśli respondent pomyli się tylko o

jeden dzień, to oznacza…

Okres pytania: 1 dzień = zniekształcenie 100%.
Okres pytania: 2 tygodnie = zniekształcenie 7%.
Okres pytania: kwartał = zniekształcenie 1%.

Wspomagane przypominanie

Jednym ze sposobów radzenia sobie z kiepską

pamięcią respondentów jest stosowanie

wspomaganego przypominania.
Można to zrobić na wiele sposobów.
1. Zawieramy podpowiedź w treści pytania.

Wspomagana przypominanie

Podpowiedzi w postaci kafeterii

Wspomagana przypominanie

Lista odpowiedzi nie powinna powstać tylko na

podstawie doświadczeń osoby

diagnozującej.
Rozwiązanie:

wywiady pogłębione,
pytania otwarte w badaniu pilotażowym.

Niestety, czasem powstanie zbyt długa lista

odpowiedzi

Wspomagana przypominanie

Problem z długością i kompletnością listy - czasem

można stosować najpierw pytanie o grupy, potem o

szczegóły:

Jakich sposobów komunikacji najczęściej używasz w swojej

pracy?

Narzędzia komunikacji elektronicznej.
Komunikacja bezpośrednia.
Komunikacja formalna na papierze.
Inne (wymień jakie)

Jeśli używasz narzędzi elektronicznych to wskaż te, których

używasz najczęściej:

Poczty elektronicznej,
Połączeń VOIP (np. Skype),
Systemu informacji kierownictwa.
Inne (wymień jakie).

Problemy związane ze stosowaniem

wspomaganego przypominania

Dwie korzyści z pytań o grupy i szczegóły:

Możemy analizować dane, nawet jeśli nie wiem

dokładnie jakiego narzędzia respondent używa.
Wiem przynajmniej do jakiej kategorii to nieznane

narzędzie należy (chyba, że mamy pecha ☺).

Problemy związane ze stosowaniem

wspomaganego przypominania

W przypadku długich list spotkamy się z dwoma

problemami:

Gdy ankieta jest przeprowadzana z pomocą ankietera

lub gdy jest wypełniana samodzielnie respondenci będą

częściej wybierać opcje z początku listy.
Gdy ankieta jest prowadzona przez telefon albo

respondenci nie mogą przeczytać listy a tylko ją słyszą

to będą częściej wybierać opcje z końca listy.

Rozwiązanie:

Warianty list z różnymi kolejnościami odpowiedzi

zadawane losowo.
Opcje „tak/nie” przy każdym pytaniu.
Ale…

Problemy związane ze stosowaniem

wspomaganego przypominania

Jeśli przedstawimy respondentowi długą listę z

rubrykami „tak/nie”, część osób będzie czuła się

zobligowana do udzielenia chociażby kilku

odpowiedzi pozytywnych.

Odpowiednia precyzja pytań

Należy zadawać precyzyjne pytania:

Dobrze zdefiniować okres, którego dotyczy pytanie: Co

to znaczy „w ostatnim miesiącu”?

•

Czasem warto podać okres przy pomocy dat.

Nawet najprostsze określenia mogą być rozumiane

przez respondentów na wiele sposobów

•

posiadać/być właścicielem,

•

zazwyczaj,

•

młodzież, osoby starsze,

•

konflikt z szefem itd.

Wspomaganie pamięci respondentów

przez powtarzanie badania

Trafność odpowiedzi można również poprawić

prowadząc wspomaganie przez powtarzanie

badania.

Planujemy serię ankiet administrowanych co np. 2

tygodnie.
Odrzucamy wyniki pierwszej ankiety.
Przy kolejnych ankietach przypominamy respondentom

o odpowiedziach, których udzielili wcześniej.
W efekcie spada ryzyko telescopingu.

Wady:

koszty,
czasochłonność.

Dobór odpowiedniej długości pytania

W przypadku pytań o postawy i stany

psychiczne na ogół im pytanie krótsze, tym

lepsze.
W przypadku pytań o zdarzenia i zachowania

dłuższe pytania często dają bardziej

wiarygodne odpowiedzi. Przyczyny:

W dłuższym pytaniu można zawrzeć podpowiedzi,

która ułatwiają przypomnienie sobie zdarzenia.
Przeczytanie dłuższego pytania wydłuża czas myślenia

nad zagadnieniem.
Dłuższe pytanie = dłuższa odpowiedź.

Dobór odpowiedniej długości pytania

Dłuższe pytanie kreuje zobowiązanie do

udzielenia odpowiedzi. Dłuższe pytania dają:

Bardziej wiarygodne odpowiedzi w przypadku pytań

o zachowania nieakceptowane społecznie.

•

Jak często używa Pan/Pani materiałów biurowych

(papier, spinacze, zszywki itp.) i wyposażenia biura

(drukarka, kserokopiarka, komputer, bindownica

itd.) do celów prywatnych (np: przygotowanie

zaproszeń na bankiet, wydrukowanie pracy

magisterskiej syna/córki)?

•

Czynniki działają w przeciwnym kierunku.

Mniej wiarygodne odpowiedzi w przypadku pytań o

zachowania akceptowane społecznie.

•

Oba czynniki działają w tym samym kierunku.

Pytania zagrażające – zachowania

wrażliwe

Zachowanie wrażliwe to takie, z którym może się

wiązać ocena respondenta i ewentualne

negatywne konsekwencje.
Pytanie obojętne:

„Jak często miałeś do czynienia z produktami

konkurencji, które nie spełniały podstawowych

wymogów technicznych?”

Pytanie zagrażające:

„Czy zdarza Ci się przekazywać przełożonemu

nieprawdziwe informacje o działaniach kolegów,

koleżanek?”
„Jak często zostajesz po godzinach by pomóc innym

pracownikom?”

Pytania zagrażające – zachowania

wrażliwe

Jeśli to możliwe, należy unikać pytań o

zachowania wrażliwe -> niska wiarygodność

odpowiedzi.
Czasem jednak nie ma innego wyjścia:

Czy zdarza się Panu/Pani zawyżać wielkość budżetu

potrzebnego do realizacji zadania?

Jak zadawać pytania o kwestie wrażliwe?

Pytania zagrażające – pudełko na

anonimowe odpowiedzi

Sposoby radzenia sobie z brakiem zaufania:

Pudełko na odpowiedzi.
Ankieta przeprowadzana grupowo.

Ale:

Cechy socjo-demograficzne pozwalają często

zidentyfikować respondenta.
Dlatego czasem nie należy zadawać pytań

metryczkowych.

Pytania zagrażające - Zrandomizowane

pytania i odpowiedzi

Wykorzystywane w przypadku kwestii skrajnie

wrażliwych.
Używamy specjalnego urządzenia.
W urządzeniu wymieszane są dwa pytania, jedno

wrażliwe, jedno obojętne, prawdopodobieństwo

wylosowania każdego z pytań jest różne.
Respondent odpowiada na dwa pytania:

„Czy zdarzyło Ci się zdefraudować pieniądze firmy?”
„Czy urodziłeś się w lipcu?”

Badacz nie wie, na które pytanie respondent

udziela odpowiedzi.

Zrandomizowane pytania i odpowiedzi

- przykład

70% prawdopodobieństwa, że wylosowane

zostanie pytanie wrażliwe.
30% prawdopodobieństwa, że wylosowane

zostanie pytanie obojętne.
1000 respondentów = 200 odpowiedz TAK, 800

odpowiedzi NIE.
W związku z tym, że:

prawdopodobieństwo urodzenia się w lipcu wynosi 1/12
prawdopodobieństwo wylosowania pytania o dzień

urodzenia wynosi 0,3.

Liczba osób, które odpowiedziały TAK na pytanie

o dzień urodzenia wynosi

1000 x 0,3 / 12 = 25

Zrandomizowane pytania i odpowiedzi

- przykład

Tak więc, liczba osób, które odpowiedziały TAK

na pytanie o defraudowanie pieniędzy firmy

wynosi:
liczba osób, które odpowiedziały TAK – liczba

osób, które odpowiedziały TAK na pytanie o datę

urodzenia (200 – 25 = 175)
Wady:

Nie wiemy kto odpowiedział TAK, więc nie możemy

powiązać tych odpowiedzi z odpowiedziami na inne

pytania.
Możemy jedynie ocenić skalę zjawiska.

Pytania zagrażające - ankieta

wspomagana komputerowo

Respondent samodzielnie wypełnia ankietę w

komputerze (również przez Internet).
Ankieter odczytuje pytania, ankietowany wpisuje

odpowiedzi do komputera.
Pytania są odczytywane przez syntezator mowy,

respondent wpisuje odpowiedzi do komputera

(słuchawki).
Wady:

Nawet w warunkach pełnej anonimowości respondenci

nie odpowiedzą na niektóre pytania.
Respondenci często nie mają zaufania do badaczy i

nie wierzą w zapewnienia o anonimowości.

Pytania zagrażające - wykorzystanie

pytań otwartych

Problem z pytaniami zamkniętymi:

Odpowiedzi muszą być uszeregowane w logicznym

porządku (0, 1, 2, 3…)

•

Respondenci odczytują z tego porządku oczekiwania

badacza (średnią dla populacji).

•

Niechętnie wybierają wartości skrajne, zbyt często

wybierają wartości środkowe.

Badacze starają się dostarczać wariantów odpowiedzi,

które będą często wybierane. W przypadku rozkładów

skrajnie asymetrycznych może to prowadzić do

zniekształcenia wyników.

Z tego powodu pytania otwarte czasem są lepsze

choć utrudniają opracowanie wyników.

Pytania zagrażające - osadzanie pytań

w kontekście

To, czy pytanie będzie postrzegane jako wrażliwe zależy w

pewnym stopniu od kontekstu w jakim jest zadawane.
Pytanie o interesującą nas kwestię wrażliwą możemy

poprzedzić pytaniami o kwestie jeszcze bardziej wrażliwe:

Czy zdarzyło Ci się zdefraudować pieniądze firmy?
Czy zdarza Ci się celowo wprowadzać przełożonego w błąd?
Czy używasz czasem materiałów firmowych do celów

prywatnych?

Czasem można zwiększyć wiarygodność odpowiedzi

zmieniając kontekst całej ankiety (sposoby spędzania

wolnego czasu a nadużywanie alkoholu w pracy).

Pytania zagrażające - osadzanie pytań

w kontekście

Wady osadzania pytań w kontekście:

Zbyt drastyczne pytania mogą zniechęcić respondenta

do udzielania odpowiedzi na dalsze pytania (Za kogo

oni mnie mają???).
Pytania o kwestie wrażliwe umieszczone na początku

ankiety z pewnością nie dadzą wiarygodnych

odpowiedzi.
Pytania tworzące kontekst wydłużają ankietę.

Pytania zagrażające - manipulowanie

ramami czasowymi pytania

W przypadku kwestii wrażliwych lepiej jest

najpierw zapytać o zachowania w ogóle a

dopiero potem o zachowania w badanym

okresie.

Czy zdarzyło Ci się kiedykolwiek (choćby raz)

wykorzystywać materiały biurowe do celów

prywatnych?
Czy w ciągu ostatnich 30 dni zdarzyło Ci się

wykorzystać materiały biurowe do celów prywatnych?

Obniżanie wrażliwości pytań przez

podanie usprawiedliwienia

1. Wykorzystanie techniki „wszyscy to robią”:

„Pracownikom praktycznie każdej firmy zdarza się od

czasu do czasu wykorzystywać materiały biurowe (np.

papier do drukarki czy bindownica) do celów

prywatnych. Czy w ciągu ostatnich 30 dni zdarzyło Ci

się wykorzystać tego typu materiały do celów

prywatnych?”

2. Podpowiedz usprawiedliwienie:

„Wielu przełożonych nie dba o stan psychiczny swoich

podwładnych i dlatego podwładni czasem opuszczają

miejsce pracy żeby zaczerpnąć świeżego powietrza i się

zrelaksować. Czy czasem zdarza Ci się wychodzić z

pracy w tym celu?”

Obniżanie wrażliwości pytań przez

podanie usprawiedliwienia

3. Wykorzystaj autorytet by usprawiedliwić zachowanie:

Niektórzy specjaliści w dziedzinie zarządzania zasobami

ludzkimi twierdzą, że celowe wywoływanie stresu u

podwładnych podnosi ich efektywność. Czy zdarza Ci się

stosować tę technikę?
Lepiej stosować autorytety grupowe a nie jednostkowe.

4. Załóż, że zachowanie wystąpiło, pytaj o szczegóły:

W jakich sytuacjach pracownicy działu, w którym pracujesz są

przyłapywani na celowym podawaniu nieprawdziwych

informacji:
A) w żadnych,
B) gdy rozmawiają z klientem,
C) gdy rozmawiają z przełożonym
D)…

Ta ostatnia metoda jest niezwykle kontrowersyjna!

Obniżanie wrażliwości pytań przez

podanie usprawiedliwienia

Wady:

Możemy zasugerować odpowiedź (szczególnie w

przypadku wykorzystania autorytetu).
Respondenci mogą nauczyć się z ankiety niewłaściwych

zachowań.

Pytania o postawy i opinie

Opinia i postawa zawsze dotyczą jakiegoś

obiektu. Zastanówmy się co jest obiektem

badanej postawy.
Pytania o postawy i opinie opierają się na

założeniach, które nie zawsze są prawdziwe.
Np. Jak oceniasz system reprezentacji wizualnej

naszej firmy?
Założenia:

Respondent zna ten system.
Respondent ma jakiś stosunek do tego systemu.

Jeśli te założenie nie są prawdziwe, to odpowiedź

może być tzw. artefaktem badania.

Pytania o postawy i opinie

W przypadku pytań o postawy i opinie istotne

znaczenie ma natężenie/siła postawy/opinii

(nowy wymiar).
Natężenie postawy/opinii można mierzyć:

Wbudowując ocenę natężenia w pytanie o postawę.
Wykorzystując osobne pytanie do oceny natężenia.
Zadając serię pytań badających tę samą postawę.

Ocena natężenia wbudowana w pytanie

o opinię

Zgadzasz się czy nie zgadzasz ze stwierdzeniem, że

system wynagradzania stosowany w naszej firmie jest

sprawiedliwy?

5

4

3

2

1

Zdecydo

wanie się

zgadzam

Zgadzam

się

Nie mam

zdania

Nie

zgadzam

się

Zdecydo

wanie się

nie

zgadzam

Osobne pytanie do oceny natężenia

1. Zgadzasz się czy nie zgadzasz ze

stwierdzeniem, że system wynagradzania

stosowany w naszej firmie jest sprawiedliwy?

Zgadzam się (przejdź do pyt. 2.)
Nie zgadzam się (przejdź do pyt. 2.)
Jest mi to obojętne.
Nie wiem.

2. Oceń jak silnie zgadzasz/nie zgadzasz się z

powyższym zdaniem?

Bardzo silnie,
Silnie,
Trochę.

Seria pytań badających tę samą

postawę (Likert)

Odpowiedz w jakim stopniu zgadzasz się lub nie

zgadzasz z poniższymi stwierdzeniami. Czy (a)

zgadzasz się zdecydowanie, (b) zgadzasz się

trochę, (c ) nie zgadzasz się trochę, (d)

zdecydowania się nie zgadzasz, że:

Większość pracowników naszej firmy otrzymuje

wynagrodzenie odpowiadające ich wkładowi pracy.
Reguły wynagradzania pracowników są sprawiedliwe.
Ustalone reguły wynagradzania pracowników są

przestrzegane.

Seria pytań badających tę samą

postawę (Guttman)

Czy, Twoim zdaniem:
Pracownika należy ukarać za 15 minutową

nieobecność na stanowisku pracy?

Tak, należy go/ją ukarać.
Nie, nie należy go/jej karać.
Nie mam zdania.

Pracownika należy ukarać za godzinną

nieobecność na stanowisku pracy?

Tak, należy go/ją ukarać.
Nie, nie należy go/jej karać.
Nie mam zdania.

Czy pracownika należy ukarać za kilkugodzinną

nieobecność na stanowisku pracy?

Zamiary i intencje - pytania o

komponent behawioralny

Pytania o intencje zadajemy wtedy gdy chcemy

wiedzieć:

Na ile prawdopodobne jest zachowanie danego typu

(np. odejście z pracy).
Chcemy oszacować częstość przyszłego zachowania

(np. współpraca z kolegami z innych działów).

Pytania o prawdopodobieństwo

przyszłego zdarzenia

Czy zamierzasz zmienić miejsce pracy w ciągu

najbliższych 3 miesięcy?

Tak
Nie

Wada: nie wiemy, na ile silny jest ten zamiar.
Jak oceniasz prawdopodobieństwo tego, że w ciągu

najbliższych 3 miesięcy zmienisz miejsce pracy?

Bardzo

prawdop

odobne

7

6

5

4

3

2

1

Mało

prawdop

odobne

Pytania jedno- i dwubiegunowe

Pytanie jednobiegunowe

Czy uważasz obecny system wynagradzania za

sprawiedliwy?
Pytania tego typu dają czasem zaskakujące rezultaty

(Rugg, 1941):

•

Czy uważasz, że USA powinny zezwalać na

wygłaszanie publicznych wystąpień przeciwko

demokracji? TAK=21%

•

Czy uważasz, że USA powinny zabronić wygłaszania

publicznych wystąpień przeciwko demokracji?

NIE=39%.

Dlatego lepiej zadawać pytania jednobiegunowe w ten

sposób:

•

Zgadzasz się czy nie zgadzasz, że obecny system

wynagradzania jest sprawiedliwy?

Pytania jedno- i dwubiegunowe

Pytanie dwubiegunowe

Uważasz obecny system wynagradzania za bardziej

sprawiedliwy czy uważasz wcześniej stosowany system

wynagradzania za bardziej sprawiedliwy?

Uwaga, dobór alternatywy może istotnie zmienić

odpowiedź na pytanie.

Wolałbyś pracować w McDonalds czy w mBanku?
Wolałbyś pracować w McDonalds czy w obozie pracy na

Syberii?

Parzysta i nieparzysta liczba

odpowiedzi – odpowiedź środkowa

Parzysta liczba odpowiedzi wymusza

opowiedzenie się za którąś z opcji.

Zdecydowanie nie, Raczej nie, Raczej tak,

Zdecydowanie tak.

Założenie: ludzie zawsze są bardziej skłonni do

przyjęcia jednej z opcji, ale nie zawsze chcą o

tym powiedzieć.
Nieparzysta liczba odpowiedzi pozwala zająć

stanowisko neutralne:

Zdecydowanie nie, Raczej nie, Ani tak ani nie, Raczej

tak, Zdecydowanie tak.
Liczba odpowiedzi „ani tak, ani nie” może dać pewne

pojęcie o natężeniu postaw.

Należy unikać podwójnie

naładowanych pytań (double-barreled

questions)

Pytanie podwójnie naładowane pyta o dwie

kwestie jednocześnie. Respondent nie wie, jak

na nie odpowiedzieć, diagnosta nie wie, jak

interpretować wyniki.
Czy przedstawiciele handlowi są uprzejmi i

punktualni?

Kontekst pytania wpływa na

odpowiedzi

Wcześniej zadane pytania ustalają kontekst, typ

zagadnień, o których myśli respondent co

wpływa na odpowiedzi na kolejne pytania.

Jak oceniasz reklamy książek poświęconych

zarządzaniu?
Czy reklama jest dla Ciebie źródłem informacji o

nowych produktach?

Kontekst – pytania ogólne i pytania

szczegółowe

Gdy zadajemy pytania ogólne i szczegółowe, wynik pytania

ogólnego zależy od jego miejsca w ankiecie natomiast

wynik pytania szczegółowego nie zależy od miejsca w

ankiecie.

Czy jesteś zadowolony z wynagrodzenia?
Czy jesteś zadowolony z warunków pracy?

Respondenci odpowiadają na drugie pytanie pomijając

aspekt, który został poruszony we wcześniejszym pytaniu

szczegółowym.
Dlatego lepiej jest zadawać najpierw pytania ogólne.
Jeśli pytanie szczegółowe wywołuje pozytywne skojarzenia

to wywiera pozytywny wpływ na pytanie ogólne (podobnie

z negatywnymi skojarzeniami).

Kontekst – niezamierzone wywołanie

norm i wartości powodujących

zniekształcenia

Ludzie chcą być konsekwentni, co może wpływać

na odpowiedzi.

Czy Twoim zdaniem należy pomagać ludziom bez

środków do życia?
Czy akceptujesz przeprowadzenie zwolnień grupowych

w naszym przedsiębiorstwie?

Pytania o wiedzę - wykorzystanie

Pytania o wiedzę pozwalają

Ocenić wiarygodność odpowiedzi na pytania o zdarzenia

i postawy.

•

Jaki jest nasz udział w rynku?

Ukryć pytania o postawy.

•

Z tego co wiesz, najważniejsze cele firmy to…

•

Jak myślisz, jak wiele osób pobiera zasiłki dla

bezrobotnych choć im się one nie należą (ponieważ

pracują na czarno)?

Pytania o wiedzę - wykorzystanie

Pytania o wiedzę powinny być zadawane przed

innymi pytaniami.
Należy zadbać o to, by pytania o wiedzę nie były

pytaniami zagrażającymi („Z tego co wiesz..”,

„Czy możesz sobie przypomnieć…”).

Więcej odpowiedzi „nie wiem”.
Mniej odpowiedzi w wyniku zgadywania.

Warto umieścić wariant odpowiedzi pozwalający

respondentowi przyznać się do niewiedzy i

jednocześnie zachować dobre samopoczucie

Jak oceniasz założenia zawarte w dokumencie

strategicznym?

•

Zamierzam go niebawem przeczytać.

Pytania o wiedzę – wartości liczbowe

Przedziały możliwych odpowiedzi zasugerują

respondentom odpowiedź – wielu wybierze

wartość średnią.
Rozwiązanie:

Właściwą odpowiedź umieścić w przedziale skrajnym.
Zostawić miejsce do wypełnienia.

1. Jakie pytania powinienem zadawać?

Tylko takie, które są potrzebne – unikać

stawiania pytań, tylko dlatego, że są ciekawe.
W stosunku do każdego pytania warto zadać

sobie pytanie: „W jaki sposób wykorzystam te

informacje?”
Warto przygotować schemat analizy

statystycznej jeszcze przed przeprowadzeniem

ankiety.
Zawsze warto zapytać ekspertów.

2. Jakich słów unikać?

Należy unikać niedookreślonych przysłówków:

Często, zazwyczaj, czasami, rzadko.

Lepiej używać określeń takich, jak:

Niewielka liczba, prawie żadne, prawie wszystkie,

większość, mniejszość.

Występowanie w pytaniach łączników „i” i „lub”

może wskazywać na podwójnie naładowane

pytanie.
Unikaj używania w pytaniu słowa „nie” gdy

dajesz możliwości odpowiedzi „tak” i „nie”

Źle:

Czy nie masz nic przeciwko temu żeby ograniczyć

premię kwartalną?

3. Jakie pytania są dobre?

Takie, które pytają o jedną odpowiedź dotyczącą

jednego problemu.

Źle:

Czy przedstawiciele handlowi są punktualni i

uprzejmi?
Nie wiadomo jak interpretować wyniki tego rodzaju

pytań.

Takie, w których spektrum odpowiedzi jest

kompletne

Źle:

Jakiego rodzaju komputera używasz?

•

PC

•

Apple

3. Jakie pytania są dobre? Cd.

Pytania powinny mieć wzajemnie wykluczające

się odpowiedzi

Źle:

Jakiego rodzaju studia ukończyłeś?

•

Ekonomiczne

•

Menedżerskie

•

Lingwistyczne

Pytania powinny dostarczać zróżnicowanych

odpowiedzi:

Źle:

Jak oceniasz ten wykład?

•

To jest najgorszy wykład w moim życiu.

•

Gdzieś pośrodku między najgorszym a najlepszym.

•

To jest najlepszy wykład w moim życiu.

4. Kiedy powinienem zadawać pytania

rankingowe?

Wtedy, gdy pytasz o kwestie, które mogą

wydawać się równie ważne.
Oceń każdą z cech produktu przy użyciu skali:

Nieistotne, przeciętnie istotne, bardzo istotne.

Lepiej:
Określ, która z cech produktu jest dla Ciebie

najważniejsza (1), druga pod względem

ważności (2), trzecia pod względem ważności

(3).

5. Ile przedziałów lub kategorii

powinna mieć moja skala?

Parzysta liczba przedziałów wymusza

opowiedzenie się za którąś z opcji – nie zawsze

jest to korzystne.
Nie zwiększajmy liczby przedziałów jeśli w

raporcie końcowym dodatkowe informacje nie

zostaną wykorzystane.
Skala licząca więcej przedziałów często nie

zbiera więcej informacji ponieważ respondenci

nie są w stanie dostrzec różnicy między

przedziałami.
Maksymalna liczba kategorii, które respondent

jest w stanie rozróżnić to 7.

6. Co z pytaniami otwartymi?

Pytania otwarte należy stosować jak najrzadziej

ponieważ trudno opracować odpowiedzi.
Ale:

Pytania otwarte mogą wskazać na występowanie

problemów, o których nie wiemy.
Należy analizować wszystkie odpowiedzi a nie tylko te

najczęściej występujące (pamiętajmy:

najinteligentniejsi ludzie stanowią mniejszość w

każdej populacji)

7. Jaka jest prawidłowa kolejność

pytań?

Kolejność pytań powinna minimalizować wpływ

kontekstu:

W przypadku pytań o zachowania nieakceptowane

społecznie najpierw zadajemy pytanie ogólne („czy

kiedykolwiek…”), potem pytanie szczegółowe („ile

razy w zeszłym tygodniu”).
W przypadku pytań o zachowania akceptowane

społecznie – odwrotnie.

7. Jaka jest prawidłowa kolejność

pytań? Cd.

Kolejność pytań powinna motywować respondentów do

wypełnienia całej ankiety.

Respondenci oceniają ankietę na podstawie pierwszych pytań.
Zacznij od interesujących i nie zagrażających pytań, na które

łatwo odpowiedzieć.
Zacznij od pytań o fakty, potem zadaj pytania o opinie i

postawy.
Zadaj najważniejsze pytania w pierwszej części ankiety –

nawet gdy nie wypełnią jej do końca uzyskasz najważniejsze

informacje.
Zmieniaj format pytań by uniknąć znudzenia i zakreślania

takich samych odpowiedzi („ani tak, ani nie”; „przeciętnie”).
Jednak pamiętaj, że pytania powinny być ułożone w logicznej

kolejności.

Środki techniczne

Czytelność jest ważniejsza od długości.

Czcionka 12 pkt.

(bezszeryfowa może być 10 pkt.)

Instrukcje/pytania oznaczone kursywą, pogrubieniem lub

DUŻYMI LITERAMI.
Numerowanie pytań zmniejsza liczbę pytań przypadkowo

pominiętych, ułatwia stosowanie pytań warunkowych;

ułatwia wprowadzanie danych.
Należy określić kody dla wariantów odpowiedzi.
Nie należy zapominać o kodzie: „brak odpowiedzi”.
Kody powinny logicznie zgadzać się z wartościami.
Należy pamiętać o inwersji kodów w niektórych

pytaniach!!!

Środki techniczne, cd.

Pytania otwarte:

Opracować kody dla najczęściej występujących

odpowiedzi.
Jeśli pytanie otwarte jest pytaniem o listę, to należy

opracować kody, które będą zawierały informacje o

kolejności odpowiedzi
Wymień cztery rzeczy, które natychmiast zmieniłbyś w

naszej firmie?
Szefa (kod:06)

-> 1:06

Wynagrodzenia (kod: 01)

-> 2:01

Kolor ścian (brak kodu)

-> 3:kolor ścian

Wykładzinę (kod: 09)

-> 4:09

Środki techniczne, cd.

Pytanie i odpowiedzi powinny mieścić się na

jednej stronie.
Pytania powinny być oddzielone pustą

przestrzenią.
Zapewnić odpowiednio dużo miejsca na

odpowiedzi na pytania otwarte.
Lepiej jest umieszczać pytania w jednej

kolumnie.
Dobrze jest dołączyć list przewodni i instrukcję

(ale nie powinien on sugerować odpowiedzi).
Dobrze jest podziękować za wypełnienie ankiety.

Środki techniczne, cd.

Ankieta administrowane przez Internet/intranet

Zalety

•

Łatwiejsze w przygotowaniu.

•

Łatwiej poprawić po badaniu pilotażowym.

•

Odpowiedzi od razu w postaci komputerowej bazy

danych – ogromne ułatwienie.

Jeśli nie jest przeprowadzona odpowiednio, to niska

reprezentatywność.

•

Najlepiej wysłać do każdego pracownika

indywidualne zaproszenie z unikatowym adresem

www.

Interpretacja

Który z podsystemów ma najlepszy wynik, a

który najgorszy? Jakie mogą być tego

przyczyny?

Czy wyniki dla różnych podsystemów cechują się

dużym zróżnicowaniem? Dlaczego? W jaki

sposób można poprawić wyniki?

Jakie są różnice w wynikach między różnymi

działami organizacji. Jakie są różnice między

wynikami menedżerów i szeregowych

pracowników? Jakie mogą być przyczyny tych

różnic?