Katedra i Klinika Psychiatrii i Psychoterapii
Górno
ś
l
ą
skie Centrum Medyczne
Ś
l
ą
skiej Akademii Medycznej
IX Sympozjum Naukowo-Szkoleniowym z cyklu
Post
ę
py w Neurologii i Psychiatrii
Wiek podeszły
SUKCESY I PORA
Ż
KI MEDYCYNY
Katowice, 29 marca 2007
2
Wiek podeszły – sukcesy i pora
ż
ki medycyny
Organizatorzy merytoryczni:
•
Katedra i Klinika Psychiatrii i Psychoterapii
Ś
AM
ul. Ziołowa 45/47, 40 635 Katowice,
tel./fax. 032 2059260, 35 98 014
•
Klinika Neurologii
Ś
AM
ul. Ziołowa 45/47, 40 635 Katowice,
tel./fax. 032 2029592
Patronat:
Oddział
Ś
l
ą
ski Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego
Serwis internetowy konferencji: http://neuropsych2007.medforum.pl
Złoty sponsor: Adamed
Sponsorzy: GSK Commercial, Janssen-Cilag, Krka,
Medagro, Polfa-Pabianice, Ratiopharm, Sanofi-Aventis, Servier
Patronat medialny: Portal Psychiatria Online (http://www.psychiatria.pl)
Obsługa techniczno-administracyjna:
Medforum Sp.z o.o.
ul. Brynowska 70, 40-584 Katowice
fax 32 790 78 78, e-mail: biuro@medforum.pl
www.medforum.pl
Przyznano 5 punktów edukacyjnych PTP
IX Post
ę
py w Neurologii i Psychiatrii. Katowice, 29 marca 2007 3
IX Sympozjum Naukowo-Szkoleniowe
z cyklu Post
ę
py w Neurologii i Psychiatrii
Dzie
ń
psychiatryczny:
Wiek podeszły - sukcesy i pora
ż
ki medycyny.
Program konferencji:
prowadzenie: prof. Irena Krupka-Matuszczyk
1. Kryteria diagnostyczne zaburze
ń
psychicznych wieku podeszłego
Prof. Irena Krupka-Matuszczyk,
Klinika Psychiatrii i Psychoterapii
Ś
AM w Katowicach
2. Czym skorupka nasi
ą
knie za młodu…, czyli o uwarunkowaniach
aktywno
ś
ci osób w podeszłym wieku
Prof. Katarzyna Popiołek, Dr Agata Chudzicka-Czupała
Zakład Psychologii Ogólnej, Instytut Psychologii U
Ś
w Katowicach
3. Seksualno
ść
, a jesie
ń
ż
ycia
Prof. Violetta Skrzypulec,
Katedra Zdrowia Kobiety
Ś
AM w Katowicach
4. Choroby neurologiczne wieku podeszłego
Prof. Grzegorz Opala, Dr Stanisław Ochudło
Klinika Neurologii Wieku Podeszłego,
Ś
AM Katowice
5. Lekarskie abc dla chorych po 90 roku
ż
ycia
Dr Jarosław Derejczyk,
Szpital Geriatryczny im Jana Pawła II w Katowicach
6. Terapia zaburze
ń
psychicznych wieku podeszłego
Doc. Tadeusz Parnowski,
II Klinika Psychiatryczna IPiN w Warszawie
4
Wiek podeszły – sukcesy i pora
ż
ki medycyny
Wst
ę
p
Wiek podeszły
sukcesy i pora
ż
ki medycyny
Irena Krupka-Matuszczyk
Wiek podeszły zwany równie
ż
staro
ś
ci
ą
nie jest okresem patologicznym
w
ż
yciu
człowieka,
ale
toruje
drog
ę
rozmaitym
chorobom
i nieprawidłowo
ś
ciom. Dlatego wczesne zainteresowanie si
ę
problemami
osób w wieku powy
ż
ej 65 roku
ż
ycia mo
ż
e zapobiec lub złagodzi
ć
ró
ż
nego
rodzaju zaburzenia. Jak pomóc nam i naszym pacjentom dobrze si
ę
zestarze
ć
, by pomimo upływu lat zachowa
ć
sprawno
ść
fizyczn
ą
, umysłow
ą
i samodzielno
ść
. Wiek biologiczny nie musi odpowiada
ć
wiekowi
metrykalnemu. Ta stara prawda wykładana studentom medycyny
potwierdza si
ę
w pracy lekarza ka
ż
dego dnia. Cz
ę
sto mamy mo
ż
liwo
ść
porównania sprawno
ść
90 latka i 70 latka. O tym jak si
ę
zestarzejemy
decyduj
ą
nasze geny, tryb
ż
ycia i nasze choroby. Post
ę
py medycyny
i rozwój technologii przyczyniły si
ę
do wydłu
ż
enia
ś
redniej długo
ś
ci
ż
ycia.
Zrodziło to nowe problemy zwi
ą
zane z naturalnym procesem starzenia si
ę
organizmu. Obecnie
ś
rednia długo
ść
ż
ycia w Polsce wynosi dla m
ęż
czyzn
71, a dla kobiet 79 lat. Jak si
ę
starzejemy i jakie objawy mo
ż
e złagodzi
ć
nauka. Mózg: zmiany w systemie przekazywania informacji w mózgu
ulegaj
ą
wydłu
ż
eniu (czas reakcji), pogarsza si
ę
pami
ęć
krótkotrwała.
Pomoc: prowadzi
ć
aktywny tryb
ż
ycia, anga
ż
owa
ć
si
ę
w prac
ę
społeczn
ą
,
przy widocznych zaburzeniach pami
ę
ci leki prokognitywne. Oczy: wraz
z wiekiem soczewki staj
ą
si
ę
mniej elastyczne i trudniej zmieniaj
ą
kształt
przy patrzeniu na bliskie przedmioty, g
ę
stniej
ą
, co pogarsza widzenie,
a reakcja na zmiany
ś
wiatła staje si
ę
wolniejsza. Pomoc: laserowa korekcja
monovision, a przy za
ć
mie wprowadzenie sztucznej soczewki. Uszy:
degradacja struktury ucha i utrata zako
ń
cze
ń
włókien nerwowych prowadz
ą
do osłabienia słuchu. Pomoc: aparat słuchowy.
Skóra: skóra staje si
ę
cie
ń
sza, mniej elastyczna i pomarszczona, plamy,
twardnienie,
ż
ółkni
ę
cie s
ą
wynikiem przewlekłej ekspozycji na sło
ń
ce.
Pomoc: nawodnienie organizmu, dieta, filtry w kremach, nawil
ż
anie
kremami. Ko
ś
ci i stawy: trac
ą
g
ę
sto
ść
, zanika chrz
ą
stka stawowa, wi
ę
zadła
IX Post
ę
py w Neurologii i Psychiatrii. Katowice, 29 marca 2007 5
trac
ą
elastyczno
ść
, ro
ś
nie ryzyko urazu. Pomoc:
ć
wiczenia z obci
ąż
eniem,
dieta, endoprotezy. Mi
ęś
nie: spadek liczby włókien mi
ęś
niowych,
zmniejszona ich kurczliwo
ść
i zmiany w układzie kostno-stawowym
powoduj
ą
ograniczenie sprawno
ś
ci ruchowej. Pomoc: trening siłowy. Serce
i naczynia krwiono
ś
ne:
ś
ciany serca i naczy
ń
staj
ą
si
ę
grubsze i mniej
elastyczne, spada pojemno
ść
serca, wzrasta ci
ś
nienie krwi. Pomoc: dieta,
niepalenie,
ć
wiczenia fizyczne.
Istniej
ą
proste testy, które pozwalaj
ą
na ocen
ę
wydolno
ś
ci czynno
ś
ciowej
pacjenta (wykonywanie podstawowych i zło
ż
onych czynno
ś
ci
ż
ycia
codziennego).
Przy pomocy Skali Katza oceniamy czy pacjent jest w stanie
ż
y
ć
bez
pomocy
z zewn
ą
trz,
czy
wymaga
stałej
opieki
w
domu
lub
w specjalistycznym o
ś
rodku.
Skala Katza-ocena podstawowych czynno
ś
ci
ż
ycia codziennego.
Odpowiedzi: tak/nie
Czy jest pani/pan w stanie samodzielnie:
1.
wyk
ą
pa
ć
si
ę
(mo
ż
liwa jest pomoc przy myciu jednej cz
ęś
ci
ciała)
2.
ubiera
ć
si
ę
( ew. z wyj. wi
ą
zania sznurówek)
3.
korzysta
ć
z toalety
4.
porusza
ć
si
ę
(mo
ż
e korzysta
ć
z laski lub chodzika)
5.
kontrolowa
ć
wydalanie moczu i stolca (bez sporadycznych
epizodów nietrzymania
6.
je
ść
(z wyj. czynno
ś
ci zło
ż
onych, jak krojenie mi
ę
sa czy
smarownie chleba).
Wyniki:
•
6 pkt.- w pełni zachowane podstawowe czynno
ś
ci
ż
ycia codziennego,
nie jest potrzebna pomoc piel
ę
gniarska w domu.
•
4 pkt.-
ś
redniego stopnia upo
ś
ledzenie, wskazana jest pomoc
piel
ę
gniarska.
•
2 pkt. i mniej-ci
ęż
kiego stopnia upo
ś
ledzenie, bezwzgl
ę
dnie wskazana
jest pomoc osób drugich 12-24 godzin/dob
ę
.
6
Wiek podeszły – sukcesy i pora
ż
ki medycyny
Skala Lawtona-ocena zło
ż
onych czynno
ś
ci
ż
ycia codziennego.
1.
Czy potrafisz korzysta
ć
z telefonu?
2.
Czy jeste
ś
w stanie dotrze
ć
do miejsc poza tymi, do
których docierasz podczas spaceru?
3.
Czy wychodzisz z domu po zakupy?
4.
Czy mo
ż
esz samodzielnie przygotowa
ć
posiłki?
5.
Czy wykonujesz samodzielnie prace domowe, np.
sprz
ą
tanie?
6.
Czy wykonujesz samodzielnie drobne naprawy w domu?
7.
Czy mo
ż
esz sam wypra
ć
swoje rzeczy?
8.
Czy samodzielnie przyjmujesz leki lub mógłby
ś
to robi
ć
sam?
9.
Czy mo
ż
esz sam gospodarowa
ć
pieni
ę
dzmi?
Ocena:
1.
bez pomocy-3 pkt
2.
z niewielka pomoc
ą
-2 pkt
3.
nie jestem w stanie sam tego zrobi
ć
-1 pkt.
Pierwsza odpowied
ź
ś
wiadczy o całkowitej niezale
ż
no
ś
ci osoby, druga
wskazuje na zdolno
ść
do wykonania danej czynno
ś
ci przy pomocy innych,
natomiast trzecia odpowied
ź
na zale
ż
no
ść
pacjenta od otoczenia.
Im wi
ę
ksza ilo
ść
punktów tym osoba bardziej wydolna
ż
yciowo.
IX Post
ę
py w Neurologii i Psychiatrii. Katowice, 29 marca 2007 7
Zaburzenia psychiczne w wieku podeszłym
Irena Krupka-Matuszczyk
Klinika Psychiatrii i Psychoterapii
Ś
l
ą
skiej Akademii Medycznej
Zgodnie z podziałem gerontologów anglosaskich wiek podeszły obejmuje
okres
ż
ycia pomi
ę
dzy 65 a 95 rokiem
ż
ycia. Prognozy demograficzne WHO
przewiduj
ą
, i
ż
w 2020r liczba osób w wieku podeszłym przekroczy 20%
ż
yj
ą
cych. W naszym kraju w 2004r w wieku powy
ż
ej 65 lat
ż
yło 13%
mieszka
ń
ców, a co 6-ty Polak przekroczył 60 lat (6 mln). W tej grupie
kobiety stanowiły 15,7%, a m
ęż
czy
ź
ni 10,4%, 13,5% zamieszkiwało
miasto, a 12,6% wie
ś
. W populacji polskiej 15% ludno
ś
ci to emeryci. Jak
przewiduj
ą
prognozy demograficzne przyrost naturalny w Polsce w 2030r
b
ę
dzie ujemny, a rocznie liczba osób powy
ż
ej 65 r
ż
ycia b
ę
dzie wzrastała
o 175,4 tys. i w tym 2030 roku b
ę
dzie liczy
ć
8,5 mln.
Przyczyna ujawnienia zaburze
ń
psychicznych u osób starszych jest
zło
ż
ona. Tymi czynnikami mog
ą
by
ć
choroby somatyczne, neurologiczne,
nowotworowe, urazy, inwalidztwo, palenie tytoniu, nadu
ż
ywanie alkoholu,
leków nasennych czy przeciwl
ę
kowych, samotno
ść
czy ubóstwo.
Zaburzenia psychiczne to: schizofrenia (0,2-4,2%), zespoły paranoidalne i
urojeniowe (do 12%), depresja (50 i wi
ę
cej %) w przypadku
współwyst
ę
powania
z
chorobami
somatycznymi
i neurologicznymi,
zaburzenia
ś
wiadomo
ś
ci (do 22%), ot
ę
pienie i objawy psychotyczne w
przebiegu ot
ę
pienia.
8
Wiek podeszły – sukcesy i pora
ż
ki medycyny
Czym skorupka nasi
ą
knie za młodu…,
czyli o uwarunkowaniach aktywno
ś
ci osób
w podeszłym wieku
Prof. Katarzyna Popiołek,
Dr Agata Chudzicka-Czupała
Instytut Psychologii Uniwersytetu
Ś
l
ą
skiego
Praca koncentruje si
ę
na czynnikach warunkuj
ą
cych zachowanie
aktywno
ś
ci i zdrowia ludzi w podeszłym wieku. Autorki prezentuj
ą
wyniki
bada
ń
własnych, przeprowadzonych w 2006 roku w
ś
ród 124 słuchaczy
Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Wyniki omawianych bada
ń
wskazuj
ą
,
ż
e
starsze osoby przejawiaj
ą
ce aktywno
ść
w wielu dziedzinach
ż
ycia, dbaj
ą
ce
o zachowanie sprawno
ś
ci fizycznej, nawyki te wyniosły z domu rodzinnego.
Rodzice okazuj
ą
si
ę
by
ć
niezast
ą
pionym wzorcem wzmacniaj
ą
cym system
prozdrowotnych zachowa
ń
.
Posiadane przez człowieka pokłady nadziei i transgresja, rozumiana jako
skłonno
ść
do przekraczania własnych osi
ą
gni
ęć
, potrzeba zdobywania
wiedzy oraz odwaga w podejmowaniu nowych zada
ń
to kolejne warunki
aktywno
ś
ci człowieka starszego. . Podobnie otrzymywane oraz udzielane
innym przez osob
ę
w podeszłym wieku wsparcie społeczne działa
mobilizuj
ą
co, motywuje do odwzajemnienia i utrzymywania istniej
ą
cych
wi
ę
zi, wpływa na jej dobrostan i w ten sposób jest czynnikiem sprzyjaj
ą
cym
aktywno
ś
ci.
Rezultaty bada
ń
pokazały tak
ż
e,
ż
e osoby bardziej aktywne cz
ęś
ciej
stosuj
ą
sposób
radzenia
sobie
okre
ś
lony
mianem
pozytywnej
reinterpretacji. Oznacza to,
ż
e staraj
ą
si
ę
widzie
ć
dobre strony ró
ż
nych
sytuacji, szukaj
ą
pozytywnych aspektów wszystkich wydarze
ń
, nawet tych
trudnych i bolesnych, traktuj
ą
c je jako
ź
ródło rozwoju.
IX Post
ę
py w Neurologii i Psychiatrii. Katowice, 29 marca 2007 9
Wa
ż
nym czynnikiem determinuj
ą
cym aktywno
ść
jest percepcja czasu.
Osoba akceptuj
ą
ca swój sposób funkcjonowania w czasie codziennym,
pozytywnie oceniaj
ą
ca skuteczno
ść
jego wykorzystania i organizacj
ę
podejmowanych działa
ń
, ch
ę
tniej podejmuje si
ę
nowych zada
ń
, nie
poddaj
ą
c si
ę
biernie ci
ęż
arowi lat.
10
Wiek podeszły – sukcesy i pora
ż
ki medycyny
Seksualno
ść
a jesie
ń
ż
ycia
Prof. Violetta Skrzypulec
Katedra Zdrowia Kobiety
Ś
l
ą
skiej Akademii Medycznej
Staro
ść
to najbardziej niespodziewana rzecz,
Która staje si
ę
udziałem człowieka
Lew Trocki, Diary in Exile
Podobnie jak wszystkie inne procesy
ż
yciowe, starzenie si
ę
jest
zaprogramowane w materiale genetycznym komórki i podlega jego
sterowaniu. Jednak
ż
e na przebieg tego zjawiska wpływ ma równie
ż
wiele
czynników
pozagenetycznych
jak:
warunki
socjalne,
rodzinne,
wykształcenie, zawód, praca, przebyte choroby i istniej
ą
ce choroby,
nara
ż
enie na szkodliwe czynniki
ś
rodowiska. Charakter starzenia si
ę
populacji jest wła
ś
ciwy dla danego kraju, kontynentu i rasy. Proces ten
zachodzi u ka
ż
dego z nas z ró
ż
n
ą
szybko
ś
ci
ą
. Mo
ż
na wi
ę
c spotka
ć
si
ę
zarówno
z
przy
ś
pieszonym
starzeniem
przedwczesnym,
jak
i z przesuni
ę
ciem okresu wykształcenia zmian starczych powy
ż
ej 70 roku
ż
ycia. Inaczej mówi
ą
c - wiek kalendarzowy człowieka nie zawsze pokrywa
si
ę
z wiekiem biologicznym.
W okresie przekwitania stan hormonalny kobiety, a w głównej mierze
niedobór estrogenów, jest odpowiedzialny za szereg objawów klinicznych.
Zespół symptomów wyst
ę
puj
ą
cych w okresie okołomenopauzalnym mo
ż
na
podzieli
ć
na objawy o charakterze krótkotrwałym: zmiany w cyklu
miesi
ą
czkowym,
zaburzenia
naczynioruchowe,
dysfunkcje
układu
moczowo-płciowego oraz zaburzenia psychoemocjonalne, jak i długotrwałe
skutki utraty funkcji endokrynnej jajnika: choroby układu sercowo-
naczyniowego, osteoporoza pomenopauzalna, zespoły demencyjne oraz
inne dysfunkcje ogólnoustrojowe.
Zespół
objawów
neurowegetatywnych
i
psychoemocjonalnych
wyst
ę
puj
ą
cych w okresie przekwitania okre
ś
lany jest jako – zespół
klimakteryczny. W okresie okołomenopauzalnym i pomenopauzalnym
IX Post
ę
py w Neurologii i Psychiatrii. Katowice, 29 marca 2007 11
najcz
ę
stszymi s
ą
objawy o charakterze zaburze
ń
termoregulacji (objawy
naczynioruchowe). Nale
żą
do nich: uderzenia gor
ą
ca, nadmierne poty –
zwłaszcza nocne, zawroty głowy, bóle głowy, kołatania serca, bezsenno
ść
.
Uderzenia gor
ą
ca wyst
ę
puj
ą
w okresie klimakterium nawet u 75% kobiet.
Ś
redni czas trwania uderze
ń
gor
ą
ca wynosi około 2 lat, a 25% kobiet
do
ś
wiadcza tych objawów przez ponad 5 lat.
Proces zaburze
ń
hormonalnych u m
ęż
czyzn mo
ż
e przebiega
ć
równie
ż
burzliwie jak u kobiety, przypada około pomi
ę
dzy 60 – 70 r
ż
.. Jednym
z pierwszych zaburze
ń
to dysfunkcje seksualne, które maj
ą
ś
cisły zwi
ą
zek
z zaburzeniami somatycznymi i psychospołecznymi podobnie jak u kobiet.
12
Wiek podeszły – sukcesy i pora
ż
ki medycyny
Współczesne problemy neurologii
wieku podeszłego
Prof. Grzegorz Opala, Dr Stanisław Ochudło
Klinika Neurologii Wieku Podeszłego,
Ś
l
ą
skiej Akademii Medycznej
Gerontologia kliniczna od dawna bada zwi
ą
zki staro
ś
ci z chorobami
i opisuje specyfik
ę
starczej patologii. Jednak nadal jest trudno okre
ś
li
ć
granice pomi
ę
dzy inwolucj
ą
a patologi
ą
. Zło
ż
one procesy starzenia
i umierania ci
ą
gle nie s
ą
w pełni poznane. Ogromny post
ę
p w naukach
podstawowych, w tym w zakresie biologii molekularnej cho
ć
daje nam
coraz wi
ę
cej informacji to jednak nie przynosi odpowiedzi na podstawowe
pytania czy staro
ść
jest realizacj
ą
programu genetycznego czy te
ż
efektem
skomplikowanych reakcji zachodz
ą
cych pod wpływem działania czynników
ś
rodowiskowych czy te
ż
obu tych mechanizmów. A by
ć
mo
ż
e jest
to dodatkowo
problem
zmniejszonych
(wyczerpanych)
mo
ż
liwo
ś
ci
obronnych z nieznanych powodów.
Zachodz
ą
ce w pó
ź
niejszym okresie
ż
ycia zmiany inwolucyjne upo
ś
ledzaj
ą
sprawno
ść
, pogarszaj
ą
kondycj
ę
ogóln
ą
i ograniczaj
ą
samowystarczalno
ść
.
Wydaje si
ę
jednak,
ż
e w znacznie wi
ę
kszym stopniu dzieje si
ę
tak
z powodu licznych w tym okresie
ż
ycia chorób, które co prawda wyst
ę
puj
ą
cz
ęś
ciej w wieku podeszłym, ale przecie
ż
wyst
ą
pi
ć
nie musz
ą
.
Jednocze
ś
nie cz
ęść
z nich cho
ć
klinicznie manifestuje si
ę
dopiero w wieku
podeszłym to wiadomo,
ż
e np. proces degeneracyjny mógł rozpocz
ąć
si
ę
wiele lat wcze
ś
niej jak to si
ę
dzieje np. w przypadku chorób Alzheimera czy
Parkinsona. Na ile zatem wyst
ę
powanie tych chorób w wieku podeszłym
jest skutkiem procesu starzenia, a na ile odr
ę
bnym niezale
ż
nym procesem
który jedynie współistnieje z starcz
ą
inwolucj
ą
nie da si
ę
jednoznacznie
odpowiedzie
ć
. Z drugiej jednak strony wyodr
ę
bnienie tych chorób, które nie
s
ą
ewidentnie cz
ęś
ci
ą
programu inwolucji starczej, dotycz
ą
jednego układu
jak np. układu nerwowego i których patomechanizm jest ju
ż
dobrze, cho
ć
IX Post
ę
py w Neurologii i Psychiatrii. Katowice, 29 marca 2007 13
nie w pełni poznany, mo
ż
e by
ć
pomocne w optymalizacji diagnostyki,
leczenia i opieki, a tak
ż
e poszerzania naszej wiedzy o tej grupie chorych.
Ponadto, zwi
ę
kszaj
ą
ca si
ę
szybko populacja wieku podeszłego prowadzi
do znacznego wzrostu liczby chorych na choroby, które do tej pory były
wzgl
ę
dn
ą
rzadko
ś
ci
ą
. Jednocze
ś
nie w tej grupie chorób pojawiły si
ę
nowe
mo
ż
liwo
ś
ci diagnostyczne i terapeutyczne wymagaj
ą
ce specjalistycznej
wiedzy i do
ś
wiadczenia. Zatem, obok rozwoju niezwykle wa
ż
nej
gerontologii klinicznej, nale
ż
y w znacznie wi
ę
kszym zakresie ni
ż
do tej
pory, wiedz
ę
dotycz
ą
c
ą
procesu starzenia wprowadzi
ć
do programów
nauczania przed i podyplomowego poszczególnych specjalno
ś
ci. St
ą
d
celowe jest równie
ż
wyodr
ę
bnienie neurologii wieku podeszłego.
Choroby neurologiczne wieku podeszłego
Najpro
ś
ciej mo
ż
na powiedzie
ć
,
ż
e choroby neurologiczne wieku
podeszłego to te choroby układu nerwowego, które wyst
ę
puj
ą
w wieku
podeszłym lub starczym. Warto w tym miejscu zwróci
ć
uwag
ę
,
ż
e my
ś
limy
tu przed wszystkim o tych chorobach dla których wiek jest istotnym je
ś
li nie
podstawowym czynnikiem ryzyka. Obok objawów neurologicznych,
specyficznych i cz
ęś
ciej wyst
ę
puj
ą
cych w wieku podeszłym w przebiegu
innych schorze
ń
lub zwi
ą
zanej z wiekiem dysfunkcji poszczególnych
narz
ą
dów mo
ż
emy wskaza
ć
na trzy grupy chorób neurologicznych, które
pojawiaj
ą
si
ę
i wyst
ę
puj
ą
w starszym wieku. Ta wła
ś
nie odmienno
ść
pozwala stosowa
ć
okre
ś
lenie choroby neurologiczne wieku podeszłego.
Pierwsz
ą
i podstawow
ą
grup
ę
stanowi
ą
choroby, których pojawienie si
ę
i rozwój zwi
ą
zany jest z procesem starzenia – s
ą
to choroby
zwyrodnieniowe i naczyniowe. Choroby zwyrodnieniowe, których przyczyna
ci
ą
gle jest nieznana – to przede wszystkim ot
ę
pienia i choroby układu
pozapiramidowego z wyj
ą
tkiem niewielkiej grupy postaci dziedzicznych.
A choroby naczyniowe to przede wszystkim udar mózgu. Druga grupa
chorób to choroby wyst
ę
puj
ą
ce w ró
ż
nym wieku, ale w wieku podeszłym
charakteryzuj
ą
ce si
ę
odmiennymi objawami i rokowaniem, wymagaj
ą
ce
specjalnego leczenia. Przykładem takiego schorzenia wyst
ę
puj
ą
cego obok
wieku rozwojowego równie cz
ę
sto w wieku podeszłym jest padaczka.
I wreszcie trzecia grupa to choroby wyst
ę
puj
ą
ce w młodo
ś
ci. Nale
żą
do
nich np. dystrofie mi
ęś
niowe, choroby demielinizacyjne i migrena. Ich
pocz
ą
tek w starszym wieku ma zazwyczaj inn
ą
przyczyn
ę
i najcz
ęś
ciej
rozpoznanie wymaga weryfikacji.
14
Wiek podeszły – sukcesy i pora
ż
ki medycyny
Dzi
ę
ki rozwojowi gerontologii ta coraz bogatsza i lepiej rozumiana wiedza
o procesach towarzysz
ą
cych starzeniu musi by
ć
wykorzystana tak
ż
e
w leczeniu chorób neurologicznych wieku podeszłego. Prowadz
ą
c
starszego chorego nale
ż
y zawsze pami
ę
ta
ć
by zgodnie z wiedz
ą
geriatryczn
ą
uwzgl
ę
dni
ć
m.in. specyfik
ę
symptomatologii klinicznej,
ograniczenie funkcji nie tylko układu ruchu ale i poszczególnych narz
ą
dów,
koincydencj
ę
innych chorób, zmniejszon
ą
zdolno
ść
adaptacji do nowej
sytuacji czy odmienn
ą
farmakokinetyk
ę
.
Choroby neurologiczne wieku podeszłego to przede wszystkim te,
dla których wiek stanowi czynnik ryzyka. Zatem nie tylko,
ż
e ich
manifestacja kliniczna pojawia si
ę
około 65 roku
ż
ycia ale,
ż
e wraz
z wiekiem wyst
ę
puj
ą
coraz cz
ęś
ciej. Choroba Parkinsona np. ok. 30 razy
cz
ęś
ciej wyst
ę
puje w populacji powy
ż
ej 80 roku
ż
ycia ni
ż
w grupie poni
ż
ej
60 lat, a w grupie chorych z ot
ę
pieniem powy
ż
ej 65 roku
ż
ycia z ka
ż
dym
pi
ę
cioleciem liczba chorych wzrasta dwukrotnie. Jest zatem oczywiste,
ż
e
rozpowszechnienie tych chorób b
ę
dzie zale
ż
ało przede wszystkim
od wielko
ś
ci populacji ludzi w wieku podeszłym.
Prognozy demograficzne
Wiek XX był wiekiem najbardziej dynamicznego przyrostu ludno
ś
ci
na
ś
wiecie. Był to równie
ż
wiek, w którym przyrost oczekiwanej długo
ś
ci
ż
ycia tylko w ostatnim 50-cioleciu wydłu
ż
ył si
ę
o blisko 20 lat i obecnie
osi
ą
gn
ą
ł 66 lat. Obecnie ka
ż
dego miesi
ą
ca kolejny milion ludzi przekracza
60 rok
ż
ycia a najwi
ę
kszy wzrost liczebno
ś
ci obserwuje si
ę
w grupie
najstarszej, powy
ż
ej 80 lat. Aktualnie
ż
yje ich na
ś
wiecie ponad 70
milionów. Szacuje si
ę
,
ż
e w ci
ą
gu najbli
ż
szych 50-ciu lat liczba ta wzro
ś
nie
5-ciokrotnie. To oznaczałoby 350 milionow
ą
populacj
ę
ludzi powy
ż
ej 80 lat.
Oczekiwana długo
ść
ż
ycia (LE – life expectancy) w tym czasie wzro
ś
nie
z 66 do 77 lat. Obecnie w krajach rozwini
ę
tych populacja ludzi powy
ż
ej 65
roku
ż
ycia stanowi 14% (ok. 170 ml) natomiast w krajach rozwijaj
ą
cych si
ę
około 5% (ok. 248ml). Przewidywane zmiany demograficzne szacuj
ą
ż
e w
roku 2030 b
ę
dzie ich odpowiednio 23% (275ml) w krajach rozwini
ę
tych
i 10% (680 ml) w krajach rozwijaj
ą
cych si
ę
. W Polsce populacja powy
ż
ej 65
roku
ż
ycia liczy obecnie 4 256 000 osób (11,2%), zgodnie z przyj
ę
tymi
szacunkami w roku 2030 b
ę
dzie liczy
ć
ok. 8 milionów.
IX Post
ę
py w Neurologii i Psychiatrii. Katowice, 29 marca 2007 15
Je
ś
li zatem tak znacznie wzro
ś
nie populacja ludzi powy
ż
ej 60,
a szczególnie powy
ż
ej 80 roku
ż
ycia to mo
ż
na si
ę
spodziewa
ć
,
ż
e odpowiednio wzro
ś
nie zapadalno
ść
i rozpowszechnienie chorób
neurologicznych
wieku
podeszłego,
przede
wszystkim
chorób
naczyniowych i zwyrodnieniowych.
Problemy terapeutyczne i opieku
ń
cze a koszty
Post
ę
puj
ą
cy proces wydłu
ż
ania
ż
ycia, a w niektórych krajach dodatkowo
spadek urodze
ń
b
ę
d
ą
miały swoje implikacje nie tylko w odniesieniu
do problemów opieki medycznej ale tak
ż
e wielu problemów społecznych,
ekonomicznych, kulturowych, psychologicznych a tak
ż
e duchowych.
Problemy te w pierwszym rz
ę
dzie b
ę
d
ą
wyst
ę
powa
ć
w krajach rozwini
ę
tych
ale w coraz wi
ę
kszym stopniu zaczn
ą
pojawia
ć
si
ę
tak
ż
e w krajach
rozwijaj
ą
cych si
ę
. Ju
ż
dzi
ś
w krajach rozwini
ę
tych ponad połowa
wszystkich chorych wymagaj
ą
cych stałej opi
eki piel
ę
gniarskiej to chorzy
z
ot
ę
pieniami i po udarze mózgu. Wi
ę
kszo
ść
chorych na chorob
ę
Parkinsona w zaawansowanym okresie choroby wymaga tak
ż
e stałej
opieki. Udar mózgu jest na pierwszym miejscu jako przyczyna
niepełnosprawno
ś
ci w populacji powy
ż
ej 40 roku
ż
ycia. Ju
ż
dzisiaj 60 %
pacjentów u lekarza pierwszego kontaktu to chorzy z chorobami
neurologicznymi
wieku
podeszłego.
Skala,
wymienionych
tu,
przewidywanych zjawisk pokazuje gdzie przesuwa si
ę
ci
ęż
ar zarówno
potrzeb jak i kosztów.
Zarówno, zapadalno
ść
czyli ilo
ść
przybywaj
ą
cych chorych z ka
ż
dym
rokiem jak i przewidywany czas ich prze
ż
ycia stanowi
ą
w przypadku
choroby nieuleczalnej te czynniki, które decyduj
ą
o ich rozpowszechnieniu.
Je
ś
li jest to proces zwi
ą
zany z wiekiem, którego cz
ę
sto
ść
wyst
ę
powania
jest znaczna jak np. w przypadku ot
ę
pie
ń
czy choroby Parkinsona, to
wzrost
liczebno
ś
ci starszych grup wiekowych w populacji b
ę
dzie nieuchronnie
prowadził do wzrostu rozpowszechnienia tej grupy chorób generuj
ą
c coraz
to wi
ę
ksze koszty społeczne w szerokim tego słowa znaczeniu. Te swego
rodzaju prognozy epidemiologiczne to niezwykle wa
ż
ne informacje nie tylko
dla polityków zdrowotnych ale tak
ż
e dla ludzi nauki czy nauczycieli
akademickich odpowiedzialnych za szkolenie przyszłych i aktualnie
pracuj
ą
cych zawodowo lekarzy. S
ą
to dane pozwalaj
ą
ce dzi
ę
ki powi
ą
zaniu
z prognozami demograficznymi przewidywa
ć
cz
ę
sto
ść
wyst
ę
powania
chorób czy danej choroby w nadchodz
ą
cych latach czy dekadach lat.
16
Wiek podeszły – sukcesy i pora
ż
ki medycyny
Bior
ą
c pod uwag
ę
wspomniane skutki ekonomiczne, medyczne, kulturowe,
społeczne i duchowe mo
ż
na przewidywa
ć
,
ż
e mamy do czynienia ze
swego rodzaju bomb
ą
demograficzn
ą
czy te
ż
cich
ą
, demograficzn
ą
rewolucj
ą
, która w niedługim czasie musi doprowadzi
ć
do ogromnych
zmian szczególnie w krajach rozwini
ę
tych.
Dobrze ilustruj
ą
ten problem z racji najwy
ż
szej zapadalno
ś
ci i znacznemu
rozpowszechnieniu ot
ę
pienia. Analiza aktualnych danych rodzi wiele pyta
ń
co do przyszło
ś
ci. Czy tak jak dzi
ś
b
ę
d
ą
ot
ę
pienia stanowi
ć
30 do 50 %
najstarszej populacji? Czy proporcja pomi
ę
dzy poszczególnymi typami
ot
ę
pie
ń
pozostanie taka sama czy wzro
ś
nie liczba tych, które wyst
ę
puj
ą
głównie w pó
ź
niejszym wieku tzn. ot
ę
pienie typu alzheimerowskiego
i naczyniowego oraz ot
ę
pienie z ciałami Lewy’ego. Czy zatem za 50 lat
b
ę
dzie na
ś
wiecie ponad 100 ml chorych z ot
ę
pieniami tylko w grupie
powy
ż
ej 80 lat, któr
a b
ę
dzie liczy
ć
350 milionów? A
ile b
ę
dzie chorych
z ot
ę
pieniem w ogóle? Czy mo
ż
e b
ę
dzie tak jak wskazuj
ą
wyniki niektórych
bada
ń
,
ż
e
ju
ż
za 25 lat liczba chorych z
zespołem ot
ę
piennym wzro
ś
nie
dwukrotnie z 18 do 34 milionów i to głównie w pa
ń
stwach rozwijaj
ą
cych si
ę
- odpowiednio 11 milionów obecnie i 24 miliony za 25 lat. W krajach
rozwini
ę
tych te liczby kształtuj
ą
si
ę
odpowiednio na poziomie 7 i 11
milionów. Szacuje si
ę
ż
e w Europie ju
ż
w roku 2004 liczba dotkni
ę
tych
ot
ę
pieniem b
ę
dzie wynosiła 4 miliony. Ostro
ż
ne szacunki w USA okre
ś
laj
ą
liczb
ę
chorych na ch. Alzheimera w połowie obecnego stulecia na około 8
milionów.
Jednocze
ś
nie podkre
ś
la si
ę
,
ż
e je
ś
li b
ę
dzie mo
ż
na, o ile nie zapobiega
ć
to
cho
ć
by opó
ź
ni
ć
pocz
ą
tek choroby to b
ę
dzie to miało ogromne znacznie.
Je
ś
li byłoby mo
ż
liwe opó
ź
nienie pocz
ą
tku wyst
ą
pienia objawów o 5 lat to
skutkowałoby to 50% redukcj
ą
ryzyka zwi
ą
zanego z wiekiem. Zmniejszenie
liczby przypadków po 10 latach kształtowałoby si
ę
na poziomie 1,15, a po
50 latach 4,04 miliona. Nawet niewielkie opó
ź
nienie pocz
ą
tku objawów
choroby o 6 miesi
ę
cy zmniejszyłoby liczb
ę
chorych po 10 latach o100 000,
a po 50 latach o 380 000. To wzgl
ę
dnie niewielkie opó
ź
nienie dawałoby,
wg szacunków w USA, roczne oszcz
ę
dno
ś
ci około 4,7 miliarda $ po 10
latach i 18 miliardów $ po 50 latach.
IX Post
ę
py w Neurologii i Psychiatrii. Katowice, 29 marca 2007 17
Potrzeby zmian w dotychczasowym modelu
funkcjonowania neurologii
Nakre
ś
lony dystans czasowy wskazuje,
ż
e
dzisiejszy student czy lekarz
w
trakcie specjalizacji b
ę
d
ą
si
ę
styka
ć
głównie z chorymi w wieku
podeszłym. Poniewa
ż
musz
ą
by
ć
odpowiednio przygotowani do swojej
pracy programy kształcenia musza uwzgl
ę
dnia
ć
problematyk
ę
chorób
neurologicznych wieku podeszłego. Jednocze
ś
nie musz
ą
zachodzi
ć
odpowiednie zmiany organizacyjne. Neurologia staje si
ę
coraz bardziej
ambulatoryjna. Jest to ogólny trend. W USA 70% procedur które przed 10-
cioma
laty
były
procedurami
wył
ą
cznie
szpitalnymi
dzisiaj
s
ą
ambulatoryjnymi. Jest to bardzo wskazane, poniewa
ż
pobyt w szpitalu dla
ka
ż
dego
starszego
chorego
jest
złem
koniecznym.
Dobrym
i przyszło
ś
ciowym rozwi
ą
zaniem s
ą
Kliniki Jednodniowej Diagnostyki
pozwalaj
ą
ce nie tylko doprowadzi
ć
do szybkiego zdiagnozowania
starszego chorego ale równie
ż
unikn
ąć
szeregu niepo
żą
danych komplikacji
zwi
ą
zanych z hospitalizacj
ą
.
Zachodz
ą
cy proces przesuwania usług dotychczas szpitalnych do sektora
ambulatoryjnego jest nieodwracalny poniewa
ż
jest ta
ń
szy i przez chorych
oczekiwany. W Polsce brakuje zasobów finansowych na tak przebiegaj
ą
cy
proces, a jednocze
ś
nie szpitale nadal s
ą
najlepiej, je
ś
li nie wył
ą
cznie,
wyposa
ż
ane w aparatur
ę
diagnostyczn
ą
. Tam zatem nale
ż
y szuka
ć
rozwi
ą
za
ń
optymalnych w chwili obecnej. Wysokoreferencyjne szpitale
mog
ą
i powinny
ś
wiadczy
ć
równie
ż
usługi o charakterze po
ś
rednim
do dotychczasowych. Wykorzystuj
ą
c w pełni dobre zaplecze diagnostyczne
oraz liczny personel o wysokich kwalifikacjach mo
ż
na wydzieli
ć
cz
ęść
pomieszcze
ń
dla jednodnodniowych, zaplanowanych wcze
ś
niej pobytów
diagnostyczno - terapeutycznych. To rozwi
ą
zanie jest szczególnie
oczekiwane przez chorych w podeszłym wieku i nie mo
ż
e by
ć
zast
ą
pione
przez usługi ambulatoryjne ze wzgl
ę
du na rozproszenie i ograniczon
ą
dost
ę
pno
ść
wysokospecjalistycznej diagnostyki w obr
ę
bie otwartej słu
ż
by
zdrowia. Koncentracja usług w jednym miejscu czyli w szpitalu,
powodowała dotychczas naturaln
ą
presj
ę
chorych w kierunku pobytów
szpitalnych o charakterze obserwacyjno diagnostycznym. Stworzenie
mo
ż
liwo
ś
ci uzyskania tego samego efektu bez hospitalizacji stanowi nie
tylko szans
ę
unikni
ę
cie wielu niekorzystnych zjawisk zwi
ą
zanych
z pobytem szpitalnym, ale pozwala przede wszystkim znacznie zmniejszy
ć
zwi
ą
zane z tym koszty.
18
Wiek podeszły – sukcesy i pora
ż
ki medycyny
Nale
ż
y pami
ę
ta
ć
,
ż
e chorzy w wieku podeszłym szczególnie
ź
le toleruj
ą
pobyt w obcym
ś
rodowisku nawet przy zapewnieniu najlepszej opieki. Taka
alternatywna formuła leczenia i diagnostyki stwarza mo
ż
liwo
ść
unikni
ę
cia
cz
ę
sto obserwowanych w praktyce klinicznej zespołów zaburze
ń
psychicznych towarzysz
ą
cych hospitalizacjom osób starszych jak nasilenie
dezorientacji, rozwój depresji lub pobudzenie.
Takie rozwi
ą
zanie, stosowane ju
ż
w niektórych krajach pozwala tak
ż
e
ogranicza
ć
niepo
żą
dane skutki pobytu szpitalnego jak np. infekcje
szpitalne, a co za tym idzie zmniejszy
ć
koszty wynikaj
ą
ce z leczenia tych
powikła
ń
Nadchodz
ą
cy czas rodzi wiele pyta
ń
i niepokoju zarówno w sensie
medycznym i organizacyjnym jak
i ogólnospołecznym. Na wiele z
nich nie
mo
ż
na jednoznacznie odpowiedzie
ć
, ale ju
ż
dzi
ś
wiadomo
ż
e liczba
chorych b
ę
dzie wielokrotnie wi
ę
ksza do czasu znalezienia mo
ż
liwo
ś
ci
zapobiegania,
leczenia
lub
cho
ć
by
modyfikowania
przebiegu
neurologicznych chorób wieku podeszłego. Wzrastaj
ą
ca ich liczba wraz ze
zwi
ę
kszaj
ą
c
ą
si
ę
populacj
ą
ludzi w podeszłym wieku b
ę
dzie jednym
z najwi
ę
kszych problemów ekonomicznych i problemów polityki zdrowotnej
w najbli
ż
szych latach. Rozwi
ą
zywanie tych problemów stanowi ju
ż
dzi
ś
wielkie wyzwanie.
IX Post
ę
py w Neurologii i Psychiatrii. Katowice, 29 marca 2007 19
Lekarskie ABC dla chorych powy
ż
ej
90 roku
ż
ycia.
Jarosław Derejczyk
Szpital Geriatryczny im Jana Pawła II
w Katowicach
W przypadku osób po 90 roku
ż
ycia wyró
ż
ni
ć
mo
ż
na w oparciu o ocen
ę
stanu zdrowia trzy kategorie pacjentów: osoby pozostaj
ą
ce przy
ż
yciu ale
obci
ąż
one bardzo du
żą
ilo
ś
ci
ą
chorób, które powoduj
ą
u nich du
żą
niesprawno
ść
zale
ż
no
ść
i inwalidztwo, osoby które mimo obecno
ś
ci
czynników ryzyka chorób, zadziwiaj
ą
co dobrze znosz
ą
ich obecno
ść
i nie
mieszcz
ą
si
ę
w znanych kategoriach przyczynowo skutkowych i w znanych
mechanizmach działania szkodliwych czynników. Mówi si
ę
o tej grupie jako
o osobach toleruj
ą
cych stan chorobowy.
Trzeci
ą
najmniej liczn
ą
grup
ą
s
ą
osoby długowieczne, pozostaj
ą
ce jedynie
z fizjologicznie słabszymi rezerwami funkcjonalnymi narz
ą
dów bez
obecno
ś
ci chorób.
Pierwsze dwie grupy wymagaj
ą
rozró
ż
nienia w badaniu lekarskim wobec
odr
ę
bno
ś
ci stosowanych taktyk terapeutycznych. Do grupy pierwszej
zaliczamy osoby o du
ż
ej liczbie chorób przewlekłych, z wielonarz
ą
dowymi
niewydolno
ś
ciami (serca, mózgu, nerek, stawów, mi
ęś
ni), łatwo
popadaj
ą
ce w zaostrzenia opisanych chorób, prowadz
ą
ce cz
ę
sto
do
ś
mierci.
Osoby te wymagaj
ą
:
•
precyzyjnych, celowanych interwencji klinicznych, poprzedzonych
ka
ż
dorazowo dokładnym badaniem,
•
znajomo
ś
ci ró
ż
nic w manifestacji klinicznej wzgl
ę
dem chorych
w młodszych grupach wiekowych,
•
wiedzy o odr
ę
bno
ś
ciach w działania leków na narz
ą
d osoby
starszej
wzajemnych
interakcjach
pomi
ę
dzy
stosowanymi
w du
ż
ych ilo
ś
ciach lekami,
20
Wiek podeszły – sukcesy i pora
ż
ki medycyny
•
zło
ż
onych działa
ń
leczniczych prowadzonych przez zespół
terapeutyczny w obszarze somatycznym i psychospołecznym,
Wspieranie naturalnych mechanizmów obronnych zwalniaj
ą
cych tempo
starzenia jest w tej grupie efektywne.
Osoby z grupy drugiej rzadziej ujawniaj
ą
gł
ę
bokie niewydolno
ś
ci
narz
ą
dowe, wykazuj
ą
szybk
ą
reakcj
ę
lecznicz
ą
na wyrównywanie
stwierdzanych nieprawidłowo
ś
ci i słabiej reaguj
ą
na leczenie wzmagaj
ą
ce
potencjał układów obronnych (antyoksydanty, immunostymulatory, leki
hormonalne). U tych osób radykalne wyrównywanie glikemii w przypadku
obecno
ś
ci cukrzycy, precyzyjne obni
ż
anie ci
ś
nienia krwi w przypadku
nadci
ś
nienia, surowe nakazy dietetyczne u osób z nadwaga i otyło
ś
ci
ą
, nie
pozostan
ą
najcz
ęś
ciej w zwi
ą
zku z oczekiwan
ą
długo
ś
ci
ą
ż
ycia, a znacznie
obni
żą
jego jako
ść
.
Według teorii zale
ż
nego od wieku remodelowania metabolicznego
(metabolic age-remodelling theory of aging) osoby długowieczne s
ą
wyposa
ż
one w bardzo skuteczne mechanizmy obrony, które ograniczaj
ą
niekorzystne zmiany w starzej
ą
cym si
ę
organizmie i tym mo
ż
na cz
ęś
ciowo
tłumaczy
ć
takie podej
ś
cie do proponowanego leczenia.
W oparciu o dwa przypadki chorych, przedstawione zostan
ą
ró
ż
ne
podej
ś
cia terapeutyczne, powi
ą
zane z ró
ż
nymi fizopatologicznie opisanymi
powy
ż
ej torami starzenia.
IX Post
ę
py w Neurologii i Psychiatrii. Katowice, 29 marca 2007 21
Leczenie zaburze
ń
psychicznych
w wieku podeszłym
Tadeusz Parnowski
II Klinika Psychiatryczna
Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie
Leczenie zaburze
ń
psychicznych w wieku podeszłym powinno uwzgl
ę
dnia
ć
kilka podstawowych zmiennych,w celu zwi
ę
kszenia bezpiecze
ń
stwa terapii
i jej efektywno
ś
ci.
Pierwsza grupa czynników to zmiany patofizjologiczne spowodowane
procesem starzenia si
ę
. Zmiany te wpływaj
ą
na farmakokinetyk
ę
i farmakodynamik
ę
stosowanych leków. Proces starzenia oznacza zmiany
w zakresie biodost
ę
pno
ś
ci leku: zmian w wchłanianiu, wi
ą
zaniu z białkami,
rozpuszczalno
ś
ci w wodzie i tłuszczach, wydalaniu przez nerki, ale tak
ż
e
wi
ą
zaniu w miejscach receptorowych.
Druga grupa to czynniki psychospołeczne, których nasilenie w wieku
podeszłym zmienia ich jako
ść
. Czynniki te odpowiedzialne s
ą
za
przewlekło
ść
przebiegu,
zmieniaj
ą
reakcj
ę
na
leki
i
wpływaj
ą
patoplastycznie na obraz kliniczny i współprac
ę
z lekarzem.
Do trzeciej grupy zmiennych wpływaj
ą
cych na dobór leku, wysoko
ść
dawek
i wyst
ę
powanie
objawów
niepo
żą
danych
nale
żą
liczne
choroby
somatyczne i o.u.n.
Ostatnim problemem jest polipragmazja. Liczne leki stosowane z powodu
chorób somatycznych zlecane przez ró
ż
nych lekarzy oraz leki
przyjmowane bez zlecenia lekarskiego wchodz
ą
w liczne interakcje
z lekami psychotropowymi wyzwalaj
ą
c lub nasilaj
ą
c objawy psychozy,
depresji i zaburze
ń
ś
wiadomo
ś
ci.
W leczeniu osób starszych najwa
ż
niejsze jest bezpiecze
ń
stwo terapii, co
zostało uwzgl
ę
dnione w podstawowych zasadach leczenia zaburze
ń
psychicznych:
•
zaczynaj leczenia od jak najni
ż
szej dawki i bardzo powoli
podwy
ż
szaj dawk
ę
(start low and go slow).Dawka maksymalna jest
zwykle ni
ż
sza od stosowanej w wieku
ś
rednim o 50%-75%.;
22
Wiek podeszły – sukcesy i pora
ż
ki medycyny
•
wskutek obecno
ś
ci dysfunkcji układu cholinergicznego, lek
powinien by
ć
pozbawiony działania antycholinergicznego;
•
aktywne metabolity powstałe wskutek hydroksylacji i demetylacji
wydłu
ż
aj
ą
działanie leku, czasem je wzmacniaj
ą
, odpowiadaj
ą
za nieliniowa farmakokinetyk
ę
. Najbezpieczniejsze s
ą
leki bez
aktywnych metabolitów;
•
profil objawów niepo
żą
danych nie mo
ż
e stwarza
ć
zagro
ż
enia
dla chorego, np. wpływ kardiotoksyczny, nadmierna sedacja,
łatwo
ść
wyzwalania objawów pozapiramidowych;
•
lek powinien działa
ć
jak najbardziej specyficznie, zmniejsza to
mo
ż
liwo
ść
interakcji z innymi lekami niezb
ę
dnymi w leczeniu
chorób towarzysz
ą
cych.
IX Post
ę
py w Neurologii i Psychiatrii. Katowice, 29 marca 2007 23
notatki
24
Wiek podeszły – sukcesy i pora
ż
ki medycyny
med
forum
internet
Psychiatria Online
portal specjalistów psychiatrycznej opieki zdrowotnej
Katalog medyczny
Kalendarz wydarze
ń
Artykuły i newsy
Przegl
ą
d prasy
Poradnik
szukaj i daj si
ę
znale
źć
: gabinety, poradnie, szpitale
konferencje, szkolenie podyplomowe i ustawiczne
wiedza i praktyka, nauka i rynek medyczny
aktualna zawarto
ść
najwa
ż
niejszych
czasopism psychiatrycznych w Polsce
specjalista radzi i trudne pytania
odpowiedzi na cz
ę
sto zadawane pytania
www.psychiatria.pl
Portale specjalistyczne:
Serwisy tematyczne:
Współpraca:
Schizofrenia.pl
Pneumokoki.pl
Polskie Towarzystwo Psychiatryczne
Schizofrenia - Otwórzcie Drzwi
Polskie Towarzystwo Seksuologiczne
Serwis zjazdu: www.zjazdptp2007.szczecin.pl
www.openthedoors.pl, www.otworzciedrzwi.pl
www.seksuolodzy.pl
www.medforum.pl
Psychiatria.pl
ForumNeurologiczne.pl
ForumGinekologiczne.pl
ForumPediatryczne.pl
ForumDermatologiczne.pl
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
II GERONTOLOGIA I GERIATRIA nowy
wyklad 7 gerontopsychiatria[1]
Geriatria, gerontologia we wspolczesnym swiecie
gerontologia
Gerontologia, pedagogika
gerontologia, pedagogika
Cechy gerontologii społecznej jako dyscypliny naukowej
Poznawczy i praktyczny wymiar gerontologii
Charakterystyka starzenia się, Pielęgniarstwo, Collegium Medicum, Gerontologia, Inne
profilaktyka 2, Pedagogika w zakresie edukacji dorosłych z gerontologią, III rok, Profilaktyka niedo
Tekst 5, Studia PEDAGOGIKA, Podstawowe zagadnienia gerontologii
Starzenie się człowieka GERONTOLOGIA, Gerontologia
c.d. materiałów dla studentów- komunikacja werbalna i asertywność, Pedagogika w zakresie edukacji do
Gerontologia 3, Pielęgniarstwo, Collegium Medicum, Gerontologia, Inne
Koncepcja ostateczna, Pedagogika w zakresie edukacji dorosłych z gerontologią, II rok, Metody badań
Gerontologia notaty
starość, Gerontologia
CZEKANOWSKI P. - Gerontologia a nauczanie pracy socjalnej
wiersz starosc, PEDAGOGIKA, gerontologia
więcej podobnych podstron