Niesteroidowe Leki P/zapalne (NLPZ)

Działają p/bólowo, p/zapalnie, p/gorączkowe jest słabo zaznaczone.

NLPZ hamują aktywność cyklooksygenazy, enzymu aktywującego jeden ze szlaków przemian kwasu arachidowego, którego końcowymi produktami są eikazonoidy – prostaglandyny, prostacykliny i tromboksyny.

COX 1 – cyklooksygenaza, enzym odpowiedzialny za powstawanie związków chemicznych będących miejscowymi informatorami komórkowymi. COX 1 bierze udział w utrzymaniu homeostazy organizmu, czyli stanu równowagi, w którym zachodzą procesy biologiczne w prawidłowych warunkach fizjologicznych. COX 1 występuje zawsze w komórkach, bierze udział w syntezie kwasu arachidonowego, prostaglandyn, prostacyklin i tromboksanu niezbędnych do prawidłowej pracy układu pokarmowego, zwłaszcza w żołądku, komórkach nerek, płytkach krwi, śródbłonku naczyniowym.

COX 2 – indukowany, aktywowany jest przez czynniki zapalne. COX 2 bierze udział w procesie gojenia ran, w procesie jajeczkowania, zapłodnienia oraz oddzielenia się błony śluzowej podczas miesiączki.

NLPZ I generacji silniej hamują COX 1 niż COX 2 dlatego często powodują działania niepożądane np. uszkodzenie układu pokarmowego czy nerek.

NLPZ II generacji bardziej hamują selektywnie COX 2 niż COX 1 w związku z czym mają mniej działań niepożądanych niż I generacja.

Koksyby – najnowsze leki, praktycznie selektywnie hamują tylko COX 2.

Działania niepożądane NLPZ:

1. Niekorzystny wpływ na przewód pokarmowy wynika z syntezy prostacyklin, które działają ochronnie na błonę przewodu pokarmowego. Prostacyklina jest wytwarzana przez COX 1 stąd im lek działa bardziej wybiórczo na COX 2 tym mniejsze jest ryzyko uszkodzenia przewodu pokarmowego.

Objawy można podzielić na :

• Częste, ale łagodne objawy dyspeptyczne (nudności, wymioty, uczucie ciężkości, dyskomfort w nadbrzuszu)

• Ciężkie uszkodzenie górnej części przewodu pokarmowego; krwawienia, owrzodzenia, perforacje; na te działania szczególnie narażeni są chorzy z chorobą wrzodową, osoby słabsze i chorzy na RZS (Reumatoidalne Zapalenia Stawów)

1. Niekorzystny wpływ na nerki wynika z braku cytoprotekcyjnego działania prostacykliny, która jest odpowiedzialna za prawidłowe przepływy w łożysku nerkowym. NLPZ mogą powodować upośledzenie czynności nerek co prowadzi do zatrzymania sodu i wody w organizmie co sprzyja powstawaniu obrzęków i nadciśnienia.

2. Działanie antyagregacyjne i p/zakrzepowe NLPZ I generacji, szczególnie aspiryna wykazuje działanie antyagregacyjne; działanie to nasila występowanie krwiaków, szczególnie u osób leczonych pochodnymi kumaryny. Działanie antyagregacyjne jest wykorzystywane w profilaktyce zawałów serca oraz udarów niedokrwiennych mózgu (w dawce 75 i 100 mg – kwas acetylosalicylowy), w dawce tej nie upośledza ona syntezy prostaglandyn więc nie działa niekorzystnie na przewód pokarmowy i nerki. Nie ujawnia się również działanie p/zapalne/

3. Inne:

• NLPZ I generacji mogą nasilać skurcze oskrzeli i prowadzić do tzw. astmy aspiryno – pochodnej

• Uszkodzenie wątroby wynikające z mechanizmu działania tych leków ale z przemian metabolicznych, które występują w wątrobie. Diklofenak jest najbardziej hepatotoksyczny.

NLPZ I generacji: cox1>> cox2

1. Kwas salicylowy i jego estry:

• Kwas salicylowy – ma działanie keratolityczne, jest często składnikiem maści na odciski.

• Salicylan metylu – jest składnikiem maści rozgrzewających i p/bólowych (maść BEN – GAY)

• Kwas acetylosalicylowy – Aspiryna, Polopiryna, Upsarin, często te leki mają dodaną Wit. C w dawce 75 mg jako środek p/ zakrzepowy – Akard, Polokard, , Acesan, Aspirin protekt.

ASA – działanie p/bólowe, p/zapalne, p/gorączkowe, antyagregacyjne, szybko i całkowicie wchłania się z przewodu pokarmowego, metabolizowany w wątrobie, wydalany przez nerki.

Wskazania: stany gorączkowe, przeziębienia, bóle stawów, mięśni, głowy, choroba reumatyczna, profilaktycznie w chorobie niedokrwiennej.

Przeciwwskazania: nadwrażliwość na salicylany, czynna choroba wrzodowa, upośledzenie pracy nerek i wątroby, skazy krwotoczne, astma oskrzelowa, cukrzyca, polipy w nosie, 3 trymestr ciąży (w 1 i 2 trymestrze tylko w konieczności), karmienie piersią, dzieci do lat 12.

Działania niepożądane: wrzody żołądka i dwunastnicy, zawroty głowy, szumy w uszach, zaburzenia słuchu, odczyny alergiczne, u dzieci poniżej 12 r.ż. zespół Raye’a (encefalopatia i stłuszczenie wątroby).

Interakcje: stosowanie jednocześnie z innymi NLPZ zwiększa ryzyko działań niepożądanych; z lekami p/zakrzepowymi, sulfonamidami, doustnymi lekami p/cukrzycowymi – ponieważ ASA zwiększa ich siłę działania, nasila toksyczność metotrexatu.

• Salicylamid – Skorbolamid – odznacza się małą toksycznością, nie ma smaku Polopiryny, działa silnie p/bólowo, a słabiej p/gorączkowo i p/zapalnie od Polopiryny.

1. Pochodne kwasów arylooctowych

• Diklofenak – Dicloberl, Diclac, Majamil, Olfen, Voltaren

Działanie: silnie p/bólowo i p/zapalnie, słabo p/gorączkowo, szybko wchłania się z przewodu pokarmowego, metabolizowany w wątrobie do częściowo czynnych metabolitów.

Wskazania: głównie w stanach zapalnych i zwyrodnieniowych chorobach stawów, w zesztywniejącym zapaleniu stawów kręgosłupa, w bólach korzonków i nerwobólach.

Przeciwwskazania i działania niepożądane: podobnie jak inne NLPZ najczęściej ze wszystkich NLPZ powoduje uszkodzenie wątroby.

Interakcje: ASA zmniejsza siłę działania; Diklofenak osłabia siłę działania leków moczopędnych, nie stwierdzono wpływu na działania leków p/cukrzycowych i p/zakrzepowych.

Dawkowanie: od 75 do 100 mg, natomiast formy Retar SR i DUO zwykle 100mg.

• Indometacyna – Metindol (maść, tabl.), Elmetacin (aerozol)

Działa silnie p/zapalnie, nieco słabiej p/bólowo i słabo p/gorączkowo. Stosowana w chorobach reumatoidalnych i w kroplach do oczu. Lek skuteczny ale stosunkowo toksyczny. Oprócz standardowych działań niepożądanych może powodować niedokrwistość aplastyczną . znacznie częściej powoduje skórne odczyny alergiczne, może wywołać objawy psychotyczne oraz uszkodzenie wzroku. Nie należy kierować pojazdem po zażyciu tych leków. Przeciwwskazania: chorzy z chorobami wątroby i nerek, u chorych z padaczką i chorobą Parkinsona.

• Acemetacyna

1. Pochodne kwasów arylopropionowych

• Ibuprofen – Ibuprom, Ibum, Nurofen, żele: Dol-git, tabl. złoż.: Ibuprom zatoki, zawiesiny: Ibum, Ibufen, Nurofen.

Działanie p/zapalne, p/bólowe, p/gorączkowe słabiej od ASA i indometacyny, działanie p/bólowe po ok. 30 min, utrzymuje się 4 – 6 h. stosowane w bólach o różnym nasileniu, w gorączce i w RZS. Dawkowanie: max 1200 mg/dobę, w stosowaniu doraźnym w RZS nawet 2400 mg/dobę. W preparatach zwykle 200 mg, max 400 mg.

• Dex – ibuprofen – Seractil – pochodna ibuprofenu, umożliwia zmniejszenie dawki w stosunku do ibuprofenu.

• Ketoprofen – Ketonal, Ketonal Duo, Profenid, Fastum, Ketospray – działanie silnie p/zapalne, p/bólowe, słabo p/gorączkowe, stosowany w leczeniu objawowym chorób reumatycznych i w bólach o umiarkowanym nasileniu.

• Dex – ketoprofen – Dexak

• Flurbiprofen – Strepsils intensive

• Naproksen – Apo – naproxen, Notrax, Aleve, żele: Naproxen – emo, Di – fortan – działa silnie p/zapalnie, stosowany w chorobach reumatycznych i dnie moczanowej.

1. Kwasy fenamowe

• Kwas mefenamowy – Mefacit – działa silnie p/bólowo, stosowany często przez dentystów, nieco słabiej p/zapalne, bardzo słabo p/gorączkowe działa też antyagregacyjnie. Działanie niepożądane i interakcje: tak jak inne NLPZ.

• Kwas tolfenamowy - Migea – bardzo rzadko stosowany.

1. Pirazolony i oksykamy

• Fenylbutazon – Butapirazol – jest to pochodna pirazolidyny, zaliczany do leków p/gorączkowych choć jego działanie p/gorączkowe jest bardzo słabe, działa słabo p/bólowo i silnie p/zapalnie; ze względu na silną toksyczność zastosowanie ogranicza się do maści, stosowany doustnie częściej niż inne NLPZ powodował krwawienia i owrzodzenia w układzie pokarmowym, a także działania niepożądane ze strony układu krwiotwórczego.

• Piroksykam – Piroxicam – działa silnie p/zapalnie, silniej od naproksenu i fenylbutazonu, jeden z nielicznych leków, którego działanie utrzymuje się ponad 24 h,; stosowany w ostrych napadach dny moczanowej, często powoduje owrzodzenia i krwawienia z przewodu pokarmowego, często też powoduje zaburzenia czynności nerek z obrzękami.

• Meloksykam - Movalis – właściwie f-logicznie zaliczany jest do II generacji

NLPZ II generacji: cox2 >> cox1

Leki tej grupy są selektywnymi inhibitorami enzymów cox2, oznacza to, że w większym stopniu hamują cox2 niż cox1. To oznacza, większą skuteczność w leczeniu stanów zapalnych, a znacznie słabsze działania niepożądane.

• Meloksykam – Movalis – stosowany w chorobie zwyrodnieniowej stawów, w zesztywniejącym zapaleniu stawów kręgosłupa (ZZSK); jest przeciwwskazany w czynnej chorobie wrzodowej, ciężkiej niewydolności nerek i wątroby, astmie, w ciąży i podczas karmienia piersią. Rzadkie działania niepożądane ograniczają się do nudności, wymiotów i biegunek, bardzo rzadko dermatoz (skórne odczyny). Interakcje z innymi NLPZ i lekami p/zakrzepowymi.

• Nabumeton – Relifex, Coxalgan – jest to pro lek, z którego dopiero w wątrobie powstaje metabolit f-logicznie czynny. Działanie i zastosowanie: podobnie jak meloksykan; takie same działania niepożądane, ale występują rzadziej, nie może być stosowany w ciąży, podczas karmienia. Może zaburzać płodność kobiet.

• Nimesulid – Aulin, Nimesil, Coxtral – występuje w postaci granulatu, w zawiesinie doustnej.

Koksyby tylko cox2

• Celekoksyb – Celebrex – praktycznie selektywny inhibitor cox2, nie wpływa na agregację krwinek, nie wydłuża czasu krzepnięcia i krwawienia. Działania niepożądane charakterystyczne dla innych NLPZ, występują z częstością niewiele większą niż po podaniu placebo przy zbliżonej skuteczności.