Rozwój somatyczny i

psychofizyczny dzieci

Klinika Pediatrii, Gastroenterologii

i Żywienia

Polsko-Amerykański Instytut

Pediatrii CM UJ

Dr n. med. Andrzej Wędrychowicz

Definicja rozwoju

•

Proces ukierunkowanych zmian, w
którym dany obiekt przechodzi
przez kolejne etapy przemian, od
stanów prostszych, mniej
doskonałych, do bardziej
złożonych, doskonalszych (pod
określonym względem)

Rodzaje rozwoju

•

Osobniczy –

przemiany

morfologiczne, fizjologiczne i
psychiczne w ciągu całego życia
człowieka.Wyróżnia się w nim:

•

rozwój fizyczny

•

rozwój psychiczny

•

rozwój społeczny

•

rozwój seksualny

Rozwój fizyczny

•

Całokształt procesów biologicznych
obejmujących:

–

wzrastanie - zmiany ilościowe

–

różnicowanie - zmiany jakościowe

–

dojrzewanie - doskonalenie
funkcji poszczególnych narządów

Etapy rozwoju człowieka

•

Progresywny - przewaga zmian
anabolicznych nad katabolicznymi

•

Stabilizacji - równowaga przemian
biochemicznych

•

Regresywny - starzenie się
organizmu

Etapy rozwoju człowieka

(II)

•

Okres wewnątrzłonowy

•

faza zarodkowa - do 8 tyg. ciąży

•

faza płodowa - 9 - 40 tyg. Ciąży

•

Okres pozamaciczny

•

noworodkowy - do 28 dnia życia

•

niemowlęcy - do końca 1 r. Ż

•

wczesno-dziecięcy - 2-3 r.ż

•

przedszkolny - 4-6 r.ż

Etapy rozwoju człowieka

(III)

•

Okres pozamaciczny - c.d.

•

wczesno-szkolny - 7 - 10/12 r.ż

•

dojrzewania płciowego - 10-15

u dziewcząt/ 12-17 u chłopców

•

młodzieńczy - do 20-25 r.ż.

•

dorosłości - do 50 r.ż

•

starości - od ok.. 50 r.ż.

Czynniki wpływające na

rozwój fizyczny dzieci

•

Czynniki endogenne:

–

genetyczne - zapisane w DNA

–

paragenetyczne - uwarunkowane
metabolizmem matki (np. wiek,
ilość poprzednich ciąż, kolejność
porodu, choroby,

–

hormonalne

Czynniki wpływające na

rozwój fizyczny dzieci (II)

•

Czynniki egzogenne:

–

środowiskowe - klimat,
zanieczyszczenie środowiska,

–

styl życia

•

żywienie

•

aktywność ruchowa

–

wpływ chorób przwlekłych

Okres wewnatrzłonowy

•

Faza zarodkowa i płodowa

•

Najszybsze tempo rozwoju

–

koniec I trymestru - 12 Hbd - 25 g,

–

koniec II trymestru - 28 Hbd - 1000 g

–

rozwój poszczególnych układów

•

oddechowego, krążenia, CSN

•

wykształcenie odruchów -połykania
(14 tyg.), ssania (24 tyg.),

Okres noworodkowy

•

Do 28 dnia życia

•

w tym okresie zachodzą najważniejsze
zmiany adaptacyjne do życia pozałonowego

•

noworodek donoszony (38-42 tyg. ciąży)

•

waga-ok.3500 g., długość ciała - 52 cm,
obwód głowy - 35 cm

•

uogólnione reakcje ruchowe, wrodzone
odruchy bezwarunkowe (ssanie, połykanie,
oddychanie),

Proporcje ciała w trakcie

rozwoju człowieka

Okres niemowlęcy

•

Najintensywniejszy rozwój
somatyczny i motoryczny w czasie
całego zycia pozałonowego

–

zwiększa długość ciała o 25 cm
(50%)

–

masę ciała o 6 - 7 kg (200%)

–

podwaja ok. 5/12

–

potraja ok. 12/12

Okres niemowlęcy (II)

•

Szybki rozwój motoryczny:

–

kształtowanie się krzywizn kręgosłupa

•

lordozy szyjnej - unoszenie głowy -3-4 mż.

•

Kifozy piersiowej i lordozy lędźwiowej -
siadanie i wstawanie - 6-12 mż

–

rozwój ruchów lokomocyjnych,
manipulacyjnych (przeciwstawność kciuka),
pionizacja ciała

–

początek rozwoju mowy

Zmiany szybkości

przyrostu masy ciała i

wzrostu

Okres wczesnego

dzieciństwa

•

Zwolnienie tempa wzrastania

•

zmniejszenie ilości podskórnej tkanki
tłuszczowej, zwiększenie masy mięśni
(większa aktywność ruchowa)

•

doskonalenie ruchów lokomocyjnych
(chód)

•

rozwój mowy (zwiększa się zasób słów,
płynność mowy)

Okres przedszkolny (4-6

rż)

•

zwolnienie tempa wzrastania

•

rozwój tkanki mięśniowej, postawy
ciała

•

rozpoczyna się wymiana zębów
mlecznych na stałe (wyrzynają się
zęby trzonowe - „6”)

•

dalszy rozwój ruchów lokomocyjnych
- stają się harmonijne, płynne

Okres wczesno-szkolny (7-

10/12 rż)

•

Najwolniejsze tempo wzrastania

•

zwolnienie przyrostu obwodu głowy -
mózg osiąga ostateczną wielkość

•

etap „dziecka doskonałego” - w pełni
rozwinięte ruchy lokomocyjne,
manualne,

•

„głód ruchu” - mogą wystąpić
problemy z koncentracją w szkole

Okres dojrzewania

płciowego

•

Najintensywniejsze tempo
wzrastania, szybkie zmiany budowy
ciała, sylwetki

•

przemiany hormonalne

•

psychiczne i emocjonalne - „okres
burzy i naporu”

•

ostateczne ukształtowanie się
dymorfizmu płciowego

Dojrzewanie płciowe u

dziewcząt

Dojrzewanie płciowe u

chłopców

Rozwój cech płciowych

•

Pierwszorzędowe - gruczoły płciowe
(jądra, jajniki), powiększanie się
jąder i wydłużenie moszny jest u
chłopców pierwszą oznaką
pokwitania, u dziewcząt pokwitanie
również rozpoczyna się od jajników,
ale tych zmian nie widać