Niesteroidowe

leki przeciwzapalne

KASKADA KWASU ARACHIDONOWEGO

Fosfolipidy

Kwas arachidonowy

Hydroksy-

i hydroperoksy-
kwasy tłuszczowe

Leukotrieny

Cykliczne nadtlenki

Prostaglandyny

Tromboksany

Prostacykliny

1

2

3

NLPZ

1

Fosfolipaza A2

2

Lipooksygenaza

3

Cyklooksygenaza

Mechanizm działania NLPZ



COX-

1 jest konstytutywną izoformą cyklooksygenazy i

jej hamowanie może być niekorzystne



COX-

2 indukowana jest przez cytokiny i znajduje się

głównie w komórkach uczestniczących w procesie
zapalnym, jej hamowanie jest wskazane w terapii
chorób przebiegających z procesem zapalnym



NLPZ hamują obie formy COX, co jest przyczyną wielu
niepożądanych efektów działania (ze strony żołądka,
nerek)

Mechanizm działania NLPZ



inhibicja cyklooksygenazy (COX-1, COX-2)
przekształcającej kwas arachidonowy w prostanoidy -
prostaglandyny, prostacykliny i tromboksany



Następstwem zahamowania wytwarzania:



prostaglandyn - jest hamowanie procesu zapalnego



prostacyklin -

działanie wazodilatacyjne,

wazoprotekcyjne i warunkujące dobry stan
fizjologiczny śródbłonka naczyniowego



tromboksanów

Właściwości terapeutyczne wybranych NLPZ

Nazwa leku

Działanie

przeciw-

bólowe

Działanie

przeciw-

zapalne

Działanie

przeciw-

gorączkowe

Toksyczność

Fenacetyna
Paracetamol
Ibuprofen
Ketoprofen
Naproksen
Kwas
mefenamowy
Diklofenak
Aminofenazon
Fenylbutazon
Indometacyna
Kwas
acetylosalicylowy

++

+++

++
++
++

+++

+++

++

+++

++
++

-

-/+

++
++

+++

++

+++

+

+++
+++

++

+

++

+
+
+
+

++

+++

++
++
++

++

+

++
++

+
+

+

++

++++

+++

+

Kwas acetylosalicylowy



Lek przeciwbólowy, przeciwzapalny i przeciwgorączkowy



Często stosowany w przeziębieniu - rozszerza naczynia skórne,
działa napotnie, hamuje powstawanie prostaglandyn



Drażni błonę śluzową żołądka i może uczynniać chorobę wrzodową
żołądka i dwunastnicy; często stosowany z dodatkiem środków
neutralizujących bądź w postaci tabletek dojelitowych.



Ponadto ASA wykazuje szereg innych działań:



działanie przeciwkrzepliwe ( niskie dawki ASA są skuteczne
w leczeniu schorzeń układu krążenia)



zmniejsza ryzyko wystąpienia raka okrężnicy i
prawdopodobnie raka odbytnicy



zmniejsza ryzyko wystąpienia choroby Alzheimera i opóźnia
jej wystąpienie



stosowany w leczeniu biegunek wywołanych radioterapią

Działania niepożądane ASA i salicylanów



Dawki terapeutyczne: krwawienia z żołądka o miernym

natężeniu, lecz zdarzają się często.



Dawki duże:



zespół salicylowy: dzwonienie w uszach, zawroty głowy,

zaburzenia słyszenia, głuchota, czasem nudności i
wymioty



może pojawić się wyrównana zasadowica metaboliczna



Dawki toksyczne: niewyrównana kwasica oddechowa i kwasica
metaboliczna.



Inne sytuacje:



u osób z predyspozycjami może wywołać astmę

aspirynozależną (skurcz oskrzeli)



podawanie ASA łącznie z lekami przeciwkrzepliwymi

zwiększa ryzyko wystąpienia krwotoków



u dzieci, zwłaszcza w trakcie i po infekcjach wirusowych

wywołać może zespól Rey’a: encefalopatia, stłuszczenie

wątroby i inne powikłania prowadzące do zgonu



NIE NALEŻY PODAWAĆ DZIECIOM ASPIRYNY ANI INNYCH

SALICYLANÓW!!!

Pochodne pirazolonu (aminofenazon i propyfenazon)



Najsilniejsze nienarkotyczne leki przeciwbólowe.



Działają też:



silnie przeciwgorączkowo



uspokajająco



przeciwzapalnie



przeciwgośćcowo



przeciwwysiękowo



spazmolitycznie



Toksyczne (trucizny protoplazmatyczne); wywołać mogą

uszkodzenie szpiku prowadzące do agranulocytozy.



Częste przypadki uczulenia.



Mechanizm działania przeciwzapalnego i przeciwgośćcowego

jest „aspirynopodobny” i polega na hamowaniu syntezy
prostaglandyn.



Postuluje się usunięcie wszystkich pochodnych pirazolonu,

zwłaszcza metamizolu, z lecznictwa.

Pochodne pirazolonu -

działanie



Wyróżniamy wśród pochodnych pirazolonu leki o szczególnie silnym
działaniu:



przeciwbólowym - noramidopiryna/metamizol



przeciwgorączkowym - aminofenazon, propyfenazon



przeciwzapalnym i przeciwgośćcowym - fenylbutazon



Wszystkie pochodne pirazolonu są toksyczne i należy zachować
dużą ostrożność w ich stosowaniu

Aminofenazon i propyfenazon



Działanie:



przeciwbólowe



przeciwgorączkowe



nieznacznie uspokajające



przeciwzapalne



przeciwwysiękowe



spazmolityczne



rozszerzają naczynia krwionośne obwodowe, a kurczą

nieznacznie mózgowe



Toksyczność



uszkadzają szpik, wywołując niekiedy agranulocytozę



częste objawy uczulenia



Częściej stosuje się propyfenazon, jako lek silniej działający

przeciwgorączkowo, lecz mniej toksyczny

Paracetamol (pochodna aniliny)



Jeden z podstawowych leków przeciwbólowych i
przeciwgorączkowych, nie działa przeciwzapalnie



Do stosowania dzieciom



Może powodować zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego,
przy przedawkowaniu (znacznym) uszkodzenie wątroby i nerek



Przeciwwskazania:



ciężkie upośledzenie funkcji wątroby i nerek



nadciśnienie tętnicze



niedokrwistość



niedobór G-6-PD



nadwrażliwość na pochodne paraaminofenolu



Częsty składnik preparatów złożonych o działaniu
przeciwbólowym i przeciwgorączkowym



Metabolit fenacetyny o silniejszym od niej działaniu i mniejszej
toksyczności



Łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego

Diklofenak (pochodna kwasu antranilowego)



Hamuje COX-

2, a słabiej COX-1 - działa silnie przeciwzapalnie i

przeciwbólowo



Zastosowanie:



RZS



zwyrodnieniowe zmiany stawów



bolesne miesiączkowanie



inne stany bólowe i zapalne



Uważany za jeden z najsilniej działających leków z grupy NLPZ



Zwiększa wydzielanie kwasu moczowego z moczem



Działa nieznacznie antyagregacyjnie i wrzodotwórczo



Osłabia działanie doustnych leków przeciwcukrzycowych i
insuliny

Ibuprofen (pochodna kwasów aryloalifatycznych)



Działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe i przeciwgorączkowe

ibuprofenu jest słabsze od ASA, fenylbutazonu i indometacyny,

jednak jest on mniej toksyczny; słabiej tez drażni błonę śluzową
przewodu pokarmowego.



Wskazania



RZS



zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa



zespół bolesnego barku



inne choroby kostno-stawowe pochodzenia
zwyrodnieniowego



Ibuprofen jest najmine toksyczny wśród NLPZ (stosowanie

preferowane przez Europejską Unię Antyreumatyczną)

Naproksen (pochodna kwasów aryloalifatycznych)



Silnie

działa przeciwzapalnie i przeciwbólowo



Zastosowanie:



choroby reumatoidalne



dna moczanowa



Ma znacznie

dłuższy okres półtrwania niż ibuprofen

Indometacyna

(pochodna kwasów

aryloalifatycznych)



Silne działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne

i przeciwgorączkowe



Hamuje COX-1 i COX-2



Lek bardzo toksyczny



Zastosowanie:



gościec



zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa



zapalenie korzeni nerwowych



dna moczanowa



przetrwały przewód tętniczy u wcześniaków



Indometacyna zmniejsza zdolność obsługi urządzeń
mechanicznych

Meloksykam



Silne działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne i
przeciwgorączkowe



Preferencyjny, wybiórczy inhibitor COX-2; wywiera jedynie słabe
działanie wrzodotwórcze i proagregacyjne



Zastosowanie:



choroba reumatyczna stawów



RZS



choroba zwyrodnieniowa stawów (osteoarthritis)



Dawkowanie:



doustnie: 7,5 - 15 mg w dawce dobowej podzielonej

Rofekoksyb i celekoksyb



działanie przeciwzapalne, przeciwgośćcowe,
przeciwbólowe



nowe, wybiórcze inhibitory COX-2



nie działają praktycznie wrzodotwórczo i proagregacyjnie



równie skuteczne w stanach zapalnych i reumatycznych,
jak wcześniej stosowane NLPZ, lecz bardziej bezpieczne i

lepiej tolerowane.



wadą tych leków jest bardzo wysoka cena

Główne niepożądane skutki działania NLPZ



Dyspepsja, nudności i wymioty; także uszkodzenia żołądka

obarczone ryzykiem krwotoku przy przewlekłym stosowaniu,

spowodowane zanikiem ochronnego działania PGE

2

na

śluzówkę.



Odczyny skórne.



Odwracalna niewydolność nerek (chorzy ze skurczem naczyń

pochodzenia noradrenergicznego bądź spowodowanego

działaniem angiotensyny) z powodu braku PGE

2

i związanym z

tym brakiem rozkurczu naczyń (reakcja wyrównawcza).



„Nefropatia analgetyczna”; występuje po długotrwałym
stosowaniu wysokich dawek NLPZ, np. paracetamolu i jest
nieodwracalna.



Uszkodzenia szpiku i wątroby (znacznie rzadsze).



Skurcz oskrzeli u pacjentów z nadwrażliwością na NLPZ.



Zespół Rey’a u dzieci.

Podsumowanie



Działanie przeciwzapalne: zmniejszenie ilości prostaglandyn
wazodilatacyjnych (PGE

2

, PGI

2

) powoduje mniejsze

rozszerzenia naczyń i zmniejszenie obrzęku. Gromadzenie się

komórek zapalnych nie ulega zmianie.



Działanie przeciwbólowe: zmniejszona synteza prostaglandyn

powoduje spadek wrażliwości nocyceptywnych zakończeń
nerwowych na mediatory zapalne, takie jak bradykinina i

serotonina. Ustąpienie bólów głowy jest prawdopodobnie

związane ze zmniejszeniem syntezy produkcji prostaglandyn
wazodilatacyjnych.



Działanie przeciwgorączkowe: częściowo związana ze

zmniejszeniem syntezy prostaglandyny przekaźnikowej
(wytwarzana w odpowiedzi na uwolnienie prozapalnego
pirogenu, IL-

1), która jest odpowiedzialna za podwyższenie

punktu odniesienia w podwzgórzu.



Ważniejsze leki z grupy NLPZ: ASA, naproksen, ibuprofen,

indometacyna, piroksykam, paracetamol (brak działania
przeciwzapalnego), diklofenak.