Michał Piotrowicz
gr. 9/L

Alkoholizm – tradycja narodowa czy sposób

rozwiązywania problemów

Picie alkoholu nie jest zjawiskiem nowym, dotyczącym tylko naszych czasów. Opisy

rytuałów upijania się znajdziemy w wielu podaniach, zaczynając już od starożytności. Obecnie

uważa się, że to Egipcjanie zaczęli jako pierwsi wytwarzać napoje alkoholowe wprowadzając je do

powszechnego użycia. W tamtych czasach „procenty” uzyskiwano ze sfermentowanych trzcin.

Warto się zastanowić, skąd wziął się u człowieka pociąg do tej szkodliwej substancji. Ostatnio

zetknąłem się z tezą, która próbuje wyjaśnić to zagadnienie. Zdaniem brytyjskich biologów, pociąg

do alkoholu może być uwarunkowany genetycznie, wykształcony w toku ewolucji, potrzebą ciągłej

walki o byt, która zakłada, że najlepiej przystosowane jednostki najczęściej zasilają pulę genów

gatunku. W świecie zwierzęcym, z którego ewoluował człowiek, głównym miernikiem

przystosowania do środowiska jest umiejętność zdobywania pokarmu. W przypadku małp

człekokształtnych nierzadko są to dojrzałe owoce, które bardzo szybko fermentują wydzielając

charakterystyczny zapach, który wabi potencjalnych biesiadników. Te osobniki, które potrafiły

dobrze zlokalizować źródło pożywienia, zjadając duże porcje lekko „popsutych” owoców szybko

się upijały – niewątpliwie trzeba to traktować jako efekt uboczny obfitego ucztowania. Idąc dalej tą

drogą dochodzimy do wniosku, że właśnie te najczęściej alkoholizujące się osobniki były

faworyzowane przez ewolucję jako te, które potrafiły sprawnie zdobyć pożywienie. Jeśli popieramy

tę teorię brytyjskich badaczy, zgadzamy się także z tym, że człowiek ma ewolucyjnie

uwarunkowaną skłonność do używania alkoholu.

Wraz z rozwojem cywilizacji rola alkoholu zmieniła się. Zaczęto go używać do świadomego

odurzania się. Moim zdaniem, spowodowane to jest chęcią do odcinania się od rzeczywistości,

ciągłego próbowania przeżycia jej inaczej, doświadczania bodźców, które są nieosiągalne w stanie

trzeźwości. W średniowiecznej Polsce alkohol stał się nieodłącznym elementem spotkań

towarzyskich. Piło się przy każdej okazji, narodzenia dziecka, śmierci bliskiej osoby, zwycięskiej

bitwy czy wydania córki za mąż. Każda biesiada była suto zakrapiana różnego rodzaju trunkami, za

afront uważano, jeśli gość nie pił. Za udaną ucztę można było uznać taką, która kończyła się

kompletnym upiciem się wszystkich obecnych. Szlachta polska piła jednak nie tylko wtedy, gdy

było co świętować - okazją był również brak okazji. Pito często i na umór. Z pewnością wynikało to

z faktu uzależnienia się od alkoholu tych, którzy byli częstymi gośćmi na ucztach. Wspólne upijanie

1

się stało się symbolem umacniania więzi międzyludzkich czy zażegnywania konfliktów. Wpływ na

tak powszechny rozwój pijaństwa w narodzie polskim miało również to, że nikt nie był potępiany

za nadużywanie alkoholu. Widok pijanego w sztok człowieka nikogo nie dziwił. Duma sarmacka,

która przetrwała w Polsce do dziś, daje swego rodzaju przyzwolenie na pijaństwo. Ta milcząca

zgoda pozostała w podświadomości Polaków mimo zmiany obyczajów i zwiększenia świadomości

społecznej na temat zagrożeń wynikających z przedawkowania alkoholu.

Dodatkowym czynnikiem historycznym mającym wpływ na obecną sytuację jest panowanie

w Polsce socjalistycznych rządów i wiążący się z tym trwały kryzys gospodarczy, zapóźnienie

kulturowe i intelektualne. Wszyscy wspólnie klepali biedę, jedną z niewielu dostępnych rozrywek

były zakrapiane imprezy. Wstawiony człowiek mniej myśli, nie zastanawia się nad przyszłością czy

problemami, żyje chwilą i najczęściej nieźle się przy tym bawi. Państwu natomiast było to na rękę,

ponieważ obywatele zawsze znajdowali w kieliszku odskocznię od szarej rzeczywistości. Można się

pokusić o stwierdzenie, że władza PRL'u umyślnie rozpijała społeczeństwo. Alkohol był potrzebny

ludziom do tego stopnia, że butelka wódki stała się prezentem dobrym na każdą okazję, była

również niezawodną formą łapówki. Ta tradycja przetrwała do dziś i wręczanie upominków w

postaci butelki alkoholu nie budzi żadnego sprzeciwu społecznego.

Niewątpliwie powszechne używanie alkoholu jest niebezpieczne z powodu groźnych

powikłań zdrowotnych, sprzyja również powstawaniu uzależnień i powiększaniu grona

alkoholików. Częste nadużywanie alkoholu jest także wynikiem braku przystosowania jednostek do

życia w stresogennym otoczeniu. Upijanie się jest odskocznią od problemów, daje poczucie luzu i

pozwala zapomnieć o drapieżnym świecie. Na krótką metę nie niesie to za sobą niebezpieczeństwa

odrzucenia przez społeczeństwo, jednak nie powinno być traktowane jako długofalowy sposób na

życie i radzenie sobie z problemami.

Alkoholizm jest chorobą dotyczącą ludzi wszystkich warstw społecznych, nie można

zawęzić tego tematu tylko do tych, którym się w życiu nie układa. Niejednokrotnie to alkohol jest

powodem problemów życiowych, nie na odwrót. Oczywiście utrata poparcia środowiska przez

nadużywanie alkoholu nie poprawia sytuacji uzależnionego, wpędza go to jeszcze głębiej w nałóg i

powoduje dramatyczny spadek jakości życia. Wtedy zaczyna się picie „żeby zapomnieć”. Bardzo

trafnie sytuację pogrążonych alkoholików określa Antoine de Saint Exupery w „Małym Księciu”

wkładając w usta Pijaka słowa: „piję żeby zapomnieć, zapomnieć o tym, że piję”. Podsumowując

moje rozważania dochodzę do wniosku, że alkoholizm będąc głęboko zakorzenioną tradycją

narodową prowadzi do wykształcenia postawy pijaka, który pije po to, żeby odżegnać się od

problemów otaczającego świata. Wydaje mi się bowiem, że pierwotna forma alkoholizmu nie była

spowodowana chęcią ucieczki, a jedynie stanowiła wypadkową częstego picia towarzyszącego

spotkaniom koleżeńskim, imprezom i różnym świętom.

2