Nowotwory przewodu

Nowotwory przewodu

pokarmowego

pokarmowego

Marzena Wełnicka-Jaśkiewicz

Marzena Wełnicka-Jaśkiewicz

Nowotwory jelita grubego

Nowotwory jelita grubego

•

Drugi co do częstości nowotwór

Drugi co do częstości nowotwór

•

Trzecia z najczęstszych przyczyn zgonów

Trzecia z najczęstszych przyczyn zgonów

z powodu raka

z powodu raka

•

W USA 1:17 choruje na raka j. grubego

W USA 1:17 choruje na raka j. grubego

•

W Polsce - 11 000 zachorowań rocznie

W Polsce - 11 000 zachorowań rocznie

•

Mediana wieku zachorowań wynosi 60 lat

Mediana wieku zachorowań wynosi 60 lat

Nowotwory jelita

Nowotwory jelita

grubego –

grubego –

czynniki

czynniki

zwiększające

zwiększające

ryzyko

ryzyko

zachorowania

zachorowania

Nowotwory j. grubego –

Nowotwory j. grubego –

czynniki zwiększające ryzyko

czynniki zwiększające ryzyko

zachorowania

zachorowania

•

Czynniki genetyczne

Czynniki genetyczne

•

Gruczolaki, WZJG, Zespół Crohna

Gruczolaki, WZJG, Zespół Crohna

•

Czynniki środowiskowe – dieta, styl

Czynniki środowiskowe – dieta, styl

życia

życia

•

Bakteriemia – Streptococcus bovis,

Bakteriemia – Streptococcus bovis,

lub endocarditits

lub endocarditits

•

HTZ u kobiet pomenopauzalnych (?)

HTZ u kobiet pomenopauzalnych (?)

POLSKA 2002

POLSKA 2002

5-letnie przeżycia (%)

*

Eurocare-3 Study. Ann Oncol 2003

Lokalizacj

a

M

K

PL

EU

PL

EU

Płuca

Pierś

Okrężnica

Odbytnica

Żołądek

Krtań

Szyjka

macicy

Trzon

macicy

Jajniki

Prostata

Jądra

6.1

26.3

27.3

9.0

42.4

38.6

81.9

9.7

49.2

45.1

20.0

60.7

65.4

91.4

6.8

63.1

28.7

28.1

12.6

44.8

48.2

66.9

30.2

9.6

76.1

51.0

49.6

25.4

59.4

62.1

76.0

36.7

Badania przesiewowe

Badania przesiewowe

•

Badanie obecności krwi utajonej w kale

Badanie obecności krwi utajonej w kale

od 50 roku życia (uwaga na czułość

od 50 roku życia (uwaga na czułość

testu)

testu)

•

Coroczne badanie przez odbyt od 40

Coroczne badanie przez odbyt od 40

roku życia

roku życia

•

Oba powyższe dają ok. 30%

Oba powyższe dają ok. 30%

zmniejszenie ryzyka zgonu

zmniejszenie ryzyka zgonu

•

Badania endoskopowe !

Badania endoskopowe !

Objawy raka j.

Objawy raka j.

grubego

grubego

Objawy raków jelita

Objawy raków jelita

grubego

grubego

•

Rak odbytnicy: krwawienie, zaparcia,

Rak odbytnicy: krwawienie, zaparcia,

bóle brzucha, bolesne kurcze, biegunka

bóle brzucha, bolesne kurcze, biegunka

•

Rak l. połowy okrężnicy: bóle brzucha

Rak l. połowy okrężnicy: bóle brzucha

krwawienia, zaparcia, obj. niedrożności

krwawienia, zaparcia, obj. niedrożności

•

Rak p. połowy okrężnicy: bóle brzucha,

Rak p. połowy okrężnicy: bóle brzucha,

osłabienie, anemia, guz w jamie

osłabienie, anemia, guz w jamie

brzusznej, biegunki/zaparcia, obj.

brzusznej, biegunki/zaparcia, obj.

niedrożności

niedrożności

Klsyfikacja A-C

Klsyfikacja A-C

Stopnie zaawansowania

Stopnie zaawansowania

•

A - nowotwór wyłącznie w bł. śluzowej

A - nowotwór wyłącznie w bł. śluzowej

•

B1 – naciek sięga do bł. mięśniowej

B1 – naciek sięga do bł. mięśniowej

•

B2 - naciek obejmuje bł. surowiczą

B2 - naciek obejmuje bł. surowiczą

•

C1 – B1 + przerzuty w węzłach chłonnych

C1 – B1 + przerzuty w węzłach chłonnych

•

C2 – B2 + przerzuty w węzłach chłonnych

C2 – B2 + przerzuty w węzłach chłonnych

•

D – przerzuty odległe

D – przerzuty odległe

według Astlera-

według Astlera-

Collera

Collera

Rak j. grubego –

Rak j. grubego –

czynniki ryzyka

czynniki ryzyka

nawrotu

nawrotu

Niekorzystne czynniki

Niekorzystne czynniki

rokownicze

rokownicze

•

Stopień złośliwości histologicznej G3

Stopień złośliwości histologicznej G3

•

Naciekanie poza ścianę jelita i naczyń

Naciekanie poza ścianę jelita i naczyń

limfatycznych, krwionośnych, zatory

limfatycznych, krwionośnych, zatory

•

zajęcie ww. chłonnych

zajęcie ww. chłonnych

•

Przedoperacyjny poziom CEA > 5

Przedoperacyjny poziom CEA > 5

•

Aneuploidia

Aneuploidia

•

Mutacja p53

Mutacja p53

•

Wysoki poziom syntetazy tymidylanowej

Wysoki poziom syntetazy tymidylanowej

Rak j. grubego -

Rak j. grubego -

leczenie

leczenie

Leczenie

Leczenie

•

W stopniu A, B1,

W stopniu A, B1,

B2

B2

– zabieg operacyjny

– zabieg operacyjny

•

W stopniu

W stopniu

B2

B2

raka odbytnicy – zabieg

raka odbytnicy – zabieg

operacyjny + przedoperacyjna lub

operacyjny + przedoperacyjna lub

pooperacyjna radioterapia

pooperacyjna radioterapia

Leczenie

Leczenie

•

W stopniu

W stopniu

B2

B2

raka okrężnicy – zabieg

raka okrężnicy – zabieg

operacyjny + chemioterapia w ramach

operacyjny + chemioterapia w ramach

badań klinicznych

badań klinicznych

•

W stopniu

W stopniu

C

C

raka okrężnicy - zabieg

raka okrężnicy - zabieg

operacyjny + pooperacyjna chemioterapia

operacyjny + pooperacyjna chemioterapia

•

W stopniu

W stopniu

C

C

raka odbytnicy - zabieg

raka odbytnicy - zabieg

operacyjny + przedoperacyjna lub

operacyjny + przedoperacyjna lub

pooperacyjna radioterapia +

pooperacyjna radioterapia +

chemioterapia

chemioterapia

Leczenie choroby w stopniu

Leczenie choroby w stopniu

D

D

•

Chemioterapia dożylna z udziałem 5-

Chemioterapia dożylna z udziałem 5-

fluorouracylu (antymetabolitu hamującego

fluorouracylu (antymetabolitu hamującego

syntezę RNA i DNA) podawanego wraz z

syntezę RNA i DNA) podawanego wraz z

leukoworyną

leukoworyną

•

Nowe leki:

Nowe leki:

irinotekan (Campto)

irinotekan (Campto)

oxaliplatyna

oxaliplatyna

kapecytabina (Xeloda)

kapecytabina (Xeloda)

bewacizumab (Avastin)

bewacizumab (Avastin)

•

Metastazektomia – w przypadku 2 do 3

Metastazektomia – w przypadku 2 do 3

przerzutów do wątroby 5 letnie przeżycia

przerzutów do wątroby 5 letnie przeżycia

sięgają 50%, do płuc – 25%

sięgają 50%, do płuc – 25%

Rak odbytu –

Rak odbytu –

czynniki

czynniki

zwiększonego

zwiększonego

ryzyka

ryzyka

zachorowania

zachorowania

Rak odbytu

Rak odbytu

•

1 –2% nowotworów jelita grubego

1 –2% nowotworów jelita grubego

•

Do

Do

czynników ryzyka

czynników ryzyka

należą

należą

kłykciny kończyste, leukoplakia,

kłykciny kończyste, leukoplakia,

przewlekłe ropnie, szczeliny odbytu,

przewlekłe ropnie, szczeliny odbytu,

HIV, stosunki analne

HIV, stosunki analne

Rak odbytu -

Rak odbytu -

objawy

objawy

Objawy raka odbytu

Objawy raka odbytu

•

Krwawienie

Krwawienie

•

Ból

Ból

•

Guz

Guz

•

Zaparcia

Zaparcia

•

Świąd

Świąd

•

Rzadko - biegunka

Rzadko - biegunka

Rak odbytu -

Rak odbytu -

rozpoznanie

rozpoznanie

Rozpoznanie

Rozpoznanie

•

Zawsze wymaga potwierdzenia hist-pat

Zawsze wymaga potwierdzenia hist-pat

•

poniżej linii grzebieniastej najczęściej

poniżej linii grzebieniastej najczęściej

występuje rak płaskonabłonkowy

występuje rak płaskonabłonkowy

•

wyżej rak kloakogenny kuboidalny

wyżej rak kloakogenny kuboidalny

•

najrzadszy to adenocarcinoma i czerniak

najrzadszy to adenocarcinoma i czerniak

złośliwy

złośliwy

•

Śródnabłonkowy rak płaskonabłonkowy = ch.

Śródnabłonkowy rak płaskonabłonkowy = ch.

Bowena

Bowena

•

Śródnabłonkowy rak gruczołowy = ch. Pageta

Śródnabłonkowy rak gruczołowy = ch. Pageta

Rak odbytu -

Rak odbytu -

leczenie

leczenie

Leczenie

Leczenie

•

Zachowawcze!

Zachowawcze!

•

Chemioterapia + radioterapia 80 – 90%

Chemioterapia + radioterapia 80 – 90%

całkowitych odpowiedzi

całkowitych odpowiedzi

•

5 letnie przeżycia 70 – 90%

5 letnie przeżycia 70 – 90%

•

Wyłączna radioterapia – w przypadku

Wyłączna radioterapia – w przypadku

małych guzów < 2 cm ( teleterapia +

małych guzów < 2 cm ( teleterapia +

brachyterapia)

brachyterapia)

•

Chirurgia – zarezerwowana dla wznów po

Chirurgia – zarezerwowana dla wznów po

leczeniu zachowawczym

leczeniu zachowawczym

Rak przełyku –

Rak przełyku –

czynniki ryzyka

czynniki ryzyka

Rak przełyku

Rak przełyku

•

Ponad 1 300 rozpoznań i ponad 1 000

Ponad 1 300 rozpoznań i ponad 1 000

zgonów rocznie

zgonów rocznie

•

M > K, mediana wieku 60-65 lat

M > K, mediana wieku 60-65 lat

•

Rak płaskonabłonkowy > gruczołowego

Rak płaskonabłonkowy > gruczołowego

•

Czynniki ryzyka

Czynniki ryzyka

: papierosy i alkohol,

: papierosy i alkohol,

poparzenia, niedobór żelaza, niski status

poparzenia, niedobór żelaza, niski status

socjoekonomiczny, dieta, metaplazja

socjoekonomiczny, dieta, metaplazja

jelitowa czyli przełyk Barretta

jelitowa czyli przełyk Barretta

Objawy raka

Objawy raka

przełyku

przełyku

Objawy raka przełyku

Objawy raka przełyku

•

Dysfagia

Dysfagia

•

Odynofagia

Odynofagia

•

Chudnięcie

Chudnięcie

•

Bóle

Bóle

•

Wymioty

Wymioty

•

Kaszel

Kaszel

•

Chrypka

Chrypka

•

Duszność

Duszność

Badania w celu

Badania w celu

rozpoznania

rozpoznania

raka przełyku

raka przełyku

Badania w celu rozpoznania

Badania w celu rozpoznania

raka przełyku

raka przełyku

•

Badania endoskopowe z bad. h-p

Badania endoskopowe z bad. h-p

•

Tomografia komputerowa

Tomografia komputerowa

•

Scyntygrafia kości (+/-)

Scyntygrafia kości (+/-)

•

Badania biochemiczne

Badania biochemiczne

Niekorzystne

Niekorzystne

czynniki

czynniki

rokownicze

rokownicze

Niekorzystne czynniki

Niekorzystne czynniki

rokownicze

rokownicze

•

Guz > 5 cm

Guz > 5 cm

•

Zamknięcie światła przełyku

Zamknięcie światła przełyku

•

Niskie zróżnicowanie

Niskie zróżnicowanie

•

Utrata masy ciała > 10%

Utrata masy ciała > 10%

•

Nadekspresja EGFR lub mutacja p53

Nadekspresja EGFR lub mutacja p53

•

Aneuploidia

Aneuploidia

Szerzenie się

Szerzenie się

nowotworu

nowotworu

Leczenie raka

Leczenie raka

przełyku

przełyku

Leczenie

Leczenie

•

W przypadkach operacyjnych

W przypadkach operacyjnych

(chirurgicznie i medycznie) – zabieg

(chirurgicznie i medycznie) – zabieg

operacyjny

operacyjny

•

W przypadkach nieoperacyjnych

W przypadkach nieoperacyjnych

medycznie – próba radykalnej

medycznie – próba radykalnej

radioterapii lub radiochemioterapii

radioterapii lub radiochemioterapii

•

W przypadkach nieoperacyjnych lub z

W przypadkach nieoperacyjnych lub z

przerzutami – postępowanie objawowe

przerzutami – postępowanie objawowe

Rokowanie

Rokowanie

Rokowanie

Rokowanie

•

Tylko w przypadka T1N0 – ok. 50%

Tylko w przypadka T1N0 – ok. 50%

przeżyć 5 letnich

przeżyć 5 letnich

•

W pozostałych przypadkach 5 letnie

W pozostałych przypadkach 5 letnie

przeżycia < 10%

przeżycia < 10%

Rak żołądka –

Rak żołądka –

czynniki ryzyka

czynniki ryzyka

Rak żołądka – czynniki

Rak żołądka – czynniki

zwiększonego ryzyka

zwiększonego ryzyka

zachorowania

zachorowania

•

W Japonii jest powodem 40% zgonów z

W Japonii jest powodem 40% zgonów z

powodu raka

powodu raka

•

Zachorowalność od kilku lat spada

Zachorowalność od kilku lat spada

•

M > K, mediana wieku 60 lat

M > K, mediana wieku 60 lat

•

Czynniki ryzyka:

Czynniki ryzyka:

infekcja HP, dieta,

infekcja HP, dieta,

nieżyt zanikowy (anemia złośliwa),

nieżyt zanikowy (anemia złośliwa),

papierosy, gruczolak kosmkowy, stan po

papierosy, gruczolak kosmkowy, stan po

gastrektomii, występowanie rodzinne,

gastrektomii, występowanie rodzinne,

zróżnicowanie geograficzne

zróżnicowanie geograficzne

Objawy raka

Objawy raka

żołądka

żołądka

Objawy raka żołądka

Objawy raka żołądka

•

Ból brzucha

Ból brzucha

•

Brak apetytu

Brak apetytu

•

Chudnięcie

Chudnięcie

•

Uczucie sytości

Uczucie sytości

•

Dysfagia

Dysfagia

•

Wymioty

Wymioty

Typy

Typy

morfologiczno-

morfologiczno-

kliniczne

kliniczne

Typy morfologiczno-

Typy morfologiczno-

kliniczne

kliniczne

•

Wrzodziejący

Wrzodziejący

•

Polipowaty

Polipowaty

•

Włóknisty (linitis plastica)

Włóknisty (linitis plastica)

•

Powierzchowny

Powierzchowny

•

Histologicznie – rak gruczołowy, NHL,

Histologicznie – rak gruczołowy, NHL,

mięsak

mięsak

Leczenie raka

Leczenie raka

żołądka

żołądka

Leczenie

Leczenie

•

W stopniu zaawansowania I i II – operacyjne

W stopniu zaawansowania I i II – operacyjne

wycięcie żołądka z zespoleniem

wycięcie żołądka z zespoleniem

•

W III stopniu – operacja jeśli resekcyjny +/-

W III stopniu – operacja jeśli resekcyjny +/-

radiochemioterapia

radiochemioterapia

•

W IV stopniu – nieoperacyjny rak lub z

W IV stopniu – nieoperacyjny rak lub z

obecnością przerzutów odległych – leczenie

obecnością przerzutów odległych – leczenie

objawowe

objawowe

Nie ma skutecznej chemioterapii w raku

Nie ma skutecznej chemioterapii w raku

żołądka!

żołądka!

Rokowanie

Rokowanie

Rokowanie

Rokowanie

•

5 letnie przeżycia w T1 –2 N0 i T1N1

5 letnie przeżycia w T1 –2 N0 i T1N1

– ok. 50%

– ok. 50%

•

W II stopniu – ok. 30%

W II stopniu – ok. 30%

•

W III stopniu – ok. 13%

W III stopniu – ok. 13%

•

W IV stopniu – ok. 3%

W IV stopniu – ok. 3%

Rak trzustki –

Rak trzustki –

czynniki ryzyka

czynniki ryzyka

Rak trzustki

Rak trzustki

•

Czwarta najczęstsza przyczyna zgonów

Czwarta najczęstsza przyczyna zgonów

z powodu nowotworów u M i piąta u K

z powodu nowotworów u M i piąta u K

•

Zachorowalność stopniowo wzrasta

Zachorowalność stopniowo wzrasta

•

Mediana wieku 67 lat

Mediana wieku 67 lat

•

Czynniki ryzyka:

Czynniki ryzyka:

papierosy,

papierosy,

wysokotłuszczowa dieta, występowanie

wysokotłuszczowa dieta, występowanie

rodzinne, chemikalia, przewlekłe

rodzinne, chemikalia, przewlekłe

zapalenie trzustki, kawa,

zapalenie trzustki, kawa,

alkohol

alkohol

Objawy raka

Objawy raka

trzustki

trzustki

Objawy raka trzustki

Objawy raka trzustki

•

Chudnięcie

Chudnięcie

•

Ból

Ból

•

Żółtaczka

Żółtaczka

•

Nudności

Nudności

•

Rzadsze: anoreksja, hepatomegalia,

Rzadsze: anoreksja, hepatomegalia,

wodobrzusze, guz w jamie brzusznej

wodobrzusze, guz w jamie brzusznej

Badania w celu

Badania w celu

rozpoznania

rozpoznania

Badania dodatkowe

Badania dodatkowe

•

Biopsja

Biopsja

•

Obrazowe: USG, TK, MRI, angiografia

Obrazowe: USG, TK, MRI, angiografia

•

ERCP,

ERCP,

•

Markery Ca19-9, CEA

Markery Ca19-9, CEA

Leczenie raka

Leczenie raka

trzustki

trzustki

Leczenie

Leczenie

•

W przypadkach operacyjnych – radykalne

W przypadkach operacyjnych – radykalne

wycięcie – op. Whipple’a lub pankreatektomia

wycięcie – op. Whipple’a lub pankreatektomia

dla guzów ogona trzustki (kwalifikuje się do

dla guzów ogona trzustki (kwalifikuje się do

takiego postępowania ok. 20% chorych)

takiego postępowania ok. 20% chorych)

•

W przypadkach miejscowo zaawansowanych –

W przypadkach miejscowo zaawansowanych –

radiochemioterapia (leczenie radykalne) lub

radiochemioterapia (leczenie radykalne) lub

samodzielna chemioterapia (paliacja)

samodzielna chemioterapia (paliacja)

•

W stopniu M + jedynie opieka terminalna (może

W stopniu M + jedynie opieka terminalna (może

być również z udziałem gemcytabiny, 5FU)

być również z udziałem gemcytabiny, 5FU)

Rokowanie

Rokowanie

Rokowanie

Rokowanie

1 rok przeżywa:

1 rok przeżywa:

•

33% chorych w stopniu T1-2N0

33% chorych w stopniu T1-2N0

•

15% chorych w stopniu T3

15% chorych w stopniu T3

•

11% chorych w stopniu N1

11% chorych w stopniu N1

•

5% chorych z cechą M

5% chorych z cechą M