[e-mail]

[e-mail]

Prawo konstytucyjne

Prawo konstytucyjne, inaczej państwowe:

zawiera opisy norm dotyczących organów władzy i podstawowych zasad ustroju państwowego;

określa stosunki społeczno – gospodarcze w danym kraju;

określa prawa i obowiązki obywateli.

Źródłem tej gałęzi prawa jest konstytucja, ustawy konstytucyjne oraz ratyfikowane umowy międzynarodowe.

[e-mail]

2

Prawo administracyjne

Prawo administracyjne dotyczy:

procesów administracyjnych administracji rządowej i samorządowej;

określenia sposobów powołania, kompetencji, działalności i odpowiedzialności organów administracji

rządowej i samorządowej;

regulacji stosunków pomiędzy organami administracji, a obywatelem.

Źródłem prawa jest Kodeks postępowania administracyjnego z 1960 roku oraz akty wydawane przez różne

organy administracji rządowej i samorządowej.

Obywatel w procesie administracyjnym

Każdy obywatel będący w urzędzie lub sądzie może podlegać sytuacji, którą określa się jako postępowanie,

bądź proces administracyjny. Obywatel podlega wówczas określonym w przepisach prawnych czynnościom

podejmowanym przez organy administracyjne, w celu rozstrzygnięcia problemu, który należy zbadać, a

następnie o nim orzec. Obywatel uczestniczący w procesie administracyjnym może otrzymać decyzję

administracyjną lub postanowienie.

Decyzja administracyjna – to akt prawny, wydany przez odpowiedni organ z zakresu jego kompetencji. Może

dotyczyć:

przyznania lub cofnięcia obywatelowi określonych uprawnień np. nakaz, zakaz, licencja.

nałożenia lub cofnięcia obywatelowi określonych uprawnień.

Jeśli decyzja organu administracyjnego zmienia sytuację prawną obywatela mówimy wówczas o decyzji

konstytutywnej. Jeśli natomiast potwierdza sytuację prawną istniejącą dotychczas mówimy o decyzji

deklaratoryjnej.

Każda decyzja zawiera ściśle określona strukturę:

określenie organu, który ją wydał,

datę wydania decyzji,

oznaczenie stron, których postępowanie dotyczy,

odwołanie się do podstawy prawnej na mocy, której decyzja została podjęta,

rozstrzygnięcie sprawy,

uzasadnienie decyzji,

pouczenie o przysługującym trybie i terminie odwoławczym,

podpisy osób wydających decyzję oraz zajmowane przez nich stanowiska.

[e-mail]

3

Postanowienie administracyjne – to akt organu administracyjnego, na temat kwestii proceduralnych

wynikłych w trakcie postępowania administracyjnego np. zawieszenie postępowania, czy sprostowanie błędów.

Postanowienie administracyjne zawiera taką samą strukturę jak decyzja administracyjna, z wyjątkiem

uzasadnienia, które występuje jedynie wówczas gdy jest możliwe odwołanie.

Każdy obywatel uczestniczący w procesie administracyjnym z chwila wydania decyzji lub postanowienia

niesatysfakcjonującego jego osobę może uciekać się do środków odwoławczych. W Polsce stosuje się

zwyczajne i nadzwyczajne środki odwoławcze.

Zwyczajne środki odwoławcze:

odwołanie – obowiązuje ścisły termin złożenia 14 dni od daty otrzymania decyzji. Decyzja zawiera wskazanie

organu odwoławczego, który może uchylić całkowicie lub częściowo wydaną wcześniej przez organ

administracyjny decyzję.

zażalenie – wnosi się 7 dni od daty doręczenia do organu odwoławczego.

Oba środki stosuje się z chwilą wydania aktów nieostatecznych.

Nadzwyczajne środki odwoławcze to:

żądanie wznowienia postanowienia – polega na konieczności ponownego rozpatrzenia sprawy wniesionej

przez obywatela (stronę) lub z urzędu. Warunkiem wznowienia jest pewność, że w trakcie postępowania

wystąpiły poważne nieprawidłowości podczas postępowania administracyjnego np. korupcja lub nowe dowody w

sprawie.

żądanie stwierdzenia nieważności decyzji – może być podjęte, jeśli wydał ją organ nieuprawniony, jej

wydanie nie miało podstaw prawnych lub decyzja jest obciążona wieloma wadami. śądanie stwierdzenia

nieważności decyzji może podjąć strona zainteresowana może być również podjęte z urzędu.

Oba żądania stosuje się z chwilą wydania aktów ostatecznych.

Odwołaniami od decyzji administracyjnych zajmują się odpowiednie urzędy i tak:

jeśli decyzję wydał samorząd terytorialny - organem odwoławczym jest samorządowe Kolegium

Odwoławcze lub sejmik samorządowy,

jeśli decyzję wydał samorząd terytorialny w zakresie zadań zleconych organem odwoławczym jest

wojewoda,

jeśli decyzję wydał wojewoda lub organ administracji rządowej w terenie - organem odwoławczym jest

właściwe ministerstwo lub odpowiedni urząd rządowy,

jeśli decyzję wydała organizacja społeczna - organem odwoławczym jest właściwy organ wyższy tych

organizacji lub organ nadzorujący daną organizację.

[e-mail]

4

Jeśli decyzja organu nie jest zgodna z prawem można wnieść skargę do sądu administracyjnego. Skargę może

wnieść:

obywatel będący strona w sporze

prokurator

Rzecznik Praw Obywatelskich

Sąd administracyjny może całkowicie lub częściowo uchylić decyzję. Wyroki sądu wojewódzkiego podlegają

odwołaniu przez Naczelny Sąd Administracyjny, który rozpatruje zasadność skargi.

[e-mail]

5

Prawo finansowe

Prawo finansowe dotyczy:

przygotowania i uchwalenia budżetu (np. prawo budżetowe)

finansowanie działalności państwa

finansowania organizacji publicznoprawnych (np. prawo finansowania przedsiębiorstw)

podatków od osób fizycznych i podmiotów

[e-mail]

6

Prawo cywilne - informacje ogólne

Prawo cywilne:

reguluje na zasadzie równości stron:

reguluje stosunki osobowe i majątkowe pomiędzy podmiotami prawnymi,

reguluje stosunki pomiędzy obywatelami,

normuje stosunki prawne o charakterze niemajątkowym,

chroni dobra osobiste obywateli.

Źródłem prawa cywilnego jest Ustawa z 23 kwietnia 1964 roku zawarta w Dz.U. 1964 Nr 16 poz. 93 wraz ze

zmianami. Kodeks cywilny obejmuje np.: prawo cywilne, prawo rzeczowe, prawo spadkowe.

Podmiotami prawa cywilnego są osoby fizyczne (każdy człowiek) i osoby prawne (są to jednostki

organizacyjne posiadające osobowość prawna np. Skarb państwa, spółki z o.o. spółki akcyjne, fundacje,

kościoły, stowarzyszenia, związki zawodowe itp.) Osobowość prawną można nabyć z chwilą zarejestrowania we

właściwym rejestrze sądowym.

Z prawa cywilnego wyłoniły się kolejno działy: prawo rzeczowe (dotyczy własności, wieczystego użytkowania,

ograniczonego prawa rzeczowego np. hipoteka zastaw, służebność) prawo zobowiązań, prawo spadkowe,

prawo pracy, prawo handlowe oraz prawo rodzinne i opiekuńcze.

Prawo pracy:

reguluje stosunki pomiędzy pracownikiem, a pracodawcy,

opisuje sposób zawierania umowy, jej realizację warunki i ustanie stosunku pracy,

określa prawa i obowiązki obu stron,

określa wynagrodzenie,

określa zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

Prawo rodzinne i opiekuńcze dotyczy:

zawarcia i ustania małżeństwa,

praw i obowiązków małżonków,

relacji prawnych rodzice - dzieci,

spraw majątkowych dotyczących rodziny,

regulacji stosunków między przysposobionymi i przysposabiającymi (np. adopcja),

ustalenia władzy rodzicielskiej i wynikającej z tego tytułu obowiązków (np. alimenty),

spadku(testament, dziedziczenie ustawowe),

opieki nad osobami niepełnoprawnymi.

[e-mail]

7

Obywatel w procesie cywilnym

Kodeks cywilny reguluje sposób postępowania obywatela w procesie sądowym z powództwa cywilnego. Pełną

zdolność do czynności prawnych mają osoby, które ukończyły 18 lat (oraz kobiety od 16 roku życia będące w

związku małżeńskim). Nie posiadają zdolności prawnych tzw. osoby ubezwłasnowolnione oraz poniżej 13 roku

życia.

Ubezwłasnowolnienie to częściowe lub całkowite pozbawienie możliwości podejmowania działań prawnych

przez obywatela. Ubezwłasnowolnienie całkowite oznacz, że osoba której dotyczy problem nie jest wstanie

samodzielnie kierować swoim postępowaniem. Dotyczy to osób chorych psychicznie, upośledzonych umysłowo,

chorych na chorobę alkoholowa lub narkomanów.

Ubezwłasnowolnienie częściowe oznacza, że dana osoba potrzebuje pomocy w prowadzeniu własnych

spraw życiowych. Jest to wynikiem np. choroby psychicznej, lżejszego upośledzenia lub zaburzeń psychicznych.

Obywatel w procesie cywilnym może uczestniczyć w postępowaniu procesowym i nieprocesowym.

O postępowaniu procesowym mówimy wówczas, gdy istnieje spór pomiędzy stronami możliwy do

rozstrzygnięcia jedynie na drodze sądowej. Wówczas jedna ze stron wnosi pozew (wniosek o rozpatrzenie

sprawy) i oczekuje wydania przez sąd orzeczenia (rozstrzygnięcia sporu). W postępowaniu procesowym

występują dwie strony tj. powód (osoba lub organ żądający rozstrzygnięcia sporu) i pozwany (osoba lub

organ, przeciwko któremu wystąpiono ze skargą). W postępowaniu procesowym zarówno powód jak i pozwany

może wystąpić osobiście lub za pośrednictwem pełnomocnika.

Proces cywilny powinien przejść kilka etapów:

Wytyczenie powództwa na wniosek powoda.

Wszczęcie postępowania procesowego.

Wydanie przez sąd wyroku.

W razie niezadowalającego wyroku istnieje możliwość odwołania się do sądów wyższej instancji.

Z chwilą złożenia w sądzie prawidłowego wniosku następuje wszczęcie postępowania procesowego. Strony

uczestniczące w sporze powinny przedstawić do sądu dowody na potwierdzenie swoich racji. Rozprawę kończy

wydanie wyroku, który powinien opierać się na normach prawnych obowiązujących w chwili jego ogłoszenia.

Jeśli wyrok nie satysfakcjonuje jednej ze stron ma możliwość odwołania się od niego do sądu wyższej instancji,

mówimy wówczas o tzw. apelacji.

Niektóre postępowania sądowe kończą się zawarciem ugody pomiędzy stronami, oznacza to, że obie strony

poszły na ustępstwa względem siebie.

[e-mail]

8

Można wyróżnić tok postępowania zwykły opisany powyżej oraz postępowanie odrębne, rozstrzygane są

wówczas sprawy inne, a będące w obszarze prawa cywilnego np. rozwód.

O postępowaniu nieprocesowym mówimy wówczas, gdy sąd rozpatruje sprawę nie będącą przedmiotem sporu

np. orzeczenie o nabyciu praw rodzicielskich.

Postępowania cywilne toczą się we właściwym dla tematu sprawy sądzie np. Sąd rodzinny - rozstrzyga sprawy

związane z rodziną. Sprawy sądowe pierwszej instancji rozstrzyga jednostka sądowa właściwa dla miejsca

zamieszkania stron zainteresowanych.

W praktyce sądowniczej występują również sądy polubowne, zajmują się rozstrzyganiem sporu majątkowego.

Nie są one ograniczone przepisami prawa cywilnego, ale muszą orzekać zgodnie z obowiązującymi normami

prawnymi i ogólnymi zasadami przyjętymi w społeczeństwie. Sądy polubowne maja krótki termin rozstrzygania

sporów, dlatego w ostatnich latach wzrasta ich popularność.

[e-mail]

9

Prawo karne - informacje ogólne

Prawo karne określa:

nakazy i zakazy postępowania,

czyny będące przestępstwem,

zakres odpowiedzialności oraz sankcje w razie przekroczenia przepisów,

sposób wykonania kary.

Prawo karne dzieli się na:

materialne (określa rodzaje przestępstw oraz grożące za to kary)

formalne lub procesowe (reguluje prawa i obowiązki stron procesowych)

wykonawcze (określa zasady wykonywania kar i innych rozstrzygnięć)

skarbowe

wojskowe

postępowanie w sprawach nieletnich

wykroczeń

Źródłem prawa karnego w Polsce jest Kodeks karny z 1997 roku wraz z późniejszymi zmianami.

[e-mail]

10

Podział przestępstw

Przestępstwo to czyn dokonany przez osobę, niebezpieczny i zabroniony prawnie. Może przyjąć formę:

sprawstwa, podżegania, pomocnictwa, usiłowania lub przygotowania przestępstwa.

Przestępstwa dzielą się:

Ze względu na wysokość kary:

Zbrodnie – zagrożone karą pozbawienia wolności nie mniej niż 3 lata. Często są to przestępstwa

popełniane świadomie.

Występki – zagrożone kara ograniczenia lub pozbawienia wolności (dłużej niż jeden miesiąc), grzywną.

Tego rodzaju przestępstwa mogą być lekkie, ciężkie, umyślne i nieumyślne.

Ze względu na sposób ścigania przestępcy:

Ściganie z urzędu – niezależnie od woli pokrzywdzonego podejmują działanie odpowiednie organy

państwowe.

Ściganie na wniosek – o podjęcie działań ubiega się osoba pokrzywdzona.

Ze względu na rodzaj winy:

umyślne – przestępca działa świadomie przeciw prawu,

nieumyślne – popełnione są w wyniku lekkomyślności.

[e-mail]

11

Kary i środki zabezpieczające

Kary są środkami represji stosowanymi wobec przestępców, wymierzane przez wymiar sprawiedliwości, czyli

sąd. Pełnią następujące funkcje:

odstraszającą

- powoduje niechęć i strach innych podmiotów do działania przeciw prawu;

represyjną

-

odstrasza przestępcę, a innym daje poczucie bezpieczeństwa i sprawiedliwości;

resocjalizacyjną

- umożliwia przestępcy ponowne dostosowanie się do norm prawnych;

izolacyjną - izoluje przestępcę od społeczeństwa i uniemożliwia popełnianie dalszych czynów niezgodnych

z prawem.

Kodeks karny przewiduje stosowanie kar, środków karnych i środków zabezpieczających.

Kara może przyjąć różne rodzaje np.:

grzywnę,

ograniczenie wolności,

pozbawienie wolności,

pozbawienie wolności na 25 lat,

dożywotnie pozbawienie wolności (w Polsce Kodeks karny z 1997 roku nie przewiduje kary śmierci).

Jak wynika z badań prowadzonych na temat rodzaju stosowanych kar w Polsce, najczęściej stosuje się

pozbawienie wolności, a najrzadziej dożywotnie pozbawienie wolności.

Miejscem odbywania kar są zakłady karne, których obecnie jest w naszym kraju 86. Ze względu na stopień

izolacji istnieją zakłady otwarte, półotwarte i zamknięte

Oprócz opisanych kar wyróżnia się sankcje rozsiane i sankcje skupione. Pierwszy rodzaj sankcji (rozsiana)

wyraża dezaprobatę społeczną wobec przestępstwa, może przyjąć formę bojkotu, potępienia i pogardy. Drugi

rodzaj sankcji (skupiona) odnosi się do zorganizowanego przez państwo działania bezpośrednio na osobę

popełniającą wykroczenie. Sankcje skupione mogą przyjąć formę karną, egzekucyjna i nieważności.

Represja karna według nazewnictwa polega na wymierzeniu kary za łamanie prawa np. grzywną. O wysokości

i rodzaju kary decyduje wymiar sprawiedliwości, zgodnie z Kodeksem karnym.

Sankcja egzekucyjna polega na wykonaniu określonego zobowiązania np. zmuszeniu obywatela, który złamał

prawo do przywrócenia istniejącego stanu, mówimy wówczas o wykonaniu bezpośrednim. Może zdarzyć się

sankcja egzekucyjna polegająca na wykonaniu zastępczym, w wypadku kiedy adresat sankcji nie może jej

wykonać bezpośrednio. Sankcja egzekucyjna dotyczy: świadczenia pieniężnego, niepieniężnego lub

szczególnego.

[e-mail]

12

W prawodawstwie znany jest rodzaj sankcji nieważności, występuje ona wówczas gdy pewne działania zostaną

uznane za sprzeczne z prawem. Uznanie ich za niebyłe jednocześnie nie pociąga skutków prawnych.

Warunkiem właściwego oddziaływania sankcji jest jej dolegliwość, nieuchronność i proporcjonalność (do

popełnionego przestępstwa).

Jako dodatkowe obciążenia przewidziane za popełnione przestępstwa stosuje się środki karne np.:

pozbawienie praw publicznych np. utratę praw wyborczych lub zakaz pełnienia stanowisk i funkcji

publicznych;

zakaz prowadzenia pojazdów - zgodnie z popełnionym przestępstwem i obowiązującymi przepisami

można utracić decyzję o prowadzeniu pojazdu od roku do 10 lat;

zakaz pełnienia określonych funkcji lub zajmowania stanowiska - stosuje się wobec osób, które

nadużyły swoich uprawnień zawodowych lub publicznych;

zakaz wykonywania zawodu - stosuje się go względem osób, które nadużyły zajmowane stanowisko

lub postąpiły wbrew przyjętym normom i etyce zawodowej np. lekarz, który świadomie popełniły błąd

medyczny;

obowiązek naprawienia szkody - jeśli złamanie przepisów prawnych nie zostało całkowicie wykonane

w ramach zadośćuczynienia za zgodą sądu można naprawić szkodę;

świadczenie pieniężne - na rzecz np. instytucji charytatywnej lub ośrodka edukacyjnego,

przepadek mienia

- oznacza konfiskatę przedmiotów sprawcy;

nawiązka

-

jest to świadczenie pieniężne na określony cel, którego wysokość jest uznana przez sąd;

publiczne ogłoszenie wyroku - stosuje się w celu napiętnowania sprawcy łamania przepisów prawnych,

jednocześnie ma działać edukacyjnie na społeczeństwo;

Środki zabezpieczające - są rodzajem działań sądowych wobec osoby, której nie można przypisać całkowicie

winy. Stosuje się wówczas inny rodzaj zabezpieczenia np. izolacje lub środki administracyjne.

Wykroczenia - są to czyny zabronione przez prawo obowiązujące w chwili jego popełnienia. Z racji na fakt,

mniejszej szkodliwości niż przestępstwo mniejszy jest też wymiar kary (choć można stosować areszt, grzywnę

lub naganę). Każdy kto ukończył 17 rok życia i popełnia wykroczenie ponosi odpowiedzialność karną.

Ogólne przepisy dotyczące wykroczeń zawiera Kodeks wykroczeń z 1997 roku. Sprawy dotyczące wykroczeń

rozstrzyga sąd rejonowy.

[e-mail]

13

Przebieg procesu karnego

Proces karny polega na podjęciu działań zmierzających do wykrycia i ujawnienia przestępstwa, osądzenia

przestępcy i wykonania wyroku (kara, środki karne, środki zabezpieczające). Dokładny opis tych czynności

zawiera Kodeks postępowania karnego z 1997 roku.

Celem procesu karnego jest udowodnienie winy i pociągnięcie do odpowiedzialności przestępcy. Jeśli osoba jest

niewinna celem będzie całkowite oczyszczenie jej z zarzutów.

Aby zrealizować cele procesu należy stosować poniższe zasady:

Prawdy materialnej - polega na wiernym odtworzeniu okoliczności w których dokonano przestępstwa.

Obiektywizmu - oznacza bezstronny stosunek sędziego do stron występujących w procesie.

Domniemanej niewinności - sugeruje niewinność sprawcy czynu przestępczego do chwili udowodnienia

dokonania przestępstwa.

Prawa do obrony - oskarżony może korzystać z obrońcy, jeśli go na to nie stać może poprosić o obrońcę

z urzędu.

Publiczności (jawności) - oznacza możliwość obserwowania procesu osobom trzecim. Zasada ta często

pełni funkcję edukacyjną, czasem ze względu na dobro sprawy lub tajemnicę państwową; może być

ograniczona.

Równouprawnienia stron (kontradykcyjnośći) - oznacza, że zarówno obrońca jak i oskarżony maja

jednakowe prawa w trakcie procesu, są równouprawnione np. do przesłuchania świadków.

Inkwizycyjności - polega na samodzielnym zbieraniu dowodów przez sąd.

Legalizmu - zobowiązuje organy ścigania do wszczęcia postępowania sądowego.

W procesie sądowym występują dwie strony tj. oskarżyciel i oskarżony. Oskarżyciel wnosi do sądu wniosek o

dokonaniu przestępstwa, osobą wnioskującą może być np. prokurator. Oskarżyciel posiłkowy to ktoś, kto był

pokrzywdzonym w sprawie toczącej się przed sądem. Oskarżony to osoba, przeciwko której toczy się rozprawa

na podstawie aktu oskarżenia. W postępowaniu procesowym występuje również: pokrzywdzony, podejrzany,

świadkowie, obrońca.

Każdy proces karny posiada kilka etapów:

Etap przygotowawczy w sprawach lżejszych prowadzi go policja, w przypadku przestępstw cięższych

prokurator. Celem tego etapu jest wyjaśnienie okoliczności przestępstwa, a więc przesłuchiwani są świadkowie,

zbierane dowody przygotowywana jest dokumentacja dla sądu.

Etap rozprawy głównej w zależności od wagi popełnionego przestępstwa odbywa się w sądzie rejonowym lub

okręgowym. Składa się z następujących elementów:

rozpoczęcie rozprawy, przewód sądowy (odczytanie oskarżenia, przesłuchanie oskarżonego,

[e-mail]

14

pouczenie oskarżonego o przysługujących mu prawach, przeprowadzenie dowodów),

przemówienie stron,

wydanie wyroku (sąd może również zawiesić lub umorzyć wyrok).

W wyniku postępowania procesowego oskarżonego można uznać za skazanego (winny dokonania przestępstwa)

lub uniewinnionego (uwolnionego z zarzutów).

Etap postępowania apelacyjnego wszczyna się na skutek odwołania jednej ze stron od ogłoszonego wyroku

w sądzie wyższej instancji.

Etap postępowania wykonawczego rozpoczyna się z chwilą uprawomocnienie wyroku i przesłania go do

organu wykonawczego np. policji w celu wykonania.

Środki odwoławcze od wyroku to:

apelacja - możliwość odwołania się do sądu wyższej instancji od wyroku nieprawomocnego w przeciągu

14 dni;

zażalenie - skierowane przeciwko postępowaniu sadowemu może być wniesione 7 dni od daty wydania

postępowania;

kasacja - jest nadzwyczajnym środkiem odwoławczym od wyroku sądu II instancji. Funkcję sądu

odwoławczego pełni Sąd Najwyższy. Kasację może wnieść także rzecznik Praw Obywatelskich w ciągu 30

dni od daty doręczenia orzeczenia.

Niepoczytalność, obrona konieczna, stan wyższej konieczności, rozkaz, działanie w granicach

uprawnień, eksperyment medyczny to tylko niektóre okoliczności wyłączające osoby spod odpowiedzialności

karnej.

[e-mail]

15

Prawo kościelne, prawo zwyczajowe

Prawo Kościelne

Prawo Kościelne dotyczy wyznawców kościoła lub związków wyznaniowych. W Kościele łacińskim stanowi zbiór

praw wydanych przez papieży i sobory („Codex Iuris Kanonik”) określa się jako prawo kanoniczne.

Reguluje ono:

funkcjonowanie i strukturę organów kościelnych

ustrój Kościoła np. podziału administracyjnego

organizację życia wewnętrznego

kult

zadania Kościoła i zakonów np. ustalenie obchodów i dat świąt, sakramenty

majątek np. szkoły, ziemia itp.

sankcje kościelne

Tworzy go również prawo diecezjalne i prowincji zakonnych. Obecnie obowiązuje kodeks prawa kanonicznego

od 1983 roku.

Prawo zwyczajowe

Prawo zwyczajowe jest przekazywane ustnie, niesformalizowane, występuje jako wytwór społeczny i

zwyczajowy.

[e-mail]