Skrining nowotworów

przewodu pokarmowego

Paweł Kabata

Czym jest skrining?

Badanie przesiewowe (skrining) to badanie

przeprowadzane w populacji osób bez

objawów choroby którą dany test może

wykryć

Cele badań przesiewowych

 W całej populacji lub wśród grup wysokiego

ryzyka

 Zwiększenie wykrywalności chorób we wczesnych

fazach

 Zwiększenie wyleczalności
 Zmniejszenie negatywnych skutków chorób
 Obniżenie kosztów leczenia
 Zahamowanie wzrostu ilości nowych przypadków

Badania przesiewowe

Tani
Prosty do wykonania
Korzyść/ryzyka
Wysoka swoistość

Swoistość = prawdziwie ujemne / prawdziwie ujemne +

fałszywie dodatnie

Czułość

Czułość = prawdziwie dodatnie / prawdziwie dodatnie +

fałszywie ujemne

Programy przesiewowe

Rak piersi

Rak szyjki macicy

Rak jelita grubego

Rak płuca

Wytyczne postępowania

 „Najnowsze zalecenia i wytyczne w wybranych

chorobach przewodu pokarmowego”

 „Guidelines for the diagnosis and management of

Barrett’s columnar lined oesophagus. A report of the

working party of the British Society of

Gastroenterology”

 „The Japanese Guidelines for Gastric Cancer

Screening”

 „Zalecenia dotyczące obserwacji chorych operowanych

z powodu raka jelita grubego oraz poddanych

polipektomii z powodu gruczolaka jelita grubego”

Rak przełyku

Przełyk Baretta

Przełyk w którym fragment nabłonka

płaskiego został zastąpiony

nabłonkiem walcowatym widocznym

zarówno makroskopowo jak i w

preparacie histopatologicznym

Przełyk Baretta

Przełyk Baretta

Czynniki ryzyka progresji

 Mężczyźni >45 r.ż
 Segment nabłonka walcowatego >8cm
 GERD - wczesny początek i czas trwania
 Refluks dwunastniczo-żołądkowy
 Uszkodzenie błony śluzowej (owrzodzenia

i/lub zwężenia)

 Dodatni wywiad rodzinny w kierunku przełyku

Baretta

Kontrole przełyku Baretta

Bez dysplazji

Kontrolne gastroskopie co 2 lata z

biopsją pola nabłonka walcowatego co 2

cm i każdej zmiany w przełyku

Dysplazja niesprecyzowana

Liczne biopsje przełyku
Jeśli utrzymuje się brak możliwości

określenia dysplazji po 6 m-cach IPP to

kontrolne gastroskopie co 2 lata

Dysplazja niskiego stopnia

Liczne biopsje po leczeniu IPP przez 8-12 tyg.

Gdy brak regresji kontrolne gastroskopie co 6

m-cy

Gdy wyraźna regresja w 2 kolejnych

badaniach kontrolne gastroskopie co 2-3 lat

Dysplazja wysokiego stopnia

Związana z ogniskiem inwazyjnego

gruczolakoraka u 30-40% chorych

Gdy dysplazja potwierdzona jest przez 2

patologów po intensywnym leczeniu IPP

wskazane leczenie chirurgiczne (resekcja,

ablacja endoskopowa, mukosektomia)

Rak żołądka

Rak żołądka

Program badań skriningowych tylko

w Japonii

Brak dostatecznych dowodów na

skuteczność metod przesiewowych w
innych krajach

Czynniki ryzyka

 Dieta
 Zanikowe zapalenie błony śluzowej

 Infekcja H.pylori

 Niedokrwistość Addisona-Biermera

 Polipy

 >2cm

 Polipy kosmkowe

 Choroba Menetriera – przerost błony śluzowej

żołądka

 Palenie papierosów
 Wywiad rodzinny
 Częściowa resekcja żołądka w wywiadzie

Objawy

 bolesność w nadbrzuszu lub śródbrzuszu
 brak apetytu
 utratę masy ciała
 nudności i wymioty
 smoliste stolce i niedokrwistość
 utrudnienia w połykaniu
 wymioty treścią krwistą lub fusowatą

Badania diagnostyczne

 Badanie podmiotowe i przedmiotowe

 Gastroskopia

 Badania radiologiczne – kontrast

 USG

 Ultrasonografia endoskopowa

 TK i NMR

 Laparoskopia diagnostyczna

 Markery nowotworowe

 Brak wiarygodnych

 CEA, CA 19-9

Wytyczne

Japońskie

Metoda

Poziom

rekome

ndacji

Skrining

populacyj

ny

Skrining

przypadko

wy

Fluoroskop

ia

B

Zalecane

Zalecane

Gastrosko

pia

I

Niezalecan

e

Decyzja

indywidualn

a

Poziom

pepsynog

enu w

surowicy

I

Niezalecan

e

Decyzja

indywidualn

a

Poziom

przeciwcia

ł H.pylori

I

Niezalecan

e

Decyzja

indywidualn

a

B – zalecane dla pacjentów nadających się do skriningu,
dobry poziom informacji
I – nie zalecane, niski poziom lub za mało informacji

Fluoroskopia

Rak połączenia przełykowo-

żołądkowego

Wczesny rak żołądka

Rak jelita grubego

Rak jelita grubego

Jedyny program przesiewowy

przewodu pokarmowego w Polsce

Ogólnopolski Program Wczesnego

Wykrywania Raka Jelita Grubego

Rak jelita grubego

Krew utajona w kale – raz na rok

Sigmoidoskopia – co 5 lat

Wlew doodbytniczy z podwójnym

kontrastem (DCBE) – co 5 lat

Kolonoskopia – co 10 lat

Rak jelita grubego

 Przeciętne ryzyko – pierwsza kolonoskopia

po 50 r.ż

 Rak u krewnego I stopnia przed 60 lub 2

krewnych II stopnia w dowolnym wieku –
pierwsza kolonoskopia po 40 r.ż

 Rak u krewnego przed 50 r.ż – 10 lat

wcześniej od wieku rozpoznania u
krewnego I stopnia

 Następne co 5 lat

HNPCC – co 1-2 lat, pierwsza między

20 a 25 r.ż, jeśli przed 30 r.ż to 10 lat
wcześniej niż wiek zachorowania
krewnego

FAP – sigmoidoskopia co rok od 10-12

r.ż

Kontrole po resekcji jelita

grubego z powodu raka

wg British Society of Gastroenterology 2010

 Kontrola CAŁEGO jelita grubego pod kątem

synchronicznych polipów i guzów

 Chorzy bezobjawowi po leczeniu radykalnym –

kontrolne TK z oceną wątroby co 2 lata

 Kontrolna kolonoskopia po 5 latach od zabiegu i

następnie co 5 lat (moc zaleceń B)

 Po usunięciu endoskopowym raka w polipie w

przypadku wątpliwości odnośnie radykalności
kontrolna kolonoskopia po 3m-cach

Zalecenia ASCO

dotyczące obserwacji chorych po resekcji j.

grubego

Rodzaj badania

Częstość wykonywania badania

Wywiad i badanie

przedmiotowe

w 1-3 roku obserwacji co 3-6 miesięcy

w 4-5 roku obserwacji co 6 miesięcy

Poziom CEA

co 3 miesiące co najmniej przez 3 pierwsze

lata

TK brzucha

w 1-3 roku obserwacji co 12 miesięcy

TK klatki piersiowej

w 1-3 roku obserwacji co 12 miesięcy

Kolonoskopia

1 badanie – przed operacją

2 badanie – w 3 roku obserwacji

kolejne badania co 5 lat

w razie stwierdzenia polipów co rok

Nie zaleca się

Morfologii

Badań biochemicznych czynności wątroby

Testu na obecność krwi utajonej w kale

Klasycznego badania rtg klatki piersiowej

Choroba Crohna i WZJG

 Zwiększone ryzyko raka

 Kontrolne kolonoskopie gdy

 Rozległe WZJG lub choroba Crohna obejmująca

j. grube dłużej niż 8 lat

 Lewostronne WZJG lub choroba Crohna

zajmująca odcinkowo j. grube dłużej niż 15 lat

 Nieswoiste zapalenia jelit i dodatni wywiad

rodzinny w kierunku raka

Dziękuję za uwagę