Andras Angyal – ujęcie całościowe
psychiki ludzkiej - integralność i spójność
osobowości

Prescott Lecky – podstawowym motywem
jest dążenie do spójności
- osobowość jest organizacją wzajemnie
powiązanych wartości (idei)

PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA

Postulaty – J. Bugental:



Człowiek jest czymś więcej niż sumą
części



Istnieje w środowisku ludzkim



Jest świadomy



Dysponuje wyborem



Działa celowo

Journal of Humanistic Psychology

- 1961

ABRAHAM MASLOW



Człowiek ma wrodzoną,

biologiczną naturę



Natura jest

indywidualna i gatunkowa



Możliwe jest wykrycie tej natury



Natura jest

neutralna lub dobra

; złe

właściwości są reakcją na frustrację potrzeb



Rozwój zgodny z naturą

jest zdrowy, owocny

i szczęśliwy



Jeżeli rdzeń osobowości zostanie odrzucony lub
stłumiony, jednostka zachoruje

Psychologia humanistyczna – tezy

Maslowa



Natura nie jest tak silna i nieomylna jak
instynkt u zwierząt, ustępuje presji kulturowej



Natura mimo swej słabości nie zanika ale trwa
w głębi i domaga się

aktualizacji



Konieczność dyscypliny i wyrzeczeń,
frustracji,

cierpienia

i

tragedii

-

doświadczenia te:



odkrywają i

rozwijają naturę

- są zatem pożądane



umacniają nasze ja

, dają poczucie sprawczości



rodzą zdrowy

szacunek dla samego siebie

, dają

poczucie pewności

SAMOAKTUALIZACJA

Człowiek

dąży

do

aktualizacji

swych

potencjalności

Są jednak co najmniej 4 potrzeby bardziej

PODSTAWOWE



hierarchia

potrzeb

Fizjologiczne:

pożywienie, woda, sen

Bezpieczeństwa:

struktury, opieki, porządku,

unikania bólu

Przynależności i miłości:

akceptacji, miłości i

jedności

Szacunku

-

dla siebie i ze strony innych

Samoaktualizacji



spełniania potencjalności,

aktywności

wychodzącej poza potrzeby

HIERARCHIA POTRZEB WG

MASLOWA

FIZJOLOGICZNE

BEZPIECZEŃSTWA

PRZYNALEŻNOŚCI

SZACUNKU

SAMO-

AKTUALIZACJI

POTRZEBA PODSTAWOWA

1.

jej brak rodzi chorobę,

2.

jej obecność zapobiega chorobie,

3.

jej przywrócenie leczy chorobę,

4.

w sytuacjach wolnego wyboru, osoba woli
zaspokoić tę potrzebę niż inne,

5.

jest funkcjonalnie nieobecna u osoby zdrowej.

 

+ jest

odczuwana

jako

świadoma

lub

nieświadoma tęsknota i pragnienie

+ jej niezaspokojenie powoduje uczucie braku

lub upośledzenia

Motywacja

motywy

braku

-

potrzeby podstawowe

motywy

wzrostu

- wartości

istnienia

Są to motywy wzbogacania doświadczenia

-

motywacja

istnienia

całość, jedność integracja, piękno
doskonałość

dobroć

spełnienie

jedyność

sprawiedliwość łatwość
żywotność

żartobliwość

bogactwo

prawda; uczciwość; realność

prostota samowystarczalność



Doświadczenia szczytowe

+ otwartość na doświadczenie, integracja, autonomia

Charakterystyki osoby dojrzałej

1. Są nastawieni realistycznie - wyższa percepcja rzeczywistości.
2. Akceptują siebie, innych ludzi oraz świat natury.
3. Odznaczają się dużą spontanicznością.
4. Są skoncentrowani na zadaniach, nie na sobie.
5. Cechuje ich pewien dystans i potrzeba odosobnienia.
6. Są niezależni i autonomiczni.
7. Oceniają ludzi i rzeczy w sposób niestereotypowy.
8. Miewają doznania mistyczne czy duchowe (szczytowe).
9. Identyfikują się z ludzkością.
10. Mają głęboko uczuciowe, bliskie związki z osobami kochanymi.
11. Ich wartości i postawy są demokratyczne.
12. Nie mylą środków z celami.
13. Mają filozoficzne i niezłośliwe poczucie humoru.
14. Mają wielki zasób zdolności twórczych.
15. Są odporni na wpływy kulturowe, są niezależni od danej

kultury.

16. Wznoszą się ponad środowisko, a nie tylko borykają się z nim.

Brak motywacji istnienia 

Metapatologie

 „z wyboru” lub ograniczeń kulturowych

DOBRO

(słuszność; pragnienie, powinność; sprawiedliwość;

życzliwość; uczciwość) 

ZŁO albo MIERNOTA: egoizm,

niechęć, nienawiść, skrajny indywidualizm, odrzucenie

wartości, nihilizm, cynizm.

SPRAWIEDLIWOŚĆ

(uczciwość; porządek; zgodność z

prawem;

powinność)



NIESPRAWIEDLIWOŚĆ

KRZYWDA, : niepewność w działaniu, brak zaufania do

ludzi, podejrzliwość, egoizm, prawo dżungli

.

ŻYWOTNOŚĆ



MARTWOTA:

zanik

inicjatywy,

przekonanie o determinacji, brak zaangażowania, nuda,

utrata zainteresowań, brak motywacji.

PRAWDA



ZAKŁAMANIE: brak zaufania do ludzi,

nieufność, podejrzliwość, cynizm, sceptycyzm

.

PIĘKNO



BRZYDOTA: wulgarność, brak smaku

estetycznego, znużenie, ponurość, brak odprężenia,

zmęczenie.

A. H. Maslow: Przesłanie

„Czy chcecie być sławni, wielcy, świeci? Czy chcecie

napisać książkę? Być dobrymi terapeutami?

Uśmiechacie się? - a ja pytam: Jeżeli nie wy, to kto to

zrobi? Czy jest to zgodne z samoaktualizacją skoro

nie chcecie być sławnymi, dobrymi, świętymi?

A jeżeli tak jest, że naprawdę tego nie chcecie, to

mogę was zapewnić, że nie macie ambicji, nie

umiecie żyć z sensem, nie dążycie do doskonałości.

A jeżeli faktycznie tak jest, to ostrzegam was -

będziecie przez całe życie nieszczęśliwi. Uciekacie

bowiem

przed

waszymi

możliwościami

i

zdolnościami, tak jak uciekał Jonasz przed swoim

przeznaczeniem.”

TEORIA CARLA ROGERSA

TEORIA CARLA ROGERSA

AKTUALIZACJA SIEBIE - Carl R.

ROGERS

Biografia: rodzina protestancka  zasady moralne

zainteresowanie psychologią kliniczną

University of Chicago - Counselling Center
1951 - Client-Centered Therapy
1964 - Ośrodek Badań Jednostki - La Jolla

Optymistyczny pogląd na

naturę

człowieka



zdolność do zdrowego i twórczego rozwoju



ograniczający wpływ rodziców, szkoły i

presji

społecznych

Jednostka potrafi przyjąć odpowiedzialność za

własne życie.



Natura ludzka jest dobra, człowiek,

Natura ludzka jest dobra, człowiek,

który osiągnął pełnię rozwoju

który osiągnął pełnię rozwoju

osobowości nie działa destrukcyjnie.

osobowości nie działa destrukcyjnie.



Każdy człowiek wykształca własną wizję

Każdy człowiek wykształca własną wizję

świata, spostrzega świat we sposób

świata, spostrzega świat we sposób

niepowtarzalny- pole

niepowtarzalny- pole

fenomenologiczne- zespół spostrzeżeń.

fenomenologiczne- zespół spostrzeżeń.

Nie jest ono tożsame z polem

Nie jest ono tożsame z polem

świadomości. Świadomość jest

świadomości. Świadomość jest

symbolizacją pewnych doświadczeń.

symbolizacją pewnych doświadczeń.



Najważniejsze determinanty

Najważniejsze determinanty

zachowania są świadome.

zachowania są świadome.



Inny człowiek może zobaczyć świat

Inny człowiek może zobaczyć świat

oczyma kogoś innego- jesteśmy zdolni

oczyma kogoś innego- jesteśmy zdolni

do zmiany perspektywy, co rozszerza

do zmiany perspektywy, co rozszerza

obszar naszych doświadczeń.

obszar naszych doświadczeń.



Akcentuje rolę uczuć, spostrzeżeń,

Akcentuje rolę uczuć, spostrzeżeń,

samoopisu, samoaktualizacji, zmiany.

samoopisu, samoaktualizacji, zmiany.

Zmienne te nie są samą

Zmienne te nie są samą

rzeczywistością, choć się do niej

rzeczywistością, choć się do niej

odnoszą. Stanowią hipotezę mówiącą o

odnoszą. Stanowią hipotezę mówiącą o

rzeczywistości.

rzeczywistości.



Ja jest najważniejszym elementem struktury

Ja jest najważniejszym elementem struktury

osobowości- wszystkie spostrzeżenia,

osobowości- wszystkie spostrzeżenia,

uczucia i oceny związane z własną osobą.

uczucia i oceny związane z własną osobą.



Ja- zorganizowany układ spostrzeżeń, który

Ja- zorganizowany układ spostrzeżeń, który

jest dostępny świadomości. Ja idealne-

jest dostępny świadomości. Ja idealne-

spostrzeżenia i sensy potencjalnie znaczące

spostrzeżenia i sensy potencjalnie znaczące

dla jednostki. Ja tworzy się z percepcji cech

dla jednostki. Ja tworzy się z percepcji cech

charakterystycznych Ja, relacji Ja-inni oraz

charakterystycznych Ja, relacji Ja-inni oraz

Ja-inne aspekty życia. Zbyt duża rozbieżność

Ja-inne aspekty życia. Zbyt duża rozbieżność

między Ja-realnym a Ja-idealnym generuje

między Ja-realnym a Ja-idealnym generuje

niezadowolenie z siebie i zaburzenia.

niezadowolenie z siebie i zaburzenia.



Organizm- umiejscowienie wszelkiego

Organizm- umiejscowienie wszelkiego

doświadczenia

doświadczenia

Dynamika osobowości

Dynamika osobowości



Samoaktualizacja- człowiek jest

Samoaktualizacja- człowiek jest

ukierunkowany na przyszłość, na realizację

ukierunkowany na przyszłość, na realizację

potencjału, wzrost złożoności życia

potencjału, wzrost złożoności życia

wewnętrznego, autonomia osobista,

wewnętrznego, autonomia osobista,

zmienność i wolność ekspresji, aktywność

zmienność i wolność ekspresji, aktywność

podnosząca wartość organizmu.

podnosząca wartość organizmu.



Tendencja do samorealizacji ma charakter

Tendencja do samorealizacji ma charakter

selektywny, tzn. ukierunkowuje uwagę na

selektywny, tzn. ukierunkowuje uwagę na

te elementy otoczenia, które służą

te elementy otoczenia, które służą

rozwojowi.

rozwojowi.



Spójność wewnętrzna i zgodność - dotyczy związku

Spójność wewnętrzna i zgodność - dotyczy związku

Ja i doświadczenia. Spójność oznacza nieobecność

Ja i doświadczenia. Spójność oznacza nieobecność

konfliktu między autopercepcją.

konfliktu między autopercepcją.



Zgodność- między spostrzeżeniami a

Zgodność- między spostrzeżeniami a

doświadczeniami.

doświadczeniami.



Człowiek jest skłonny przyjmować te sposoby

Człowiek jest skłonny przyjmować te sposoby

zachowania, które są spójne z obrazem samego

zachowania, które są spójne z obrazem samego

siebie.

siebie.



Nieprawidłowa symbolizacja doświadczenia prowadzi

Nieprawidłowa symbolizacja doświadczenia prowadzi

do zaburzeń.

do zaburzeń.



Tendencje rozwojowe ujawniają się tylko wtedy, gdy

Tendencje rozwojowe ujawniają się tylko wtedy, gdy

jednostka jasno spostrzega wybory (progresję od

jednostka jasno spostrzega wybory (progresję od

regresji).

regresji).



Stany niezgodności i procesy obronne

Stany niezgodności i procesy obronne

-

-

niezgodność pojawia się w następstwie

niezgodność pojawia się w następstwie

rozbieżności między spostrzeganym Ja a

rozbieżności między spostrzeganym Ja a

doświadczeniem- powstaje napięcie.

doświadczeniem- powstaje napięcie.



Nieuświadamianie sobie tego stanu

Nieuświadamianie sobie tego stanu

powoduje, że jednostka jest podatna na

powoduje, że jednostka jest podatna na

doświadczanie lęku jako rozbieżności między

doświadczanie lęku jako rozbieżności między

doświadczeniem a percepcją Ja.

doświadczeniem a percepcją Ja.



Subcepcja- uświadomienie sobie zagrożenia

Subcepcja- uświadomienie sobie zagrożenia

zanim pojawi się ono w świadomości.

zanim pojawi się ono w świadomości.

Obronność wobec doświadczeń niezgodnych z

Obronność wobec doświadczeń niezgodnych z

Ja.

Ja.



Procesy obronne: zniekształcenie- dopuszczenie

Procesy obronne: zniekształcenie- dopuszczenie

do świadomości w formie spójnej z Ja (silna

do świadomości w formie spójnej z Ja (silna

potrzeba spójności w Ja).

potrzeba spójności w Ja).



Zaprzeczenie- niedopuszczanie do uświadomienia

Zaprzeczenie- niedopuszczanie do uświadomienia

doświadczenia.

doświadczenia.



Potrzeba akceptacji- poszukiwanie ciepła,

Potrzeba akceptacji- poszukiwanie ciepła,

sympatii, szacunku, współczucia i uznania. Od jej

sympatii, szacunku, współczucia i uznania. Od jej

zaspokajania zależą reakcje na doświadczenia.

zaspokajania zależą reakcje na doświadczenia.



Dziecko akceptowane bezwarunkowo nie czuje

Dziecko akceptowane bezwarunkowo nie czuje

potrzeby zaprzeczania.

potrzeby zaprzeczania.



Warunkowa akceptacja powoduje zaprzeczanie

Warunkowa akceptacja powoduje zaprzeczanie

pewnym doświadczeniom. Warunki uzyskania

pewnym doświadczeniom. Warunki uzyskania

akceptacji otoczenia- warunki wartości. Im

akceptacji otoczenia- warunki wartości. Im

liczniejsze , tym większa podatność na lęk i

liczniejsze , tym większa podatność na lęk i

nieprzystosowanie.

nieprzystosowanie.



Rozwój: naturalny proces rozwoju

Rozwój: naturalny proces rozwoju

obejmuje wzrost autonomii,

obejmuje wzrost autonomii,

złożoności, ekspresji, uspołecznienia-

złożoności, ekspresji, uspołecznienia-

samoaktualizacja.

samoaktualizacja.



Obszary interakcji rodzice-dziecko

Obszary interakcji rodzice-dziecko

(formowanie samoocen): stopień

(formowanie samoocen): stopień

akceptacji (zainteresowanie, darzenie

akceptacji (zainteresowanie, darzenie

uczuciami, ciepło); pozwolenie i kara

uczuciami, ciepło); pozwolenie i kara

(precyzyjne wymagania,

(precyzyjne wymagania,

konsekwencja, nagrody); demokracja

konsekwencja, nagrody); demokracja

(uznawanie praw i opinii dziecka).

(uznawanie praw i opinii dziecka).



Teoria cech substancjalnych vs teoria

Teoria cech substancjalnych vs teoria

zmienności (C. Dweck).

zmienności (C. Dweck).



Terapeuta musi być: autentyczny, zgodny z

Terapeuta musi być: autentyczny, zgodny z

samym sobą (kongruencja), akceptujący i

samym sobą (kongruencja), akceptujący i

szanujący klienta, empatyczny.

szanujący klienta, empatyczny.



Markus- pojęcie możliwych Ja

Markus- pojęcie możliwych Ja

(wyobrażenia jednostki odnośnie tego, kim

(wyobrażenia jednostki odnośnie tego, kim

chciałaby być lub kim obawia się zostać),

chciałaby być lub kim obawia się zostać),

robocze Ja (zespół przekonań o sobie,

robocze Ja (zespół przekonań o sobie,

które są aktualnie aktywowane w myśleniu

które są aktualnie aktywowane w myśleniu

i w pamięci)

i w pamięci)

Elementy podstawowe

Elementy podstawowe

tożsamości

tożsamości



poczucie odrębności od otoczenia

poczucie odrębności od otoczenia

(zdolność odróżniania

(zdolność odróżniania

tego, co należy i nie należy do Ja; ważne w procesie

tego, co należy i nie należy do Ja; ważne w procesie

nabywania tożsamości płciowej, przyjmowania ról od

nabywania tożsamości płciowej, przyjmowania ról od

otoczenia, poczucie kontynuacji w czasie);

otoczenia, poczucie kontynuacji w czasie);

poczucie

poczucie

ciągłości

ciągłości

(powstaje w wyniku doświadczania siebie w

(powstaje w wyniku doświadczania siebie w

różnym czasie i w różnych działaniach jako osoby podobnej

różnym czasie i w różnych działaniach jako osoby podobnej

lub tożsamej);

lub tożsamej);



poczucie wewnętrznej spójności

poczucie wewnętrznej spójności

(odnosi się szczególnie

(odnosi się szczególnie

do cech centralnych, które wyznaczają i określają

do cech centralnych, które wyznaczają i określają

indywidualny styl funkcjonowania);

indywidualny styl funkcjonowania);



poczucie posiadania wewnętrznej treści

poczucie posiadania wewnętrznej treści

(życie

(życie

psychiczne wypełnione treściami związanymi z Ja, w

psychiczne wypełnione treściami związanymi z Ja, w

depresji utrata).

depresji utrata).

TEORIA JA

Podejście fenomenologiczne: przedmiotem analizy

jest

doświadczenie wewnętrzne

jednostki

Doświadczenie ma miejsce w organizmie człowieka

i może znajdować odbicie w

polu świadomości

Pole fenomenologiczne = pole świadomości 

Symbolizacja doświadczenia:



prawidłowa  realistyczne zachowanie



nieprawidłowa  nierealistyczne zachowanie

Subcepcja

-

podświadome

spostrzeganie

doświadczeń

Rozumienie osoby:
 z perspektywy jej

pola fenomenologicznego

 wymaga uważnego słuchania relacji osoby z jej

doświadczenia 

empatyczne słuchanie

KONCEPCJA SIEBIE

„zorganizowana spójna całość pojęciowa,
składająca się ze spostrzeganych właściwości
‘ja’,

czyli

samego

siebie

oraz

ze

spostrzeganych relacji między ‘ja’ a innymi i
między ‘ja’ a różnymi aspektami życia, a także
z wartości przypisywanej tym spostrzeżeniom.
Postać

ta

dostępna

jest

świadomości,

aczkolwiek niekoniecznie jest w niej obecna.
Obraz jest płynny i zmienny, jest procesem,
lecz w każdym momencie stanowi specyficzną
całość.”

(Rogers, 2002)

Ja realne   Ja idealne

Możliwe rozbieżności:

1.

JA REALNE  JA IDEALNE

jaka/i

jestem  jaka/i chciałabym być

NIEPRZYSTOSOWANIE (osobiste)

2.

Niezgodność między

ja a organizmem



LĘK



zachowanie obronne

KONGRUENCJA

-

zgodność

między

koncepcją siebie

a

doświadczeniem

3.

Rozbieżność

między

polem

fenomenologicznym

a

zewnętrzną

i

obiektywną

rzeczywistością

(subiektywne   obiektywne)

Tendencja do aktualizacji siebie

Istnieje wrodzona tendencja organizmu
do rozwijania wszystkich swych zdolności
w sposób, który umacnia osobę.
Stawanie się

 rozwój, zmiana, wzrost:



w kierunku większego zróżnicowania,

niezależ-ności i odpowiedzialności



zależy od zdolności do rozeznania, co

sprzyja jednostce



poprzez świadome, ukierunkowane na cel

wybory

W pełni funkcjonująca osoba

 czyli zdolna do wypełniania potencjalności:



Otwartość na doświadczenie



Brak nastawienia obronnego



Jasna i dokładna świadomość



Bezwarunkowe poczucie własnej wartości



Harmonijne relacje z ludźmi

Odczuwa i działa zgodnie z

organizmicznym

procesem wartościującym.

Alternatywą są wartości

introjektowane

, czyli

przejęte bez uzgodnienia z doświadczeniem
wewnętrznym – sztywne i zagrażające dla Ja

Osoba funkcjonująca w sposób pełny

• Większa otwartość na doświadczenie -
zdolność do autentycznego (bez
zniekształcenia lękiem) „słuchania” własnego
umysłu i ciała oraz wymagań zewnętrznych,
również słuchania innych
• Zdolność do przeżywania każdej chwili życia
z radością i entuzjazmem.
• Wrastające zaufanie do własnego
organizmu: pozwolenie sobie na to, by
doznania odczuwać jako dobre i słuszne. Takie
zaufanie umożliwia realistyczną ocenę
wymagań zewnętrznych i sprostanie
wyzwaniom jakie niesie życie.

Brak intencji -

motywacja

wewnętrzna

- Ja

Kontinuum: cztery zachowania motywowane zewnętrznie:

1.

Regulowane zewnętrznie - by zaspokoić oczekiwania,

uzyskać nagrodę bądź uniknąć kary

2.

Regulowane przez introjekcję - u ich podłoża leżą

wartości zewnętrzne, nieakceptowane jako własne:

zachowanie motywowane jest lękiem, poczuciem winy

lub dumą

3.

Regulowane poprzez identyfikację – wyznacza je

identyfikacja z postacią subiektywnie ważną, wartości i

cele spostrzegane są jako osobiście ważne

4.

W pełni zintegrowane z Ja - motywacja zewnętrzna,

zgodna z wartościami i potrzebami osoby, zachowanie

zorientowane jest na wynik, rezultat

5.

Regulowane całkowicie wewnętrznie -

ukierunkowane na samo działanie nie na wynik,

realizowane spontanicznie, daje wyraz

zainteresowaniom człowieka, który czuje się wolny.

Meta-teoretyczne założenia nurtu

humanistycznego

1. O naturze człowieka

: każdy człowiek posiada

pozytywny potencjał, który może rozpoznać i
urzeczywistnić –

samorealizacja

(rozwój i wzrost

osobowości)

2. O roli społeczeństwa

: kultura i społeczeństwo

ograniczają naturalny rozwój człowieka, narzucając
mu obraz tego jaki powinien być.

3. O poleganiu na doświadczeniu

:

doświadczać

to

być świadomym zdarzeń wewnętrznych i
zewnętrznych

tu i teraz

. Warunek zdrowia: im

zakres świadomości większy, tym pełniejsza
identyfikacja i aktualizacja siebie.

4. O doświadczeniu jako kryterium poznania

: o

tym jakie coś jest, dowiadujemy się poprzez własne
doświadczenie, a nie za pośrednictwem opinii czy
sądów innych ludzi.

5. O całości

: psychika i ciało, organizm i środowisko

funkcjonują jako jeden system (podejście
holistyczne).

Podsumowanie -
humanistyczna



Akcent na zdrowie, rozwój, możliwości,

twórczość



Koncepcja

samoaktualizacji, aktualizacji

siebie



Hierarchiczna koncepcja POTRZEB



Fenomenologiczna teoria JA 

badania koncepcji

siebie



Akceptacja bezwarunkowa

a wychowanie



Terapia skoncentrowana na kliencie, grupy

spotkaniowe –

empatyczne słuchanie



Modele dojrzałej osobowości i teoria

WARTOŚCI



Refleksje o naturze i kulturze



Ruch Potencjału Ludzkiego i

Psychologia

Pozytywna

Samoaktualizacja

czy

transcendencja

?

Prawdziwy sens życia jest do odnalezienia
raczej w świecie niż w człowieku i jego
psychice, jako że jest ona systemem
zamkniętym. Doświadczeniem człowieka jest w
istocie raczej autotranscendencja, niż
samoaktualizacja. Samoaktualizacja nie jest
celem możliwym dla każdego, z tego prostego
powodu, że im bardziej człowiek dąży do niej,
tym bardziej się ona jemu wymyka... Innymi
słowy, samoaktualizacji nie da się osiągnąć,
jeśli czyni się z niej cel sam w sobie, ale tylko
jako efekt uboczny autotranscendencji.

(Frankl V.E., Man’s Serach for Meaning, s.175)