Formy&rynku&

Magdalena&Pronobis&

Podstawowe&modele&struktur&rynku&

• 

rynek&doskonały&(konkurencja&doskonała)&

• 

konkurencja&monopolistyczna&

• 

oligopol&

• 

monopol&

Warunki&konkurencji&doskonałej&

• 

Produkty&są&homogeniczne&=&substytuty&doskonałe&&

• 

Uczestnicy&rynku&nie&mają&wpływu&na&cenę&(price&takers)&

– 

duża&liczba&sprzedawców&(producentów)&i&nabywców&&
→&ich&udział&w&rynku&jest&zbyt&mały,&&

aby&wpłynąć&na&zmianę&podaży&czy&popytu&(a&przez&to&–&na&cenę)&

– 

cena&jest&wypadkową&zachowań&wszystkich&sprzedawców&i&nabywców&

• 

Istnieje&swoboda&wejścia&na&rynek&i&wyjścia&z&rynku&

• 

Wszyscy&uczestnicy&rynku&dysponują&doskonałą&informacją&

• 

Sprzedający&(producenci)&dążą&do&maksymalizacji&zysku,&&

a&kupujący&(konsumenci)&do&maksymalizacji&użyteczności&

Czysty&monopol&(pure,monopoly)&

• 

na&rynku&znajduje&się&tylko&jeden&producent&&

lub&tylko&jeden&nabywca&(monopson)&

• 

nie&ma&charakteru&dyskryminującego:&

– 

monopolista&nie&ma&preferencji,&komu&sprzedać&

– 

monopsonista&nie&ma&preferencji,&od&kogo&kupić&

• 

pełna&przejrzystość&

Przyczyny&istnienia&monopoli&(1)&

• 

wyłączność&prawa&własności&do&określonych&surowców&

• 

posiadanie&chronionego&prawnie&patentu&na&dany&produkt&

• 

wyłączność&na&sprzedaż&w&danym&rejonie&&

• 

posiadanie&praw&do&marki&produktu&

• 

prowadzenie&produkcji&na&wielką&skalę&&

(=&uniemożliwienie&innym&firmom&wejścia&do&branży&&

i&rozwinięcie&produkcji&na&opłacalną&skalę&&

przy&danej&pojemności&rynku)&

Przyczyny&istnienia&monopoli&(2)&

• 

porozumienie&producentów,&działających&jako&jedna&firma&

• 

polityka&protekcjonistyczna&państwa,&chroniąca&producenta&przed&

napływem&produków&zagranicznych&

• 

tworzenie&sytuacji&monopolistycznych&przez&państwo&&

w&celach&fiskalnych&(tzw.&monopole&państwowe)&

_______________________&

• 

Zysk&monopolowy&przyciąga&przybyszów&&
→&rynek&bardziej&konkurencyjny&(wyjątek:&monopol&naturalny)&

Monopolista?&

• 

Polskie&Koleje&Państwowe&

• 

Poczta&Polska&

• 

Telekomunikacja&Polska&

• 

PKN&Orlen&

• 

Polskie&Linie&Lotnicze&LOT&

• 

Miejskie&Przedsiębiorstwo&Wodno[Kanalizacyjne&

• 

Polskie&Górnictwo&Na]owe&i&Gazownictwo&

• 

Giełda&Papierów&Wartościowych&

Monopol&naturalny&

• 

jedno&przedsiębiorstwo&jest&w&stanie&oferować&dobro/&usługę&

przy&niższym&koszcie&niż&koszt,&&

który&poniosłyby&dwa&przedsiębiorstwa&lub&jeszcze&większa&

liczba&przedsiębiorców&

• 

rosnące&korzyści&skali&

• 

pojemność&rynku&

• 

dystrybucja&wody&

Q&

&AC&

0&

AC&

Różnicowanie&cen&(price,discrimina3on)&

• 

racjonalne&zachowanie&monopolisty&maksymalizującego&zysk&&

• 

sprzedaż&tego&samego&dobra&różnym&grupom&nabywców&za&różną&cenę&

– 

starsi&i&młodzi&

– 

kupujący&w&dni&powszednie&i&w&weekendy&

• 

warunek:&odizolowanie&grup&nabywców&

charakteryzujących&się&daną&skłonnością&do&płacenia&&
↔&arbitraż&(internet)&

• 

niwelowanie&nieefektywności&monopolu&

Nowa&część&Harry’ego,Po8era!!!&

,

• 

Koszt&wydawcy:&

– 

Zakup&praw&do&wydania&książki:&2&000&000&EUR&

– 

Koszt&druku:&0&zł&

&

• 

Grupy&nabywców:&&

– 

miłośnicy &(100&000&osób)&–&gotowi&zapłacić&30&EUR/&ksiażkę&

– 

pozostali &(400&000&osób)&–&gotowi&zapłacić&5&EUR/&książkę

&

• 

Wybór&ceny:&

– 

&&&5&EUR: &ZYSK&=&TR[TC&=&2500000[2000000&=&&&500&000&EUR&

– 

&30&EUR: &ZYSK&=&TR[TC&=&3000000[2000000&=&&1000000&EUR&

&

&

&

&&&&(strata&nadwyżki&&&2000000&EUR)&

Różne&grupy&nabywców&–&przykład&

• 

dwie&grupy&nabywców&=&dwa&odrębne&rynki&

– 

miłośnicy:&Wielka&Brytania&

– 

pozostali:&Stany&Zjednoczone&

• 

zastosowanie&dwóch&różnych&cen&

– 

Wielka&Brytania:&30&EUR&(100&000&nabywców)&

– 

Stany&Zjednoczone:&5&EUR&(400&000&nabywców)&

• 

Zysk:&5000000&[&2000000&=&3000000&

Różnicowanie&cen&–&przykład&

Społeczne&skutki&monopolu&

• 

monopolista&zmniejsza&produkcję,&a&zwiększa&cenę&

• 

brak&konieczności&wprowadzania&innowacji&&

–&hamowanie&postępu&technicznego&

• 

narzucanie&innym&podmiotom&gospodarczym&niekorzystnych&

warunków&zawierania&transakcji&

• 

stosowanie&lobbingu&&

(dzięki&swoim&możliwościom&finansowym):&&

– 

zwiększenie&barier&wejścia&

– 

ustawowe&„wymuszenie”&popytu&

Polityka&państwa&wobec&monopoli&

• 

prawo&antymonopolowe/&ochrona&konkurencji&

• 

regulacja&

• 

własność&publiczna&

• 

nicnierobienie&

Konkurencja&realna&=&niedoskonała&(1)&

• 

zmiany&techniczne&→&zmiany&optymalnej&skali&produkcji&&

→&szybszy&wzrost&skali&produkcji&niż&popytu&&

→&spadek&liczby&producentów&

• 

zróżnicowanie&produktu&(tzw.&konkurencja&niecenowa):&

– 

marka,&fason,&gatunek,&nazwa&geograficzna,&szczególne&cechy&usługi/&formy&

sprzedaży&(substytuty&bliskie,&ale&nie&doskonałe)&

– 

konieczność&ponoszenia&kosztów:&reklamy,&tworzenia&marki,&dedykowania&

produktu,&etc.&

• 

stopień&zróżnicowania:&

– 

wysoki:&wyodrębnione&segmenty&rynku,&na&których&producenci&

działają&jak&monopoliści&(lojalność&klientów)&

– 

niski:&popyt&silnie&elastyczny&względem&ceny&&

–&pozycja&monopolistyczna&zagrożona&

Konkurencja&realna&=&niedoskonała&(2)&

• 

liczba&producentów:&

– 

wielu&(wiele&bliskich&substytutów):&ignorowanie&rywali&

– 

niewielu:&rywalizacja,&silna&konkurencja&

• 

konkurencja&z&potencjalnymi&rywalami&

– 

stosowanie&barier&wejścia&

• 

informacja&jest&niedoskonała&(warunki&niepewności)&

– 

konsumenci&nie&posiadają&pełnej&wiedzy&o&cenach&&

i&właściwościach&produktów&

– 

producenci&nie&posiadają&pelnej&wiedzy&o&produktach,&&

cenach&i&warunkach&transakcji&na&danym&rynku&

– 

niekompletna&wiedza&może&być&wykorzystywana&&

dla&uzyskania&przewagi&(zmylenia&rywala)&

– 

zbieranie&i&przetwarzanie&informacji&=&koszty&

Między&monopolem&a&konkurencją&doskonałą&

• 

Oligopol

&

• 

Konkurencja&monopolistyczna

&

Konkurencja&monopolistyczna&

• 

nabywców&i&sprzedawców&jest&wielu,&&

każdy&z&nich&kontroluje&małą&cześć&ogólnej&podaży&i&popytu&

• 

istnieją&preferencje:&&

–

 

ze&strony&nabywców&co&do&określnych&dostawców&i&ich&produktów&

LUB$

– 

ze&strony&dostawców&co&do&określonych&nabywców&

• 

rynek&częściowo&przejrzysty:&

–

 

konkurujący&producenci&znają&popyt&na&swój&produkt&

LUB$$

– 

konkurujący&nabywcy&znają&podaż&towaru,&&

na&który&zgłaszają&zapotrzebowanie&

– 

druga&strona&posiada&wiedzę&niepełną&

Przykłady&

• 

prywatne&praktyki&lekarskie&

• 

sprzedawcy&podobnych&towarów&w&dużym&mieście&

• 

bankowe&punkty&obsługi&klienta&

• 

dilerzy&samochodów&tej&samej&firmy&

• 

doradcy&podatkowi/finansowi&

• 

różnicowanie&(dyferencjacja)&produktu&

• 

obecność&bliskich&sybstytutów&=&&

wysoka&elastyczność&mieszana&i&cenowa&popytu&&
→&&brak&konkurencji&cenowej&

Oligopol&

• 

niewielu&uczestników&po&stronie&podaży&(kilka&firm&na&rynku)&

– 

wysoka&elastyczność&mieszana&popytu&

• 

ograniczona&swoboda&wejścia&na&rynek&

• 

produkty&generalnie&niezróżnicowane&pod&względem&cech&

• 

znaczący&wpływ&producenta&na&cenę&produktów&

– 

popyt&relatywnie&nieelastyczny&cenowo

&

• 

rynek&nie&jest&doskonale&przejrzysty&

• 

Np.:&…&

Na&rynku&oligopolu&&

zysk&zależy&nie&tylko&od&wielkości&własnej&produkcji,&
&&

ale&również&&

od&produkcji&innych&producentów&(&→&&prawo&popytu)&

145&