18

Architektura prowincji rzymskiej

Architektura wczesnochrześcijańska i bizantyjska

Cyrk Flawiusza (amfiteatr Flawiuszów) w Puteoli

6 co do wielkości amfiteatr

Posiadał 3 kondygnacje

Piętro pierwsze i drugie było arkadowe

Trzecie piętro posiadało prostokątne okna

Wysokość muru to 30m, a jego szerokość 2-3m

Kształt eliptyczny (130x100m)

Przeznaczony dla 23tys. Osób

Zbudowany za cesarza Wespazjana

Gereza - miasto rzymskie (obecnie Dżerasz w środkowej Jordanii)

Powstało najprawdopodobniej w IV w. p.n.e.

Lata świetności przypadaja na I i II w. n.e. – za cesarstwa rzymskiego

Szczątki dwóch kościołów

ruiny dwóch rzymskich teatrów

owalne forum

kompleks łaźni

Hipodrom

Ś

wiatynie Zeusa i Artemidy

Biblioteka

Łuk Hadriana

Cardo Maximus – główna ulica z
kolumnadą

Owalne forum

Łuk Hadriana

19

Dwie główne ulice na osiach wschód – zachód i północ – południe (Cardo Maximus)

Teatr w Gerazie

Nimfeum

Nimfeum (łac.) lub (gr.) nimfajon - rodzaj fontanny, wodotrysku obudowanego w formie
kaplicy z apsydą lub z krużgankami. Nimfeum poświęcone było nimfom związanym z wodą.
Spotykane w starożytnym Rzymie.

Timgad – następca rzymskiego obozu

Miasto położone w płn. Afryce (obecnie Algieria)

Powstało za cesarza Trajana

Teatr

Biblioteka (ok. 25tys.)

20

Amfiteatr rzymski w Timgadzie

Łuk Triumfalny Trajana w Timgadzie

Palmira (Syria)

Ś

wietnie rozwinięta już w II w. p.n.e.

III w. n.e. – okres świetności

Na szlaku jedwabnym

Ś

wiatynie:

o

Baala – najlepiej zachowana na terenie miasta, położona w południowo-
wschodniej części kompleksu. Bezpośrednie wejście do miasta prowadzi
przez zrekonstruowany, monumentalny łuk. Połączony był on ze świątynią
rzędem kolumn, zachowanych obecnie tylko we fragmentach. Jego
przedłużenie stanowi kolumnada w kierunku północno-zachodnim,
wyznaczająca główną ulicę miasta.

o

Baala Shamina – prowadzi do niej poprzeczna ulica

o

Nebo (Allat)

Teatr – na południe od centralnej
kolumnady

Senat

Agora

Tetrapylon (monumentalna brama o
czterech wejściach stawiana na
skrzyżowaniu głównych arterii) -
mniej więcej w 1/3 jej długości
wznosi się potężny, również
zrekonstruowany tetrapylon,
maskujący krzywiznę
palmyreńskiego cardo podobnie jak łuk Tetrapylon

Wielka kolumnada

Akwedukty

Dolina Grobów - szereg nietypowych budowli na południowy zachód. Są to wolno
stojące, kamienne wieże grobowe o kwadratowej podstawie, z I i pocz. II w. W ich
bogato zdobionych wnętrzach (m.in. popiersia portretowe zmarłych) umieszczano
trumny z ciałami.

21

Miasto zostało zniszczone w 743r. przez najazd Arabów, a następnie ucierpiało w
trzęsieniu ziemi.

Upadek cesarstwa
330r. – przeniesienie stolicy z Rzymu do Konstantynopola

Bazylika św. Pawła za murami w Rzymie

Zbudowana w latach 386-440

Pięcionawowa budowla poprzedzona
została atrium

dziedziniec otoczony granitową
kolumnadą

Pod łukiem tęczowym kończącym
nawę główną umieszczony jest grób
ś

w. Pawła przykryty gotyckim

baldachimem wykonanym przez
Arnolfo di Cambio w 1285

Apsyda kończąca nawę główną jest
ozdobiona mozaiką w stylu
bizantyjskim

22

Stara bazylika św. Piotra w Rzymie

Zbudowana około 336r. n.e. jako świątynia memorialna nad grobem świętego Piotra

wym. 122,0 x 64,0 m

pięcionawowa bazylika zakończona poprzeczną nawą – transeptem z przylegającą do
niej absydą w osi nawy głównej

Od wschodu poprzedzało ją duże atrium z fontanną umieszczoną w jego części
centralnej

Przetrwała do początku XVI w.

23

Rawenna

Kościół św. Apolinarego

Kościół św. Witalisa

24

Kościół św. Witalisa w Rawennie

Baptysterium (z łac. baptisterium) – budowla wznoszona przez chrześcijan, przeznaczona do
ceremonii chrztu, zazwyczaj usytuowana w pobliżu kościoła.
Przykład:
Baptysterium św. Giovanniego w Rawennie

25

Kopuły

Pendentyw (żagielek) – element narożny w postaci sklepienia o kształcie trójkąta
sferycznego. Umożliwia przejście z planu kwadratu do koła, na którym opiera się kopuła.
Pendentyw stosowany był w architekturze bizantyjskiej, rozpowszechnił się na Rusi.

Trompa — narożny detal architektoniczny (wysklepek) pozwalający na przejście z rzutu
czworobocznego do ośmiobocznego, koła, a nawet elipsy (przykładem elipsy jest katedra
w Pizie) stanowiącego podstawę kopuły. Trompa jest rodzajem małego sklepienia złożonego
z łęczków zwiększających się ku górze.

26

Hagia Sophia w Konstantynopolu – kościół Mądrości Bożej

Projekt – Anthemiusz z Tralles i Izydor z Miletu

Zbudowany w latach 532-537.

Do kwadratu o wym. 33x33m dobijają dwa półkoliste przęsła nakryte półkopułami

Pełna kopuła na żaglach - kopuła o średnicy podstawy wynoszącej 31,2 m na krótszej
osi, zaś 32,8 m na dłuższej. Wysokość od posadzki do najwyższego punktu kopuły to
55,6 m. Konstrukcja opiera się na czterech potężnych filarach umieszczonych w
narożach kwadratu. Obciążenia przenoszone są przez cztery pendentywy. Jest to
rozwiązanie typowe dla architektury bizantyjskiej.

Wnętrze kopuły pokrywała złota mozaika a na pendentywach umieszczono wielkie
postacie cherubinów.

Kościół poprzedzają dwa narteksy – wewnętrzny i zewnętrzny otwarty na prostokątne
portykowe atrium. Ma ono wymiary (ok 60 x 40 m). W środku atrium znajdowała się
niegdyś fontanna, zaś prowadzącymi stąd schodami dochodziło się do licznych wejść
w fasadzie kościoła.

Wnętrze z białego, niebieskiego, zielonego i czarnego marmuru

Mozaika pokrywa żagle i kopuły

Minarety dobudowane później

Miał ja przyćmić zbudowany naprzeciw Błękitny Meczet